Веб - сайттарды құрудың принциптері

МАЗМҰНЫ

Интенеттегі жарнама баспа жарнамасынан əлдеқайда арзан, əрі жылдам. Сондықтан сайттарды құру барысында фрейворктерді де қолданған ыңғайлы.

Фреймворкты әзірлеу (өздігінен жазылған шешімдерге қарағанда) жобаның еріп жүруінің қарапайымдылығына қол жеткізуге мүмкіндік береді.

Жүйеге бастапқыда салынған бизнес-процестерді ғана емес, кез келген бизнес-процестерді іске асыру мүмкін (салыстырмалы түрде қарапайым) . Сондай-ақ фреймворк негізіндегі жобалар оңай масштабталады және жаңғыртылады.

Фреймворктағы шешімдер, әдетте, әлдеқайда жылдам жұмыс істейді және CMS және өзін-өзі жазу жүйелеріне қарағанда үлкен жүктеуге төтеп береді.

Интернет - ақпаратқа шексіз қол жеткізу және басқалармен қарым-қатынас жасау мүмкіндігін ұсына отырып, мобильді шлюздер мен қосылыстарды біріктіретін әлемдегі ең кең және қазіргі заманғы желі болып табылады. Интернет-қоңырау-бұл халықаралық желі. Интернет-бұл бүкіл әлем бойынша компьютерлер мен платформалардың жиынтығы және ақпаратқа қол жеткізу тіпті бағалау үшін де шешуші мәнге ие. Интернет соңғы жаңалықтарды, ауа райы туралы ақпаратты, тауарға немесе билетке тапсырыс беруді, электрондық поштаны жіберуді, видеоконференцияны және т. б. ұсынады. Ақаулықтарды жою туралы ақпарат веб-сайттарда да қолжетімді. Веб-сервердің Веб-ресурсы-веб- портал-бұл жалпы тақырып, навигация, жалпы URL мекенжайы, айқас сілтеме және бір сервермен біріктірілген веб-сайттар жиынтығы.

1. 2 Веб - сайттарды құрудың принциптері

Веб - сайт (ағылш. website: web - «өрмек-паутина», «желі-сеть» және site - «орын», сөзбе-сөз «желідегі орын») немесе сайт - компьютер желісінде бір мекен-жайымен (домендік атаумен немесе IP-адресімен) біріккен жеке адамның немесе ұйымның құжаттар жиыны болып табылады. Сайт ғаламторда орналасады. Клиенттердің серверлердегі веб-сайтына тікелей кіруді қамтамасыз ететін арнайы HTTP хаттама құрылған.

Веб - сайт бір - бірімен өзара байланысқан Веб-беּттердің жиынтығынан құралған болып табылады. Браузерде ақпарат қандай түрде көрсетілетінін анықтайтын арнайы басқарулар HTML-кодтан тұּратын *. htm кеңейтілуі бар мәтіндік файлды веб-сайт деп аталады. Барлық графикалық, аудио және видео ақпараттар Веб- беттердің құрамына кірмейді және *. gif, *. jpg (графика), *. mid, *. mp3 (дּыбыс), *. avi (видео) кеңейтілуінен тұратын т. б. жеке файлдар ретінде көрсетіледі. HTML-кодта мұндай файлдарға тек нұсқаулықтар ғана бар.

Веб-беттегі әрбір бетте файлмен байланысты файлдың атын және мекен- жайын қамтитын өзінің жеке мекенжайы болады. Осылайша, веб-сайт веб-сайтта орналасқан және дербес консультантымен біріктірілген гипермәтіндік құжаттармен байланысты ақпараттық ресурс болып табылады. Веб-сайтты интернетке қосылған компьютері бар кез келген адам пайдалана алады.

Веб-сайтты құруда және өңдеуде мына шарттар орындалуы керек:

• сайтты өңдеуге алғашқы техникалық директиваны қабылдау;
• сайттың құрылымдық негізін - деректер қорлардың, бөлімдердің, навигацияның орналасуы;
• веб-дизайн - сайтты графикалық элементтерін, стильдерін және навигация элементтерін құру;
• жоба жасауда керек болатын сайттың деректер қорын, бағдарламалық кодын, модульдерін және т. б. элементтерін өңдеу;
• сайтты тестілеу және интернет желісіне орналастыру.

Барлық шартттарға сай құрылған веб-сайт - ол сауда жасаудың ең тиімді құралы. Кез келген маркетинг құралы сияқты, ол ең алдымен сайтты пайдаланушы адамды қызықтыруы қажет, содан соң ғана оны белгілі бір іс-әрекетке итермелеуге мүмкіндік береді. Бұл қарапайым шартты сайт құрушылар ескере бермегендіктен, сайтқа адам тез кіреді де, көп ұзамай кетіп қалады. Сондықтан, қызық ақпараттары аз сайттарға кірушілер саны да аз болып жатады.

Сайт құрудың бірнеше мақсаттары бар. Соның кейбіреуіне тоқталайық:

компанияның атағы шығуы және оны қалыптастыру. Компанияның жеке сайтының болуы - оның тұрақты кәсіби жұмысының сипатын көрсететін белгі;

компанияның сыртқы ортасына өзінің қызметі жөнінде мәлімет беру. Сыртқы ортаға пайдаланушылар, өнімді берушілер, делдалдар сияқты адамдар кіреді.

Компанияның клиенттеріне ақпараттық көмек беру. Клиенттерді ұстап қалу.

Клиенттерден қажетті мәлімет алу. Клиент үнемі соңғы жаңалықтарды біліп отыруы қажет. Сайт - ол клиенттерді тарту құралы болуымен қатар, олармен жұмыс істеу де құралы болып табылады. Сайттың «кері байланыс», «техникалық көмек», «сұрақ-жауап», деген бөлімдері және форумдар мен чаттар клиенттермен жұмыс істеумен қатар клиенттерді ұстап тұрудың тамаша құралдары болып табылады;

• диллер желісін үнемі қолдау, өнім және олардың бағалары туралы мәліметтерге дилерлердің қатынауы, дилер программаларын қолдау.
• Ішкі ақпаратқа компания қызметкерлерінің, соның ішінде іс-сапарда жүргендердің кіре алуын қаматамасыз ету;
• жаңа клиенттерді тарту;
• қазіргі және жаңа нарықта тауарлар мен қызмет түрлерін жарнамалау. Ғаламтордағы жарнама баспа жарнамасына қарағанда арзан;
• Жеделділік. Сайттың болуы прайс-парағына компанияның өзі, тауарлар жайлы ақпаратты тез кіргізуге, өзгертуге мүмкіндік береді. Ғаламтордағы ақпарат үнемі жаңа, өзгертілген, өзекті болып келеді, сондықтан ол миллиондаған пайдаланушыны қызықтырады;

• пайдаланушы таңдауына әсер етпеу. Ғаламтор - пайдаланушы өз еркімен таңдау жасайтын көрнекті орын. Ол өзіне не ұнайды, соны таңдайды. Адамдарды еліктіретін ғаламтордың ерекше қасиеттерінің бірі осы ;
• сатып алушы таңдаған тауарын тапсырыс арқылы алғанда сатудың автоматтандырылған жүйесінің қызмет атқаруы;
• сатудың жаңа каналдарын қалыптастыру: тауар мен қызмет түрлерін ғаламтор арқылы іске асыру. Дүниежүзілік желімен сауда жасау идеясы қазірде көптеген адамдарды қызықтырып отыр. Осы «үйден шықпай-ақ» сатып алу үлгісі қазіргі заман адамдарын еліктіріп отыр. Сонымен бірге, сайт сату көлемін, сатудың саны мен сапасын, жеткізу уақыты сияқты факторларға талдау жасай алуы;
• іскер әріптестерді іздеу және олармен қатынастар орнату. Жаңа технологияларды пайдалана отырып компания іскер әріптестеріне өз бөлімдеріндегі қажетті жедел ақпаратты алуларын қамтамасыз етеді.

2 ИНТЕРНЕТТЕГІ АҚПАРАТТЫҚ САЙТТАРДЫҢ САПАСЫН БАҒАЛАУ ЖОЛДАРЫ

Алдыңғы бөлімдерде атап өткенімдей, бүгінгі күнде әрбір мекеменің, ұйымның өз web-сайты бар. Бұл жаңашыл ақпараттық технологияларды қолдану жағдайындағы ұйымның қызмет ету аясын кеңейтуге арналған ең басты фактор. Сайттарды құру және жетілдіру келесі кезеңдерден тұрады:

• Сайтты құруға алғашқы техникалық тапсырманы бекіту;
• Сайттың құрылымдық сұлбасын анықтау - бөлімдерді, контенттерді және навигацияларды орналастыру;
• Веб-дизайн - сайт макетінің графикалық элементтерін, стильдерін, навигациялау элементтерін анықтау;
• Жобаға қажетті сайттың бағдарламалық кодын, модульдерін, мәліметтер базаларын және басқа элементтерін жетілдіру;
• Сайтты интернет желісіне орналастыру, тестілеу.

2. 1 Сайттың әкімшілік бөлімін жетілдіру

Сайттың әкімшілік бөлімінің құрамына жаңа қолданушылар жайлы ақпараттар, сайтты күйге келтіру бөлімі және басқа мүмкіндіктер кіреді. Сайттың әкімшілік бөлімі сайт мазмұнын басқару (CМS) түрінде көрсетілген. Сайт мазмұнын басқару (англ. Content management system, CMS) - бұл сайт мазмұнын басқаруға арналған компьютерлік бағдарлама. Әдетте мұндай жүйелер құжаттардың, музыкалардың және бейне файлдардың үлкен мөлшерін сақтау үшін қолданылады. Осындай түрдегі CMS-тер веб-сайттың мәтіндік және графикалық толтырылуын басқаруға мүмкіндік береді. Қазір сайт мазмұнын басқарудың көптеген дайын жүйелері бар. Оларды жұмыс істеу тәсіліне қарай үш топқа бөледі:

• Парақтарды сұраныс бойынша генерациялау. Осындай түрдегі жүйелер келесі байланыспен жұмыс істейді «Редакциялау модулі → Мәліметтер базасы → Ұсыну модулі». Ұсыну модулі мәліметтер базалары негізінде оған сұраныс жасаған кезде генерацияланады. Мәліметтер базасындағы ақпарат редакциялау модулімен өзгертіле алады. Әрбір сұраныс сайын сервер парақтарды қайта құрады, ал бұл жүйелік ресурстарға жүктеме тудырады.
• Редакциялау кезінде парақтарды генерациялау. Мұндай жүйелер сайттың мазмұнына өзгеріс енгізгенде статикалық парақтар құрамын құрады. Мұндай тәсілде қолданушы мен сайт мазмұны арасында интербелсенділік жойылады.
• Аралас тип. Атауынан да түсінікті, мұнда алдыңғы екі тәсілдің қасиеттері жинақталады.

2. 2 Жетілдіру жабдықтары

2. 2. 1 HTML тілі жайлы.

Гипермәтінді белгілеу тілі (HyperText Markup Language - HTML) - веб браузерде веб-беттерді жəне басқа да ақпараттарды шығару үшін қолданылатын ең басты белгілеу тілі болып есептеледі. Белгілеу тілі - бағдарламалау тілдер қатарына емес, компьютерлік тіл қатарына кіреді. Белгілеу тілі - символдар мен жүйеліліктер жиынтығы, ол қарапайым мәтіннен синтаксисі жағынан өзгешелеу болып келеді. Белгілеу тілінде жазылған мәтіндік құжат тек қана мәтіннен емес, сондай-ақ тізім, ерекшеленген сөздер немесе тақырыптардан құралады.

Веб браузердің мақсаты - осы HTML тілінде жазылған құжаттарды оқып, веб-беттерде оқуға ыңғайлы, оқырманға көрінетіндей етіп шығарып беру. Браузерлер HTML тегтерін шығармайды, алайда сол тегтерді беттің контентін интерпретациялауда қолданады. HTML элементтер кез келген веб-сайттардың негізгі құрушы блоктары болып табылады. HTML суреттер мен объектілерді қойып, оларды интерактивті формаларға айналдыра алады. Тақырып, азатжол, тізім, дəйексөз сияқты мәтіннің құрылымдық семантикасын білдіріп, құрылымдық құжаттар құрады. Веб-беттердің жұмысынан әсер ететін JavaScript сияқты тілдердің скрипттерін қояды. Веб-браузерлер контенттің сыртқы көрінісін, мәтіндердің және басқа да материалдардың орналасуын анықтау үшін каскадтық стильді кестелерді (Cascading Style Sheets - CSS) де қолданады. HTML және CSS стандарттарын қадалаушы W3C ұйымы (World Wide Web Consortium (W3C) халықаралық World Wide Web (қысқаша WWW немесе W3) стандарттау ұйымы) HTML белгілеу тіліне CSS қосып пайдаланса, көрнектілеу болатынын айтады.

Веб-браузер дегеніміз - интернеттегі ақпарат көздерін көру үшін оларды өңдеуге, бір беттен екіншісіне ауыстыруға арналған бағдарлама. Ақпарат көздері Uniform Resource Identifier (URI) арқылы анықталып, ақпарат көзі ретінде веб-беттер, суреттер, видео және контенттің басқа да бөлімдері болуы мүмкін. Жалпы браузер сайт пен оған кіруші арасындағы веб-беттерді өңдеуші, шығарып беруші қосымша болып есептеледі.

Сайт құру бағдарламасы ретінде визуалды редакторларды қолдану өте ыңғайлы, себебі веб-бетте қалай тұрса, сол қалпында жұмыс жасайсыз. Қолданушы мәтінді өңдеп форматтайды, суреттерді, кестелерді HTML код арқылы Word-та оңай жаза салады. Бағдарламада қалай жазсаң, браузерде де сол көрініс пайда болады. Танымал визуалды редакторларға Dreamweaver, MS FrontPage және Netscape жатады.

Артықшылықтары:

• қолдану оңай;
• Html тілінде сауаттылық қажет емес.

Кемшіліктері:

• код оңтайландырылмаған себепті файлдың өлшемі артып, бетті жүктеу жылдамдығы өседі;
• беттің кодын өңдеу өте күрделі;
• құжаттың түрлі браузерде қате орналасуы мүмкін.

Визуалсыз редакторлар. HTML қолмен код жазуға арналған, толық автоматтауға арналмаған, сондықтан қазіргі күнде визуалды редакторлардың ешқайсысы HTML кодты жүз пайыз өңдей алмайды, одан тысқары абсолютті дұрыс кодты шығармайды. Сондықтан әр бетті кейін қолмен түзетіп шығуға тура келеді, ал визуалсыз редакторлар белгілеу тілін қолмен өңдеп, бағдарламашы ешқандай конструкциясыз оңай өңдеуге болатын оңтайландырылған кодты жаза алады. Визуалсыз веб-редакторларды HTML-редакторлар деп атайды. Оларға мысал: AceHTML, 1st Page, HotDog, Arachnophilia және т. б.

Артықшылығы:

• оңтайландырылған код;
• гипермәтінді белгілеу тілдерінің барлық мүмкіндіктері қолданылады;
• синтаксис, код пен сілтеменің дұрыстығын тексеру;
• көптеген редакторлар тегін таратылады.

Кемшіліктері:

• гипермәтінді белгілеу тілінде сауаттылық қажет.

2. 2. 2 Динамикалық HTML

HTML тілі World Wide Web қызмет бойымен бірге дами отырып, Web беттерінің барлық мүмкіндіктерін жүзеге асырып, оны кең пайдалану жолдарымен толықтырып отырады. HTML тілі кәдімгі мәтіндерді Web парақтары түрінде бейнелеуге арналған ережелер жиынын анықтайды. HTML гипермәтінінің тіл белгілеуінің дамуы жалғасуда. Осылайша DHTML (Dynamic HTML), XML, VRML және т. б. тілдер пайда болды.

Динамикалық HTML (Dynamic HTML немесе DHTML) қандай да бір беттердің ерекше тілі болып табылмайды. Бұл жай ғана HTML беттерінде динамикалық мазмұны өзгеруі үшін қолданылатын қарапайым термин. DHTML-дің таратылуы үш жүйеден құралады: HTML, каскадты кесте стилі (Cascade Style Sheets-CSS) және сценарий тілі (JavaScript VBScript) . Бұл үш компонент DHTML құжаттарының қолданбалы бағдарламалардың интерфейсі болып табылатын (АРІ) объектілі моделі бір-бірімен тығыз байланысты (Document Object Model-DOM) . Құжаттың объектілі моделі (DOM) аталған үш компоненті HTML қарапайым құжаттарына жаңа сапа бере отырып, өзгерту мазмұнын ауыстыру бетіне жібермей бір бөлікке байланыстырады.

Динамикалық HTML (DHTML) - бұл бағдарламаланатын HTML. Оның арқасында бет динамикалық болады.

DHTML негізгі мүмкіндіктері:

• Web-бетінің объектілі-бағытталған ұсынылуы;
• Тұтынушы әрекетіне жауап ретінде құжатта мәтін немесе сурет бейнеленуін көрсетпеу;
• Мәтін немесе бейне анимациясы, әр түрлі элементтердің бір-біріне қатысты орналасу тереңдігін өзгерту және т. с. с. ;
• CSS каскадты стиль кестелері;
• Нәтижелер есептелуі мен бейнеленуінің клиент ПК-нда іске асуы.

HTML

CSS

DOM

JavaScript

Клей

1-Сурет Динамикалық HTML компоненті

Каскадты кестелер стилін кез-келген мәтіндік редактор файлдарының стилімен салыстыруға болады. Олардың көмегімен HTML құжатының сыртқы кескіні анықталады: қаріп түсі, құжат фоны және тағы басқалар. HTML тэгін анықтайтын әрбір элемент үшін браузер терезесінде кескінделетін өзіндік стилін анықтауға болады.

Құжаттың объектілік моделі бағдарламалау объектілерінің беттерінің барлық элементтерін жасайды. Оның көмегімен сценарийлер тілі арқылы құжатта барлық мәліметтерге қол жеткізіп басқаруға болады. HTML-дің әрбір элементіне жеке объект ретінде қол жеткізуге болады, бұл HTML бетінің тэгтерін кез келген параметрін өзгертуге болады және келесі құжат шынымен динамикалық болады. Қолданушының кез-келген әрекеті (тышқанды түрту, браузер терезесінде тышқанның орнын ауыстыру, пернетақтаны басу) құжаттың объектілі моделінде бір оқиға ретінде талқыланады және де ол жауап алынған және толықтай өзгертілген процесінің сценариі болып табылады.

DHTML жеткілікті жаңа технологиялар, сонымен қатар көптеген браузерлер, ол құжаттың объектілі моделін және каскадты кестелер жүйесін толық қамтымайды. Дегенмен DHTML стандартты HTML жүйесін қолданады. Сол себептен браузерлер тұтынушылары DOM жүйесін тұтынбайтындар толықтай бәрін көре алады. Оған жобалаушының динамикалық беттері кіреді, бірақ олар статистикалық түрде ғана кездеседі.

Құжаттың объектілі моделі. Құжаттың объектілі моделі (DOM) - бұл HTML динамикасынсыз мүмкін емес. Ең соңғы болып W3 консорциумының аралығында құжаттың объектілі моделінің (DOM) спецификалық жөндеуінің катализаторы шықты. Ол құжаттың объектілі моделінің (DOM) жүзеге асуының соңғы бағдарламалық мақсаты болып табылады. Құжаттың объектілі моделі (DOM) HTML сценарийлер тілі және каскадты кестелер стилін бүтін бөлікке байланыстырады. Сондай-ақ WEB құжат жасаушыларға тиімді жаңа сапалармен жарақталған құрал-динамикалық HTML-ді ұсынады. HTML құжаттары үшін өзінің мазмұны жағынан құжаттың объектілі моделі (DOM) қолданбалы бағдарламалардың интерфейсі болып табылады. Ол құжаттың логикалық құрылымын, кіру әдісін және құжатты құраушы элементтерінің манипуляциясын анықтайды. Құжатта беттік көрініс тілінің тэгтерімен барлық анықталғандарды өзгертуге және өшіруге болады. Бағдарламалаушы оның құрылымында оңайлатып, құжаттар құра алады және құжаттың құраушысындағы элементерді қосу, өзгерту және өшіру операцияларын орындай алады.

Internet Explorer жəне Netscape Navigator пайда болғанша сценарийлер беттердің сыртқы беттерімен мазмұнын write. document əдісі арқылы, беттердің жүктеу кезінде өзгерте алатын. Кез-келген сценарийлер, жаңа беттің жүктелуіне сұраныс жасау, ескерту терезесін шығару немесе формалар жолының мəнін өзгерту сияқты командаларын, бет жүктеліп болған кезде ғана браузерге жібере алады, ал HTML кодын сценарийлер өзгерте алмайды. Егер қолданушының іс-əрекетіне жауап ретінде өзгерте алмасақ онда қалай Web беттерін интерактивті етіп жасай аламыз? 4. 0 версияның Internet Explorer-де жəне Netscape-те өңделген динамикалық HTML бұл шектеулерді жояды. Динамикалық HTML сценарийін қолдану арқылы HTML блоктарын қоюға болады, шыққан беттердің объектілерінің қасиетін өзгертуге немесе өшіруге болады. Браузер автоматты түрде жаңа қасиеттер мен жаңа HTML кодын көрсете алады. Динамикалық HTML екі принцип негізінде құрылады.

- Құжаттың объектілі моделі (DOM) - ол браузерде объектілердің аттарын жəне ұйымдастыру тəсілін сипаттайды жəне де қандай объектілер мен қасиеттерді өзгертуге болады, олар мəндерді қолдана алатынын анықтайды.

- Оқиғалы модель - сценарийдің орындалу кезінде қандай іс-əрекет жіберетіні яғни сценарийлер арқылы басқарып жіберу тəсілін анықтайды.

2. 2. 3 JavaScript негізгі ерекшеліктері

JavaScript - бұл салыстырмалы қарапайым объектілі - бағытталған тіл, және ол үлкен емес клиенттік және серверлік қосымшаларды Интернет үшін жасауға және құруға арналған. JavaScript тілінде жазылған бағдарламалар HTML-құжаттамалары құрмына қосылады және солармен бірге таралады. Көру бағдарламалары (ағылшын тілінің browser сөзінен шыққан браузерлер) Netscape Navigator және Microsoft Internet Explorer типтері бағдарлама-қоюшы құжаттамаларында тұрғызылған құжат мәтіндерін таниды (script-коды) және оларды орындайды. Олай болса, JavaScript - бағдарламалаудың интерпретацияланатын түрі. JavaScript жасалған бағдарламаларпдың мысалы ретінде пайдаланушымен енгізілген мәлімттерді тексеретін немесе құжаттаманы ашу немесе жабу кезінже қандай да бір әрекеттерді орындауға атқаратын бағдарламаларын қарастыруға болады. Мұндай бағдарламалар негізінен пайдаланушының әрекетіне әрекет ете алады - тышқан пернесін басу, экранды формаға мәліметтерді беру немесе тышқанды жылжыту арқылы беттерде жылжуға мүмкіндік береді. Одан басқа, JavaScript-бағдарламалар браузерлердің өзін және құжаттамалар атрибуттарын басқара алады.

Жалпы гипермәтіндік ақпараттық жүйе көптеген ақпараттық түйіндер жиынынан, осы түйіндерде анықталған гипермәтіндік байланыстар жиыны және түйіндер мен байланыстарды басқару құралынан тұрады. World Wide Web технологиясы - бұл Internet-те гипермәтіндік үлестірілген жүйелерді жүргізу технологиясы болғандықтан, ол осындай жүйелердің жалпы анықтамасына сай болу керек.

Web-ті гипермәтіндік жүйе ретінде екі көзқарас тұрғысынан қарауға болады. Біріншіден, гипермәтіндік өтулермен (сілтемелермен - контейнер anchor) байланысқан көрсетілетін беттер жиыны ретінде. Екіншіден, көрсетілетін беттерді құрайтын элементарлы ақпараттық объектілер жиыны ретінде (мәтін, графика, мобилды код мен т. б. ) . Соңғы жағдайда беттің гипермәтіндік өтулер жиыны - бұл мәтінге кірістірілген сурет сияқты ақпаратты фрагмент.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс