Жұмыстың өзектілігі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Үржар өңірінің жартылайқатты қанаттылары және оларды мектептің биология курсын оқытуда қолдану

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ

Жартылай қатты қанаттылар немесе қандалалар (Hemiptera) -бунақденелілер ішіндегі ең көп таралған топ. Дүние жүзінде 50 тұқымдасқа біріктірілген, 43000-нан астам түрді қамтиды. Қазақстан фаунасы 1250-ден астам түрден тұрады. Бұл топ биоценоздар құрылымында елеулі орын алады, табиғи және жасанды әртүрлі қауымдастықтардың жұмыс істеуінде маңызды рөл атқарады. Жартылай қатты қанаттылар (Hemiptera) - түрі мен мөлшері әртүрлі құрлық және су бунақденелілері. Сонымен қатар, жартылай қаттықанаттыларға тән тағы бір маңызды ерекшелігі - барлық тіршілік орталарында кездесетіндігі.

Отрядтық түрлік құрамының көп болуы және экологиялық жағынан әртүрлілігі оларды аймақтық биоалуантүрлілікті зерттеуге нысанды топ ретінде пайдалануға мүмкіндік туғызады. Жартылай қаттықанаттылардың экологиялық аспектісін зерттеу республиканың биоалуантүрлілігін анықтауда да маңызы бар.

Жартылай қатты қанаттылардың көптеген түрлері өсімдік шырынын сорып, ауыл шаруашылығына және орман шаруашылығына, су қандалалары балық уылдырығын, майда шабағын жеп, балық шаруашылығына зиян келтіреді. Жыртқыш түрлері адам және жануарлар арасында әр түрлі аурулардың қоздырғыштарын таратады. Бұлардың ішінде (Anthocoridae, Nabidae, Miridae, Petaromidae тұқымдасының өкілдері) зиянды жәндіктер мен кенеленрді құртатын "биологиялық реттеушілері" қызметін атқаратындығымен маңызды, өсімдіктерді тозаңдандыратын, балыққа жем болатын пайдалы түрлері де кездеседі.

Жұмыстың өзектілігі: Зерттеу жұмысын жазуға негіз болып отырған 2020 жылы Уржар өңірінен жиналған материалдар. Бұрындары бұл өңірде жартылай қатты қанаттыларға арнайы зерттеу жұмыстары жүргізілмеген. Қазіргі кездегі өзекті экологиялық мәселелердің бірі - биосфера және қоғам қызметіне әсет ететін фактор ретінде биоалуантүрлілікті сақтау болып табылады. Соған байланысты табиғат экожүйелерінің құрылымдық - қызметтік алуантүрлілігін зерттеу маңызды болып отыр.

Аймақтық жағдайда биоалуантүрлілікті зерттеудің маңызды аспектісі - түрлердің инвентаризациясын жүргізу. Жартылай қаттықанаттыларды (Hemiptera) зерттеу биоалуантүрлілікті зерттеудің негізгі бөлімі болып табылады. Сол себепті Уржар өңірінде кездесетін жартылай қаттықанаттылар отрядының түрлерін анықтап, олардың ауыл шаруашылығындағы зияны мен қазіргі заманғы биологиялық тепе-теңдікті сақтаудағы рөлін анықтаудан басталады.

Жұмыстың мақсаты: Уржар өңірінің жартылай қаттықанаттыларының түрлік құрамын анықтау және оларды мектептің биология пәнін оқытуда қолдану әдістемелерін дайындау.

Осы мақсатты орындау үшін мынадай міндеттер қойылды:

1. Уржар өңірінде кездесетін жартылай қаттықанаттылардың түрлік құрамын және морфологиясын анықтау;

2. Уржар өңірінде кездесетін жартылай қаттықанаттылардың экологиялық ерекшеліктерін көрсету, табиғаттағы маңызына тоқталу;

3. Жартылай қаттықанаттылар өкілдерін мектептің биология сабағында оқыту әдістемелерін дайындау.

Зерттеу жұмысының жаңалығы: Уржар өңірінде кездесетін жартылай қаттықанаттылардың 13 тұқымдас, 20 туысқа жататын 24 түрі анықталды.

Дипломдық жұмыстың құрылымы мен көлемі. Жұмыс кіріспе, ғылыми теориялық, ғылыми зерттеу, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімі бөлімдерінен тұрады. Дипломдық жұмыстың мазмұнын ашу үшін 3 кесте, 33 сурет, 2 диаграмма келтірілген, 50 әдебиет қолданылған. Дипломдық жұмыстың жалпы көлемі 66 беттен тұрады.

1 ҒЫЛЫМИ-ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ

1. 1 Ғылыми әдебиеттерге шолу

Жартылай қаттықанаттылар фаунасы бойынша көптеген шетелдік және отандық ғалымдар зерттеу жұмыстарын жүргізген.

Кужугет С. В. 2013-2017 жж. Тува фаунасының жер үсті жартылай әртүрлілігін зерттеді. 388 түрді анықтады. Тува үшін 7 түр, Ресей үшін 1 жаңа түр енгізді.

Софронова Е. В. 2009-2013 жж. жүргізген зерттеу жұмыстары нәтижесінде

Бурятия республикасының фаунасынан жартылай қаттықанаттылардың 209

түрін анықтаған. Ол гемиптерофаунаға зоогеографиялық талдау жүргізді және жартылай қаттықанаттылардың трофикалық байланыстары мен қоректену спектірінің кеңдігін зерттеді.

2010 жылы жарияланған «Ресейдің Азиялық бөлігінің жартылайқатты қанаттылар каталогында» Туваның жартылай қатты қанаттыларының 24 тұқымдасынан 316 түрдің таралуы туралы мәліметтер бар.

Зиновьева 2007ж. Ресейдің еуропалық солтүстік-шығысына зерттеуі бойынша жартылай қатты қанаттылардың фаунистік және экологиялық ерекшеліктеріне сипаттама берілді. Зерттеу нәтижесінде Ресейдің еуропалық солтүстік-шығыс аумағында 157 туыс, 27 тұқымдасқа жататын жартылай қанаттылардың 271 түрі тіркелеген. Оның ішінде 19 тұқымдас 96 түрі зерттеу ауданы үшін алғаш рет келтіріледі. Ресейдің еуропалық солтүстік-шығысына алғаш рет Палеарктикалық (65%) , Голарктикалық( 26%), мультирегионистік (9%) және космополит (0, 4%) сияқты 4 кешенге жататын топтардан тұратын жартылай қатты қанаттылар фаунасының ареалогиялық құрылымы талданды.

Ресей фаунасының негізін трансеуразиялық (50 %) және Голарктикалық (23 %) ареалдары бар кең таралған температуралық түрлер құрады.

Қоректену типі бойынша жартылай қатты қанатты аймақтар фитофагтарға (55 %), зоофагтарға (22 %), зоофитофагтарға (15 %) және мицетофагтарға (4%) бөлінді.

Мингазова, 2002; Яковлев, 2003; шығармалары Татарстан Республикасының су арналды. Кейінірек гемиптерофаунасы мен зоогеографиясы бойынша үлкен жұмыс Ильясова еңбектерінде жарияланды. Зерттеулер нәтижесінде ТРаумағындағы жартылайқатты қанаттылардың түрлік құрамы мен экологиялық-морфологиялық ерекшеліктері бойынша толық деректер алынды. Hemiptera отряды өкілдерінің өмірлік нысандарының спектрі ұсынылды және су қоймалары үшін ең маңызды жартылай қатты қанаттылардың морфологиялық ерекшеліктері анықталды. Су айдынының орналасқан жеріне және олардың экологиялық жағдайларына байланысты су қандырларының саны мен түрлік құрамы бойынша салыстырмалы мәліметтер алынды. Әр түрлі 5 типті су қоймаларындағы су қандырлары қауымдастығының экологиялық құрылымы зерттелді.

И. В Дюжаеваның 2000 ж. Зерттеу жұмысында Самар облысында алғаш рет хортобионтты жартылай қатты қанаттылардың қазіргі заманғы фаунасына толық сипаттама берілді. (барлығы 540 түрі анықталды, оның ішінде - 227 түрі жаңа) . Бірінші рет орман-дала және дала Поволжьесі үшін хортобионды жартылай қаттықанаттылардың фаунасына зоогеографиялық талдау жасалды, 353 түрдің қоректік байланыстары зерттелді, 277 түр үшін маусым бойы имаго белсенділігінің негізгі түрлері және генерациялар саны анықталды. Зерттелетін өңір үшін алғаш рет хортобионтты жартылай қаттықанаттылардың ландшафттық-биотоптық бөлінуі көрсетілді. Самар облысы үшін алғаш рет сирек кездесетін, қорғауға мұқтаж жартылай қатты қанаттылар түрлерінің тізімі анықталды.

Бурятияның оңтүстігіндегі гименоптера фаунасына С. В. Дридоренко (1985) және Л. В. Болдаруева (1977) мақалалары арналған.

Об өзенінің орманды даласында тіршілік ететін Nabidae тұқымдасына жататын жыртқыш қандалаларды зерттеумен И. Г. Кротова айналысқан. Зерттеу жұмыстары 1995-1998 жж. Новосибирск аймағында жүргізілген. Нәтижесінде Nabis тұқымдасына жататын қандалалардың дәнді-дақылдар егілетін аймақтардағы жыртқыштықпен тіршілік ететін бес түрі, мойыл битін жейтін бір түрін анықтаған. Олардың биологиясына және экологиясына тәжірибелердің нәтижесінде сипаттама жасаған.

2000 жылдан бастап Г. М. Абдурахмановтың басшылығымен Үлкен Кавказдың солтүстік-шығыс бөлігіндегі аридты шұңқырлардың жартылай қаттықанаттылар фаунасы зерттелді.

Соңғы онжылдықта қалқаншалы қандалалар әлемнің көптеген елдерінде -Солтүстік және оңтүстік жарты шарларда - өз ареалдарын кеңейтті және инвазиялық зиянкестер мәртебесін алды. Бұл түрлердің санын тиімді бақылау үшін олардың биологиясы мен вольтинизм ерекшеліктерін толық және жан-жақты білу қажеттілігіне байланысты Муссолин Д. Л. Hayes Barry зерттеулер жүргізді. Қалқаншалы қандалалардың бұл инвазиялары (басқа жәндіктер сияқты) бірқатар себептерге байланысты. Бұл жағдайда қалқаншалы қандалалардың маусымдық бейімделуінің әртүрлілігі, олардың маусымдық дамуын бақылау және климаттың өзгеруіне реакциялар туралы нақты түсініктер берді. Салыстырмалы тұрғыда алғаш рет қалқаншылардың маусымдық бейімделуінің әртүрлілігі талданды.

М. Ю. Демченконың 2000ж. Жүргізген зерттеулерінде Ресейдің еуропалық бөлігінің аумағында Lygus туысының толық құрамын анықтады, ол 7 түрді қамтиды. Оның ішінде І. orientis осы аумақ үшін алғаш рет көрсетілді. Эдеагустың I. gemellatus, I. pratensis және L. rugulipennis түрлерінің өзгергіштігі зерттелді және сипатталды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.