Розмарин қышқылының фармакологиялық белсенділігі

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

Коммерциялық емес акционерлік қоғам

Қарағанды медицина университеті

Сейдалина Н. А.

«Lamiaceae тұқымдас өсімдіктердің ультрадыбыстық сығындылары негізінде жақпамай дәрілік түрін алудың құрамы мен технологиясын әзірлеу»

ДИССЕРТАЦИЯЛЫҚ ЖҰМЫС

7М07201 мамандығы - «Фармацевтикалық өндіріс технологиясы»

Қарағанды 2021
Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

Коммерциялық емес акционерлік қоғам

Қарағанды медицина университеті

Фармация мектебі

"Қорғауға жіберілді»

Фармация мектебінің меңгерушісі

б. ғ. к., доцент Лосева И. В.

ДИССЕРТАЦИЯЛЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: «Lamiaceae тұқымдас өсімдіктердің ультрадыбыстық сығындылары негізінде жақпамай дәрілік түрін алудың құрамы мен технологиясын әзірлеу»

7М07201 - "Фармацевтикалық өндіріс технологиясы" мамандығы бойынша

Орындаған: Сейдалина Н. А.

Ғылыми жетекшісі:

Фармация мектебінің

профессоры Атажанова Г. А.

Қарағанды 2021

Коммерциялық емес акционерлік қоғам

Қарағанды медицина университеті

Фармация мектебі

Мамандығы 7М07201 - «Фармацевтикалық өндіріс технологиясы»

« Бекітемін »

Фармация мектебінің меңгерушісі

"___"қыркүйек 2021

Диссертациялық жұмысты (жобаны) орындауға

ТАПСЫРМА

Магистрант Сейдалина Наргиз Аскербеккызы

II курс, топ 201-ТФП-М, күндізгі оқу түрі

1. Диссертациялық жұмыстың (жобаның) тақырыбы: «Lamiaceae тұқымдас өсімдіктердің ультрадыбыстық сығындылары негізінде жақпамай дәрілік түрін алудың құрамы мен технологиясын әзірлеу»

Ректордың жылғы " " № _ _ бұйрығымен бекітілген

2. Студенттің аяқталған жұмысты тапсыру мерзімі "___" ж.

3. Жұмысқа бастапқы мәліметтер (заңдар, әдеби көздер, зертханалық-өндірістік деректер) : "Қазақстан Фармациясы", "Фармация", "өсімдік ресурстары", "Phytochemistry", "Saudi Pharmaceutical Journal", "Eurasian Chemico-Technological Journal", "Planta Medica", "Journal of Medicinal Plants Research" және т. б. журналдардың келесі түрлерін қамтитын әдеби дереккөздерді талдау.

4. Диссертациялық жұмыста әзірленуге жататын сұрақтар тізбесі (жоба) :

* ультрадыбысты қолдана отырып, дәрілік жаужапырақтан (лат . Melissa officinalis ) экстрактивтік заттардың сомасын алудың жаңа тәсілі мен технологиясын жасау;

* дәрілік жаужапырақ (лат. Melissa officinalis ) ультрадыбысты экстрактының негізінде сыртқы қолданысқа арналған жақпамай технологиясын әзірзеу.

5. Графикалық материалдар тізімі (сызбалар, кестелер, диаграммалар және т. б. ) .

Табиғаттағы қарапайым жаужапырақтың (лат. Melissa ) өсімдік шикізатының суреттерін, қарапайым жаужапырақ (лат. Melissa ) ультрадыбыстық экстрактын алудың технологиялық және аппаратуралық схемаларының суреттерін, қосымша жұмыстар сатысының сипаттамасын және дәрілік жаужапырақтың (лат. Melissa officinalis ) ультрадыбыстық экстрактын алудың технологиялық процесін қамтитын кестелерді ұсыну.

6. Негізгі ұсынылатын әдебиеттер тізімі

1) "Қазақстан Фармациясы"»

2) "Фармация»

3) "өсімдік ресурстары»

4) «Phytochemistry»

5) «Saudi Pharmaceutical Journal»

6) «Eurasian Chemico-Technological Journal»

7) «Planta Medica»

8) «Journal of Medicinal Plants Research»

7. Жұмыс бойынша кеңес беру (оларға қатысты жұмыс бөлімдерін көрсете отырып) :

8. Диссертациялық жұмысты (жобаны) орындау кестесі:

Тапсырманың берілген күні "__ " 2020 ж.

Ғылыми жетекшісі Атажанова Г. А., профессор

қолы

Тапсырманы қабылдады: магистрант Сейдалина Н. А.

қолы

МАЗМҰНЫ

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

Осы диссертацияда келесі нормативтік құжаттарға сілтемелер пайдаланылды:

- ҚР МЖМБС 5. 03. 016-2009. Жоғары оқу орындарында дипломдық жұмысты (жобаны) орындау ережесі. Негізгі ережелер;

- МЕМСТ 25336-82. Зертханалық шыны ыдыстар мен жабдықтар. Түрлері, негізгі параметрлері және өлшемдері;

- МЕМСТ 8. 417-81. Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүйесі. Физикалық шамалар бірліктері;

- Қазақстан Республикасының Мемлекеттік фармакопеясы. Т. 1. - Алматы: "Жібек жолы" баспа үйі, 2008. - 592 с;

- Қазақстан Республикасының Мемлекеттік фармакопеясы. Т. 2. - Алматы: "Жібек жолы" баспа үйі, 2009. - 804 Б.

- Қазақстан Республикасының Мемлекеттік фармакопеясы. Т. 3. - Алматы: "Жібек жолы" баспа үйі, 2014. - 872 Б.

- КСРО Мемлекеттік фармакопея XI. - Медицина, - 1987. 1 шығарылым. - 336 б. ;

- КСРО Мемлекеттік фармакопея XI. - Медицина, - 1987. 2 шығарылым. - 400 б. ;

-ССТ 91500. 05. 001-00. Дәрілік заттар сапасының стандарттары. Негізгі ережелер.

АНЫҚТАМАЛАР, БЕЛГІЛЕУЛЕР ЖӘНЕ ҚЫСҚАРТУЛАР

Mr-молекулалық масса

а. т. - аса таза

б. - бет

Бм-микробиологиялық бақылау

Бт-технологиялық бақылау

Бх-химиялық бақылау

г-грамм

ГХ / МС - газды хроматография масс-спектроскопиямен бірге

ЖФМ - жалпы фармакопеялық мақала

ЗР-зертханалық регламент

кг-килограмм

кГц-килогерц

ҚЖ-қосалқы жұмыстар

ҚР МФ-Қазақстан Республикасының Мемлекеттік фармакопеясы

мин - минут

мкг-микрограмм

мкл-микролитр

мл-миллилитр

мм-миллиметр

об- көлемі

см-сантиметр

СҮ-стандартты үлгі

т. ү. т. - талдау үшін таза

ТНҚ-Талдамалық нормативтік құжат

ТП-технологиялық процесс

т-том

УМО-Буып-түю, таңбалау, тиеу

ФМ-фармакопеялық мақала

ФСҮ-фармакопеялық стандартты үлгі

х. т. - химиялық таза

КІРІСПЕ

Қазіргі уақытта әйелдердің 80 пайызында тері астындағы майдың(целлюлит) құрылымдық өзгерістері бар екендігі анықталды, оның себебі әртүрлі факторлардың жиынтығы: гормоналды бұзылулардан және майлар мен көмірсуларға бай артық тамақтанудан физикалық белсенділіктің жеткіліксіздігіне дейін. Мұндай өзгерістердің алдын алу үшін микроциркуляцияны күшейтетін және терідегі метаболикалық процестерді жақсартатын сыртқы агенттер қолданылады. Мұндай өнімдердің табиғи компоненттері ретінде олар жиі қолданылатын: шырмауық, жылқы каштаны, түймедақ, арника, лимон және басқалары. Оларға құрамына мыналар кіреді: эфир майлары, оксикорикалық қышқылдар, флавоноидтар, макро және микроэлементтер.

Жаужапырақ (лат. Melissa officinalis) өсімдігі сонымен қатар эфир майының ( құрамында цитрал, цитронеллал), аскорбин қышқылының, фенилпропаноидтардың (розмарин, кофе, хлороген қышқылдары бар), флавоноидтардың (құрамында лютеолин, апигенин бар), кумарин эскулетинінің, калий, кальций, магний макроэлементтерінің; кремний, марганец, мыс, мырыш, күкірт, селен микроэлементтерінің перспективті көзі болып табылады.

Бастир университетінің (Bastyr University Kenmore, Вашингтон штаты, АҚШ) ғалымдарының соңғы зерттеу нәтижелері жаужапырақ (лат. Melissa officinalis) өсімдігінен алынған сығындылар сыртқа қолданылған кезде терідегі микроциркуляцияны жақсартатынын дәлелдейді.

1. ӘДЕБИ ШОЛУЕрінгүлділер (Lamiacae) тұқымдастары

Lamiaceae тұқымдасының шамамен 3500 түрі бар. Олар ұзын түтік пен екі ішекті фаренцамен бейнеленген гүл королласының ерекше құрылымымен оңай танылады. Бұл өсімдіктер Жерорта теңізі елдерінде, сондай-ақ Орталық және Оңтүстік Америкада кеңінен таралған. ТМД аумағында бұл өсімдіктердің 800 түрі бар. Тіршілік формалары әртүрлі: бұта тектестер, шөптер мен бұталар. Лабиальды гүлдердің ең танымал өкілдері - жалбыз, розмарин, тасшөп және лаванда. Олардан басқа, химиялық құрамының түрлілігімен ерекшеленетін және адамдар әртүрлі мақсатта пайдаланатын танымал өсімдіктер бар. Labiaceae тұқымдасының өсімдіктерінің ең көп саны шөптер немесе бұталар түрінде болады. Тропикте бұталардың ең көп саны, атап айтқанда дәрілік розмарин, сонымен қатар бірқатар ағаштар - хиптис және левкосептрум[1] .

1. Ботаникалық сипаттамасы.

Лабиальды өсімдіктер көпжылдық немесе жылдық болуы мүмкін. Олардың гүлдері екі ерні бар ауызға ұқсайды, сол үшін отбасы "ерінгүлділер" деп аталды. Гүлдердің өздері жалғыз, жұп немесе гүлшоғырға жиналуы мүмкін. Стамендер саны 4, бірақ кейде екеуліктері де кездеседі. Сабақтың төрт қыры бар, олар кейбір түрлерде дөңгелектенуі мүмкін. Жапырақтары бір-біріне қарама-қарсы орналасқан. Жемістер өте аз немесе ұсақ болып келеді. Құрғақ та, бөлшек те түрлері бар. Олар бірнеше тілімдері бар жаңғақ тәрізді. Бастапқы атауы labiatae (Labiatae Juss. ) гүлдердің көпшілігінде екі жақты, ашық жұтқыншаққа немесе аузына ұқсас, екі ерні жоғары және төмен бағытталған, кейде әртүрлі лопастарға бөлінгендіктен берілген. Жапырақтарда хош иісті эфир майлары бар. Лабиальды гүлдердің көпшілігінде көбінесе эфир майлары, таниндер, алкалоидтар және гликозидтер бар бездер болады. Кейде арамшөптер де кездеседі-мысалы, саңырау қалақай. Осындай бай химиялық құрамның арқасында отбасы мүшелері репеллент, антисептикалық, тұтқыр, қабынуға қарсы, тыныштандыратын, таза хош иісті және дәмдік қасиеттерге ие болуы мүмкін[2] .

2. Қолданылу салалары.

Ерінгүлділер құрамында терпеноидтардың көп мөлшері бар - эфир майларының дәмі мен иісі бар органикалық қосылыстар. Осы қосылыстардың арқасында осы отбасының өсімдіктерін әсіресе тиімді пайдалануға болатын салалар: тамақ дайындауда - олар тағамға ерекше және күрделі ащы дәм береді; парфюмерияда - хош иісті композициялар жасау кезінде; халықтық медицинада - бактерицидтік қасиеттері мен ұйқыны ояту немесе сергіту, жүрек пен асқазан ауруларын емдеу, суық тию процесін жеңілдету үшін; косметологияда - теріні жасартады және денені сауықтырады; күнделікті өмірде - декорациялық безендіру, қан соратын жәндіктерді аластау және аралармен тозаңдандыру[3] .

Тағам өнеркәсібінде көптеген дәмдеуіштер осы отбасының өсімдіктерінен жасалады. Эфир майы қосылыстарының көп мөлшері ерін гүлдерін тағамдағы маңызды атрибуттарға айналдырады. Мысалы, розмарин, насыбайгүл және жалбыз, маржорам, тасшөп және шалфей тамақ дайындауда жиі қолданылады. Көптеген дәмдеуіштер палауды дайындауда өте қажет, басқалары кондитерлік пісіруде қолданылады немесе ет пен балық тағамдарына өзіндік нәзіктік береді, ал жалбыз мен лимон бальзамынан керемет шай алынады[4] .

Халықтық медицинада эфир майларының болуы Лабия тұқымдасының өсімдіктерін медициналық мақсатта қолдану үшін өте танымал етеді. Эфир майлары адам ағзасына әсер етуімен танымал. Кейбір өсімдіктер жөтелге өте тиімді, өйткені олар қақырықты тез бөлуге және сұйылтуға ықпал етеді, кейбірі бактерицидтік әсерге ие, ал басқалары асқазан-ішек жолдарының жұмысын жақсартады, төртіншісі жүрек-тамыр жүйесінің жұмысын қалыпқа келтіреді. Кейбір өсімдіктердің эфир майлары ароматерапияда кеңінен қолданылады (лимон бальзамы, жалбыз, лаванда) . Олар адамның көңіл-күйіне әсер ете алады, жүйке жүйесін тыныштандырады, стрессті жеңілдетеді. Кейбіреулері тыныштындыру арқылы ұйқы шақыратын қасиетке ие болса, ал басқалары, керісінше, қуаттандырады. Парфюмерия өнеркәсібінде ерінгүлділер күрделі хош иісті композициялар жасау үшін жиі қолданылады. Көптеген парфюмерия өндірісінде өнімдерінің құрамында лимон бальзамы, жалбыз, маржорам, мысық, орегано, насыбайгүл, лаванда және отбасының басқа өкілдері бар. Көптеген хош иістерде шөпті - ащы реңк бар, жаңа және таза, кейде камфора немесе ментол ноталары бар. Егер оларға жеңіл гүл балғындығы немесе ащы ағаш дәмі қажет болса, бұл мүмкіндік хош иіс өндірісінде ерінгүлділерді таптырмайтындай етеді[5] .

Күнделікті өмірде және ландшафты көгалдандыруда Лабиатикалық отбасынан шыққан шөптер үйдің немесе бақтың жанындағы гүлзарды немесе алдыңғы бақшаны безендіруге өте ыңғайлы. Өсімдіктер тығыз өсіп, жерді толығымен жасырады. Жарқын спикелет тәрізді гүлшоғырлар сұлулығымен назар аудартады, ал өрнектермен жабылған жапырақтар тығыз араласып, табиғи жасыл кілемнің әсерін береді. Бақшаны безендіру үшін жиі қолданылатын: лаванда; перилла; плектрантус; тасшөп (тасшөп) ; яснотка. Өсімдіктер құрамындағы эфирлі майлы заттар, жиі табиғи репелленттер ретінде де қолданылады - балғын иісі жәндіктерді аластайды. Кейбіреулер тіпті зиянкестердің жойылуына ықпал етеді. Мәселен, масалар және шыбындармен күресу үшін сіз бақша айналасына жалбыз, лимон бальзамы, тасшөп және лаванда отырғыза аласыз. Перилла араларды қорқытады, тасшөп ұлулардың егістікке кіруіне жол бермейді, орегано шкафтарды құмырсқалардан және көбелектерден қорғайды, ал иссоп көптеген жәндіктерден құтылатын әмбебап өсімдік[6] .

3. Ерінгүлділер отбасының ерекше өкілдері

Lamiaceae лайықты түрде танымал, өйткені олар адам өмірінің көптеген салаларында маңызды. Алайда, отбасының кейбір өкілдері ерекше назар аударуға лайық.

Райхан(Базилик-Ocimum) -күміс түсті, жасыл және күлгін жапырақтары бар біржылдық ащы бұталы өсімдік. Сұрыптарының әртүрлілігіне байланысты дәмдері ерекшеленеді: мексикалыққа даршын, ұсақ жапырақтыға анис, күлгін райханға тәтті-тартпа және лимонды түріне лимонды дәм тән. Тамақ пісірудегі дәмдеуіштер ретінде - дәмдеуіш армян, әзірбайжан, өзбек және грузин ұлттық тағамдары үшін дәстүрлі; халықтық медицинада - асқазан-ішек жолдарының ауруларында, шай түрінде - тәбетті жоғарылату үшін, іш қату проблемалары үшін, сондай-ақ зәр айдаушы ретінде; эфир майлары хош иісті шамдарда суық тию мен вирустық ауруларды алдын алу немесе емдеу үшін тиімді, өйткені райхан бактерицидтік әсерге ие; саңырауқұлақ және бактериялық инфекцияларға айқын антисептикалық әсері бар; тұмаудың алдын-алу үшін иммуномодулятор ретінде; тұқымдары салмақ жоғалту үшін қайнатылып қабылданылады; косметологияда - проблемалы тері, безеулерді кетіру, шашты нығайту үшін қолданылады[7] .

Еменшөп(Дубровник-Téucrium) - биіктігі 20-40 см жететін көпжылдық бұта. Бұтақтар жартылай шеңберлі, күлгін-қызыл, гүлдері қызыл-қызғылт. Гүлдену кезеңі шілдеден тамызға дейін. Дәрілік, ащы және сәндік өсімдік. Диуретик ретінде; тәбетті жоғарылату, асқазан-ішек жолдарын қалыпқа келтіру; гастрит, диарея және дизентерияға қарсы; қабынуға қарсы; суық тиюге арналған диафоретик ретінде; сыртқы жағынан гинекологиялық ауруларға және тері зақымдануларына арналған лосьондар түрінде қолданылады; пісіру кезінде өсімдік сорпа мен салаттар дайындауда қолданылады; теріні илеу үшін; керемет бал зауыты ретінде. Дубровникті отырғызу үшін жақсы құрғатылған және жақсы жарықтандырылған жерлерді таңдаған дұрыс. Аяздан қорықпайды және тіпті қатал қыста да шыдай алады, алайда қатып қалмас үшін суық мезгілде шөпті жеңіл баспанамен қамтамасыз еткен дұрыс[8] .

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс