Инновациялық технологиялардың түрлерін талдау
М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті
Рамазанова Ақтілек Кенжебекқызы
Музыка пәнін оқытуда инновациялық технологияны қолдану тиімділігі
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Музыкалық білім 5В010600
Орал 2021ж.
М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі
______ Бабенко О.А.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:Музыка пәнін оқытуда инновациялық технологияны қолдану тиімділігі
Музыкалық білім 5В010600
Орындаған: Рамазанова А.К.
Ғылыми жетекшісі
PhD докторы, доцент: Кажимова К.Р.
Орал 2021ж.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1 ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ ҒЫЛЫМИ - ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
Инновация, Инновациялық технология ұғымдарынажалпытүсінік ... ... ... . 5
1.2 Инновациялық технологиялар ұғымына шетелдік және отандық ғалымдардың пікірлері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
2 ҚАЗІРГІЗАМАНҒЫ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР ОҚУ ПӘНІ РЕТІНДЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
2.1 Оқу үрдісінде қолданылатын инновациялық технологиялар ... ... ... ... ... .. ... ... 12
2.2 Музыка пәнін оқытуда инновациялық әдістердің тиімділігі ... ... ... ... ... ... . ... .25
3 ОҚУШЫЛАРДЫҢ ТАНЫМДЫҚ ПРОЦЕСІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ӘДІСТЕМЕСІ ЖӘНЕ ТЕЖІРИБЕЛІК - ЭКСПЕРИМЕНТТІК ЖҰМЫСТЫҢ НӘТИЖЕЛЕРІ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..35
3.1 Дәстүрлі және инновациялық оқыту әдістерін салыстыра отырып музыка сабағында қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...35
3.2 Инновациялық технологияларды қолдану арқылы оқушылардың танымдық процестерін қалыптастыру бағытындағы эксперимент нәтижесі ... ... ... ... ... ... ... .42
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 48
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..50
КІРІСПЕ
Елбасы Н.Ә.Назарбаев өзінің Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру атты мақаласында Табысты болудың ең іргелі, басты факторы білім екенін әркім терең түсінуі керек. Жастарымыз басымдық беретін межелердің қатарында білім әрдайым бірінші орында тұруы шарт. Себебі, құндылықтар жүйесінде білімді бәрінен биік қоятын ұлт қана табысқа жетеді - деп білім берудегі назар аудару керек басымдықтарды атап көрсетіп берген болатын [1].
Дипломдық зерттеу жұмысның өзектілігі. Жаңа инновациялық әдістерді пайдаланып, білім сапасын арттыру бұл қазіргі заман талабы. Қазақстан Республикасының білім туралы заңында Білім берудің басты міндеті - ұлттық және адамзаттық құндылықтар, практикалық және ғылыми жетістіктер, оушының тұлға болып қалыптасуына үлес қосу, жағдай жасау деп атап көрсетілген болатын. Қазіргі кезде білім беру саласында жаңаша көзқарас, ойлау, қарым - қатынас қалыптасуда. Оқытуды тиімді ұйымдастыру жолдарын барлық әлем педагогтары қарастыру үстінде. Қазіргі таңда білім беру мекемелерінде практика жүзінде оқыту бағыттарында әдістер қолданылуда. Себебі біздің елімізге заман талабына сай ойлай алатын білімді, белсенді, шығармашылық ойлау қабілеті дамыған ұрпақ керек. Қазіргі мектеп мұғалімдерінің алдында тұрған басты міндет - оқушылардың шығармашылық ойлау деңгейін дамыту.
Зерттеу жұмысының мақсаты: Инновациялық технологияларға жалпы сипаттама беріп, оларды оқу үрдісінде қолдану негіздерін және білім сапасын арттырудағы мүмкіншілігін айқындау.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
Инновациялық технологиялардың түрлерін талдау;
Инновациялық білім беру технологияларының орны мен рөлін анықтау;
Оқу үрдісінде инновациялық білім беру технологияларын қолдану
мүмкіндіктері;
Музыка сабағында компьютерлік - ақпараттық технологияны қолданудың
жолдарын анықтау;
Инновациялық технологиялар жайында отандық, шетелдік теориялық әдістемелік материалдарды талдау.
Зерттеу нысаны: жалпы білім беретін мектептің оқу - тәрбие және жоғары оқу орындарында болашақ кәсіби мамандарды даярлау үдерісі.
Зерттеудің пәні: Оқу үрдісінде инновациялық білім беру технологияларын қолдану жолдары.
Зерттеу жұмысының болжамы: инновациялық технологияларды оқу үрдісінде тиімді пайдалану, орынды қолдану бұл оқушылардың жан - жақты дамып, жетілуіне және танымдық процестерін арттыра отырып, олардың білімге, дамуға деген қызығушылығын ашу.
Зерттеу жұмысының әдістері мен әдістемелері: Зерттеу жұмысының мақсаты мен ондағы болжамды дәлелдеу үшін технология, инновация ұғымдарына жан - жақты анықтама беріп, инновациялық технология түрлері мен оларды қолдану жолдарына талдау жүргізілді.
Зерттеу жұмысының құрылымы мен көлемі: Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытынды, пайдаланған әдебиеттен және қосымшалардан тұрады. Сонымен бірге зерттеу жұмысында сызбалар, кестелер, диаграммалар көрсетіледі.
1 ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ ҒЫЛЫМИ - ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Инновация, Инновациялық технология ұғымдарына жалпы түсінік
Білім беру саласында қызмет ететін қызметкерлердің алдына қойылып отырған басты міндеттердің бірі - оқытудағы әдіс тәсілдерді үнемі жетілдіріп отыру мен жаңа педагогикалық технологияларды меңгеру. Қазіргі таңда оқытушылар инновациялық технологиялар мен интерактивті әдістерді сабақтарда қолданып, сабақтың қызықты өтуіне ықпал жасауда.
Қазіргі білім беру саласында инновация сөзі кеңінен қолданылып жүр. Бірақ ғалымдар бұл терминге нақты анықтама бермеген. Берілген анықтамалардың басым көпшілігі бұл ұғымды кеңінен түсіндіре алмайды.
Инновация ұғымы педагогикалық сөздік қорына ежелден енді. Бұл термин көп ғалымдардың еңбектерінде жаңа, жаңалық ашу болып көрсетілсе, кейбірі өзгеріс деп сипаттама береді.
Инновация латынның novis жаңалық, in енгізу деген сөздерінен шыққан. Ал қазақша аудармасына келер болсақ, жаңару, өзгеру деген мағынаға ие [2].
Ең алғаш ХІХ ғасырда инновация ұғымы мәдениеттанушылардың зерттеуінің нәтежиесінде пайда болды. Яғни бұл бір мәдениет түрін екінші ел мәдениетіне енгізуді білдірді және этнографияда бұл ұғым ақталды.
Инновация сөзін қазақша мағынада жаңа, жаңалық деген мағынаны білдірді десек, С.Ожеговтың сөздігіне сүйенетін болсақ, инновация сөзі бірінші рет шыққан, жуық арада пайда болып, бұрынның орнын басатын, бұрыннан таныс болмай жаңадан пайда болған жаңалық болып шығады. Сонымен қоса инновация ұғымын әр ел өзінше түсінген. АҚШ, Нидерланды елдерінде бұл термин кеңінен таралған. Ал Арабия, Жапония тәрізді мемлекеттерден кездестіру мүмкін емес.
Инновация сөзі қазіргі кезде барлық өндіріс, техника, медицина салаларында кеңінен қолданылып жүр [2, 20 б].
Инновациялық үрдістің негізі - жаңалықтар жасау, оны жүзеге асыру. Кез - келген жаңа әдіс уақытша жоспарға жатады. Бұл дегеніміз оқытушы үшін жаңалық ашу болып есептеледі.
Инновацияны енгізудің кезеңдері мен алғышарттарына шолу жасасақ:
І кезең: Жаңа идеяны іздеу. Ақпараттандыру, ұйымдастыру, жаңалықтарды іздестіру.
ІІ кезең: Жаңалықтарды ұйымдастыру. Оқытуда жаңалық енгізуді алғашқы байқаудан өткізу.
ІІІ кезең: Жаңалықтарды енгізу. Оқу-тәрбие үрдісінде инновациялық әдістерді пайдалану.
IV кезең: Жаңалықтарды бекіту. Енгізілген жаңалықтардың нәтижесін бағалау.
Инновациялық білім беру - іскерлік түрі болып есептеледі. Инновациялық технология оқу ісін дамытуға, пәндердің мәнін тереңдету мен шығармашылық жұмыстар жасауға бағытталған. Бұндай технологияны қолдану барысында оқушы ұтады, себебі сабақты тиімді ұйымдастыруға көмектесіп, оқушының пәнге деген қызығушылығын арттыруға жағдай туғызады.
Бүгінгі заманда жаңа технологияларды енгізумен қатар технология деген ұғым жиі кездеседі. ХХ ғасырдың 60 - жылдары Анталия мен АҚШ-та пайда болып, бұл термин өмір қажеттілігіне байланысты дүниежүзіне тарады. Педагогикада бұл ұғым оқушылардың күштерін аз жұмсап, ең жоғарғы нәтижеге жетуінің принциптері мен әдістерін анықтауға бағытталады.
Материалдық өндіріс саласында еңбек затын бірте - бірте терең меңгеру негізінде өнімнің өсуіне әкелетін жаңа технологиялар жасалса, білім беру саласында басқаша, технологиялар ұстаз іс - әрекетінің жеке жақтарына сай жасанды, қолдан істелген конструкциялар ретінде жасалынады.
Технология термині гректің techne- өнер, шеберлік және logos- ғылым, білім деген сөздерден шықты.
Инновациялық технолгиялар дегеніміз білім саласында қолданылатын жаңа технологиялар мен ғылыми жетістіктерге негізделген әдіс [2, 36 б].
Жаңа инновациялық технологияны меңгеру барысында педагогикалық тәжірибе үлкен рөл атқарады. Бұл - өз қызметіне шығармашылықпен қарау. Әрбір педагог жаңа инновациялық техналогияны меңгеру кезінде өзін - өзі дамытып, қалыптастырады.
Педагогикалық инновация мазмұнына, мағынасына, нәтижесіне қарай екіге бөлінеді:
білім беру жүйесіндегі инновциялар;
оқу тәрбие жұмысының жоспарлары мен бағдарламаларының мазмұны мен
құрылысына жататын инновациялар.
Бүкіл дүниежүзілік білім беру жүйесінің кеңістігіне кіру мақсатында Қазақсатан білім беруде жаңа жүйелер құруда. Бұл үрдіс оқу - тәрбие үрдісіне өзгерістер енгізумен қатар, елімізде іске асырылып жатқан түрлі бағыттағы білім беру қызметтеріне жаңашыл көзқараспен қарауды, атқарылған жұмыстарға сын көзбен қарап саралауды, шығармашылық қабілетті арттыру мен мұғалімнің іс - әрекетіне жаңашылдықпен қарауды талап етеді.
Білім берудің сапасын арттыруда жаңа инновациялық технологияларды сараптай келе, төмендегідей тұжырым жасауға болады:
-оқушылардың білім сапасын арттырудағы жаңа инновациялық технологиялардың түрлері сан алуан, аларды таңдау мен нәтиже шығара білу оқушылардың кәсіби біліктілігіне тікелей байланысты;
- жаңа инновациялық технологияларды енгізу неғұрлым жүйелі, мақсатты болса ғана жетістікке жетуге болады.
Қазіргі инновациялық технологияларының педагогикалық қағидалары: білім алушыларға ізгілік тұрғысынан қарау; балалардың танымдық қуатын қалыптастыру мен дамыту; балалардың шығармашылық қабілеттерін дамыту; оқу үдерісін оқушыларға сезіндіре алу.
Білім беру саласында инновациялық бағыттың қажеттілігін анықтайын себептерге төмендегілер кіреді:
білім беру жүйесінің жаңашалануы, яғни оқу орындарының кредиттік жүйеге
көшуі мен орта білім беру жүйесінің 12 жылдыққа асысуы;
білім беру мазмұнының ізгіленуі;
мұғалім мен оқушыға қойылатын талаптардың жаңа бағытта қарастырылып,
оқушы тек тұтынушы ретінде емес, ортақ іс - шара субъектісі болуы.
Сонымен қатар педагогикалық жаңалық - жаңа идея, технология болып қана қоймай, білім беру мен тәрбиедегі белгілі міндеттердің тиімді шешілуі болып табылады.
Анық айтқанда, сабақта түрлі стратегиялық әдістердің көмегімен оқушы жеке тұлға ретінде жан - жақты дамып, шығармашылық ойлау қабілетін жетілдіріп, білімді меңгереді.
Жаңа педагогикалық технолгиялар - әр сабақта пайдаланатын, сол тақырыпты оқушыға жеткізудің, оқытушы тарапынан тиімді әдісі.
Педагогикалық технологиялар дұрыс жобалануы үшін міндетті 5 элемет қажет:
Мақсат қою.
Болжау
Оқушылардың сабақтан тыс өз бетімен орындайтын жұмыстары.
Логикалық құрылым
Түзету
Қазіргі заманғы инновациялық технологиялармен жұмыс жасау үшін төмендегі алғышарттар керек:
оқытуды интенсивтендіруді қолға алу;
оқушылардың сабақбастылығын болдырмау шараларын қолға алу. Оның
ғылыми - әдістемелік, ұйымдастырушылық себептеріне үнемі талдау жасау;
жаңа буын оқулықтарының мазмұнын зерттеп, білім стандарттарымен жете
танысу, білімді деңгейлеу технологияларын игеру арқылы оқушыларға мемлекеттік стандарттарды игеруге қол жеткізу;
оқыту үдерісін ізгілендіріп, демократияландыруды басшылықта ұстау.
Кез - келген елдің экономикалық қуаты, халықтың өмір сүру деңгейі, дүниежүзілік қауымдастықтағы салмағы мен орны сол елдің технологиялық дамуының деңгейін анықтайды. Қоғамның дамуы мен жаңа технологияларды енгізу сапалылығы елдегі білім беру ісінің жолға қойылуы мен саланы ақпараттандыру деңгейіне келіп тіреледі. Экономикалық қарқынды дамыған елдердің тәжірибесі білім беру жүйесін ақпараттандыру экономика, ғылым мен мәдениеттің қарқынды дамуының негізгі көзі болып отыр. Ендеше қазіргі заманның ақпараттық, телекоммуникациялық технологияларын игеруге міндеттіміз [2, 56 б].
Жас ұрпақтың саналы да сапалы білім алуының бірден - бір шарты - оқу орындарындағы білім беру жүйесінде инновациялық технологияларды енгізу екендігі түсінікті. Сондықтан ғылыми - техникалық прогрестен қалмай, жаңа технологияларды дер кезінде меңгеріп, қабылдап, өңдеп, нәтижеге жете білу - әрбір адамның негізі міндеті болып табылады.
Еліміздің экономикалық, саяси, мәдени дамуына үлес қосып, әлемдік инновацияға көтерілетін мәдениетті де парасатты, дені сау азаматтарды тәрбиелеу - мектеп пен ұстаздар қауымының бүгінгі таңдағы басты міндеті. Адам ұрпағымен мың жасайды дегендей, халықтың басты мәселесі ұрпақ тәрбиесі болған.
Тарихтан білетініміз: дарынды, қабілеттері жоғары бағаланған қазіргі мектеп мұғалімдерінің алдындағы үлкен мақсат - жеке тұлға қалыптастырып шығару. Педагогикада еш нәрсеге бейімі жоқ, қабілетсіз адам болмайтындығы дәлелденген.
Инновациялық технологиялар ұғымына шетелдік және отандық ғалымдардың пікірлері
Жаңа педагогикалық технология - оқыту үрдісін түгелдей қолданып, бағалау, білімді адам мен техника ресурстарын ескере отырып игеру мен жоспарлаудың жүйелі әдісі ретінде түсіндіріледі. Қазіргі оқу жүйесінде дәстүрлі және дәстүрлі емес жаңа, дамыта оқыту әдістері пайдаланылуда. Дәстірлі әдісті сабақ жүйесі ретінде Я.А.Коменский салса, жаңа педагогикалық әдістер 50-60 жылдары пайда болды және осы күнге Л.С.Выготский, М.Н.Скаткин, Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдов сынды ғалымдар идеяларымен жалғасты.
В.Беспалько өз еңбектерінде жаңа педагогикалық технология ұғымын тәжірибеде жүзеге асырылатын белгілі бір педагогикалық жүйенің жобасы, ал педагогикалық жағдайларға байланысты қолданылатын әдіс - тәсілдер құрам бөлігі, ұйымдастыру мен жүзеге асырудың жобасы, - деп түсіндіреді.
Б.Т.Лихачев педагогикалық технология - оқыту формасын, әдісін, тәсілін, тәрбие құралдарының жинақталуын анықтайтын психологиялық - педагогикалық құрылғылардың жиынтығы, - деп анықтама берді. Ал Г.К.Селевко педагогикалық технология ұғымын 3 аспектімен қарастырды:
- ғылыми: педагогикалық технология - жобаланған педагогикалық үдеріс пен
оқытудың әдісі мен мазмұнын, мақсатын оқытатын педагогикалық ғылым бөлігі;
- бейнелеулі іс - жүргізу: оқыту нәтижесіне жету үшін құралдар мен әдістерді, мазмұн - мақсатын бейнелейтін үдеріс.
- нақтылы іс - жүргізу: технологиялық үдерістерді жүзеге асырып, әдістемелік және тұлғалық құралдарды жинақтау.
Сонымен қатар, Б.Т.Лихачев: педагогикалық технология өзгермейтін механикалық құрылым емес, керісінше бала мен мұғалім үнемі түрленіп отыратын өзара қарым - қатынас өзегі, мазмұнды ұйымдастырушы құрылым. Педагогикалық технология мәні - шығармашылық қабілетті дамытуға жағдай туғызу деді [2, 11 б].
В.В.Воронов педагогикалық технология - тиімді оқыту жүйесін құрумен айналысатын бағыт - деп есептейді.
В.М.Шепель: Технология - өнер, шеберлік, ептілік, іскерлік, жағдайдың өзгеруі десе, М.Чошанов: Технология - дидактикалық жүйенің құрамды бөлігі - деп анықтама берген.
Педагогикалық технология ұғымына берілген көптеген анықтамалар бар, олар: оқытуды ұйымдастыру мен жүргізуді жобалауда біріккен педагогикалық іс - әрекеттің моделі (Монахов В.М.), барлық сабақ беру үдерісін жасаудың, қолдану мен анықтаудың жүйелі әдісі, білімді меңгеру мен олардың өзара әрекеттерін ескеру, мазмұнына қорытынды жасау (ЮНСКО).
В.А.Сластенин бойынша педагогикалық технология деген: ол қатал ғылыми жоспарлау жəне дəлірек айтқанда, педагогикалық əрекеттің жетістігін қамтамасыз ететіндігін елестету.
Педагогикалық технология теориялық педагогика мен практиканың арасында үлкен орын алып отыр. Педагогикалық технология деп мақсат қою, оқу жоспары мен оқу бағдарламаларын үнемі жақсартудың, бағалау мен жүйелердің тиімділігі жөнінде ақпарат туындауына байланысты жаңа мақсаттар қоюды айтамыз [2, 12 б].
В.Н.Бордовская мен А.А.Реанның көрсетуінше, педагогикалық педагогикалық технологиялар білім беру жүйесінде ұстаз бен оқушының іс - әрекетіне, мақсат - мазмұн әдістерін ұйымдастырудың белгілі принциптеріне, өзара байланысына сай нақтылы идея негізінде жүзеге асырылған.
М.А.Мартыновичтің пайымдауы бойынша оқыту технологиялары мұғалім әрекетінің құрылымы, алгоритімі, стратегиясы, педагогикалық қызметті ұйымдастыру болып табылады [3].
Инновациялық технологияларды әр елде анықтау мақсатында ғылыми - педагогикалық, саяси әдебиеттер мен баспа беттерін зерттей келе, Ресейде, шетелде, ТМД елдерінде, Қазақстанда инновация ұғымына көптеген анықтамалар беріледі.
2015-2016 оқу жылында Қазақстан Республикасының орта білім беретін мектептерінде ғылым негіздерін оқытудың ерекшеліктері туралы әдістемелік нұсқау хатында оқыту жүйесі заманауи технологияларды пайдалануға негізделген деп көрсетеді [4].
Қазақстанда Инновация ұғымына алғашқы қазақ тілді анықтама берген ғалым Немеребай Нұрахметов. Ол Инновация, инновациялық үдеріс дегеніміз - білім беру мекемелерінің жаңалық жасау, меңгеру, қолдану және таратуға байланысты қызметі - деген анықтама берген.
Н.Нұрахметов инновация білім мазмұны мен әдістемеде, оқу-тәрбие жұмыстарын ұйымдастыру мен мектеп жүйесін басқаруда көрініс табады деп қарастырып, өз жіктемелерінде инновацияны, қайта жаңғыру кеңістігін бірнеше түрге бөлді: жеке түрі (жеке - дара, бір-бірімен байланыспаған); модульдік түрі ( жеке - дара кешені, бір - бірімен байланысқан); жүйелі түрі (мектепті толықтай қамтиды) [2, 21 б].
Қазіргі уақытта Қазақстанда Ш.Қалановтың, М.Жанпейісованың, Ә.Жүніспек пен Қ.Нағымжанованың, Ж.Қаратаевтің, Ш.Таубаеваның, Қ.Қабдықайыровтың зерттеулерінде оқытудың жаңа технологиялары жан - жақты қарастырылады. Бұл технологиялар теориялық тұрғыдан дәлелденіп, тәжірибе жүзінде жақсы көрсеткіш көрсетуде. Қазіргі заманғы технологияларды қолдануда мұғалім белсенділігі, шығармашылық ізденісі, өз ісіне деген сүйіспеншілік, білім сапасының жоғарылығы ерекше рөл атқарады.
Г.М.Құсайыновтың пайымдауынша, педагогикалық технология әдеттегі түсініктерден басқаша ұғым. Ол мұғалімнің жоспарлаған оқыту мен тәрбиелеудегі мақсаты мен нәтижелерге жетумен сабақ беру үрдісі емес, ол кәсіби ұстаздың басшылық етуімен оқушылардың өзінің және өзара оқыту үдерісі, ол білім беру мазмұны мен оқу жоспарының бағдарламаларындаескерілген іс-әрекеттерін меңгеру.
Әдіскер С.Көшімбетов өзінің зерттеулерінде оқу - тәрбие үрдісінде оқытудың инновациялық әдіс - тәсілдерін қолданудың төмендегідей ерекшеліктерін атап көрсетті:
ізгілендіру технологиясында бала - субъект, бала - объект, тұрғысынан енгізіледі де, ал ғылыми білімдерде оның тұрмысының әлеуметтік жағдайы, іс - әрекетінің әлеуметтік нәтижесінің бірлігі ретінде қарастырылады;
Ақпаратты бағдарламалап оқыту - оқыту үрдісінің мазмұнын пәнаралық байланыс тұрғысынан ұйымдастыру;
Қоғам мен табиғат заңдылықтарын кіріктіру негізінде меңгеру;
Иллюстрациялы оқытуда адам - қоғам - табиғат үйлесімділік бағытында саналы мәдениет қалыптасады;
Саралап деңгейлеп оқыту технологиясында оқыту мазмұны, әдістері шығармашылық ізденіс іс-әрекет жасау барысында адамның инновациялық қабілеттерін қалыптастыруға бағытталады.
Оқытушы білмейтін шығармашылық ізденістің негізінде пайда болған жаңа қабілет;
Дербес оқыту технологиясы оқу - тәрбие үрдісінде ғылым негіздерін игертуде ізгілік, адамгершілік қасиеттерді қалыптастыра отырып, жеке тұлғаның әлеуметтік - психологиялық жауапкершілігін арттырады.
Қазіргі таңда Республика оқу орындары, педагогикалық ұжымдары ұстынған көпнұсқалыққа байланысты өздерінің қалауына сай кез келген үлгі бойынша қызмет етуге мүмкіндік алды. Бұл бағытта білім берудің әртүрлі нұсқадағы құрылымы, мазмұны, ғылымға және тәжірибеге негізделген идеялар, қазіргі заманғы педагогикалық технологиялар бар. Сондықтан оқыту технологияларын оқу мазмұны мен оқушылардың жас және психологиялық ерекшеліктеріне орай таңдап, тәжірибеде сынап қараудың маңызы өте зор. Қазіргі білім беру жүйесінде оқытудың озық технологияларын меңгермейінше жан - жақты маман болуы мүмкін емес. Қазіргі педагогикалық технологияларды меңгеру мұғалімнің кәсіптік, интелектуалдық, рухани, адами қабілеттерінің қалыптасуына әсерін тигізеді, өзін - өзі дамытып, оқытуды тиімді ұйымдастыруына көмектеседі [2, 14 б].
Қазіргі таңда елімізде білім беруді ақпараттандырудың басты мақсаты - қазіргі ақпараттық технологияларды қолдану негізінде біртұтас біліми ақпараттық орта құру арқылы оқушылардың білім сапасын арттыру болып табылады.Бұл туралы Қазақстан Республикасы Білім туралы Заңының 8 - бабында Білім беру жүйесінің міндеттерінің бірі - оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу - деп атап көрсетілген [5].
2 ҚАЗІРГІЗАМАНҒЫ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР ОҚУ ПӘНІ РЕТІНДЕ
2.1 Оқу үрдісінде қолданылатын инновациялық технологиялар
Қазіргі кезде мектептердің білім беру жүйесінде 50 - ден аса педагогикалық технологияларды қолданып жүргені мәлім. Бұл технологиялардың барлығын бір сабақта қамту мүмкін емес.
Сондықтан мектептегі әрбір пәнді оқытуда технологияларды таңдап, іріктеу және оны іс - әрекет тұрғысында жетілдіру оқушылардың білім жетістіктерін арттыруға көмектеседі.
Білім беруді ізгілендіру технологиясы
Ш.А.Амонашвилидің зерттеуі нәтижесінде қалыптасты. Бұл технологияның мақсаты:балалардың жеке қастиетін аша отырып, азамат етіп тәрбиелеу. Баланың жаны мен жүрегіне жылулық ұялататын, танымдық күшін қалыптастыру және дамыту, білімін кеңейтуге,тереңдетуге жағдай жасау. Ерекшеліктеріне келер болсақ:
Ынтымақтастық педагогикасы тұжырымдалады;
Бала психикасын дамытуға, есеюге және еркіндікке деген құштарлығын
қалыптастыру;
Әсемдік пен әдемілікті сезіну, қабылдау;
Рухани жетілдіру;
Ізгілікті, жеке қарым - қатынас жасау;
Ата - анамен бірлесіп жұмыс жасау;
Оқыту мен тәрбиелеудің бірлігі [2, 65 б].
Ынтымақтастықтехнологиясы.
Мақсаты: талап ету педагогикасынан қарым - қатынас педагогикасына өту. Балаға ізгілік тұрғысынан қарап, оқыту мен тәрбиенің бірлігін қалыптастыру.
Ерекшелігі:
Мұғалім де оқушы да субъект болады;
Басымдық көрсетілмейді;
Бірлік одақта қызмет етеді;
Мектепте ұжым арасында өзара ынтымақтастық орнайды;
Балаға жеке ізгілік тұрғысынан қарау;
Қоршаған орта педагогикаланады [2, 64 б].
Деңгейлеп саралап оқыту технологиясы
Деңгейлеп саралап оқыту технологиясы дамыта оқыту идеясын жүзеге асыруға мүмкіндік жасайды. Ол оқушының ойлауын, елестету мен есте сақтауын, ынтасын, білім саласының дамуын қамтамасыз етеді.
Мақсаты: оқушыларды қабілет, мүмкіндіктеріне қарай оқыту. Оқытуды оқушылардың ерекшеліктеріне қарай бейімдеп, ыңғайлау.
Ерекшеліктері:
Талантты балалар өз қабілеттерін одан әрі дамыта түседі, деңгейі төмен
балалар оқуға ниет білдіріп, бойындағы сенімсіздіктен арылады.
Оқушылардың оқуға ынталары артады.
Білім дәрежелері тең топтарды оқытуға мүмкіндік көбейеді.
Нәтижеге жетуге негізделген деңгейлеп - саралап оқыту технологиясының
ерекшелігі - білім деңгейінің барлық оқушыларға міндеттілігі, оқушыларға берілген тапсырманы саралауы, тапсырма оқушының күші жететіндей болуы қажет [2, 69 б].
Саралап оқыту технологиясы
Саралап оқыту - бұл:
оқытуда мұғалімнің оқушының білім деңгейін еске ала отырып жұмыс
жасауы;
түрлі топтарды оқытудағы дидактикалық жүйе бөлімі;
когнитивтік ерекшеліктерін ескеріп, мектептер мен топтар, сыныптар үшін
жағдай туғызу. Оқу үрдісін саралау - педагогикалық жүйелерде өзінің айқын мақсат көздейтіндігімен ерекшеленеді.
Сипаты жағынан мынадай түрлерге бөлінеді:
- жас ерекшелігі бойынша;
- жынысына байланысты;
- қызығушылығына;
- ақыл-ойының даму деңгейіне;
- тұлғалық - психологиялық типтеріне байланысты;
- денсаулық деңгейіне байланысты.
Мақсаты: әр оқушыны мүмкіндігіне қарай оқыту. Ерекшеліктеріне
байланысты оқуға биімдеу.
Ерекшелігі:
үлгерімі жақсы оқушыға көңіл бөлініп, төмен оқушыға көмектесуге мүмкіндік
туады;
қиын балалармен жұмыс жүргізуге мүмкіндік туындайды;
жақсы оқитын оқушыларға терең білім алуға жағдай жасау;
оқушылардың қабілеттері арта түседі;
үлгерімі төмен оқушыларға мүмкіндік туғызады;
деңгейлері тең оқушыларды оқытуда, тәрбиелеуде қиындық кездеспейді [2, 67 б].
Сыни тұрғысынан ойлау
Сыни ойлау - қабылдау мен түсінудің, өзін қоршаған ақпараттық кеңістікке обьективті көзқарастармен сипатталатын адамның зияткерлік қызметінің түрі, бұл:
-жаңа, мағыналы сұрақтар қою;
-нақты дәлелдер шығару;
-тәуелсіз ойластырылған шешім қабылдау.
Сыни ойлау-шыққан нәтижені стандартты әрі стандартты емес жағдайларға, мәселелерге, сұрақтарға байланысты қолдану үшін ақпаратты логика және тұлғалық психологиялық тұрғыда талдау қабілеті.
Аталған тәсілдерді сабақтың үшсатылы құрылымында қолдану технологиялық циклді толық жаңғырту болып табылады, ол: Шақыру - Ұғыну - Рефлексия.
Шақыру кезеңі тақырыпты талқылауға ұсынады, ал оқушылар тақырпқа сай ойлануына, мәселелерін қалыптастыруына септігін тигізеді.
Ақпарат тыңалынып, жазылып алынады, талқыланады, жеке - жұппен-топпен жұмыс жасалынады.
Ұғыну кезеңі (ойын жүзеге асыру) - тікелей ақпаратпен жұмыс жүргізіледі. Бұл технологияның әдістері мен тәсілдері оқушы белсенділігін сақтауға, оқу мен тыңдаудың мәнін арттыруға мүмкіндік туғызады.
Рефлексия (ойлану) кезеңі - ақпарат талданып, түсіндіру жүргізіледі, шығармашылық тұрғыдан өңделеді.
Сыни ойлауды дамыту технологиясының әдіс - тәсілдеріне келер болсақ:
Ұйымдастырушы-авангард - қысқаша сұқбаттасу немесе дәріс түрінде жүзеге асады, олардың суреттермен безендірілгені дұрыс, бұл жерде мұғалім тақырыпқа қысқаша шолу жасап, негізгі терминдерді анықтайды және сабақта топтың немен айналысу керектігін түсіндіреді.
Ұйымдастырушы-авангардтың мақсаты - оқушылардың бұрынғы тақырып бойынша алған білімдерін еске түсіріп, алған білімдерін қайта құрылымдау мен оларды жаңа біліммен толықтыру болып келеді.
Назар аударатын сұрақтар - сабақты оқушылар білетін және осы сабақта өтетін тақырыптар арасында байланыс орнатушы сұрақтардан бастау керек. Сұрақтар ауқымды мәселелер мен шешімін табу керек үлкен құпия,маңызды мәселелер көрініс тапқан форматта қойылады.
Ойлану. Жұпқа бөлу. Пікір алмасу - мұғалім сынып тақтасына жазылған ашық сұрақты ұсынатын оқу қызметі. Бұл сұрақтарға жеке жауап беруге екі минут беріледі (көбіне жазбаша түрде). Осыдан кейін оқушылар сұраққа өз жауаптарын бүкіл сыныппен бөлісуді ұсынып, ал одан кейін жаңа материалмен жұмысқа көшеді.
Болжалдар серігі - бұл тақырыптың маңыздылығын айқындайтын қысқаша жауаптары (дұрыс немесе бұрыс) бар сұрақтар. Оқушылар сабақтың басталғаннан аз уақыт бұрын жеке немесе жұппен жауап береді. Сабақтың соңында оқушылар бір - біріне өздерінің көзқарасы мен шешім қабылдау тәсілінің өзгергендігін тексеру үшін осы сұрақтарға қайтып оралады.
Жұптасқан ми шабуылы - оқушылар білетін және сабақтың тақырыбы бойынша білеміз деп ойлайтын фактілердің тізімін құрастыру. Екі минуттық жеке жұмыстан соң олар бір - біріне қарап, өздерінің тізімін біріктіреді.
Еркін хат - ми шабуылы тәсіліне балама. Кей оқушылардан еркін хатпен айналысуды сұрауға болады: олар тақырып бойынша есіне түскендердің барлығын қағаз бетіне түсіреді. Олар ешбір нұсқаусыз өз беттерімен ешқандай тұжырымдама жасамастан жазуы қажет.
Графикалық ұйымдастырушылар - оқушыларды кеңістікте ұйымдастыруға арналған визуалдық әдістер: себептері мен салаларының диаграммалары, хронологиялық кестелер мен кластерлер, шежіре диаграммалар, Венн диаграммалары, қос көпшілік диаграммалары, Т-диаграммалары және М-диаграммалары оқушылардың ұсынылған ақпаратты қабылдауларына көмектесу үшін қолданылады.
Өзара оқыту - белсенді оқушы мен оқытушы орындайтын рөлдерін көрсететін шағын кооперативтік қызмет, осыдан кейін оқушыларға аталған қызметтерді кезек - кезек өздеріне қабылдауды ұсынады. Қатысушылар мәтініннің бөлімін оқығаннан кейін қандай да бір рөлді өзіне қабылдайды:
-топтың көшбасшысы рөлін атқаратын оқушы айтылғандардың барлығын жиынтықтайды;
-көшбасшы мазмұнына сай екі немесе үш ойлы сұрақ құрады; мәтіннің кез - келген қиын бөлімін түсіндіреді; осыдан кейін мәтінде орын алуы тиіс құбылысты болжап көрсетеді.
Автордан сұраңыздар - мұғалім оқушыға тақырыптың түсініксіз жерлерін нақты түсіндіруін талап етуге құқылы екендігін айтады. Оқушылар түсініктеме талап етуге үйренуі үшін мынадай сұрақтарды қолдана алады:
Сіздің ойыңызша, бұл жерде автор не туралы айтып отыр?
Біз мұны толығырақ қалай жеткізе аламыз?
Өзіміздің нені оқып шыққанымызды түсіну үшін алдын-ала нені білу керек?
Сіздің ойыңызша, автордың дәйегі қайда әкеледі?
Оқу. Жұптасып жиынтықтау - оқушылар жұпқа бөлініп, мәтінді оқиды. Олар мәтіннің бөліктерін кезек - кезек дауыстап немесе іштерінен оқиды, одан кейін мәтінде айтылғандарды жиынтықтайды. Ал басқасы мәтін бойынша зерттеу сұрақтарын қояды, ал қалған екеуі оларға жауап беруге тырысады, осыдан кейін олар рөлдерін ауыстырып, мәтіннің келесі бөлімін оқиды.
Қос күнделік - кей оқушыларды мұқият оқуға және оқығандарының ішінде өздерін алаңдататын мәселелер мен сұрақтарды байланыстыруға итермелеу тәсілі. Оқушылар мәтінді оқу барысында үзіліс жасауы және қос күнделікте жазба жүргізуі тиіс(1-кесте)
1-кесте Қос күнделік тәсілін пайдалану
Мәтіндегі ерекше әсер қалдырған сөйлемдер (келісім,қарсылық немесе түсінбестік)
Пікір.Осы мәтінді жазуға не итермеледі?Ол қандай ой,сұрақ,әсер және естеліктер тудырды?
Топпен жұмыс істеудің белгілі рөлдері:
Ұйымдастырушы - жұмыс тәртібін анықтайды, бақылайды.
Хронометрші - әрбір тапсырмаға қанша уақыт кететінін бөледі, топ
мүшелеріне қанша уақыт қалғанын хабарлайды.
Түсіндіруші - топ мүшелерінің тапсырманы бірыңғай баяндауына жауап береді.
Тіркеуші - топтық талқылау барысында жазба жүргізеді, уақыт өте келе
айтқандарды жиынтықтайды.
Репортер - топтың жұмысын сыныптың басқа бөлігіне таныстырады.
Сыни пікірсайыс топтары - оқушылар мәтінге белгілі күдікшілдікпен қарап, барлығын мәселелер қатарына жатқызатын жұмыс түрі.
Публицистикалық және де ақпараттық мәтінмен жұмыс істеуге пайдалы сұрақтар:
Мына үзіндіде қандай басты сұрақ қойылады, автор қандай жауап ұсынады?
Дәл осындай тұжырым жасау үшін біз автор мәтінде тұжырымдамаған қандай құндылықтарды білуіміз қажет?
Автор секілді тұжырымға келу үшін біздің сипаттамалар түрінде жеткізілген қандай сөйлемдермен келісуіміз қажет?
Қандай фактілер біздің сенімді қабылдауымызды сұрайды?
Не толық жеткізілмеген?
Біз басты сұрақтың қандай жауаптарын ұсына алар едік
Осы оқиғада кім жеңді? Ол жеңіске жету үшін не істеді? Кім жеңілді? Бұл
неліктен орын алды? Біз осыдан қандай сабақ ала аламыз?
Автор оқырманның өзін қандайда бір кейіпкердің орнына қойғанын қалай ма?
Нақты кіммен? Сіздің ойыңызша, автор бізді кімге еліктеуге шақырады? Мінездердің қандай сипаттамалары бізді осындай тұжырым жасауға итермелейді?
Осы оқиғалар басқа кейіпкерлердің көзқарасы бойынша қалай көрініс табар
еді?
Осы әңгімеде біздің өміріміздегі қандай мәселеге қатысты күмән туындайды?
Автор нені қорғайды? Ол нені ақылға қонымды деп санайды?
Кооперативтік оқуға кіріспе - хабарлай отырып оқыту оқушылардың белсенділігін арттырады, олардың жоғары деңгейлі ойы қалыптасады, ынтасы артады, әлеуметтік дамуындағы қарқынды ілгерілеушіліктер байқалады.
Топпен жұмыс жасаудың Қоғамдық келісімдері:
Әрбірі қатысады, ешкім басымдылық танытпайды.
Мәні бойынша сөйлеңіз.
Белсенді түрде тыңдаңыз.
Бір - біріңізді қолдаңыздар.
Сыни ойлау технлогиясының артықшылықтары:
- өз білімінің сапасына деген жауапкершілік артады;
- кез - келген мәтін түрімен және ауқымды ақпарат көлемімен жұмыс істеу
машықтары дамиды; оқушылар ақпаратты ықпалдастыру дағдысын меңгереді;
-әртүрлі тәжірибені, идеялар мен түсініктерді ұғыну барысында өз пікірін құру дағдысы туындайды (жүйелі логикалық ойы дамиды);
-шығармашылық және талдау қабілеттері, өзге адамдармен тиімді жұмысістеу машықтары дамиды;
- айналасындағыларға қатысты өз ойын нақты, сенімді әрі дұрыс жеткізу дағдысы қалыптасады [6].
Триз технологиясы
Триз (өнертапқыштық тапсырмаларды шешуге негізделген теориясы)
Бұл технологияның негізгі мақсаты - оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытып, қалыптан тыс ойлауға биімдеу. Жаңа нәрсе ойлап табу, сол арқылы жетістікке қол жеткізу деп қабылдау керек. Шығармашылық қабілеттер шығармашылық ойлау арқылы қалыптасады. Шығармашылық ойлау - ойдың жылдамдығы, тапқырлығы, дәлдігі алынады. Осы технологиямен жұмыс жасау барысында тез ойлап, жылдам шешім қабылдауға шорқақ балалар жыл аяғында шапшаң жауап беруге, тапқыр, қызықты шешімдер құруда жетістікке жете бастайды [2, 76 б].
Дамыта оқыту технологиясы
Қазіргі таңда еліміздегі білім берудің басты мәселесі - қазақ мектептерінің білім сапасын халықаралық деңгейге жеткізу. Ол үшін мектептердің білім беру мақсаты мен мазмұны өзгереді. Соған сәйкес білім беру жүйесінде жаңа білім беру технологиялары пайда болды. Солардың ішінде жеке интелектуалдық және психикалық дамытуға негізделген дамыта оқыту идеясы.
Дамыта оқыту идеясы көрнекті педагогтар Ушинскийдің, Песталоцидың еңбектерінен бастауын алады. Дамыта оқыту - оқытудың дәстүрлі иллюстративті - түсіндірмелі түрін ауыстыратын, белсенді әрекетке негізделген оқыту түрін айтамыз. Дамыта оқыту жеке тұлғаны ерекшеліктері мен деңгейіне бейімделе отырып, дамытудың заңдылықтарын ескеріп, қолданады.
Дамыта оқыту технологиясы тұлғаның барлық қасиеттерінің дамуына негізделген.
Дамыта оқыту - күрделі әрі құрылымды педагогикалық жүйе. Нәтижесінде оқушы өзін өзгертуші субъект дәрежесіне көтеріліп, оқыту кезінде соған лайықты жағдай жасалады. Дамыта оқытудың дәстүрлі оқытудан айырмашылығы - мұғалім рөлі мен атқаратын қызметінде, мақсат - мәнінде, дамудың факторларында, оқушының білім алу белсенділігінде.
Дамыта оқыту мазмұны оқушы алдында саналы мақсат қойып, оған жетуін ұйымдастырып, мақсатты түрде бағытталатын іс-әрекет арқылы жүзеге асады.Дамыта оқытуда ең бастысы - берілетін білімнің өзектілігі. Дамыта оқытуда оқушы іс - әрекеттің толық субъектісі болады [2, 77 б].
Модульдік оқыту технологиясы
Модульдік оқыту - білім мазмұны мен оны игеру қарқыны, өз бетінше жұмыс жасай алу мүмкіндігі, оқудың әдіс - тәсілдері бойынша оқыту дербестігін қаматамасыз етеді.
Модульдік оқыту дамыта оқыту идеясына негізделген.Оның мақсаты - оқушылардың өз бетінше жұмыс істеуіне мүмкіндік туғызу, оқу материалдарын өңдеудің жеке тәсілдері арқылы жұмыс жасауға үйрету.
Бұл технологияның ерекшелігі - тұлғаның танымдық үрдісін дамтуға бағытталады.
Модульдің көптеген анықтамалары бар:
модуль - біліктілік мінездемелеріне жауап беріп, мамандық бойынша
пәндер жинытығын ұсынатын мемлекеттік білім стандарттарының үлесі;
модуль - пәнаралық әдістемелік ұйымдастыру құрылымы бола отырып, түрлі
оқу пәндерінің тақырыптық жиынтығы ретінде бір мамандықты меңгеріп, оқытуда пәнаралық қатынасты қамтамасыз етеді;
модуль - бір ғана оқу пәнін ұйымдастыру шеңберіндегі әдістемелік
құрылымның бір бөлігі.
Модуль бес бөліктен тұрады:
Тақырыппен таныстыру, анықтамалар беріп, алған білімдерін бекіту.
Теория бойынша сынақ өткізу.
Сынақ - практикум өткізу.
Тереңдетіп білім беру, оқушылардың қабілеттерін дамыту.
Бақылау жұмысы (деңгей бойынша)
Оқу модулі үш құрамды бөліктен тұрады. Олар: Кіріспе, сөйлеу және
қорытынды бөлім.
Оқушылар әр сатыға жоғарылаған сайын олардың білімді қабылдауы өзгереді,оқитын пәндер жүйесі күрделене түседі,сондықтан оқушылардың жас ерекшеліктерін, қабылдау мүмкіндіктерін ескере отырып аталған технологияларды тиімді пайдалануға болады [7].
Дидактикалық біліктілікті ірілендіру технологиясы
Бұл технологияның авторы - Эрдниев.
Мақсаты: математикалық білімнің оқушыларың интелектісін дамытудың
басты шарттарын қамтамасыз ететін тақырыптардың неғұрлым жетілген жүйесін жасау.
Ерекшеліктері:
Өзара байланысты амал операциялар мен тақырыптар бір мезгілде беріледі.
Есеп құрастыру, шығару, практикалық жұмыстарды жүргізу қамтамасыз
етіледі.
Тура есептерді кері есептермен байланыстыру.
Жүйелі, тиянақты білім беру.
Берілген тапсырмалардың баланың ойлау қабілетінің дамуына ықпалын
қамтамасыз ету [2,74 б].
Интербелсенді оқыту технологиясы
Интербелсенді оқыту - ең алдымен оқушы мен мұғалім қарым - қатынасы тікелей жүзеге асатын сұқбаттасып оқыту болып келеді.
Интербелсенділіктің негізгі сипаты қандай? Интербелсенді оқыту - танымдық әрекеттердің ұйымдастыру формасы. Бұл толық айқындалған, мақсатын алдын ала болжауға болатын оқу түрі. Осындай мақсаттардың бірі оқушы өзінің жетістіктерін, интелектуалдық белсенділігін, оқу барысының өнімділігін арттыратын оқытудың шарттарын жасау. Интербелсенді оқытудың мәні сыныптағы барлық оқушылардың таным үдерісін қамтиды, олар өздерінің білетінімен бөлісіп, қарсы әрекет жасауға мүмкіндік алады. Таным үрдісінде оқу материалын игеруде оқушы әрекеттері білдіреді: білім, идея, әрекет алмасу тәсілдері үздіксіз жүреді. Сонымен қоса, бұл үдеріс өзара қолдау мен қайырымдылық атмосферасында жүреді. Яғни жаңа білім алып қана қоймайды, танымдық үдерісін дамытады, оны топтасу мен еңбектену дәрежесіне көтереді.
Интербелсенді оқу технологиясы деп оқу әрекеті барысында өзара мотивациялық, интелектуалдық, эмоциялық және басқа да жетістіктерге жетуді сезіну ситуациясын тудыра алатын, оқушыларға әсерлі педагогикалық қарым - қатынас құруға кепіл беретін, мұғалім мен оқушы әрекетін оқу ойындары түрінде ұйымдастыру тәсілдерін айтамыз.
Интербелсенді оқытуға нені жатқызуымызға болады? Бүгінгі таңда әдіскерлер мен ұстаздар топтық жұмыс жасаудың түрлерін жасап шықты. Оның ішінде тарағаны: үлкен шеңбер, аквариум, миға шабуыл, дебаттар.
Интербелсенді оқыту технологиясына кіреді. Олар:
жұп болып жұмыс істеу;
ауыспалы үштік;
айналмақ;
миландыру;
броундық қозғалыс;
дискуссия;
аяқталмаған сөйлем;
өз позицияңды ұстан;
дебаттар [2, 190 б].
Нысаналы оқыту технологиясы
Бүгінгі таңда еліміздің білім беру саласында ірі өзгерістер болып, білім берудің дүниежүзілік сатыға көтерілуі үшін түрлі реформалар жасалуда.
Нысаналы оқыту технологиясы дүниежүзінде тәлім - тәрбие саласында орасан зор ықпал көрсетіп отыр. Қазіргі уақытта бұл технлогияны АҚШ, Жапон, Қытай сияқты дамыған елдер өздерінің білім саласында кеңінен қолданады. Нысаналы оқыту технологиясы АҚШ педагог - психологы Блум өз еңбегінде Тәлім - тәрбие нысанасын түрге бөлу мен игеріп оқу теориясы негізінде қорытындыланып жасалған. Анығырақ айтар болсақ, нысаналы оқыту - оқу мазмұнын нысаналандыру, жүйелендіру мен ғылымиландыру, оны игерудің әдіс - тәсілдерін жүзеге асыру, сол арқылы оқыту сапасын жан - жақты көтеру мақсаты.
Нысаналы оқытудың тиімділігі - кері байланыс пен толықтыру жұмыстары сабақтың басынан аяғына дейін қайталанады. Толықтыру, кері байланыс сәтті жүргізілетін болса мұғалім оқушының уақытын үнемдейді және оқытудың өнімділігін көбейтеді.
Нысаналы оқытуды теориялық жағынан түсіну үшін Блум өз еңбектерінде Тәлім - тәрбие нысанасын түрге бөлу теориясы мен Игеріп оқыту теориясын ұсынды.
Тәлім - тәрбие нысанасын түрге бөлу теориясы. Адам өмірінде қандайда болсын істелуі керек жұмыстың соңы бір нысанаға жетуді көздейді. Дәл сол сияқты оқу барысы да белгілі бір ныснаға жетуін мақсат ететіні шындық, оқу жұмысы тәрбиеленіп отырған оқушының болашақта қандай жетістікке жетуін, қандай адам болатындығын анықтай алуы керек. Осы тұрғыда Блум: таным саласындағы, сана - сезім саласындағы, әрекет шеберлігі саласындағы нысана деп үшке бөліп қарастырады.
Таным саласындағы нысана - оқушының үйренген білімін есте сақтауы мен қайталауы барысында ақыл мен парасатты, қабілетті қалыптастыру нысаны. Яғни білім мен қабілетті жетілдіру кезіндегі нысананы көрсетеді.
Сана - сезім саласындағы нысана - қызығушылық, мінез, көзқарас, сонымен қатар биімділік қабілеті жағындағы нысананы, яғни ақыл - парасатқа жатпайтын факторлар жағындағы нысананы көрсетеді.
Іс - әрекет саласындағы нысана - меңгеру және әрекет шеберлігі жағынан нысананы көрсетеді.
Игеріп оқыту теориясы өте өнімді оқыту тәсілі болып есептеледі. Оның өзекті мәселесі - көп санды оқушылардың айтарлықтай үрену нәтижесіне жете алмауы. Бұл оқушылардың ақыл - парасатының кемшілігінен емес, өз ерекшеліктеріне байланысты үйрену уақытының жетіспеуінен болады.
Игеріп оқыту теориясының іс жүзіндегі маңыздылығын төмендегідей жақтардан көруге болады:
1.Мұғалімнің оқушыға үйрету кезінде көмекші күшін сезінуге мүмкіндік туғызады.Әрбір оқушыны жақсы оқи алатындығына сендіре білу керек.
2.Игеріп оқытудың сәтті болу - болмауы оның кері байланыс пен толықтыру барысының сәтті орындалуы не орындалмауына байланысты. Блумның пайымдауынша: дәстүрлісыныптық оқытудағы басты қайшылық- бәртұтас оқыту мен жеке қажеттілік арасындағы қайшылық, бұл қайшылық кей оқушылардың қызығушылығын жояды [2, 199 б].
В.Ф.Шаталовтың тірек сигналдар технологиясы
Тірек сигналдары арқылы оқытудың принциптеріне келер болсақ:
- үздіксіз қайталау, ірі блоктар бойынша оқыту, тірек сигналдарын пайдалану;
- жекелей әрекет ету;
- ізгіліктік;
-мәжбүрсіз оқыту;
Тәрбие мен оқытуды байланыстыру.Тірек сигналдар арқылы оқыту технологиясының мазмұндық ерекшеліктері:
-оқу материалы ірілендіріліп беріледі;
- блоктық түрде беріледі;
- оқу материалдары конспекті түрінде беріледі.
Тірек сигналы - мән, мағынаны білдіретін құрамды бейне.
Тірек конспекті - қысқа конспект түрінде берілетін жүйе.
Тірек сигналдарын қолдану теориялық білімнің кең көлемін игеруді, жаңа тақырыптың бірдей қамтылуын жеңілдетеді, байланыс орнатуға, салыстыру мен материалдарды өңдеуге және өзін - өзі бағалауды қамтамасыз етеді. Тірек сигналдары - оқытуға қажетті негізігі компонент болып табылады [2, 182 б].
Ұжымдық оқыту технологиясы
Ұжымдық өзара оқыту технологиясы В.К.Дяченко мен А.Г.Ривин зерттеулерінің нәтижесінде пайда болды. Бұл технологияда оқу материалын дайындау оқу мәтіндері мен қосымша, анықтамалар, сабақты мазмұнына қарай бөлу, мақсатты тапсырма жасау, оның ішінде үй тапсырмаларын жасау жатады. Оқушылар оқу барысында екі кезеңді бағдарға алады:
дайындық, қажетті жалпы оқулық біліктері мен дағдыларын қалыптастыру, өңдеу мақсатындағы, кеңістікті бағдарлау, қатарласыңды тыңдап, оның не айтып отырғанына көңіл бөлу, қажетті ақпараттарды табу, жеке есеп парақтарын қолдану. Бұл біліктер арнайы трининг сабақтар кезінде іске асады;
таныстырушылық, жалпы элементі ойын ережелерін меңгеру, мақсатты ұстанымды хабарлау, өңдеу, оқу қорытындысын есептеу тәсілі болып табылатын түрлі модификациялары бар.
Ұжымдық оқыту технологиясы төмендегі сатылардан тұрады:
- әрбір оқушы өздерінің іс - әрекеттерін айқындайды (бұл әріп, буын, сөз, сөйлем, мәтін бөлігі, суреттеме, мінездеме, тарихи құжаттар болуы мүмкін);
-қасындағы оқушылармен білім алмастыру рөлдік ойын мұғалім - оқушы ережесі бойынша. Рөлді ауыстыру міндетті түрде қажет. Мұғалім жаңа сабақ бойынша өз нұсқасын айтып, білгенімен бөліседі, жоспарын ұсынып, сұрақтарға жауап береді, бақылау сұрақтары мен тапсырмалар береді. Бұл саты білім алмастырумен аяқталады.
-жаңа қабылданған ақпаратты өңдеп, өзара оқытуға жолдас іздеу.
Орындалған тапсырмалардың есебі жеке карточкалар немесе ұйымдастырған диалогқа қатысқандардың барлық оқу элементтері көрсетілген топтық құжаттар жүргізіледі.
Ұжымдық өзара оқыту технологиясын қолдану барысында оқушылар өздерін еркін ұстайды, жекеше ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Рамазанова Ақтілек Кенжебекқызы
Музыка пәнін оқытуда инновациялық технологияны қолдану тиімділігі
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Музыкалық білім 5В010600
Орал 2021ж.
М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі
______ Бабенко О.А.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:Музыка пәнін оқытуда инновациялық технологияны қолдану тиімділігі
Музыкалық білім 5В010600
Орындаған: Рамазанова А.К.
Ғылыми жетекшісі
PhD докторы, доцент: Кажимова К.Р.
Орал 2021ж.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1 ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ ҒЫЛЫМИ - ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
Инновация, Инновациялық технология ұғымдарынажалпытүсінік ... ... ... . 5
1.2 Инновациялық технологиялар ұғымына шетелдік және отандық ғалымдардың пікірлері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
2 ҚАЗІРГІЗАМАНҒЫ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР ОҚУ ПӘНІ РЕТІНДЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
2.1 Оқу үрдісінде қолданылатын инновациялық технологиялар ... ... ... ... ... .. ... ... 12
2.2 Музыка пәнін оқытуда инновациялық әдістердің тиімділігі ... ... ... ... ... ... . ... .25
3 ОҚУШЫЛАРДЫҢ ТАНЫМДЫҚ ПРОЦЕСІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ӘДІСТЕМЕСІ ЖӘНЕ ТЕЖІРИБЕЛІК - ЭКСПЕРИМЕНТТІК ЖҰМЫСТЫҢ НӘТИЖЕЛЕРІ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..35
3.1 Дәстүрлі және инновациялық оқыту әдістерін салыстыра отырып музыка сабағында қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...35
3.2 Инновациялық технологияларды қолдану арқылы оқушылардың танымдық процестерін қалыптастыру бағытындағы эксперимент нәтижесі ... ... ... ... ... ... ... .42
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 48
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..50
КІРІСПЕ
Елбасы Н.Ә.Назарбаев өзінің Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру атты мақаласында Табысты болудың ең іргелі, басты факторы білім екенін әркім терең түсінуі керек. Жастарымыз басымдық беретін межелердің қатарында білім әрдайым бірінші орында тұруы шарт. Себебі, құндылықтар жүйесінде білімді бәрінен биік қоятын ұлт қана табысқа жетеді - деп білім берудегі назар аудару керек басымдықтарды атап көрсетіп берген болатын [1].
Дипломдық зерттеу жұмысның өзектілігі. Жаңа инновациялық әдістерді пайдаланып, білім сапасын арттыру бұл қазіргі заман талабы. Қазақстан Республикасының білім туралы заңында Білім берудің басты міндеті - ұлттық және адамзаттық құндылықтар, практикалық және ғылыми жетістіктер, оушының тұлға болып қалыптасуына үлес қосу, жағдай жасау деп атап көрсетілген болатын. Қазіргі кезде білім беру саласында жаңаша көзқарас, ойлау, қарым - қатынас қалыптасуда. Оқытуды тиімді ұйымдастыру жолдарын барлық әлем педагогтары қарастыру үстінде. Қазіргі таңда білім беру мекемелерінде практика жүзінде оқыту бағыттарында әдістер қолданылуда. Себебі біздің елімізге заман талабына сай ойлай алатын білімді, белсенді, шығармашылық ойлау қабілеті дамыған ұрпақ керек. Қазіргі мектеп мұғалімдерінің алдында тұрған басты міндет - оқушылардың шығармашылық ойлау деңгейін дамыту.
Зерттеу жұмысының мақсаты: Инновациялық технологияларға жалпы сипаттама беріп, оларды оқу үрдісінде қолдану негіздерін және білім сапасын арттырудағы мүмкіншілігін айқындау.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
Инновациялық технологиялардың түрлерін талдау;
Инновациялық білім беру технологияларының орны мен рөлін анықтау;
Оқу үрдісінде инновациялық білім беру технологияларын қолдану
мүмкіндіктері;
Музыка сабағында компьютерлік - ақпараттық технологияны қолданудың
жолдарын анықтау;
Инновациялық технологиялар жайында отандық, шетелдік теориялық әдістемелік материалдарды талдау.
Зерттеу нысаны: жалпы білім беретін мектептің оқу - тәрбие және жоғары оқу орындарында болашақ кәсіби мамандарды даярлау үдерісі.
Зерттеудің пәні: Оқу үрдісінде инновациялық білім беру технологияларын қолдану жолдары.
Зерттеу жұмысының болжамы: инновациялық технологияларды оқу үрдісінде тиімді пайдалану, орынды қолдану бұл оқушылардың жан - жақты дамып, жетілуіне және танымдық процестерін арттыра отырып, олардың білімге, дамуға деген қызығушылығын ашу.
Зерттеу жұмысының әдістері мен әдістемелері: Зерттеу жұмысының мақсаты мен ондағы болжамды дәлелдеу үшін технология, инновация ұғымдарына жан - жақты анықтама беріп, инновациялық технология түрлері мен оларды қолдану жолдарына талдау жүргізілді.
Зерттеу жұмысының құрылымы мен көлемі: Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытынды, пайдаланған әдебиеттен және қосымшалардан тұрады. Сонымен бірге зерттеу жұмысында сызбалар, кестелер, диаграммалар көрсетіледі.
1 ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ ҒЫЛЫМИ - ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Инновация, Инновациялық технология ұғымдарына жалпы түсінік
Білім беру саласында қызмет ететін қызметкерлердің алдына қойылып отырған басты міндеттердің бірі - оқытудағы әдіс тәсілдерді үнемі жетілдіріп отыру мен жаңа педагогикалық технологияларды меңгеру. Қазіргі таңда оқытушылар инновациялық технологиялар мен интерактивті әдістерді сабақтарда қолданып, сабақтың қызықты өтуіне ықпал жасауда.
Қазіргі білім беру саласында инновация сөзі кеңінен қолданылып жүр. Бірақ ғалымдар бұл терминге нақты анықтама бермеген. Берілген анықтамалардың басым көпшілігі бұл ұғымды кеңінен түсіндіре алмайды.
Инновация ұғымы педагогикалық сөздік қорына ежелден енді. Бұл термин көп ғалымдардың еңбектерінде жаңа, жаңалық ашу болып көрсетілсе, кейбірі өзгеріс деп сипаттама береді.
Инновация латынның novis жаңалық, in енгізу деген сөздерінен шыққан. Ал қазақша аудармасына келер болсақ, жаңару, өзгеру деген мағынаға ие [2].
Ең алғаш ХІХ ғасырда инновация ұғымы мәдениеттанушылардың зерттеуінің нәтежиесінде пайда болды. Яғни бұл бір мәдениет түрін екінші ел мәдениетіне енгізуді білдірді және этнографияда бұл ұғым ақталды.
Инновация сөзін қазақша мағынада жаңа, жаңалық деген мағынаны білдірді десек, С.Ожеговтың сөздігіне сүйенетін болсақ, инновация сөзі бірінші рет шыққан, жуық арада пайда болып, бұрынның орнын басатын, бұрыннан таныс болмай жаңадан пайда болған жаңалық болып шығады. Сонымен қоса инновация ұғымын әр ел өзінше түсінген. АҚШ, Нидерланды елдерінде бұл термин кеңінен таралған. Ал Арабия, Жапония тәрізді мемлекеттерден кездестіру мүмкін емес.
Инновация сөзі қазіргі кезде барлық өндіріс, техника, медицина салаларында кеңінен қолданылып жүр [2, 20 б].
Инновациялық үрдістің негізі - жаңалықтар жасау, оны жүзеге асыру. Кез - келген жаңа әдіс уақытша жоспарға жатады. Бұл дегеніміз оқытушы үшін жаңалық ашу болып есептеледі.
Инновацияны енгізудің кезеңдері мен алғышарттарына шолу жасасақ:
І кезең: Жаңа идеяны іздеу. Ақпараттандыру, ұйымдастыру, жаңалықтарды іздестіру.
ІІ кезең: Жаңалықтарды ұйымдастыру. Оқытуда жаңалық енгізуді алғашқы байқаудан өткізу.
ІІІ кезең: Жаңалықтарды енгізу. Оқу-тәрбие үрдісінде инновациялық әдістерді пайдалану.
IV кезең: Жаңалықтарды бекіту. Енгізілген жаңалықтардың нәтижесін бағалау.
Инновациялық білім беру - іскерлік түрі болып есептеледі. Инновациялық технология оқу ісін дамытуға, пәндердің мәнін тереңдету мен шығармашылық жұмыстар жасауға бағытталған. Бұндай технологияны қолдану барысында оқушы ұтады, себебі сабақты тиімді ұйымдастыруға көмектесіп, оқушының пәнге деген қызығушылығын арттыруға жағдай туғызады.
Бүгінгі заманда жаңа технологияларды енгізумен қатар технология деген ұғым жиі кездеседі. ХХ ғасырдың 60 - жылдары Анталия мен АҚШ-та пайда болып, бұл термин өмір қажеттілігіне байланысты дүниежүзіне тарады. Педагогикада бұл ұғым оқушылардың күштерін аз жұмсап, ең жоғарғы нәтижеге жетуінің принциптері мен әдістерін анықтауға бағытталады.
Материалдық өндіріс саласында еңбек затын бірте - бірте терең меңгеру негізінде өнімнің өсуіне әкелетін жаңа технологиялар жасалса, білім беру саласында басқаша, технологиялар ұстаз іс - әрекетінің жеке жақтарына сай жасанды, қолдан істелген конструкциялар ретінде жасалынады.
Технология термині гректің techne- өнер, шеберлік және logos- ғылым, білім деген сөздерден шықты.
Инновациялық технолгиялар дегеніміз білім саласында қолданылатын жаңа технологиялар мен ғылыми жетістіктерге негізделген әдіс [2, 36 б].
Жаңа инновациялық технологияны меңгеру барысында педагогикалық тәжірибе үлкен рөл атқарады. Бұл - өз қызметіне шығармашылықпен қарау. Әрбір педагог жаңа инновациялық техналогияны меңгеру кезінде өзін - өзі дамытып, қалыптастырады.
Педагогикалық инновация мазмұнына, мағынасына, нәтижесіне қарай екіге бөлінеді:
білім беру жүйесіндегі инновциялар;
оқу тәрбие жұмысының жоспарлары мен бағдарламаларының мазмұны мен
құрылысына жататын инновациялар.
Бүкіл дүниежүзілік білім беру жүйесінің кеңістігіне кіру мақсатында Қазақсатан білім беруде жаңа жүйелер құруда. Бұл үрдіс оқу - тәрбие үрдісіне өзгерістер енгізумен қатар, елімізде іске асырылып жатқан түрлі бағыттағы білім беру қызметтеріне жаңашыл көзқараспен қарауды, атқарылған жұмыстарға сын көзбен қарап саралауды, шығармашылық қабілетті арттыру мен мұғалімнің іс - әрекетіне жаңашылдықпен қарауды талап етеді.
Білім берудің сапасын арттыруда жаңа инновациялық технологияларды сараптай келе, төмендегідей тұжырым жасауға болады:
-оқушылардың білім сапасын арттырудағы жаңа инновациялық технологиялардың түрлері сан алуан, аларды таңдау мен нәтиже шығара білу оқушылардың кәсіби біліктілігіне тікелей байланысты;
- жаңа инновациялық технологияларды енгізу неғұрлым жүйелі, мақсатты болса ғана жетістікке жетуге болады.
Қазіргі инновациялық технологияларының педагогикалық қағидалары: білім алушыларға ізгілік тұрғысынан қарау; балалардың танымдық қуатын қалыптастыру мен дамыту; балалардың шығармашылық қабілеттерін дамыту; оқу үдерісін оқушыларға сезіндіре алу.
Білім беру саласында инновациялық бағыттың қажеттілігін анықтайын себептерге төмендегілер кіреді:
білім беру жүйесінің жаңашалануы, яғни оқу орындарының кредиттік жүйеге
көшуі мен орта білім беру жүйесінің 12 жылдыққа асысуы;
білім беру мазмұнының ізгіленуі;
мұғалім мен оқушыға қойылатын талаптардың жаңа бағытта қарастырылып,
оқушы тек тұтынушы ретінде емес, ортақ іс - шара субъектісі болуы.
Сонымен қатар педагогикалық жаңалық - жаңа идея, технология болып қана қоймай, білім беру мен тәрбиедегі белгілі міндеттердің тиімді шешілуі болып табылады.
Анық айтқанда, сабақта түрлі стратегиялық әдістердің көмегімен оқушы жеке тұлға ретінде жан - жақты дамып, шығармашылық ойлау қабілетін жетілдіріп, білімді меңгереді.
Жаңа педагогикалық технолгиялар - әр сабақта пайдаланатын, сол тақырыпты оқушыға жеткізудің, оқытушы тарапынан тиімді әдісі.
Педагогикалық технологиялар дұрыс жобалануы үшін міндетті 5 элемет қажет:
Мақсат қою.
Болжау
Оқушылардың сабақтан тыс өз бетімен орындайтын жұмыстары.
Логикалық құрылым
Түзету
Қазіргі заманғы инновациялық технологиялармен жұмыс жасау үшін төмендегі алғышарттар керек:
оқытуды интенсивтендіруді қолға алу;
оқушылардың сабақбастылығын болдырмау шараларын қолға алу. Оның
ғылыми - әдістемелік, ұйымдастырушылық себептеріне үнемі талдау жасау;
жаңа буын оқулықтарының мазмұнын зерттеп, білім стандарттарымен жете
танысу, білімді деңгейлеу технологияларын игеру арқылы оқушыларға мемлекеттік стандарттарды игеруге қол жеткізу;
оқыту үдерісін ізгілендіріп, демократияландыруды басшылықта ұстау.
Кез - келген елдің экономикалық қуаты, халықтың өмір сүру деңгейі, дүниежүзілік қауымдастықтағы салмағы мен орны сол елдің технологиялық дамуының деңгейін анықтайды. Қоғамның дамуы мен жаңа технологияларды енгізу сапалылығы елдегі білім беру ісінің жолға қойылуы мен саланы ақпараттандыру деңгейіне келіп тіреледі. Экономикалық қарқынды дамыған елдердің тәжірибесі білім беру жүйесін ақпараттандыру экономика, ғылым мен мәдениеттің қарқынды дамуының негізгі көзі болып отыр. Ендеше қазіргі заманның ақпараттық, телекоммуникациялық технологияларын игеруге міндеттіміз [2, 56 б].
Жас ұрпақтың саналы да сапалы білім алуының бірден - бір шарты - оқу орындарындағы білім беру жүйесінде инновациялық технологияларды енгізу екендігі түсінікті. Сондықтан ғылыми - техникалық прогрестен қалмай, жаңа технологияларды дер кезінде меңгеріп, қабылдап, өңдеп, нәтижеге жете білу - әрбір адамның негізі міндеті болып табылады.
Еліміздің экономикалық, саяси, мәдени дамуына үлес қосып, әлемдік инновацияға көтерілетін мәдениетті де парасатты, дені сау азаматтарды тәрбиелеу - мектеп пен ұстаздар қауымының бүгінгі таңдағы басты міндеті. Адам ұрпағымен мың жасайды дегендей, халықтың басты мәселесі ұрпақ тәрбиесі болған.
Тарихтан білетініміз: дарынды, қабілеттері жоғары бағаланған қазіргі мектеп мұғалімдерінің алдындағы үлкен мақсат - жеке тұлға қалыптастырып шығару. Педагогикада еш нәрсеге бейімі жоқ, қабілетсіз адам болмайтындығы дәлелденген.
Инновациялық технологиялар ұғымына шетелдік және отандық ғалымдардың пікірлері
Жаңа педагогикалық технология - оқыту үрдісін түгелдей қолданып, бағалау, білімді адам мен техника ресурстарын ескере отырып игеру мен жоспарлаудың жүйелі әдісі ретінде түсіндіріледі. Қазіргі оқу жүйесінде дәстүрлі және дәстүрлі емес жаңа, дамыта оқыту әдістері пайдаланылуда. Дәстірлі әдісті сабақ жүйесі ретінде Я.А.Коменский салса, жаңа педагогикалық әдістер 50-60 жылдары пайда болды және осы күнге Л.С.Выготский, М.Н.Скаткин, Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдов сынды ғалымдар идеяларымен жалғасты.
В.Беспалько өз еңбектерінде жаңа педагогикалық технология ұғымын тәжірибеде жүзеге асырылатын белгілі бір педагогикалық жүйенің жобасы, ал педагогикалық жағдайларға байланысты қолданылатын әдіс - тәсілдер құрам бөлігі, ұйымдастыру мен жүзеге асырудың жобасы, - деп түсіндіреді.
Б.Т.Лихачев педагогикалық технология - оқыту формасын, әдісін, тәсілін, тәрбие құралдарының жинақталуын анықтайтын психологиялық - педагогикалық құрылғылардың жиынтығы, - деп анықтама берді. Ал Г.К.Селевко педагогикалық технология ұғымын 3 аспектімен қарастырды:
- ғылыми: педагогикалық технология - жобаланған педагогикалық үдеріс пен
оқытудың әдісі мен мазмұнын, мақсатын оқытатын педагогикалық ғылым бөлігі;
- бейнелеулі іс - жүргізу: оқыту нәтижесіне жету үшін құралдар мен әдістерді, мазмұн - мақсатын бейнелейтін үдеріс.
- нақтылы іс - жүргізу: технологиялық үдерістерді жүзеге асырып, әдістемелік және тұлғалық құралдарды жинақтау.
Сонымен қатар, Б.Т.Лихачев: педагогикалық технология өзгермейтін механикалық құрылым емес, керісінше бала мен мұғалім үнемі түрленіп отыратын өзара қарым - қатынас өзегі, мазмұнды ұйымдастырушы құрылым. Педагогикалық технология мәні - шығармашылық қабілетті дамытуға жағдай туғызу деді [2, 11 б].
В.В.Воронов педагогикалық технология - тиімді оқыту жүйесін құрумен айналысатын бағыт - деп есептейді.
В.М.Шепель: Технология - өнер, шеберлік, ептілік, іскерлік, жағдайдың өзгеруі десе, М.Чошанов: Технология - дидактикалық жүйенің құрамды бөлігі - деп анықтама берген.
Педагогикалық технология ұғымына берілген көптеген анықтамалар бар, олар: оқытуды ұйымдастыру мен жүргізуді жобалауда біріккен педагогикалық іс - әрекеттің моделі (Монахов В.М.), барлық сабақ беру үдерісін жасаудың, қолдану мен анықтаудың жүйелі әдісі, білімді меңгеру мен олардың өзара әрекеттерін ескеру, мазмұнына қорытынды жасау (ЮНСКО).
В.А.Сластенин бойынша педагогикалық технология деген: ол қатал ғылыми жоспарлау жəне дəлірек айтқанда, педагогикалық əрекеттің жетістігін қамтамасыз ететіндігін елестету.
Педагогикалық технология теориялық педагогика мен практиканың арасында үлкен орын алып отыр. Педагогикалық технология деп мақсат қою, оқу жоспары мен оқу бағдарламаларын үнемі жақсартудың, бағалау мен жүйелердің тиімділігі жөнінде ақпарат туындауына байланысты жаңа мақсаттар қоюды айтамыз [2, 12 б].
В.Н.Бордовская мен А.А.Реанның көрсетуінше, педагогикалық педагогикалық технологиялар білім беру жүйесінде ұстаз бен оқушының іс - әрекетіне, мақсат - мазмұн әдістерін ұйымдастырудың белгілі принциптеріне, өзара байланысына сай нақтылы идея негізінде жүзеге асырылған.
М.А.Мартыновичтің пайымдауы бойынша оқыту технологиялары мұғалім әрекетінің құрылымы, алгоритімі, стратегиясы, педагогикалық қызметті ұйымдастыру болып табылады [3].
Инновациялық технологияларды әр елде анықтау мақсатында ғылыми - педагогикалық, саяси әдебиеттер мен баспа беттерін зерттей келе, Ресейде, шетелде, ТМД елдерінде, Қазақстанда инновация ұғымына көптеген анықтамалар беріледі.
2015-2016 оқу жылында Қазақстан Республикасының орта білім беретін мектептерінде ғылым негіздерін оқытудың ерекшеліктері туралы әдістемелік нұсқау хатында оқыту жүйесі заманауи технологияларды пайдалануға негізделген деп көрсетеді [4].
Қазақстанда Инновация ұғымына алғашқы қазақ тілді анықтама берген ғалым Немеребай Нұрахметов. Ол Инновация, инновациялық үдеріс дегеніміз - білім беру мекемелерінің жаңалық жасау, меңгеру, қолдану және таратуға байланысты қызметі - деген анықтама берген.
Н.Нұрахметов инновация білім мазмұны мен әдістемеде, оқу-тәрбие жұмыстарын ұйымдастыру мен мектеп жүйесін басқаруда көрініс табады деп қарастырып, өз жіктемелерінде инновацияны, қайта жаңғыру кеңістігін бірнеше түрге бөлді: жеке түрі (жеке - дара, бір-бірімен байланыспаған); модульдік түрі ( жеке - дара кешені, бір - бірімен байланысқан); жүйелі түрі (мектепті толықтай қамтиды) [2, 21 б].
Қазіргі уақытта Қазақстанда Ш.Қалановтың, М.Жанпейісованың, Ә.Жүніспек пен Қ.Нағымжанованың, Ж.Қаратаевтің, Ш.Таубаеваның, Қ.Қабдықайыровтың зерттеулерінде оқытудың жаңа технологиялары жан - жақты қарастырылады. Бұл технологиялар теориялық тұрғыдан дәлелденіп, тәжірибе жүзінде жақсы көрсеткіш көрсетуде. Қазіргі заманғы технологияларды қолдануда мұғалім белсенділігі, шығармашылық ізденісі, өз ісіне деген сүйіспеншілік, білім сапасының жоғарылығы ерекше рөл атқарады.
Г.М.Құсайыновтың пайымдауынша, педагогикалық технология әдеттегі түсініктерден басқаша ұғым. Ол мұғалімнің жоспарлаған оқыту мен тәрбиелеудегі мақсаты мен нәтижелерге жетумен сабақ беру үрдісі емес, ол кәсіби ұстаздың басшылық етуімен оқушылардың өзінің және өзара оқыту үдерісі, ол білім беру мазмұны мен оқу жоспарының бағдарламаларындаескерілген іс-әрекеттерін меңгеру.
Әдіскер С.Көшімбетов өзінің зерттеулерінде оқу - тәрбие үрдісінде оқытудың инновациялық әдіс - тәсілдерін қолданудың төмендегідей ерекшеліктерін атап көрсетті:
ізгілендіру технологиясында бала - субъект, бала - объект, тұрғысынан енгізіледі де, ал ғылыми білімдерде оның тұрмысының әлеуметтік жағдайы, іс - әрекетінің әлеуметтік нәтижесінің бірлігі ретінде қарастырылады;
Ақпаратты бағдарламалап оқыту - оқыту үрдісінің мазмұнын пәнаралық байланыс тұрғысынан ұйымдастыру;
Қоғам мен табиғат заңдылықтарын кіріктіру негізінде меңгеру;
Иллюстрациялы оқытуда адам - қоғам - табиғат үйлесімділік бағытында саналы мәдениет қалыптасады;
Саралап деңгейлеп оқыту технологиясында оқыту мазмұны, әдістері шығармашылық ізденіс іс-әрекет жасау барысында адамның инновациялық қабілеттерін қалыптастыруға бағытталады.
Оқытушы білмейтін шығармашылық ізденістің негізінде пайда болған жаңа қабілет;
Дербес оқыту технологиясы оқу - тәрбие үрдісінде ғылым негіздерін игертуде ізгілік, адамгершілік қасиеттерді қалыптастыра отырып, жеке тұлғаның әлеуметтік - психологиялық жауапкершілігін арттырады.
Қазіргі таңда Республика оқу орындары, педагогикалық ұжымдары ұстынған көпнұсқалыққа байланысты өздерінің қалауына сай кез келген үлгі бойынша қызмет етуге мүмкіндік алды. Бұл бағытта білім берудің әртүрлі нұсқадағы құрылымы, мазмұны, ғылымға және тәжірибеге негізделген идеялар, қазіргі заманғы педагогикалық технологиялар бар. Сондықтан оқыту технологияларын оқу мазмұны мен оқушылардың жас және психологиялық ерекшеліктеріне орай таңдап, тәжірибеде сынап қараудың маңызы өте зор. Қазіргі білім беру жүйесінде оқытудың озық технологияларын меңгермейінше жан - жақты маман болуы мүмкін емес. Қазіргі педагогикалық технологияларды меңгеру мұғалімнің кәсіптік, интелектуалдық, рухани, адами қабілеттерінің қалыптасуына әсерін тигізеді, өзін - өзі дамытып, оқытуды тиімді ұйымдастыруына көмектеседі [2, 14 б].
Қазіргі таңда елімізде білім беруді ақпараттандырудың басты мақсаты - қазіргі ақпараттық технологияларды қолдану негізінде біртұтас біліми ақпараттық орта құру арқылы оқушылардың білім сапасын арттыру болып табылады.Бұл туралы Қазақстан Республикасы Білім туралы Заңының 8 - бабында Білім беру жүйесінің міндеттерінің бірі - оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу - деп атап көрсетілген [5].
2 ҚАЗІРГІЗАМАНҒЫ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР ОҚУ ПӘНІ РЕТІНДЕ
2.1 Оқу үрдісінде қолданылатын инновациялық технологиялар
Қазіргі кезде мектептердің білім беру жүйесінде 50 - ден аса педагогикалық технологияларды қолданып жүргені мәлім. Бұл технологиялардың барлығын бір сабақта қамту мүмкін емес.
Сондықтан мектептегі әрбір пәнді оқытуда технологияларды таңдап, іріктеу және оны іс - әрекет тұрғысында жетілдіру оқушылардың білім жетістіктерін арттыруға көмектеседі.
Білім беруді ізгілендіру технологиясы
Ш.А.Амонашвилидің зерттеуі нәтижесінде қалыптасты. Бұл технологияның мақсаты:балалардың жеке қастиетін аша отырып, азамат етіп тәрбиелеу. Баланың жаны мен жүрегіне жылулық ұялататын, танымдық күшін қалыптастыру және дамыту, білімін кеңейтуге,тереңдетуге жағдай жасау. Ерекшеліктеріне келер болсақ:
Ынтымақтастық педагогикасы тұжырымдалады;
Бала психикасын дамытуға, есеюге және еркіндікке деген құштарлығын
қалыптастыру;
Әсемдік пен әдемілікті сезіну, қабылдау;
Рухани жетілдіру;
Ізгілікті, жеке қарым - қатынас жасау;
Ата - анамен бірлесіп жұмыс жасау;
Оқыту мен тәрбиелеудің бірлігі [2, 65 б].
Ынтымақтастықтехнологиясы.
Мақсаты: талап ету педагогикасынан қарым - қатынас педагогикасына өту. Балаға ізгілік тұрғысынан қарап, оқыту мен тәрбиенің бірлігін қалыптастыру.
Ерекшелігі:
Мұғалім де оқушы да субъект болады;
Басымдық көрсетілмейді;
Бірлік одақта қызмет етеді;
Мектепте ұжым арасында өзара ынтымақтастық орнайды;
Балаға жеке ізгілік тұрғысынан қарау;
Қоршаған орта педагогикаланады [2, 64 б].
Деңгейлеп саралап оқыту технологиясы
Деңгейлеп саралап оқыту технологиясы дамыта оқыту идеясын жүзеге асыруға мүмкіндік жасайды. Ол оқушының ойлауын, елестету мен есте сақтауын, ынтасын, білім саласының дамуын қамтамасыз етеді.
Мақсаты: оқушыларды қабілет, мүмкіндіктеріне қарай оқыту. Оқытуды оқушылардың ерекшеліктеріне қарай бейімдеп, ыңғайлау.
Ерекшеліктері:
Талантты балалар өз қабілеттерін одан әрі дамыта түседі, деңгейі төмен
балалар оқуға ниет білдіріп, бойындағы сенімсіздіктен арылады.
Оқушылардың оқуға ынталары артады.
Білім дәрежелері тең топтарды оқытуға мүмкіндік көбейеді.
Нәтижеге жетуге негізделген деңгейлеп - саралап оқыту технологиясының
ерекшелігі - білім деңгейінің барлық оқушыларға міндеттілігі, оқушыларға берілген тапсырманы саралауы, тапсырма оқушының күші жететіндей болуы қажет [2, 69 б].
Саралап оқыту технологиясы
Саралап оқыту - бұл:
оқытуда мұғалімнің оқушының білім деңгейін еске ала отырып жұмыс
жасауы;
түрлі топтарды оқытудағы дидактикалық жүйе бөлімі;
когнитивтік ерекшеліктерін ескеріп, мектептер мен топтар, сыныптар үшін
жағдай туғызу. Оқу үрдісін саралау - педагогикалық жүйелерде өзінің айқын мақсат көздейтіндігімен ерекшеленеді.
Сипаты жағынан мынадай түрлерге бөлінеді:
- жас ерекшелігі бойынша;
- жынысына байланысты;
- қызығушылығына;
- ақыл-ойының даму деңгейіне;
- тұлғалық - психологиялық типтеріне байланысты;
- денсаулық деңгейіне байланысты.
Мақсаты: әр оқушыны мүмкіндігіне қарай оқыту. Ерекшеліктеріне
байланысты оқуға биімдеу.
Ерекшелігі:
үлгерімі жақсы оқушыға көңіл бөлініп, төмен оқушыға көмектесуге мүмкіндік
туады;
қиын балалармен жұмыс жүргізуге мүмкіндік туындайды;
жақсы оқитын оқушыларға терең білім алуға жағдай жасау;
оқушылардың қабілеттері арта түседі;
үлгерімі төмен оқушыларға мүмкіндік туғызады;
деңгейлері тең оқушыларды оқытуда, тәрбиелеуде қиындық кездеспейді [2, 67 б].
Сыни тұрғысынан ойлау
Сыни ойлау - қабылдау мен түсінудің, өзін қоршаған ақпараттық кеңістікке обьективті көзқарастармен сипатталатын адамның зияткерлік қызметінің түрі, бұл:
-жаңа, мағыналы сұрақтар қою;
-нақты дәлелдер шығару;
-тәуелсіз ойластырылған шешім қабылдау.
Сыни ойлау-шыққан нәтижені стандартты әрі стандартты емес жағдайларға, мәселелерге, сұрақтарға байланысты қолдану үшін ақпаратты логика және тұлғалық психологиялық тұрғыда талдау қабілеті.
Аталған тәсілдерді сабақтың үшсатылы құрылымында қолдану технологиялық циклді толық жаңғырту болып табылады, ол: Шақыру - Ұғыну - Рефлексия.
Шақыру кезеңі тақырыпты талқылауға ұсынады, ал оқушылар тақырпқа сай ойлануына, мәселелерін қалыптастыруына септігін тигізеді.
Ақпарат тыңалынып, жазылып алынады, талқыланады, жеке - жұппен-топпен жұмыс жасалынады.
Ұғыну кезеңі (ойын жүзеге асыру) - тікелей ақпаратпен жұмыс жүргізіледі. Бұл технологияның әдістері мен тәсілдері оқушы белсенділігін сақтауға, оқу мен тыңдаудың мәнін арттыруға мүмкіндік туғызады.
Рефлексия (ойлану) кезеңі - ақпарат талданып, түсіндіру жүргізіледі, шығармашылық тұрғыдан өңделеді.
Сыни ойлауды дамыту технологиясының әдіс - тәсілдеріне келер болсақ:
Ұйымдастырушы-авангард - қысқаша сұқбаттасу немесе дәріс түрінде жүзеге асады, олардың суреттермен безендірілгені дұрыс, бұл жерде мұғалім тақырыпқа қысқаша шолу жасап, негізгі терминдерді анықтайды және сабақта топтың немен айналысу керектігін түсіндіреді.
Ұйымдастырушы-авангардтың мақсаты - оқушылардың бұрынғы тақырып бойынша алған білімдерін еске түсіріп, алған білімдерін қайта құрылымдау мен оларды жаңа біліммен толықтыру болып келеді.
Назар аударатын сұрақтар - сабақты оқушылар білетін және осы сабақта өтетін тақырыптар арасында байланыс орнатушы сұрақтардан бастау керек. Сұрақтар ауқымды мәселелер мен шешімін табу керек үлкен құпия,маңызды мәселелер көрініс тапқан форматта қойылады.
Ойлану. Жұпқа бөлу. Пікір алмасу - мұғалім сынып тақтасына жазылған ашық сұрақты ұсынатын оқу қызметі. Бұл сұрақтарға жеке жауап беруге екі минут беріледі (көбіне жазбаша түрде). Осыдан кейін оқушылар сұраққа өз жауаптарын бүкіл сыныппен бөлісуді ұсынып, ал одан кейін жаңа материалмен жұмысқа көшеді.
Болжалдар серігі - бұл тақырыптың маңыздылығын айқындайтын қысқаша жауаптары (дұрыс немесе бұрыс) бар сұрақтар. Оқушылар сабақтың басталғаннан аз уақыт бұрын жеке немесе жұппен жауап береді. Сабақтың соңында оқушылар бір - біріне өздерінің көзқарасы мен шешім қабылдау тәсілінің өзгергендігін тексеру үшін осы сұрақтарға қайтып оралады.
Жұптасқан ми шабуылы - оқушылар білетін және сабақтың тақырыбы бойынша білеміз деп ойлайтын фактілердің тізімін құрастыру. Екі минуттық жеке жұмыстан соң олар бір - біріне қарап, өздерінің тізімін біріктіреді.
Еркін хат - ми шабуылы тәсіліне балама. Кей оқушылардан еркін хатпен айналысуды сұрауға болады: олар тақырып бойынша есіне түскендердің барлығын қағаз бетіне түсіреді. Олар ешбір нұсқаусыз өз беттерімен ешқандай тұжырымдама жасамастан жазуы қажет.
Графикалық ұйымдастырушылар - оқушыларды кеңістікте ұйымдастыруға арналған визуалдық әдістер: себептері мен салаларының диаграммалары, хронологиялық кестелер мен кластерлер, шежіре диаграммалар, Венн диаграммалары, қос көпшілік диаграммалары, Т-диаграммалары және М-диаграммалары оқушылардың ұсынылған ақпаратты қабылдауларына көмектесу үшін қолданылады.
Өзара оқыту - белсенді оқушы мен оқытушы орындайтын рөлдерін көрсететін шағын кооперативтік қызмет, осыдан кейін оқушыларға аталған қызметтерді кезек - кезек өздеріне қабылдауды ұсынады. Қатысушылар мәтініннің бөлімін оқығаннан кейін қандай да бір рөлді өзіне қабылдайды:
-топтың көшбасшысы рөлін атқаратын оқушы айтылғандардың барлығын жиынтықтайды;
-көшбасшы мазмұнына сай екі немесе үш ойлы сұрақ құрады; мәтіннің кез - келген қиын бөлімін түсіндіреді; осыдан кейін мәтінде орын алуы тиіс құбылысты болжап көрсетеді.
Автордан сұраңыздар - мұғалім оқушыға тақырыптың түсініксіз жерлерін нақты түсіндіруін талап етуге құқылы екендігін айтады. Оқушылар түсініктеме талап етуге үйренуі үшін мынадай сұрақтарды қолдана алады:
Сіздің ойыңызша, бұл жерде автор не туралы айтып отыр?
Біз мұны толығырақ қалай жеткізе аламыз?
Өзіміздің нені оқып шыққанымызды түсіну үшін алдын-ала нені білу керек?
Сіздің ойыңызша, автордың дәйегі қайда әкеледі?
Оқу. Жұптасып жиынтықтау - оқушылар жұпқа бөлініп, мәтінді оқиды. Олар мәтіннің бөліктерін кезек - кезек дауыстап немесе іштерінен оқиды, одан кейін мәтінде айтылғандарды жиынтықтайды. Ал басқасы мәтін бойынша зерттеу сұрақтарын қояды, ал қалған екеуі оларға жауап беруге тырысады, осыдан кейін олар рөлдерін ауыстырып, мәтіннің келесі бөлімін оқиды.
Қос күнделік - кей оқушыларды мұқият оқуға және оқығандарының ішінде өздерін алаңдататын мәселелер мен сұрақтарды байланыстыруға итермелеу тәсілі. Оқушылар мәтінді оқу барысында үзіліс жасауы және қос күнделікте жазба жүргізуі тиіс(1-кесте)
1-кесте Қос күнделік тәсілін пайдалану
Мәтіндегі ерекше әсер қалдырған сөйлемдер (келісім,қарсылық немесе түсінбестік)
Пікір.Осы мәтінді жазуға не итермеледі?Ол қандай ой,сұрақ,әсер және естеліктер тудырды?
Топпен жұмыс істеудің белгілі рөлдері:
Ұйымдастырушы - жұмыс тәртібін анықтайды, бақылайды.
Хронометрші - әрбір тапсырмаға қанша уақыт кететінін бөледі, топ
мүшелеріне қанша уақыт қалғанын хабарлайды.
Түсіндіруші - топ мүшелерінің тапсырманы бірыңғай баяндауына жауап береді.
Тіркеуші - топтық талқылау барысында жазба жүргізеді, уақыт өте келе
айтқандарды жиынтықтайды.
Репортер - топтың жұмысын сыныптың басқа бөлігіне таныстырады.
Сыни пікірсайыс топтары - оқушылар мәтінге белгілі күдікшілдікпен қарап, барлығын мәселелер қатарына жатқызатын жұмыс түрі.
Публицистикалық және де ақпараттық мәтінмен жұмыс істеуге пайдалы сұрақтар:
Мына үзіндіде қандай басты сұрақ қойылады, автор қандай жауап ұсынады?
Дәл осындай тұжырым жасау үшін біз автор мәтінде тұжырымдамаған қандай құндылықтарды білуіміз қажет?
Автор секілді тұжырымға келу үшін біздің сипаттамалар түрінде жеткізілген қандай сөйлемдермен келісуіміз қажет?
Қандай фактілер біздің сенімді қабылдауымызды сұрайды?
Не толық жеткізілмеген?
Біз басты сұрақтың қандай жауаптарын ұсына алар едік
Осы оқиғада кім жеңді? Ол жеңіске жету үшін не істеді? Кім жеңілді? Бұл
неліктен орын алды? Біз осыдан қандай сабақ ала аламыз?
Автор оқырманның өзін қандайда бір кейіпкердің орнына қойғанын қалай ма?
Нақты кіммен? Сіздің ойыңызша, автор бізді кімге еліктеуге шақырады? Мінездердің қандай сипаттамалары бізді осындай тұжырым жасауға итермелейді?
Осы оқиғалар басқа кейіпкерлердің көзқарасы бойынша қалай көрініс табар
еді?
Осы әңгімеде біздің өміріміздегі қандай мәселеге қатысты күмән туындайды?
Автор нені қорғайды? Ол нені ақылға қонымды деп санайды?
Кооперативтік оқуға кіріспе - хабарлай отырып оқыту оқушылардың белсенділігін арттырады, олардың жоғары деңгейлі ойы қалыптасады, ынтасы артады, әлеуметтік дамуындағы қарқынды ілгерілеушіліктер байқалады.
Топпен жұмыс жасаудың Қоғамдық келісімдері:
Әрбірі қатысады, ешкім басымдылық танытпайды.
Мәні бойынша сөйлеңіз.
Белсенді түрде тыңдаңыз.
Бір - біріңізді қолдаңыздар.
Сыни ойлау технлогиясының артықшылықтары:
- өз білімінің сапасына деген жауапкершілік артады;
- кез - келген мәтін түрімен және ауқымды ақпарат көлемімен жұмыс істеу
машықтары дамиды; оқушылар ақпаратты ықпалдастыру дағдысын меңгереді;
-әртүрлі тәжірибені, идеялар мен түсініктерді ұғыну барысында өз пікірін құру дағдысы туындайды (жүйелі логикалық ойы дамиды);
-шығармашылық және талдау қабілеттері, өзге адамдармен тиімді жұмысістеу машықтары дамиды;
- айналасындағыларға қатысты өз ойын нақты, сенімді әрі дұрыс жеткізу дағдысы қалыптасады [6].
Триз технологиясы
Триз (өнертапқыштық тапсырмаларды шешуге негізделген теориясы)
Бұл технологияның негізгі мақсаты - оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытып, қалыптан тыс ойлауға биімдеу. Жаңа нәрсе ойлап табу, сол арқылы жетістікке қол жеткізу деп қабылдау керек. Шығармашылық қабілеттер шығармашылық ойлау арқылы қалыптасады. Шығармашылық ойлау - ойдың жылдамдығы, тапқырлығы, дәлдігі алынады. Осы технологиямен жұмыс жасау барысында тез ойлап, жылдам шешім қабылдауға шорқақ балалар жыл аяғында шапшаң жауап беруге, тапқыр, қызықты шешімдер құруда жетістікке жете бастайды [2, 76 б].
Дамыта оқыту технологиясы
Қазіргі таңда еліміздегі білім берудің басты мәселесі - қазақ мектептерінің білім сапасын халықаралық деңгейге жеткізу. Ол үшін мектептердің білім беру мақсаты мен мазмұны өзгереді. Соған сәйкес білім беру жүйесінде жаңа білім беру технологиялары пайда болды. Солардың ішінде жеке интелектуалдық және психикалық дамытуға негізделген дамыта оқыту идеясы.
Дамыта оқыту идеясы көрнекті педагогтар Ушинскийдің, Песталоцидың еңбектерінен бастауын алады. Дамыта оқыту - оқытудың дәстүрлі иллюстративті - түсіндірмелі түрін ауыстыратын, белсенді әрекетке негізделген оқыту түрін айтамыз. Дамыта оқыту жеке тұлғаны ерекшеліктері мен деңгейіне бейімделе отырып, дамытудың заңдылықтарын ескеріп, қолданады.
Дамыта оқыту технологиясы тұлғаның барлық қасиеттерінің дамуына негізделген.
Дамыта оқыту - күрделі әрі құрылымды педагогикалық жүйе. Нәтижесінде оқушы өзін өзгертуші субъект дәрежесіне көтеріліп, оқыту кезінде соған лайықты жағдай жасалады. Дамыта оқытудың дәстүрлі оқытудан айырмашылығы - мұғалім рөлі мен атқаратын қызметінде, мақсат - мәнінде, дамудың факторларында, оқушының білім алу белсенділігінде.
Дамыта оқыту мазмұны оқушы алдында саналы мақсат қойып, оған жетуін ұйымдастырып, мақсатты түрде бағытталатын іс-әрекет арқылы жүзеге асады.Дамыта оқытуда ең бастысы - берілетін білімнің өзектілігі. Дамыта оқытуда оқушы іс - әрекеттің толық субъектісі болады [2, 77 б].
Модульдік оқыту технологиясы
Модульдік оқыту - білім мазмұны мен оны игеру қарқыны, өз бетінше жұмыс жасай алу мүмкіндігі, оқудың әдіс - тәсілдері бойынша оқыту дербестігін қаматамасыз етеді.
Модульдік оқыту дамыта оқыту идеясына негізделген.Оның мақсаты - оқушылардың өз бетінше жұмыс істеуіне мүмкіндік туғызу, оқу материалдарын өңдеудің жеке тәсілдері арқылы жұмыс жасауға үйрету.
Бұл технологияның ерекшелігі - тұлғаның танымдық үрдісін дамтуға бағытталады.
Модульдің көптеген анықтамалары бар:
модуль - біліктілік мінездемелеріне жауап беріп, мамандық бойынша
пәндер жинытығын ұсынатын мемлекеттік білім стандарттарының үлесі;
модуль - пәнаралық әдістемелік ұйымдастыру құрылымы бола отырып, түрлі
оқу пәндерінің тақырыптық жиынтығы ретінде бір мамандықты меңгеріп, оқытуда пәнаралық қатынасты қамтамасыз етеді;
модуль - бір ғана оқу пәнін ұйымдастыру шеңберіндегі әдістемелік
құрылымның бір бөлігі.
Модуль бес бөліктен тұрады:
Тақырыппен таныстыру, анықтамалар беріп, алған білімдерін бекіту.
Теория бойынша сынақ өткізу.
Сынақ - практикум өткізу.
Тереңдетіп білім беру, оқушылардың қабілеттерін дамыту.
Бақылау жұмысы (деңгей бойынша)
Оқу модулі үш құрамды бөліктен тұрады. Олар: Кіріспе, сөйлеу және
қорытынды бөлім.
Оқушылар әр сатыға жоғарылаған сайын олардың білімді қабылдауы өзгереді,оқитын пәндер жүйесі күрделене түседі,сондықтан оқушылардың жас ерекшеліктерін, қабылдау мүмкіндіктерін ескере отырып аталған технологияларды тиімді пайдалануға болады [7].
Дидактикалық біліктілікті ірілендіру технологиясы
Бұл технологияның авторы - Эрдниев.
Мақсаты: математикалық білімнің оқушыларың интелектісін дамытудың
басты шарттарын қамтамасыз ететін тақырыптардың неғұрлым жетілген жүйесін жасау.
Ерекшеліктері:
Өзара байланысты амал операциялар мен тақырыптар бір мезгілде беріледі.
Есеп құрастыру, шығару, практикалық жұмыстарды жүргізу қамтамасыз
етіледі.
Тура есептерді кері есептермен байланыстыру.
Жүйелі, тиянақты білім беру.
Берілген тапсырмалардың баланың ойлау қабілетінің дамуына ықпалын
қамтамасыз ету [2,74 б].
Интербелсенді оқыту технологиясы
Интербелсенді оқыту - ең алдымен оқушы мен мұғалім қарым - қатынасы тікелей жүзеге асатын сұқбаттасып оқыту болып келеді.
Интербелсенділіктің негізгі сипаты қандай? Интербелсенді оқыту - танымдық әрекеттердің ұйымдастыру формасы. Бұл толық айқындалған, мақсатын алдын ала болжауға болатын оқу түрі. Осындай мақсаттардың бірі оқушы өзінің жетістіктерін, интелектуалдық белсенділігін, оқу барысының өнімділігін арттыратын оқытудың шарттарын жасау. Интербелсенді оқытудың мәні сыныптағы барлық оқушылардың таным үдерісін қамтиды, олар өздерінің білетінімен бөлісіп, қарсы әрекет жасауға мүмкіндік алады. Таным үрдісінде оқу материалын игеруде оқушы әрекеттері білдіреді: білім, идея, әрекет алмасу тәсілдері үздіксіз жүреді. Сонымен қоса, бұл үдеріс өзара қолдау мен қайырымдылық атмосферасында жүреді. Яғни жаңа білім алып қана қоймайды, танымдық үдерісін дамытады, оны топтасу мен еңбектену дәрежесіне көтереді.
Интербелсенді оқу технологиясы деп оқу әрекеті барысында өзара мотивациялық, интелектуалдық, эмоциялық және басқа да жетістіктерге жетуді сезіну ситуациясын тудыра алатын, оқушыларға әсерлі педагогикалық қарым - қатынас құруға кепіл беретін, мұғалім мен оқушы әрекетін оқу ойындары түрінде ұйымдастыру тәсілдерін айтамыз.
Интербелсенді оқытуға нені жатқызуымызға болады? Бүгінгі таңда әдіскерлер мен ұстаздар топтық жұмыс жасаудың түрлерін жасап шықты. Оның ішінде тарағаны: үлкен шеңбер, аквариум, миға шабуыл, дебаттар.
Интербелсенді оқыту технологиясына кіреді. Олар:
жұп болып жұмыс істеу;
ауыспалы үштік;
айналмақ;
миландыру;
броундық қозғалыс;
дискуссия;
аяқталмаған сөйлем;
өз позицияңды ұстан;
дебаттар [2, 190 б].
Нысаналы оқыту технологиясы
Бүгінгі таңда еліміздің білім беру саласында ірі өзгерістер болып, білім берудің дүниежүзілік сатыға көтерілуі үшін түрлі реформалар жасалуда.
Нысаналы оқыту технологиясы дүниежүзінде тәлім - тәрбие саласында орасан зор ықпал көрсетіп отыр. Қазіргі уақытта бұл технлогияны АҚШ, Жапон, Қытай сияқты дамыған елдер өздерінің білім саласында кеңінен қолданады. Нысаналы оқыту технологиясы АҚШ педагог - психологы Блум өз еңбегінде Тәлім - тәрбие нысанасын түрге бөлу мен игеріп оқу теориясы негізінде қорытындыланып жасалған. Анығырақ айтар болсақ, нысаналы оқыту - оқу мазмұнын нысаналандыру, жүйелендіру мен ғылымиландыру, оны игерудің әдіс - тәсілдерін жүзеге асыру, сол арқылы оқыту сапасын жан - жақты көтеру мақсаты.
Нысаналы оқытудың тиімділігі - кері байланыс пен толықтыру жұмыстары сабақтың басынан аяғына дейін қайталанады. Толықтыру, кері байланыс сәтті жүргізілетін болса мұғалім оқушының уақытын үнемдейді және оқытудың өнімділігін көбейтеді.
Нысаналы оқытуды теориялық жағынан түсіну үшін Блум өз еңбектерінде Тәлім - тәрбие нысанасын түрге бөлу теориясы мен Игеріп оқыту теориясын ұсынды.
Тәлім - тәрбие нысанасын түрге бөлу теориясы. Адам өмірінде қандайда болсын істелуі керек жұмыстың соңы бір нысанаға жетуді көздейді. Дәл сол сияқты оқу барысы да белгілі бір ныснаға жетуін мақсат ететіні шындық, оқу жұмысы тәрбиеленіп отырған оқушының болашақта қандай жетістікке жетуін, қандай адам болатындығын анықтай алуы керек. Осы тұрғыда Блум: таным саласындағы, сана - сезім саласындағы, әрекет шеберлігі саласындағы нысана деп үшке бөліп қарастырады.
Таным саласындағы нысана - оқушының үйренген білімін есте сақтауы мен қайталауы барысында ақыл мен парасатты, қабілетті қалыптастыру нысаны. Яғни білім мен қабілетті жетілдіру кезіндегі нысананы көрсетеді.
Сана - сезім саласындағы нысана - қызығушылық, мінез, көзқарас, сонымен қатар биімділік қабілеті жағындағы нысананы, яғни ақыл - парасатқа жатпайтын факторлар жағындағы нысананы көрсетеді.
Іс - әрекет саласындағы нысана - меңгеру және әрекет шеберлігі жағынан нысананы көрсетеді.
Игеріп оқыту теориясы өте өнімді оқыту тәсілі болып есептеледі. Оның өзекті мәселесі - көп санды оқушылардың айтарлықтай үрену нәтижесіне жете алмауы. Бұл оқушылардың ақыл - парасатының кемшілігінен емес, өз ерекшеліктеріне байланысты үйрену уақытының жетіспеуінен болады.
Игеріп оқыту теориясының іс жүзіндегі маңыздылығын төмендегідей жақтардан көруге болады:
1.Мұғалімнің оқушыға үйрету кезінде көмекші күшін сезінуге мүмкіндік туғызады.Әрбір оқушыны жақсы оқи алатындығына сендіре білу керек.
2.Игеріп оқытудың сәтті болу - болмауы оның кері байланыс пен толықтыру барысының сәтті орындалуы не орындалмауына байланысты. Блумның пайымдауынша: дәстүрлісыныптық оқытудағы басты қайшылық- бәртұтас оқыту мен жеке қажеттілік арасындағы қайшылық, бұл қайшылық кей оқушылардың қызығушылығын жояды [2, 199 б].
В.Ф.Шаталовтың тірек сигналдар технологиясы
Тірек сигналдары арқылы оқытудың принциптеріне келер болсақ:
- үздіксіз қайталау, ірі блоктар бойынша оқыту, тірек сигналдарын пайдалану;
- жекелей әрекет ету;
- ізгіліктік;
-мәжбүрсіз оқыту;
Тәрбие мен оқытуды байланыстыру.Тірек сигналдар арқылы оқыту технологиясының мазмұндық ерекшеліктері:
-оқу материалы ірілендіріліп беріледі;
- блоктық түрде беріледі;
- оқу материалдары конспекті түрінде беріледі.
Тірек сигналы - мән, мағынаны білдіретін құрамды бейне.
Тірек конспекті - қысқа конспект түрінде берілетін жүйе.
Тірек сигналдарын қолдану теориялық білімнің кең көлемін игеруді, жаңа тақырыптың бірдей қамтылуын жеңілдетеді, байланыс орнатуға, салыстыру мен материалдарды өңдеуге және өзін - өзі бағалауды қамтамасыз етеді. Тірек сигналдары - оқытуға қажетті негізігі компонент болып табылады [2, 182 б].
Ұжымдық оқыту технологиясы
Ұжымдық өзара оқыту технологиясы В.К.Дяченко мен А.Г.Ривин зерттеулерінің нәтижесінде пайда болды. Бұл технологияда оқу материалын дайындау оқу мәтіндері мен қосымша, анықтамалар, сабақты мазмұнына қарай бөлу, мақсатты тапсырма жасау, оның ішінде үй тапсырмаларын жасау жатады. Оқушылар оқу барысында екі кезеңді бағдарға алады:
дайындық, қажетті жалпы оқулық біліктері мен дағдыларын қалыптастыру, өңдеу мақсатындағы, кеңістікті бағдарлау, қатарласыңды тыңдап, оның не айтып отырғанына көңіл бөлу, қажетті ақпараттарды табу, жеке есеп парақтарын қолдану. Бұл біліктер арнайы трининг сабақтар кезінде іске асады;
таныстырушылық, жалпы элементі ойын ережелерін меңгеру, мақсатты ұстанымды хабарлау, өңдеу, оқу қорытындысын есептеу тәсілі болып табылатын түрлі модификациялары бар.
Ұжымдық оқыту технологиясы төмендегі сатылардан тұрады:
- әрбір оқушы өздерінің іс - әрекеттерін айқындайды (бұл әріп, буын, сөз, сөйлем, мәтін бөлігі, суреттеме, мінездеме, тарихи құжаттар болуы мүмкін);
-қасындағы оқушылармен білім алмастыру рөлдік ойын мұғалім - оқушы ережесі бойынша. Рөлді ауыстыру міндетті түрде қажет. Мұғалім жаңа сабақ бойынша өз нұсқасын айтып, білгенімен бөліседі, жоспарын ұсынып, сұрақтарға жауап береді, бақылау сұрақтары мен тапсырмалар береді. Бұл саты білім алмастырумен аяқталады.
-жаңа қабылданған ақпаратты өңдеп, өзара оқытуға жолдас іздеу.
Орындалған тапсырмалардың есебі жеке карточкалар немесе ұйымдастырған диалогқа қатысқандардың барлық оқу элементтері көрсетілген топтық құжаттар жүргізіледі.
Ұжымдық өзара оқыту технологиясын қолдану барысында оқушылар өздерін еркін ұстайды, жекеше ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz