Дән массасының негізі - дән
Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министірлігі
Сәрсен Аманжолов атындығы
Шығыс Қазақстан Университеті
Серік Р.
Тақырыбы: Сыйымдылығы 20 мың тонна болатын аз қуатты өндірістік элеватордың жобасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В072800 Өңдеу өндірісінің технологиясы білім беру бағдарламасы
Өскемен қ., 2021ж.
Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министірлігі
Сәрсен Аманжолов атындығы
Шығыс Қазақстан Университеті
Қорғауға жіберілді
_____ ___________ 2021 ж.
Инженерия және технологиялар
кафедрасының меңгерушісі м.а
______________М.Б. Баяндинова
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Сыйымдылығы 20 мың тонна болатын аз қуатты өндірістік элеватордың жобасы
5В072800 Өңдеу өндірісінің технологиясы білім беру бағдарламасы бойынша
Орындаған 4 курс студенті Р. Серік
Ғылыми жетекші
ИжТ кафедрасының доценті:
т. ғ. к. М.С.Агзамов
_____ ________2021 ж
Нормабақылаушы Ж.С.Кошубаева
_____ ________2021 ж
Өскемен қ., 2021 ж
Сәрсен Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік университеті
5В072800-Өңдеу өндірісінің технологиясы білім беру бағдарламасы
Диплом жұмысын орындауға арналған
ТАПСЫРМА
Студент: Серік Рүстем
Жұмыстың тақырыбы: Сыйымдылығы 20 мың тонна болатын өндірістік элеваторының жобасы
Университет бойынша бекітілді бұйрық №910-ст,
Дайын жұмысты өткізу мерзімі
Жұмыстың бастапқы мәліметтер:
Элеватор типі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..өндірістік элеватор
Элеватор сыйымдылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20000тн
Айналым коэффициенті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .1, 1
Дайындау уақыты ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...30тәулік
Элеваторға келіп түскен астық мәдениеті ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... . бидай
Астықты қабылдау:
Автомобильден қабылдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .100%
Өндіріске жіберу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..1 00%
Астық сапасы:
Құрғақ астық ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..40%
Ылғал астық ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...60%
Шөпті қоспа:
Таза ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...0%
Орташа таза ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20%
Шектік кондицияға дейінгі қоспа ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 50%
Шектік кондициялан жоғары қоспа ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30%
Дәнді қоспа:
Таза (1%) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10%
Орташа қоспа (1-3%) ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..60%
Шектік кондицияға дейінгі қоспа ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30%
Шектік кондициялан жоғары қоспа ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .20%
Түсіндірме хатында жобаланып отырған мекемеге сипаттама, астықты қабылдаушы және жіберуші құрылғыларды есептеу және таңдау,автокөлік транспортымен астықты қабылдау, таразылы құрал жабдықты есептеу, аастықты тазалауға арналған құрал-жабдықтарды таңдау және есептеу, кептіргіштерді есептеу және таңдау, еңбекті қорғау мен қауіпсіздік техникасы,
сонымен қатар жобаланып отырған мекеменің экономикалық тиімділігі жазылған.
Графикалық материалдар тізімі:
Графикалық бөлімде бас жоспар, элеватордағы астық қозғалысының дайындау бөлімінің технологиялық сұлбасы, жобаланып отырған элеватор өндірісінің жалпы түрімен қимасы құрал-жабдықтарын қабатқа орналастыру,желдеткіштерді орналастыру сызбасы, жобаның техно-экономикалық көрсеткіштері сипатталған.
Ұсынылған негізгі әдебиеттер:
Өсімдік өнімдерін өңдеу және сақтау : оқулық Ә.І.Ізтаев,О.Н.Нәлеев,М.Ж.Қизатова, т,б.; ҚР ҰҒА академигі, т.ғд.,проф. Ә.Ізтаевтың редакциялануымен жасалған. - Алматы:ЖШС РПБК Дәуір, 2011.- Ізтаев Ә. Астықтану мен астық қоймалары [Мәтін] Ізтаев А.Ш., Рахметшин С.А. - Алматы.; Ізтаев Ә. Өңдеу өндірісінің технологиясы : оқулық. - Алматы Ә.Ізтаев, С.Т.Жиенбаева, М.П.Байсбаева. - Алматы : Дәуір, 20103. - 632б.; Анторпов П. А, Казыбекова Т. М, Исаева Ж. М. Методическое пособие по дисциплине Технология элеваторной промышленности П. А Антропов, Т.М Казыбеков - Усть-Каменогорск ВКГУ, 2005г; Веселов С.А Вентиляционные, аспирационные установки; Предприятие хлебопродуктов С.А Веселов, В. Ф. Веденеев. - М. : Агропромиздат, 1987. - 257с.; 1987. - 360б.; Пунков С.П. Ппроектирование элеваторов и хлебоприемных предприятий С. П. Пунков. - М. :Колос, 1984. - 289б.;
Жұмысқа енетін бөлімдерді көрсетіп жұмыс бойынша берілген кеңестер:
Жұмыс бойынша кеңес беретін жетекші
Тапсырманың берілген мерзімі ______ ________ 20______ж
Кафедра меңгерушісі _____________ М.Б.Баяндинова
қолы
Жетекшісі _____________ М.С.Ағзамов
қолы
Тапсырманы орындауға
алған студент _____________ Р.Серік
қолы
Мазмұны
Кіріспе 3
1 Жобаланатын кәсіпорынның сипаттамасы 5
1.1 кәсіпорынды жобалайтын орынды негіздеу және таңдау 5
1.2 кәсіпорынның бас жоспары 6
2 Элеватор өндірісіне мінездеме 12
2.1 дәннің құрылымы, химиялық құрамы және технологиялық қасиеттері 13
3 Технологиялық бөлім 19
3.1 Автокөлік транспортымен астықты қабылдау және жіберу 19
3.2 Таразылы құрал-жабдықты есептеу 23
3.3 Астықты автотранспорттан түсіру кезіндегі
құрал - жабдықтарды есептеу 24
4. Астықты тазалауға арналған құрал - жабдықтарды
таңдау және есептеу 28
5. Кептіргіштерді есептеу және таңдау 30
6. Тасымалдау құрылғысын есептеу және таңдау 33
6.1 Нориялар 33
6.2 Конвейерлер 35
7. Қалдықты сақтау және өңдеу 36
8. Астықты өңдеуге және сақтауға арналған ғимараттардың
сыйымдылығы 39
8.1 Силос пен бункер сыйымдылығын анықтау 39
9 Желдеткіш желілерінің пайдалануы 40
9.1 Желдеткіш қондырғыларының есептелуі 43
10 Автоматтандыру 47
11 Жобадағы жұмысшы ғимаратының өлшемін анықтау 50
11.1 Жоба бойынша силостық корпус өлшемі мен силос сеткесының
өлшемі мен формасын таңдау 50
11.2 Жұмысшы ғимарат пен силосты корпус 50
11.3 Жұмысшы ғимаратының силосты корпуспен және
қабылдаушы - жіберуші құрылғылармен өзара байланыстырып
орналастыру 51
11.4 Жұмысшы ғимараты мен силостық корпус 52
11.5 Астық кепіргіштерді орналастыру 52
11.6 Қалдықты қайта өңдеу және сақтау 52
12 Жобаның экономикалық тиімділік көрсеткіштері 54
13 Қауіпсіздік ережесі, өндіорістік санитария және қоршаған
ортаны қорғау 59
Қорытынды 61
Әдебиеттер тізімі 63
Қосымша А Бас Жоспар 64
Қосымша Б Өндірістік элеватор көрінісі 65
Қосымша В Астық жүру технологиялық сызбасы 66
Қосымша Г Сақтау бөлімі бар астық кептіру кешенінің 67
технологиялық принциптік жұмысының схемасы
Қосымша Д Аспирациялық желінің сызбасы 68
Қосымша Е Экономикалық тиімділік көрсеткіштері 69
Кіріспе
Астық өндіру бір мезгіл уақытында болады. Сондықтан астықтың орып жинау кезеңі аз уақыт алып тез арада жиналады. Сондай-ақ астықты өсіру және өсіріп қана қоймай бидайдың ең жақсы ұрықтарының сорттарын дайындау үшін арнайы ғылыми зертханаларда тәжірбиелер жүргізіліп отыруы тиіс. Бұндай бидайдан алынған өнімнің сапасы оны дұрыс сақтаудан, өңдеуден және технологиялық процестердің жүргізу салдарынада байланысты. Бидай өнімінің кешенінің құрамына бидайды өңдеу, сақтау, сондай - ақ пайдаланумен басқада күнделікті қажетті нан өнімдері, жарма өндіру т.б. салалар кіреді. Осы саладағы ең бірінші және ірісі элеватор шаруашылығы болып табылады. Элеватор кәсіпорынның орындайтын қызметі ауылшаруашылық кәсіпорыннан астықты мезгілінде қабылдап, сақтап және өңдеу.
ШҚО ауылшаруашылық басқармасының мәліметіне жүгінсек облыста астық қабылдайтын орын бар. Қазір көбінесе ірі ауыл шаруашылық кәсіпорындары астықты өздері дайындап, өңдеп кептіріп тұтынушыларға сатады немесе ауыл шаруашылық корпорациясына өткізеді (мемлекетке). Астық өндірісі ҚР - ң өсімдік шаруашылығының негізгі және стратегиялық тұрғыдан маңызды саласы болып табылады.
Елімізде элеваторлар мен астық қоймаларында технологиялық операцияларды тазалау, өлшеу, сондай-ақ механикаландыру үшін көптеген жұмыстар атқарылады. Қойма шаруашылығының ғимараттары өндірістік (астықты қабылдап, өңдеп және сақтайтын), өндірістің негізгі және қосалқы қызметтерін атқару үшін қосалқы (қуаттық техника, санитарлық-техникалық құрылыстар, әртүрлі материалдар) жатады. Астық қабылдайтын кәсіпорындар мен элеваторлар шикізаттардың, яғни өндірілген астықтың көлеміне сай белгіленеді. Олардың орналасуы қатынас жолдар үшін де ыіңайлы болуы тиіс. Астық қабылдайтын кәсіпорындардың өндірістік-техникалық базасын жасау дәнді-дақылдар өнімін мол алуға, оны дайындау мөлшерінің артуына тікелей байланысты.
Элеватор өнеркәсібі астықты астық қоймаларында қабылдап қана қоймай оның тұзақ уақыт сақтау және сапасын арттырады. Астықты өндірушіден тұтынушыға дейінгі астықтың қозғалысына байланысты болатын мемлекеттік нан айналымында элеватор өнеркәсібі орталық орын алады. Негізінен элеватор айналымының материалды техникалық базасы болып табылады.
Элеватор-ғимарат пен құрылысы бар: 1) Астықты сақтайтын силосты
тұрқы 2) жұмысшы башнясы норимен, оперативті силоспен, таразымен, бөлу құрылғысымен және астық тазалаушы машинасы 3) астық кептіруші цехі 4) әр түрлі транспорттан астықты қабылдау 5) әр түрлі транспорттарға және өңдеуші өндірісіне жіберу 6) қалдықты сақтау және сорттау ғимараты .
Барлық аталған элеватор бөліктері және онда орналасқан құрылғылар бір бірімен байланысып, тығыз орналасау керек. Пропорцианалды дамыған болу керек.
Элеватор өнеркәсібі мемлекеттің агро өндірістік комплексінің басты звеносы бола үздіксіз қабылдауды жинаудан кейін өңдеуді, астық рационалды ораналастыру және сақтауын мемлекеттік ресурсқа дайындауға түскен астықты өңдеу. Элеватор астық қоймаларының ішінде негізгі функцияларын атқаратын басты өндіріс орны болып табылады. Ол негізінде бірнеше өндірістік цехтардан жұмысшы ғимараттардан, астық сақтайтын силостық құрылымдардан және құрылғылардан сонымен қатар қалдықты өңдейтін цехтан тұрады.
Элеватордың негізгі жұмысшы: астықты қабылдау, оны алғашқы өңдеуден өткізі (тазарту, кептіру, автивті желдету) және жақсы сақтап, тұтынушыға жеткізу.
Элеватор өндірісінің негізгі функциялары органнан кейінгі астықты өңдеу, сақтау және тұтынушыға жеткізу. Негізгі жұмысы астықпен байланысты болған себепті оның сапасымен мөлшерін төмендетпей сақтау үшін астық массасының физиологиялық және физикалық жағдайын ескере отырып оған тікелей әсер ететін факторларды (ылғалдылық, температура) үнемі реттеп отырады. Жалпы астықтың сапасы деп, оны белгілі бір мақсатқа пайдалануға және ұзақ уақытқа сақтауға мүмкіншілігінің бар жоғын анықтайтын белгілі бір қасиеттерінің жиынтыған айтады. Қазір астық сапасының үш дәрежесі қарастырылады:
1 сапа - абсалюттік сапа
2 сапа - техникалық қауіпсіздендіру талабымен анықталады.
3 сапа - дәрежелі сапаны экономикалық ең тиімді сапа ретінде санайды.
Элеваторда астықты қабылдау мен тазалауды арнаулы мұнараға орнатылған қондырғылар атқарады. Орналасу орнына, астық өндірушінің тұтынушыға жеткізу бағытына байланысты элеватор өнеркәсіп екі топқа бөлінеді:
1- Дайындаушы элеватор - астықты қабылдайтын.
2- Өндірістік элеватор - астықты тазарту, кептіру, сақтау өнеркәсіпке жіберу.
Менің курстық жобамның мақсаты жылдық көлемі 20000 тонна болатын өндірістік элеваторды жобалап, есптеу болып табылады. Негізгі бізге керек мағұлмат тасымалдаушы құрылғылар және технологиялық үдерісті есептеп табу, элеваторда астықтың жүру процесінде технологиялық схеманы таңдап алу, сонымен қатар қабылдаушы элеватордың басқы жобасын жасау.[1]
1 Жобалайтын кәсіпорынның сипаттамасы
1.1 Кәсіпорынды жобалайтын орынды негіздеу және таңдау.
Шығыс Қазақстан облысы, Бородулиха ауданы ауылының шаруашылық жағдайын зерттей келе сиымдылығы 20 мың тонна болатын өндірістік элеваторын жобалаймын.
Элеватор Бородулиха ауданын түгелдей астықпен қамтамасыз етіп оны ұн тарту,құрама жем зауыттарына жіберетін болып, өнеркәсіптің барлығын қамтамасыз етеді.
Бородулиха ауданы 1944 жылы құрылған. Аудан солтүстік жағынан Алтай республикасымен (Ресей) , оңтүстіктен Семей қаласымен, батыстан Бесқарағай ауданымен шекараласқан.
Элеватор өндірісін жобалаудағы басты мәлімет Бородулиха ауданының астық жинаудағы көрсеткіштері (1 кесте).
Кесте 1
Бородулиха ауданының жылдардағы бидай жинаудағы балдық көрсеткіштері (тонна)
Жыл
Балдық жинақ,т
2016 жыл
89016
2017 жыл
90115
2018 жыл
133952
2019 жыл
75184
2020 жыл
89750
Ауыл шаруашылығы мен шағын кәсіпкерліктер 495 ауыл шаруашылығы құрылымдарын біріктіреді, оның ішінен 468 шаруа қожалықтары, негізгі бағыттары астық және май тұқымын, күнбағыс өндіру, ет және сүт бағытындағы мал шаруашылықты дамыту болып табылады.
Ауданның агроөнеркәсіп кешені тұрғындардың азық-түлік тұтынушылығын қанағаттандыру үшін қызмет етеді.
2016 жылы егістік алқаптар 304,361,5 га құрады. Жаздық бидайларды егуге астықтың барлық алқабынан 64 пайыздан астамы бөлінеді, жарма дақылдары - 13 пайыз және мал жемі дақылдары 14 пайыз жерді қамтиды.
Күнбағыстың жинау алқабы 121,690 га.
Бородулиха ауданының жылдардағы егін егу алаңының (бидай) статистикалық көрсеткіштері (гектар)
Кесте 2
Жыл
Егін егу алаңы,га
2016 жыл
80603
2017 жыл
85900
2018 жыл
81060
2019 жыл
84260
2020 жыл
85080
Жоспардағы элеватор өндірісі Бородулиха ауылының кезінен қалған ауыл шаруашылық техниканы жөндеу шеберханасының орнына жобаланады.
Ауыл шаруашылық техниканы жөндеу шеберханасы ауылдың шет аймағына қарай орналасқан. Шеберхана маңында өрт сөндіру орны, ұстахана, су құбыры мен трансформаторлар орналасқан және автокөлік жолына жақын.
Жалпы ауданның экономикалық жағдайы қарқынды даму үстінде.
1.2 Кәсіпорынның бас жоспары
Бас жоспар дегеніміз жобалап отырған құрылысты дұрыс есептеп оны таңдаумен қатар рационалды және игілікті, құрал жабдықтарды жерді инженерлік жүйелерді, сонымен қатар негізігі, қосымша және бөлек ғимараттардың, құрылғылардың автокөлік, теміржол су жолымен астықты қабылдау және тиеуді қамтамасыз ететін сызықтарды байланыстырылған бас жоспар құрастыруға салынған өнеркәсіп дұрыс экономикалық жұмыс істеуге арналған.
Барлық территортялардығы ғимараттар мен құрылыстар өндіріс, жүйесіне кіретіндер екі топқа бөлінеді.
- Негізгі өндірістік обьектілерге:
қабылдаушы шығарушы құрылғылармен бірге элеватор, астық қоймалары, астық кептіргіштер, дайын өнім қоймасымен бірге үн тарту, жарма және құрама жем зауыттары, зертқананың негізгі және қосымша ғимараттары администаторлық корпус, автокөлік және вагондық таразылар.
Қосымша - өндірістік құрылыстарға келесілер жатады: трансформаторорлық станциялар слесарлық мехеникалық отын және жанғыштардың қоймасы, электорндық монтаждық ағаштық ұстақаналар автокөлік тасымалдау үшін тұрақтар, өрттік депо асхана.
Қызмет көрсетуші жұмысшылар үшін кәсіпорында жеке киімі мен жұмысшы киімін қоятын жеке киім шкафтары бар бөлек бөлме мен ыстық суы бар жуынатын бөлме болуы керек, медициналық қызмет көрсететін пункттері болу керек.
Өрт қауіпсіздігінің шарты бойынша ғимараттары мен құрылыстарды белгілі бір ара қашықтықты орналастыру керек, себебі өрт машиналары тез және ыңғайлы түрде өнеркәсіптің обьектілеріне тез жетіп өрт болған жағдайда тез өшіріп объектерді сақтап қалу үшін. Элеваторлар өрт қауіпсіздік жағынан шаң астық болған соң 1 категорияға жатады.
Сонымен қатар мұнайлық қоймалардың газдық және басқа да обьектілердің шартын орындау керек.
Санитарлық шарт бойынша элеватор мен қоймалардың, үн тарту, жарма, құрама жем зауыттарының жанына химиялық кәсіпорындар, ветеринарлық ауруханалар және т.б орналасуға болмайды.
Санитарлық жіктелу бойынша санитарлы - қорғалған зона астық сақтау учаскесінің шешарасынан көрші тұрған кварталдарға дейінгі ара - қашықтық кем дегенде 100 м болуы керек. Элеваторларды самолет қойып ұшатын аэробекеттерге салуға болмайды, себебі биік ғимараттар самолеттер үшін қауіпті.
Элеватордың бас жобасы: 1 : 1000 немесе 1 : 500 масштабында, ал нобайы маштабсыз сызылады.
Онда су жүйесінің конализация құбырларының, электр жүйелерінің, автокөлік, темір жол жүйелерінің барлық басқа да салынатын көмекші құрылыстардың жобалары желдің бағыты тағы басқалар түгел керекті құрылыстар көрсетіледі.
Ол үшін алдымеy, осы салынатын құрылыстардың түрі, орны белгіленеді.
Құрылыстарды: өндірістік, қабылдау, тазалау келтіру, сақтауға деп арнап бөледі.
Бас жоспарды құрудағы негізгі талаптар
Негізгі өндірістік ғимараттарды тұрғылықты аудан сияқты санитарлы сақтағышты талаптарымен жел жаққа ынғайландырып орнатады.
Өндіріспен тұрғылықты жер зонасының санитарлы бөлімі 100 м құрайды, ол ұн және жарма зауыттары үшін 150 м құрайды.
Ғимаратпен жабдықтардың арасын өртке қарсы талаптарға және өндірістік орындардың санитарлы талаптарына сай болуы керек. Көмекші цехтер, қоймалар, энергетикалық жабдықтарды негізгі цехке жақындатып орнатады.
Бас жоспарды жобалаған уақытта оның болашақтағы өсу мүмкіндігін ескерту керек. Сол үшін элеватор мен қоймалардың сыйымдылығын дайын өнімнің қоймаларын орнату үшін бос жерлерін қарастыру қажет.
Өндірістің шекарасын салу барысында оның қолданыс аясын көп қылып жобалау керек.
- Элеватордың жұмыс ғимаратымен диірмен немесе жарма зауыттарының ара қашықтықтағы 12 м болу керек.
- Диірменмен қосалқы құрылысының ара қаштықтығы 25 м
- Өндірістік корпустан дайын өнімді сақтайтын қоймаға дейін 15 м
Автокөлік өлшеуге арналған таразыны аумаққа кіреберісіне ара қатынасы қашадан 10 нан 12 м дейін.
Темір жол және автокөлік жолдарын ауыр жүктер жүретін жолдарға сәйкес орнатады.
Аймақтың ішіне жүруі бұрылысты және асфальтпен төселінуі керек.
Автокөлік жүретін жолының ұзындығы дайын өнім қоймасы шамасында 20 м, ал басқа да бөлімшелерде 6,5 м алынады. Өрт сөндіру машиналарына бір бағыт қозғалысындығы 3,5 м арналған жол болады.
Инженерлік жүйелер (су құбыры) күштік кабель, жылу жүйесі сызығын жолдың бойында және ғимарат астында орнатпайды. Ғимарат пен су құбырының ара қашақтығы 5 м ал канализация үшін 3 м болады.
Трансформаторлық станцияны өндірістік ғимараттың жолына ораластырған дұрыс.
Өндірістік шекарасын сәйкестендірілген қашалармен қорғайды. Кем дегенде екі есік болуы керек - негізгі және запасты.
Аумаққа кіре берісінде автокөлікке арналған орын қарастыру керек, қақпа алдында астықтың сапасын анықтайтын зертхана болу керек.
Аумақта өрт сөндіретін су құбырын немесе сиымдылығын 250... 500 м3 болатын бактар тұруы керек. Гидранттардың аралары 50...100 м аспауы керек.
Бас жоспарды жобалауға қойылатын талаптар.
Орналасатын кәсіпорынның бас жоспары жобалау үшін жоспарға сай СН и ПП - 89 - 80 нормаларына сай болу керек.
Қойылатын талаптар:
Оның алатын ауданы, оның ішіндегі құрылыстардың ауданы, оның ішіндегі құрылыстардың ауданы, көк алаңдары, ағаш бұта өсімдіктердің алатын ауданы, олардың коэффиценттері есептеп шығарылады. Алайда өрте қарсы күресу шаралары белгіленеді.
Жұмысшы және силос корпустары. Жұмысшы үйі өндірістің орталығы. Онда барлық өндіріске қажетті нориялар, таразылар, астық тазалайтын машиналар, кептіргіш қондырғылар, тасымалдау транспортерлер орналасқан.
Астықты қабылдау тиеу тазалау сақтау жұмыстары осында осы жұмыс арқылы орындалады.
Графикалық бөлімінің жалпы талаптары
Бас жоспар мына масштапта жобаланады құрылыстың тығыздығына байланысты 1:1000 немесе 1:500
Беттің жоғарғы оң жақ бұрышында жел бағытын анықтайтын құрылғыны сол жел бағытына сәйкес орналастырады.
Бас жоспарды солтүстікті - жоғарыда,батысты - сол жағына орналастырып күн жағына бағыттау керек.
Сондай-ақ, тігінен +- 30° ауытқымауы керек.
Кесте бағыты бойынша желдің қайталануы %
Кесте 3
Желдің бағытын анықтайды
С
Сш
Ш
Ош
О
Об
Б
С
15
10
11
12
10
14
14
14
3.Мемлекеттік стандарттарға сай ғимаратпен құрылғыларын белгілейді.
Негізгі және қосалқы өндірістік аудандарын есептеу:
Аудан келесі формуламен есептелінеді.
S=a∙d (1)
Мұнда а - құрылыстың ұзындығы м.
D - құрылыстың ені м
Элеватордың жұмысшы құрылысының ауданы.
S=16∙9=144м2
Силостық корпустың ауданы
S=2∙(60∙24)=2880м2
Автокөлікпен қабылдау құралының ауданы
S=13,8∙8,4=157,9м2
Админстративтік ғимарат ауданы
S=28,7∙20,6= 591,2 м2
Кептіргіштің орналасу ауданы
S=8∙4,5= 36 м2
ДСП - 50 кептіргішінің ауданы
S=7,5∙20= 150 м2
Трансформатор станциясының ауданы
S=6∙6= 36 м2
Зертхананың ауданы
S=10,8∙14,4= 155,5 м2
Дәретхананың ауданы
S=4,75∙10= 47,5 м2
Суға шомылудың (душевая) ауданы
S =PI2 =3,14∙52= 78,5 м2
Артезиан скважинасының ауданы
S =3,6∙14,4= 51,84 м2
Кіретін қақпаның ауданы
S =7∙11,2= 78,4 м2
Жанармай сақтайтын орынның ауданы
S =12∙12= 144 м2
Қосалқы орындар
S =34∙42= 1428 м2
Насостық станциясы
S =46∙20= 920 м2
Тұрмыстық корпус ауданы
S =28∙39= 1092 м2
Бас жоспардың экономикалық сипаттамасының негізгісі болып аумақтың ауданы, құрылыстың тығыздығы және бөлек жабдықтардың сандары өндірістің рациональды қолданылуы және оның жақсы орналасуы келесі коэффиценттермен анықталады.Құрлыстың тығыздығын келесі формуламен анықтайды.
К3 = (2)
Мұнда ∑F3 - бас жоспардағы барлық ғимараттармен құрылғылардың ауданы м2
F0 = шекараның жалпы ауданы м2
К3 = =13,4 %
Қосымша А- да көрсетілген
2 Элеватор өндірісіне мінездеме.
Элеватор өндірісінің жүйесін құрастыру оның мақсатына, өндірушіден тұтынушыға жеткізу орнына байланысты. Осы принципті негізге ала отырып элеваторлы қойма өндірісі:
дайындаушы, аралық және өндірістік болып бөлінеді.
Астықты өндірушіден (ауыл шаруашылығы) тұтынушыға (қайта өңдеу кәсіпорны,сату жүйесі,экспорт) жеткізуде мемлекетке өндіріс жүйесімен жасақталған. Ол мемлекет тұтынушыларының элеваторлы және қоймалы өндірісінде, олардың типін таңдауда өзара байланысы мен орналасуын сақтау және тасымалдауда аз шығындауды талап етеді.
Дайындау кәсіпорны астықты өндіру ауданында,тасымалдаушылардан (жеке меншік, ірі ауылшаруашылық кәсіпорыннан) астықты қабылдап,жиналғаннан кейінгі өңдеуден өткізіп (тазалау,кептіру),үлкен партиялар құрып,берілгені бойынша сақтап өндіріске ұн тарту, құрама жем т.б зауыттарға өңдеуге жіберу жұмысын атқарады.
Негізгі міндет астықты дер кезінде қабылдап 15-30 тәулік арасында тазалап,кептіріп,сақтап өндіріске жіберу мақсаты.
Қазіргі замандағы элеваторлар комплекті механизацияланған өндіріс, кептіру - тазалау мұнаралары, қабылдау, жіберу, өңдеу және тұқым тазалау бәрі үлкен механизация арқылы жұмыс жасалады.
Қазақстандағы астық қабылдайтын кәсіпорындарда тиеу және түсіру жұмыстарының көлемі әр жылда әр түрлі. Қазір автомашиналармен астықты тасу түрліше ұйымдастырылады:
- комбайн - қырман
- комбайн - элеватор
- комбайн - қырман - элеватор
Комбайн - қырман дегеніміз әр ауылшаруашылық қожалары өздерінің астықтарын қырмандарына жеткізіп тазалап, кептіріп, өздерінің қоймаларына сақтап сатуға немесе қайта өңдеуге жібереді.
Комбайн - элеватор дегеніміз оны орып алған соң элеваторларға өткізеді, қазіргі жағдайда осылай жұмыс істесе қожалықтар оған көп ақша төлеп, тазалауға,кептіруге,сақтауға онша пайда таба алмайды,ұтылып қалады. Мұндай әрекетті өздерінде тазалау,кептіру,сақтау қоймалары жоқ кәсіпорындар комбайннан кейін элеваторға өткізуге мұрша болады.
Комбайн - қырман - элеватор дегеніміз астықты қырманда өздері өңдеп,базистік кондицияға жеткізіп элеваторларға жақсы бағамен сатуға жағдай туғызады.
Осы схемадағы буындарды байланыстырушы ретінде автокөліктер қолданылады. Сондықтан автокөліктерден астықты дер кезінде қабылдауды ұйымдастыру - негізгі жұмыс. Астықта қабылдау процесін жеке деп қарауға болмайды.
Өндірістік кәсіпорындар астықты қайта өңдеу өндірістерін үн,жарма,құрама жем зауыттарын астықпен қамтамасыз ету басты мақсат болып табылады. Өндірістік кәсіпорындарда кем дегенде 3-6 ай астықпен қамтамасыз етеді.
Технологиялық және тасымалдаушылар қабылдап жіберу құрылғыларының қуаты кәсіпорындардың өнімділігіне байланысты.
Сонымен өндірістік элеватордың мақсаты астықта ауылшаруашылық кәсіпорындардан дер кезінде қабылдап,тазалап,кептіріп, үлкен партиялар құрып жеке жеке ұн зауыттарына,құрама жем зауыттарына әр партияны бөлек сақтап, өндіріске жіберу мақсаты болып келеді.
Элеватор астық қоймаларының ішінде негізгі функцияларын атқаратын басты өндіріс орны болып табылады. Ол негізінде бірнеше өндірістік цехтардан, жұмысшы ғимараттардан, астық сақтайтын силостық құрылымдардан және қабылдайтын, жіберетін құрылғылардан, кептіруші, тазалаушы, тасымалдаушы құрылғылардан, сонымен қатар қалдықты өңдейтін цехтан тұрады.
Элеватордың негізгі жұмысы: астықты қабылдау, оны алғашқы өңдеуден өткізу (тазарту, кептіру, активті желдету, сақтау,сапасына байланысты үлкен партия құрып) керекті өнеркәсіпке, тұтынушыларға жіберу.
Менің дипломдық жобамның мақсаты сиымдылығы 20 тонна болатын - өндірістік элеваторды жобалап, есептеу болып табылады. Негізгі бізге керек мағұлмат тасымалдаушы құрылғылар және технологиялық үрдістерді есептеп тпбу, элеваторда астықтың жүру процесінде технологиялық сызбаны таңдап алу. Сонымен қатар өндірістік элеватордың басқа жобасын жасау.
Қосымша Б - да көрсетілген
2.1 Дәннің құрылымы, химиялық құрамы және технологиялық
қасиеттері
Бидайдың сақтау және өңдеу объектісі ретіндегі сапасы оның түрлік және сұрыптық қасиеттеріне байланысты, сонымен қатар өсімдіктің алқапта өсу жағдайына да байланысты болады. Бидай және оның потенциялды технологиялық қасиеттері көптеген факторлар әсерінен даму үрдісі кезінде қалыптасады.
Дәннің қалыптасқан қасиеттері оны жинап алғаннан кейінгі өңдеуде, сақтау мен қайта өңдеу үрдістерінде белгілі түрде әсер етеді және осы үрдістер кезінде өңдері де өзгереді. Сондықтан бидайдың сыртқы (морфология) және ішкі (анатомия) құрылымдарымен танысу бидайда болып жатқан үрдістермен терең танысудың бастауы болып табылады, өніммен дәннің морфологиясымен анатомиясы бидайдың технологиялық сипаттамасының маңызды жағы болып саналады. Дәнді дақылдардың дәндері барлық мәдени дақылдарда ұқсас анатомиялық құрылым бар: ұрық, эндосперм және қабықша.
Дәндік массасының қасиеттерінің жалпы сипаттамасы. Астық сақтайтын орынға 100 ден аса түрлі дәндік май және жемдік мәдениеттердің дәндері келіп түседі, олардың сыртқы түрлерінің өзгешелігіне қарамастан олардың сақатау объектісі ретіндегі қасиеттері өте ұқсас. Әрбір астық массасының құрамына:
- Дән (тұқым) негізгі мәдени дақылдың сонымен қатар басқа мәдени өсімдік дәндері яғни олар пайдалану сипатымен құндылығына қарағанда негізгі мәдени дақылмен өте ұқсас ;
- қоспалардың әр түрлі фракцияларды минералды және органикалық шығуы жағынан әртүрлі;
- микроағзалар ;
- дән аралық кеңістік ауасы.
Осы тұрақты компоненттерден басқа ақымданған дәндерде жәндіктер мен зиянкестер де болады. Дән массасы олар үшін орта болып саналғандықтан оларды дән массасының қосымша компоненттері ретінде қарастыруға болады.
Дәннің шынылығы. Шынылығы бойынша бидай, күріш, арпа, қара бидай, тритикале дақылдарының микроструктурасының ерекшеліктерін сипаттауға болады. Шынылы болса, онда оның технологиялық қасиеттері жоғары, яғни дәнді ұнтақтауда эндосперм жеңіл алынады, ал ұнның наубайханалық қасиеттері өте жақсы болады. Шынылы арпадан өндірілген жармалардың ботқасы шашыранды келеді. Осындай ерекшелік күріш өнімдеріне тән.
Ұн өндірістерінде шынылығы бойынша дән үш топқа топталған: 40% ға дейін шынылығы төмен, 40...60 аралығында - шынылығы орташа және 60% дан жоғары - шынылығы жоғары болады. Тарту партиясын құруда шынылығын 50...60% аралығында ұстайды.
Дәннің натурасы. Дәннің натурасын гл арқылы өлшейді. Оның мөлшері дәннің формасына, ылғалына, ірілігіне, ластығына және қоспалар түріне тәуелді. Тазаланған астықтан ұн тартқанда, оның натурасы ұн шығымына әсерін тигізеді. Натурасы 740 гл астықтың салмағы әр 17 шл немесе 13 гл азайғанда ұнның шығымы 1% ға төмендейді. Натурасы 740 гл жоғары болғанда өзгеріс онша байқалмайды. Натурасы төмендесе ұнның сапасы нашарлайды.
1000 дәннің массасы. Дәннің ірілік, шынылық тығыздық көрсеткіштерімен 1000 дәннің массасы оң коррелцияда болғандықтан технологиялық қасиеттеріне елеулі әсерін тигізеді.
Қауызды жарма дақылдарының 1000 дәнінің массасының азаюына байланысты ядро мөлшері төмендейді, солармен қатар олардың қауызы көбейеді.
1000 дәннің массасы 40 г жоғары бидайдың ірі фракциясынан сортты ұн тартуда, 1000 дәннің массасы 23 г төмен майда фракцияға қарағанда, ұнның шығымы 3...5% жоғары болады.
Астық партиясының біркелкілігі. Ұн және жарма технологиясында астықтың ірілігі және біркелкілігі елеулі орын алады. Технологиялық процестің жоғары көрсеткішін алу үшін өңдеуге түсетін заттың біркелкілігін қамтамасыз ету қажет. Ол үшін астық массасынан майдасын бөліп бірнеше фракцияға топтайды.
Қарақұмық, сұлы, күріш дақылдарын фракцияға бөліп қауыздайды. Егер қауыздауға өлшемдері әртүрлі астық түссе, онда ірі дән жарылады немесе ірілері қауыздалмайды. Ұн зауыттарында бидайды фракцияламайды. Бірақ көптеген зерттеулер бойынша 2а-25*20 електен алынған технологиялық қасиеттері жоғары болады. Жаңа технология бойынша элеваторда 8% майда бидайды бөліп алып құрама жем өндіруге жібереді.
Дәннің құрылымы және механикалық қасиеттері. Материалдың бұл қасиеттері оның құрылымының механикалық әрекеттерге әсерін көрсетеді. Олар ұнтақтау, дәнді қауыздау, жарманы ажарлау, жылтырату процестері осы
операцияларға кеткен энергияны сипаттайды.Ұн зауыттарында ұнтақтау процесіне барлық шығынның 60%-дан астамы келеді.Осы қасиеттердің негізгі көрсеткіштері материалдың беріктігі және қаттылығы, дән үшін, эндоспермнің микроқаттылығын анықтайды.
Дәннің мықтылығы. Материялдың мықтылығы оның бүтіндігін көрсетеді. Ол тасымалдау, өңдеу, механикалық әрекеттер - ұнтақтау, қауыздау, ажарлау, жылтырату-даяр өнімдердің шығымына және сапасына әсер етеді және осы операцияларға кететін энергия жұмсауын анықтайды.
Мықтылық деформация түріне байланысты сығу деформациясына, кесумен салыстырғанда, 2...2,5 есе артық әрекет етуі қажет. Астық дақылдары үшін оның жағдайлары, әсіресе ылғалының мәні зор: 15...17% жеткенде дәннің иілгіштігі артып, оны ұнтақтау үшін қосымша энергияны қажет етеді.
Майда дән мықтылау болады. Дәннің анатомиялық құрамдарының мықтылығы біршама өзгерісте болады. Қабығының мықтылығы 27...33 МПа, эндоспермдікі 3МПа ,яғни 10 есе аз. Жарма дақылдарының қауызының да ерекшелігі бар. Бұл фактінің технологиялық мәні зор: таңдамалы ұнтақтау және қауыздау өнімдерін сорттауды жеңілдетеді. Жарма дақылдарының ядросы гүлді қабықтарынан мықты келеді.
Астық ылғалдылығы. Астық ылғалдылығы қатысыты және обсолюттік ылғалдылық болып бөлінеді. Қатысты ылғалдылық астықтағы ылғал массасының жалпы астық массасына қатынасы. Астықтың абсолюттік ылғалдылығы-ылғал массасының құрғақ материялға қатынасы. Астықтағы ылғал құрамы процентпен есептеледі.
Бидай дәнінің қаттылығы. Бұл басқа дақылдарға қарағанда бидай үшін құрылыс механикалық қасиеттерін сипаттайтын көрсеткіш.Ол эндоспермнің құрылысы және мықтылығымен тығыз байланысқан. Дәннің қаттылығын бағалау эталоны үшін жаздық қатты бидай Дурум алынған.
Дәннің қаттылығын түрлі әдістермен анықтайды. Әдістердің ең қолайлысы ұнның гранулометриялық құрамын талдау: ұн массасының сыртқы меншікті бет бірлігін анықтайды немесе ұн бөлшгінің орташа шарты диаметрін, ұндағы белгілі бөлшектердің ірілігін - бөлшек өнімінің индексі (БӨИ); заттың қаттылығын анықтау үшін түрлі приборлар қаттылықты өлшегіштер қолданылады.
Қаттылығы мықты бидайды ұнтатақтауда ұн жармақшықтау (ірілеу) болады, электрде өте жақсы еленеді, бөлшектер куб формалы болмайды. Жұмсақ бидайды ұнтақтағанда керісінше:бөлшектер формасы біріңғай емес, ұнда эндоспермнің майда франгметтері және бос крахмал гранулдары болады, бөлшектер бір-бірімен жабысып агрегаттар құрып, елек бетін сылап, сорттау процесін қиындатады. Қатты бидайдан өндірілген ұнның наубайханалық қасиеті жоғарылау болады.[2,65б]
Физикалық қасиеттері.
Сусымалылығы. Дән массасының негізі - дән. Сонымен қатар дән массасында минералды және органикалық қоспалар болады, осының барлығы
дән массасының жеңіл қозғалуын және оның сусымалдылығын қамтамасыз етеді. Сусымалдылығы дән массасының транспортер, пневмотранспортерлық құрылғылар көмегімен жеңіл жылжытуға мүмкіндік береді және оларды әртүрлі мөлшерлермен формаларды сақтау орындарында жүктеуге мүмкіндік береді. Дән массасының сусымалдылығы үйкеліс бұрышымен және иілу бұрышымен сипатталады. Сусымалдылыққа дәннің формасы, мөлшері, сипаты мен дән қабатының қалпы, ылғалдылығы, қоспалар саны және олардың түрлік құрамдары, материал беттің қалпы және формасы әсер етеді.
Қоспалар астық массасының сусымалдылығын төмендетеді, астық массасының ылғалдылығы артса да сусымалдылық төмендейді. Сақтау процесі кезінде астық массасының сусымалдылығы өзгеріп отыруы мүмкін, ал жағымсыз жағдайларда сақтаса мүлдем жоғалып кетеді мысалы: (өздігінен қызғанда, көп жатып қалса және т.б)
Өзіндік сұрыпталуы. Дән массасын тасымалдауда ол өздігінен сұрыпталады. Силостарда жүктеу нәтижесінде өзіндік сұрыптауда қабырғаларда ұсақ дәндер, жеңіл қоспалар, шаң және микроорганизмдер түзіледі. Осы ортадағы ылғалдылық барлық дән партиясының ылғалдылығынан көп болғандықтан онда микроағзалар мен зиянкестердің дамуына өте ыңғайлы жағдай болады. Силостың орталық бөлігінде ірілеу дәндер және меншікті салмағы үлкен минералды қоспалар орналады.
Жабысқақтық. Жабысқақтық S (4) формула бойынша жалпы көлемнің қатты бөліктер арасындағы аралық бөліктердің бидаймен толған жалпы көлемге қатынасын айтамыз.
S=W-VW∙100 (3)
мұнда: W - астық массасының жалпы себу көлемі.
V - астық массасының қатты бөліктерінің нақта көлемі.
Жабысқақтық мынадайда (5) формуламен өрнектелуі мүмкін:
S=100-t=100-VW·100% (4)
мұнда:t - астық массасының тығыздығы.
Ылғалдылық көбейген сайын жабысқақтық та артады. Сақтайтын жерлерге салынып қойған астық массасы ылғалдану нәтижесінде ісінеді, көлемі көбейеді, осыған байланысты астық массасы нығыздалады, нәтижесінде сусымалдылық төмендейді.
Жабысқақтық сақтайтын жердің формасы мен өлшеміне, себу биіктігіне және астықтың сақталу ұзақтығына да тәуелді болады. Осы параметрлер көбейсе жабысқақтық белгілі шекке дейін азаяды.
Осылай астық массасы алатын көлемді және жабысқақтық пайызын біле отырып скважинадағы ауа көлемін оңай біле аламыз.
Жылу төзімділігі. Тұқымдық процесіндегі астықтың сақталу қабілетін айтамыз. 60 ℃ -дан жоғары болғанда крахмалдың сапасы төмендейді. Майлар қыздыруға төзімді келеді,бірақ температура 70*С - дан асса олар да бөлінеді.
Температура өткізгіштік. Астық массасындағы температураның өзгеру жылдамдығымен байланысты және температура өткізгіш коэффициентімен сипатталады. Астық массасында жылу өткізгіштікпен температура өткізгіштік төмен болады. Бұл оның органикалық құрамы және астық арасында ауаның болуымен сипатталады. Астық массасындағы көп жылу иннерциясы өзінің баяу сууы және астық массасының қызуының жағымды және жағымсыз жақтары бар. [2,305б]
Жылу сиымдылық.1кг астықтың температурасын 1°С - ға көтеру үшін қолданылатын жылу мөлшерімен анықталады. Ылғалдылық жоғарылағанда материялдың жылу сиымдылығы құрғақ астықтың жылу сиымдылығы 3 есе артады және осы астық массасын қыздыру үшін көп энергия шығындалады. Гигроскопиялық қасиеті (ауадағы су буын сіңіру). Гигроскопиялық қасиеті астық массасының су буын жұтуы және шығаруы (сорбция - жұтуы, дисорбция - шығару). Су буының жұтылуы гигроскопиялық тепе-теңдік қалыптасқанша жүреді, осы кезде астықпен ауа арасындағы амасу байланыс тоқтайды. Ауаның қатысты ылғалдылығы 100% болғанда максималды тепе-теңдік ылғалдылыққа жеттеді, бидай үшін 30-32%, күнбағыс үшін 16-19%. Қатысты ылғалдылық төмен болған сайын ауа құрғақ болады, соғұрлым астықтың салыстырмалы ылғалдылығы аз болады. Осылай салыстырмалы ылғалдылық- ауаның қатысты ылғалдылығы арқылы тұрақтанатын астықтың қалыпты ылғалдылығы.
Астықтың тіршілік қабілеті. Барлық тірі ағза сияқты астық тіршілік ету үшін энергия ағымы қажет.Қанттың диссимиляциясы организмге ауаның (оттегінің) қатысуымен (аэробтық) яғни тотығумен, не ауасыз (анаэробтық), яғни ашумен болады.
Астықта жылу пайда болу құбылыстары пайда болады. Дәннің сапасы төмендететін құбылыстарды болдырмас үшін астықтың сақтау барысында дәннің тыныс алуын баяулататын шараларды қарастыру керек. Дәннің алу қарқынын төмендегі әдістермен анықтауға болады:
1)астықтың құрғақ заттарының салмағын анықтау арқылы;
2)бөлініп шыққан жылу мөлшерін есептеу арқылы (коллориметриялық әдіс);
3)сіңірілген оттегінің немесе бөлініп шыққан көміртегінің диоксидін мөлшері есептеу бойынша.
Өздігінен қызу. Астық массасында физиологиялық процестерден (ондағы барлық тірі компонеттердің демалуы) және нашар жылу өткізгіштік нәтижесінен астық массасының температурасының көтерілуін айтады.
Осы құбылыс өте тез және қарқынды жүрген себепті астық толық бүлініп кетеді.
Осы үрдістің жүруіне астықтың ылғалдылығы, оның құрамдас бөліктерінің ылғалдылығы, құрамы, мөлшері және қоршаған ортаның жағдайы әсер етеді. Өздігінен қызу процесінде астықтың келесідей көрсеткіштері өзгереді:
1)жаңалығының оргонолептикалық көрсеткіштер (жылтырлығы, түсі, иісі және дәмі);
2)оның химиялық құрамының өзгеруіндегі технологиялық, тағамдық, жемдік қасиеттері;
3)себу қасиеттері [9,45б]
3 Технологиялық бөлім
Барлық негізгі және есептелетін астық мөлшерін Aт физикалық массадан қарастырады. Оны келесі формуламен анықтайды (5).
Афиз = Азачет · Кф (5)
Афиз =20000= 22000
мұнда: Афиз - дайындалған көлемнің физикалық массасы,т;
Кф - зачетты массаның физикалық массаға аударылған коэффициенті.
Кесте 3
Мәдениет
Дайындау периодының есептеу ұзақтығы Пс тәулік
15 дейін
20 дейін
30 дейін
Астық
1,05
1,06
1,15
Күнбағыс
1,14
1,17
-
Астық - күріш
1,5
-
-
3.1 Автокөлік транспортымен астықты қабылдау және жіберу
Автокөлікпен астықты қабылдауға қажетті өнімділікті және құрылғылар санын Кт - тәуліктік және Кс сағаттық бірқалыпты емес коэффициентімен анықталады.
Бірқалыпты емес тәулікті коэффициенті 4-кесте бойынша аламыз.
Кесте 4
Бірқалыпты емес тәулікті коэффициент
0,8 А есептеу периодының дайындау көлемі, мың тонна
Дайындау периодының есептеу ұзақтығы Пс тәулік
15 дейін
20 дейін
30 дейін
25 - ке дейін
1,7
1,6
1,6
25 - 50 - ге дейін
1,6
1,6
1,6
50 - ден 100 - ге дейін
1,5
1,5
1,6
100-ден жоғары
1,4
1,5
1,6
Кесте 5
Астықтың максималды тәуліктік түсімі
А - максималды тәуліктік астық түсімі, мың тонна
Ат
2-ге дейін
3-ке дейін
4-ке дейін
5-ке дейін
6-ға дейін
7-ге дейін
7-10-ға дейін
10-13-ке дейін
13- тен жоғары
1-ге дейін
Кс
Астықтың максималды тәуліктік түсімі, Ат мың тонна
Ас=0,8 ∙Аф ∙ Кс∙ tс Пр (6)
Ас=0,8∙20000∙1,620=1280 ттәул
мұнда: Аавт - автокөлікпен қабылданған астық көлемі, т;
Кт - бірқалыпты емес тәуліктік коэффициент;
Пр - дайындау периодының есептеу ұзақтығы, тәулік.
Кәсіпорындағы қажетті өнімділік және астықты қабылдауға жиналғаннан кейінгі өңдеуге арналған құрылғылардың саны белгілі мәдениеттің ылғалдылығына және ластануына байланысты өнімділіктің өзгеруін ескеретін коэффициентімен 5 - 6 кесте бойынша сәйкестеліп анықталады.
Кесте 6
Мәдениетке байланысты өнімділіктер
Мәдениет
Норий, конвейерлер
Сепараторлар, бетін тазалағыштар
Бидай
1
1
Арпа
0,8
0,8
Сұлы
07
0,6
Қара бидай
0,9
0,95
Тары
0,8
0,3
Ас бұршақ
0,9
1,0
Қарақұмық
0,7
0,7
Астықтың ылғалдылығы мен ластануына Кы байланысты өнімділіктің өзгеруін ескеретін коэффициенті 7- кесте бойынша аламыз.
Кесте 7
Астықтың ылғалдылығы мен ластануына Кы байланысты өнімділіктің өзгеруін ескеретін коэффициент
Ажыратылған қоспа құрамы (арамдалған және астықты), %
Ылғалдылық
15-ке дейін
1517-ге дейін
17-19-ға дейін
19-22-ге дейін
22-25-ке дейін
25-тен жоғары
1
2
3
4
5
6
7
Автокөлікпен түсіру
10-ға дейін
1,0
1,09
0,9
0,9
0,8
0,7
10-нан жоғары
1,0
0,9
0,8
0,8
0,7
0,6
Нориялар, конвейерлер
5-ке дейін
1
1
0,9
0,8
0,7
0,7
5-10-15
1
0,9
0,9
0,8
0,8
0,7
1
0,9
0,9
0,8
0,8
0,7
Ылғалдылығы мен ластануына байланысты астық мәдениеті мен қабылданған астықтың қатынасының саны 6-кесте бойынша қабылдаймыз.
Кесте 8
Ауданның орналасуына байланысты элеваторға түсетін астықтың сипаты
Астық жағдайының көрсеткіші
Түсетін астықтың мөлшері
Ылғалды және шикі астықты аудандар
Орташа ылғалдылықты аудандар
Құрғақ астықты аудандар
Ылғалдылық,%
15-ке дейін
10
40
60
15-17
10
30
20
17-22
35
30
20
22-26
30
-
-
Ластануы,%
1-ге дейін
-
20
50
1-3
-
60
45
3-5
40
10
5
5-тен жоғары
60
10
-
Автокөлік транспорты және қайта өңдеудің астық қабылдау құрылғысын бір уақытта түсетін астық партиясын ескере жобалайды.
Өткізілетін жұмыстардың сипаты және көлеміне байланысты жобаланатын кәсіпорынның құрамына визирленген орталық цехтардың зертханаларды жобалау қажет. Визирленген зертхананы территорияға кіре
берісте 15 метр кем емес ара қашықтықта бір немесе екі механизирленген санына алшақ етіп орналастырады.
Дайындау көлеміне байланысты кәсіпорынды 6 торқа бөледі. 7-ші кестедегі мәліметтерді есепке алсақ 1-ші және 2-ші топтар үшін зертханалардың барлық түрлерін, 3-6 топтар үшін орталық зертханалар функцияларымен қабылдауды қарастыру керек.
Қабылдау зертханасын автомобиль таразыларымен біріктіруге болады қабылдау зертханасы үшін механизирленген сынама алғаштарды және орташа тәуліктік сынамаларды формулаға арналған құрылғыларды 9 кестеден алады.
Кесте 9
Дайындама көлеміне байланысты кәсіпорын топтары
көрсеткіштер
Кәсіпорын топтары
1
2
3
4
5
6
Жылдық дайындама көлемі,мың тонна
65-тен жоғары
5-65
20-35
15-20
5-15
5-ке дейін
Тәуліктік дайындама көлемі,мың тонна
4-тен жоғары
2-ден жоғары
1,5-нан жоғары
1-ден жоғары
0,5-тен жоғары
0,-ке дейін
Тәулігіне түсетін автокөлік саны
500-ден жоғары
250-ден жоғары
150-ден жоғары
100-ден жоғары
50-ден-жоғары
50-ге дейін
Орташа тәуліктік сынаманы құрастыру үшін сынама алғаштардың және құрылғылардың санын 10-кестеден аламыз.
Кесте 10
Орташа тәуліктік сынаманы құрастыру үшін сынама алғаштардың және құрылғылардың саны
Көрсеткіштер
Топтар
1-2
3
4-6
Сынама алғыш
А-1,Ф1-УПП
4
(2::2)
2
(1::2)
1
У1 - УФО пультті басқару
2
1
1
Орташа сынама үшін шанақ саны
50::2
25::2
25::2
3.2 таразылы құрал жабдықты есептеу
Астықты автотрансаорттан қабылдап алғанда қажетті автомобиль таразыларын, мына формуламен анықтайды:
Г=0,000666 Аавт∙Кс∙ Кч ∙t Пр ∙G (7)
Г=0,0006662000∙1,6∙2,3∙3 20∙8 =1
ДК-70 маркалы 1 автоматты таразы аламыз.
мұнда: Аавт- дайындау периодында астық тапсырушыдан келетін астық мөлшері;
Кс,Кт- сағаттық және тәуліктік біркеліксіз коэффициенті;
Тс-бір автомобиль өлшеуге және құжаттарды жазуға қажетті уақыт, тіркемесі бар автомобильді екі рет өлшеуге қажетті уақытты 3 минутқа тең деп алады. Циферблатты басын басатын құрылғысы бар таразылар үшін бір рет қабылдағанда 2,5 минутқа тең етіп алады;
Gв-автомобильдің есептеуі жүк көтеруі; тонна. Типтік жобаларды жасағанда 8-ге тең етіп алады.
Таразылы аппараттарының саны мен өндірістілігі транспорт ағыны мен технологиялық ағынның өндірістілігіне сәйкес келу керек.
Таразы үстіндегі және астындағы шанақтардың сыйымдылығын транспорттық механизмдердің сыйымдылығына және таразыларға байланысты 9-кестеден алады.
Кесте 11
Таразылы аппараттардың астындағы және үстіндегі шанақтардың сыйымдылығы
Таразы типі
Таразыдағы астықтың транспорттық
Шанақ сыйымдылығы
Таразы үстіндегі
Таразы астындағы
Механизмдердің өнімділігі, мың\тонна
1
2
3
4
Қазақшалы таразының шектемелі
100
350
90
-
1
1
3
4
60
350
70
-
20
100\175
30
-
11 кестенің жалғасы
10
50\100
15
-
Автоматты таразы өнімділігі, мың\тонна
100-200
100-175
3
40-120
50-100
1,5
40
50
0,75
200-350
350
6
Есеппен анықталады
3.3 Астықты автотранспорттан түсіру кезіндегі құрал - жабдықтарды есептеу
Типтік жобаларды жасағанда максималды сағаттың Ас, тс астықтың келуін мына формуламен анықтайды.
(8)
(9)
мұнда: Ас - астық тапсырушылардан астықтың тәуліктік максималды келуі;
Кс - сағаттық біркеліксіздік коэффициенті;
Т - тәуліктк бойы 24 сағатта автотранспортпен әкелу.
Қажетті автомобильден жүк түсірушілер санын түсіргіштер өндірістілігін есепке алып технологиялық ағындар өндірістілігі және санына сүйеніп анықтайды.
Ал автомобильді жүк түсіргіштердің өндірістілігін Qa, тонна\сағат мына формуламен анқтайды:
(10)
78сағ
Астықты автотранспорттан қабылданған ағынның өндірістілігін 12-кесте бойынша аламыз.
Кесте 12
Астықты автотранспорттан қабылданған ағынның өндірістілігі
Тәулігіне түсетін астық партиясының саны,Рс л
6
8
10
12
14
16
18
20
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Тасымалдаушы құрылғының өнімділігі Qт=100 тонна \ тәулік
А) жинақтаушы сыйымдылыққа жеткізуші қабылдаушы құрылғылар
2
82
83
84
84
85
85
86
86
6
66
67
68
69
70
71
72
73
Б)Жұмысшы ғимараттың негізгі нориилерге тасымалдайтын қабылдаушы құрылғылар tn=0,1 сағ
2
62
63
64
65
66
67
68
69
3
53
55
58
60
62
64
66
68
4
47
50
52
55
58
61
63
66
5
43
46
49
52
55
58
61
64
6
41
44
47
50
53
56
59
62
А) Астықты жинақтаушы сыйымдылыққа жеткізуші қабылдаушы құрылғылар tn=0,5 сағ
2
135
137
138
140
142
144
145
147
3
124
126
128
130
131
133
135
137
4
119
121
123
124
126
128
130
131
5
114
116
117
119
121
123
124
126
6
112
114
116
117
119
121
123
124
Б)Жұмысшы ғимараттың негізгі нориилерге тасымалдайтын қабылдаушы құрылғылар tn=0,1 сағ
2
100
102
103
105
107
109
110
112
3
81
84
86
89
93
95
98
102
4
70
74
77
81
84
88
91
95
5
67
70
74
77
81
84
88
91
6
63
67
70
74
77
81
84
88
А) Астықты жинақтаушы сыйымдылыққа жеткізуші қабылдаушы құрылғылар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Сәрсен Аманжолов атындығы
Шығыс Қазақстан Университеті
Серік Р.
Тақырыбы: Сыйымдылығы 20 мың тонна болатын аз қуатты өндірістік элеватордың жобасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В072800 Өңдеу өндірісінің технологиясы білім беру бағдарламасы
Өскемен қ., 2021ж.
Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министірлігі
Сәрсен Аманжолов атындығы
Шығыс Қазақстан Университеті
Қорғауға жіберілді
_____ ___________ 2021 ж.
Инженерия және технологиялар
кафедрасының меңгерушісі м.а
______________М.Б. Баяндинова
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Сыйымдылығы 20 мың тонна болатын аз қуатты өндірістік элеватордың жобасы
5В072800 Өңдеу өндірісінің технологиясы білім беру бағдарламасы бойынша
Орындаған 4 курс студенті Р. Серік
Ғылыми жетекші
ИжТ кафедрасының доценті:
т. ғ. к. М.С.Агзамов
_____ ________2021 ж
Нормабақылаушы Ж.С.Кошубаева
_____ ________2021 ж
Өскемен қ., 2021 ж
Сәрсен Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік университеті
5В072800-Өңдеу өндірісінің технологиясы білім беру бағдарламасы
Диплом жұмысын орындауға арналған
ТАПСЫРМА
Студент: Серік Рүстем
Жұмыстың тақырыбы: Сыйымдылығы 20 мың тонна болатын өндірістік элеваторының жобасы
Университет бойынша бекітілді бұйрық №910-ст,
Дайын жұмысты өткізу мерзімі
Жұмыстың бастапқы мәліметтер:
Элеватор типі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..өндірістік элеватор
Элеватор сыйымдылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20000тн
Айналым коэффициенті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .1, 1
Дайындау уақыты ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...30тәулік
Элеваторға келіп түскен астық мәдениеті ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... . бидай
Астықты қабылдау:
Автомобильден қабылдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .100%
Өндіріске жіберу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..1 00%
Астық сапасы:
Құрғақ астық ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..40%
Ылғал астық ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...60%
Шөпті қоспа:
Таза ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...0%
Орташа таза ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20%
Шектік кондицияға дейінгі қоспа ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 50%
Шектік кондициялан жоғары қоспа ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30%
Дәнді қоспа:
Таза (1%) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10%
Орташа қоспа (1-3%) ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..60%
Шектік кондицияға дейінгі қоспа ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30%
Шектік кондициялан жоғары қоспа ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .20%
Түсіндірме хатында жобаланып отырған мекемеге сипаттама, астықты қабылдаушы және жіберуші құрылғыларды есептеу және таңдау,автокөлік транспортымен астықты қабылдау, таразылы құрал жабдықты есептеу, аастықты тазалауға арналған құрал-жабдықтарды таңдау және есептеу, кептіргіштерді есептеу және таңдау, еңбекті қорғау мен қауіпсіздік техникасы,
сонымен қатар жобаланып отырған мекеменің экономикалық тиімділігі жазылған.
Графикалық материалдар тізімі:
Графикалық бөлімде бас жоспар, элеватордағы астық қозғалысының дайындау бөлімінің технологиялық сұлбасы, жобаланып отырған элеватор өндірісінің жалпы түрімен қимасы құрал-жабдықтарын қабатқа орналастыру,желдеткіштерді орналастыру сызбасы, жобаның техно-экономикалық көрсеткіштері сипатталған.
Ұсынылған негізгі әдебиеттер:
Өсімдік өнімдерін өңдеу және сақтау : оқулық Ә.І.Ізтаев,О.Н.Нәлеев,М.Ж.Қизатова, т,б.; ҚР ҰҒА академигі, т.ғд.,проф. Ә.Ізтаевтың редакциялануымен жасалған. - Алматы:ЖШС РПБК Дәуір, 2011.- Ізтаев Ә. Астықтану мен астық қоймалары [Мәтін] Ізтаев А.Ш., Рахметшин С.А. - Алматы.; Ізтаев Ә. Өңдеу өндірісінің технологиясы : оқулық. - Алматы Ә.Ізтаев, С.Т.Жиенбаева, М.П.Байсбаева. - Алматы : Дәуір, 20103. - 632б.; Анторпов П. А, Казыбекова Т. М, Исаева Ж. М. Методическое пособие по дисциплине Технология элеваторной промышленности П. А Антропов, Т.М Казыбеков - Усть-Каменогорск ВКГУ, 2005г; Веселов С.А Вентиляционные, аспирационные установки; Предприятие хлебопродуктов С.А Веселов, В. Ф. Веденеев. - М. : Агропромиздат, 1987. - 257с.; 1987. - 360б.; Пунков С.П. Ппроектирование элеваторов и хлебоприемных предприятий С. П. Пунков. - М. :Колос, 1984. - 289б.;
Жұмысқа енетін бөлімдерді көрсетіп жұмыс бойынша берілген кеңестер:
Жұмыс бойынша кеңес беретін жетекші
Тапсырманың берілген мерзімі ______ ________ 20______ж
Кафедра меңгерушісі _____________ М.Б.Баяндинова
қолы
Жетекшісі _____________ М.С.Ағзамов
қолы
Тапсырманы орындауға
алған студент _____________ Р.Серік
қолы
Мазмұны
Кіріспе 3
1 Жобаланатын кәсіпорынның сипаттамасы 5
1.1 кәсіпорынды жобалайтын орынды негіздеу және таңдау 5
1.2 кәсіпорынның бас жоспары 6
2 Элеватор өндірісіне мінездеме 12
2.1 дәннің құрылымы, химиялық құрамы және технологиялық қасиеттері 13
3 Технологиялық бөлім 19
3.1 Автокөлік транспортымен астықты қабылдау және жіберу 19
3.2 Таразылы құрал-жабдықты есептеу 23
3.3 Астықты автотранспорттан түсіру кезіндегі
құрал - жабдықтарды есептеу 24
4. Астықты тазалауға арналған құрал - жабдықтарды
таңдау және есептеу 28
5. Кептіргіштерді есептеу және таңдау 30
6. Тасымалдау құрылғысын есептеу және таңдау 33
6.1 Нориялар 33
6.2 Конвейерлер 35
7. Қалдықты сақтау және өңдеу 36
8. Астықты өңдеуге және сақтауға арналған ғимараттардың
сыйымдылығы 39
8.1 Силос пен бункер сыйымдылығын анықтау 39
9 Желдеткіш желілерінің пайдалануы 40
9.1 Желдеткіш қондырғыларының есептелуі 43
10 Автоматтандыру 47
11 Жобадағы жұмысшы ғимаратының өлшемін анықтау 50
11.1 Жоба бойынша силостық корпус өлшемі мен силос сеткесының
өлшемі мен формасын таңдау 50
11.2 Жұмысшы ғимарат пен силосты корпус 50
11.3 Жұмысшы ғимаратының силосты корпуспен және
қабылдаушы - жіберуші құрылғылармен өзара байланыстырып
орналастыру 51
11.4 Жұмысшы ғимараты мен силостық корпус 52
11.5 Астық кепіргіштерді орналастыру 52
11.6 Қалдықты қайта өңдеу және сақтау 52
12 Жобаның экономикалық тиімділік көрсеткіштері 54
13 Қауіпсіздік ережесі, өндіорістік санитария және қоршаған
ортаны қорғау 59
Қорытынды 61
Әдебиеттер тізімі 63
Қосымша А Бас Жоспар 64
Қосымша Б Өндірістік элеватор көрінісі 65
Қосымша В Астық жүру технологиялық сызбасы 66
Қосымша Г Сақтау бөлімі бар астық кептіру кешенінің 67
технологиялық принциптік жұмысының схемасы
Қосымша Д Аспирациялық желінің сызбасы 68
Қосымша Е Экономикалық тиімділік көрсеткіштері 69
Кіріспе
Астық өндіру бір мезгіл уақытында болады. Сондықтан астықтың орып жинау кезеңі аз уақыт алып тез арада жиналады. Сондай-ақ астықты өсіру және өсіріп қана қоймай бидайдың ең жақсы ұрықтарының сорттарын дайындау үшін арнайы ғылыми зертханаларда тәжірбиелер жүргізіліп отыруы тиіс. Бұндай бидайдан алынған өнімнің сапасы оны дұрыс сақтаудан, өңдеуден және технологиялық процестердің жүргізу салдарынада байланысты. Бидай өнімінің кешенінің құрамына бидайды өңдеу, сақтау, сондай - ақ пайдаланумен басқада күнделікті қажетті нан өнімдері, жарма өндіру т.б. салалар кіреді. Осы саладағы ең бірінші және ірісі элеватор шаруашылығы болып табылады. Элеватор кәсіпорынның орындайтын қызметі ауылшаруашылық кәсіпорыннан астықты мезгілінде қабылдап, сақтап және өңдеу.
ШҚО ауылшаруашылық басқармасының мәліметіне жүгінсек облыста астық қабылдайтын орын бар. Қазір көбінесе ірі ауыл шаруашылық кәсіпорындары астықты өздері дайындап, өңдеп кептіріп тұтынушыларға сатады немесе ауыл шаруашылық корпорациясына өткізеді (мемлекетке). Астық өндірісі ҚР - ң өсімдік шаруашылығының негізгі және стратегиялық тұрғыдан маңызды саласы болып табылады.
Елімізде элеваторлар мен астық қоймаларында технологиялық операцияларды тазалау, өлшеу, сондай-ақ механикаландыру үшін көптеген жұмыстар атқарылады. Қойма шаруашылығының ғимараттары өндірістік (астықты қабылдап, өңдеп және сақтайтын), өндірістің негізгі және қосалқы қызметтерін атқару үшін қосалқы (қуаттық техника, санитарлық-техникалық құрылыстар, әртүрлі материалдар) жатады. Астық қабылдайтын кәсіпорындар мен элеваторлар шикізаттардың, яғни өндірілген астықтың көлеміне сай белгіленеді. Олардың орналасуы қатынас жолдар үшін де ыіңайлы болуы тиіс. Астық қабылдайтын кәсіпорындардың өндірістік-техникалық базасын жасау дәнді-дақылдар өнімін мол алуға, оны дайындау мөлшерінің артуына тікелей байланысты.
Элеватор өнеркәсібі астықты астық қоймаларында қабылдап қана қоймай оның тұзақ уақыт сақтау және сапасын арттырады. Астықты өндірушіден тұтынушыға дейінгі астықтың қозғалысына байланысты болатын мемлекеттік нан айналымында элеватор өнеркәсібі орталық орын алады. Негізінен элеватор айналымының материалды техникалық базасы болып табылады.
Элеватор-ғимарат пен құрылысы бар: 1) Астықты сақтайтын силосты
тұрқы 2) жұмысшы башнясы норимен, оперативті силоспен, таразымен, бөлу құрылғысымен және астық тазалаушы машинасы 3) астық кептіруші цехі 4) әр түрлі транспорттан астықты қабылдау 5) әр түрлі транспорттарға және өңдеуші өндірісіне жіберу 6) қалдықты сақтау және сорттау ғимараты .
Барлық аталған элеватор бөліктері және онда орналасқан құрылғылар бір бірімен байланысып, тығыз орналасау керек. Пропорцианалды дамыған болу керек.
Элеватор өнеркәсібі мемлекеттің агро өндірістік комплексінің басты звеносы бола үздіксіз қабылдауды жинаудан кейін өңдеуді, астық рационалды ораналастыру және сақтауын мемлекеттік ресурсқа дайындауға түскен астықты өңдеу. Элеватор астық қоймаларының ішінде негізгі функцияларын атқаратын басты өндіріс орны болып табылады. Ол негізінде бірнеше өндірістік цехтардан жұмысшы ғимараттардан, астық сақтайтын силостық құрылымдардан және құрылғылардан сонымен қатар қалдықты өңдейтін цехтан тұрады.
Элеватордың негізгі жұмысшы: астықты қабылдау, оны алғашқы өңдеуден өткізі (тазарту, кептіру, автивті желдету) және жақсы сақтап, тұтынушыға жеткізу.
Элеватор өндірісінің негізгі функциялары органнан кейінгі астықты өңдеу, сақтау және тұтынушыға жеткізу. Негізгі жұмысы астықпен байланысты болған себепті оның сапасымен мөлшерін төмендетпей сақтау үшін астық массасының физиологиялық және физикалық жағдайын ескере отырып оған тікелей әсер ететін факторларды (ылғалдылық, температура) үнемі реттеп отырады. Жалпы астықтың сапасы деп, оны белгілі бір мақсатқа пайдалануға және ұзақ уақытқа сақтауға мүмкіншілігінің бар жоғын анықтайтын белгілі бір қасиеттерінің жиынтыған айтады. Қазір астық сапасының үш дәрежесі қарастырылады:
1 сапа - абсалюттік сапа
2 сапа - техникалық қауіпсіздендіру талабымен анықталады.
3 сапа - дәрежелі сапаны экономикалық ең тиімді сапа ретінде санайды.
Элеваторда астықты қабылдау мен тазалауды арнаулы мұнараға орнатылған қондырғылар атқарады. Орналасу орнына, астық өндірушінің тұтынушыға жеткізу бағытына байланысты элеватор өнеркәсіп екі топқа бөлінеді:
1- Дайындаушы элеватор - астықты қабылдайтын.
2- Өндірістік элеватор - астықты тазарту, кептіру, сақтау өнеркәсіпке жіберу.
Менің курстық жобамның мақсаты жылдық көлемі 20000 тонна болатын өндірістік элеваторды жобалап, есптеу болып табылады. Негізгі бізге керек мағұлмат тасымалдаушы құрылғылар және технологиялық үдерісті есептеп табу, элеваторда астықтың жүру процесінде технологиялық схеманы таңдап алу, сонымен қатар қабылдаушы элеватордың басқы жобасын жасау.[1]
1 Жобалайтын кәсіпорынның сипаттамасы
1.1 Кәсіпорынды жобалайтын орынды негіздеу және таңдау.
Шығыс Қазақстан облысы, Бородулиха ауданы ауылының шаруашылық жағдайын зерттей келе сиымдылығы 20 мың тонна болатын өндірістік элеваторын жобалаймын.
Элеватор Бородулиха ауданын түгелдей астықпен қамтамасыз етіп оны ұн тарту,құрама жем зауыттарына жіберетін болып, өнеркәсіптің барлығын қамтамасыз етеді.
Бородулиха ауданы 1944 жылы құрылған. Аудан солтүстік жағынан Алтай республикасымен (Ресей) , оңтүстіктен Семей қаласымен, батыстан Бесқарағай ауданымен шекараласқан.
Элеватор өндірісін жобалаудағы басты мәлімет Бородулиха ауданының астық жинаудағы көрсеткіштері (1 кесте).
Кесте 1
Бородулиха ауданының жылдардағы бидай жинаудағы балдық көрсеткіштері (тонна)
Жыл
Балдық жинақ,т
2016 жыл
89016
2017 жыл
90115
2018 жыл
133952
2019 жыл
75184
2020 жыл
89750
Ауыл шаруашылығы мен шағын кәсіпкерліктер 495 ауыл шаруашылығы құрылымдарын біріктіреді, оның ішінен 468 шаруа қожалықтары, негізгі бағыттары астық және май тұқымын, күнбағыс өндіру, ет және сүт бағытындағы мал шаруашылықты дамыту болып табылады.
Ауданның агроөнеркәсіп кешені тұрғындардың азық-түлік тұтынушылығын қанағаттандыру үшін қызмет етеді.
2016 жылы егістік алқаптар 304,361,5 га құрады. Жаздық бидайларды егуге астықтың барлық алқабынан 64 пайыздан астамы бөлінеді, жарма дақылдары - 13 пайыз және мал жемі дақылдары 14 пайыз жерді қамтиды.
Күнбағыстың жинау алқабы 121,690 га.
Бородулиха ауданының жылдардағы егін егу алаңының (бидай) статистикалық көрсеткіштері (гектар)
Кесте 2
Жыл
Егін егу алаңы,га
2016 жыл
80603
2017 жыл
85900
2018 жыл
81060
2019 жыл
84260
2020 жыл
85080
Жоспардағы элеватор өндірісі Бородулиха ауылының кезінен қалған ауыл шаруашылық техниканы жөндеу шеберханасының орнына жобаланады.
Ауыл шаруашылық техниканы жөндеу шеберханасы ауылдың шет аймағына қарай орналасқан. Шеберхана маңында өрт сөндіру орны, ұстахана, су құбыры мен трансформаторлар орналасқан және автокөлік жолына жақын.
Жалпы ауданның экономикалық жағдайы қарқынды даму үстінде.
1.2 Кәсіпорынның бас жоспары
Бас жоспар дегеніміз жобалап отырған құрылысты дұрыс есептеп оны таңдаумен қатар рационалды және игілікті, құрал жабдықтарды жерді инженерлік жүйелерді, сонымен қатар негізігі, қосымша және бөлек ғимараттардың, құрылғылардың автокөлік, теміржол су жолымен астықты қабылдау және тиеуді қамтамасыз ететін сызықтарды байланыстырылған бас жоспар құрастыруға салынған өнеркәсіп дұрыс экономикалық жұмыс істеуге арналған.
Барлық территортялардығы ғимараттар мен құрылыстар өндіріс, жүйесіне кіретіндер екі топқа бөлінеді.
- Негізгі өндірістік обьектілерге:
қабылдаушы шығарушы құрылғылармен бірге элеватор, астық қоймалары, астық кептіргіштер, дайын өнім қоймасымен бірге үн тарту, жарма және құрама жем зауыттары, зертқананың негізгі және қосымша ғимараттары администаторлық корпус, автокөлік және вагондық таразылар.
Қосымша - өндірістік құрылыстарға келесілер жатады: трансформаторорлық станциялар слесарлық мехеникалық отын және жанғыштардың қоймасы, электорндық монтаждық ағаштық ұстақаналар автокөлік тасымалдау үшін тұрақтар, өрттік депо асхана.
Қызмет көрсетуші жұмысшылар үшін кәсіпорында жеке киімі мен жұмысшы киімін қоятын жеке киім шкафтары бар бөлек бөлме мен ыстық суы бар жуынатын бөлме болуы керек, медициналық қызмет көрсететін пункттері болу керек.
Өрт қауіпсіздігінің шарты бойынша ғимараттары мен құрылыстарды белгілі бір ара қашықтықты орналастыру керек, себебі өрт машиналары тез және ыңғайлы түрде өнеркәсіптің обьектілеріне тез жетіп өрт болған жағдайда тез өшіріп объектерді сақтап қалу үшін. Элеваторлар өрт қауіпсіздік жағынан шаң астық болған соң 1 категорияға жатады.
Сонымен қатар мұнайлық қоймалардың газдық және басқа да обьектілердің шартын орындау керек.
Санитарлық шарт бойынша элеватор мен қоймалардың, үн тарту, жарма, құрама жем зауыттарының жанына химиялық кәсіпорындар, ветеринарлық ауруханалар және т.б орналасуға болмайды.
Санитарлық жіктелу бойынша санитарлы - қорғалған зона астық сақтау учаскесінің шешарасынан көрші тұрған кварталдарға дейінгі ара - қашықтық кем дегенде 100 м болуы керек. Элеваторларды самолет қойып ұшатын аэробекеттерге салуға болмайды, себебі биік ғимараттар самолеттер үшін қауіпті.
Элеватордың бас жобасы: 1 : 1000 немесе 1 : 500 масштабында, ал нобайы маштабсыз сызылады.
Онда су жүйесінің конализация құбырларының, электр жүйелерінің, автокөлік, темір жол жүйелерінің барлық басқа да салынатын көмекші құрылыстардың жобалары желдің бағыты тағы басқалар түгел керекті құрылыстар көрсетіледі.
Ол үшін алдымеy, осы салынатын құрылыстардың түрі, орны белгіленеді.
Құрылыстарды: өндірістік, қабылдау, тазалау келтіру, сақтауға деп арнап бөледі.
Бас жоспарды құрудағы негізгі талаптар
Негізгі өндірістік ғимараттарды тұрғылықты аудан сияқты санитарлы сақтағышты талаптарымен жел жаққа ынғайландырып орнатады.
Өндіріспен тұрғылықты жер зонасының санитарлы бөлімі 100 м құрайды, ол ұн және жарма зауыттары үшін 150 м құрайды.
Ғимаратпен жабдықтардың арасын өртке қарсы талаптарға және өндірістік орындардың санитарлы талаптарына сай болуы керек. Көмекші цехтер, қоймалар, энергетикалық жабдықтарды негізгі цехке жақындатып орнатады.
Бас жоспарды жобалаған уақытта оның болашақтағы өсу мүмкіндігін ескерту керек. Сол үшін элеватор мен қоймалардың сыйымдылығын дайын өнімнің қоймаларын орнату үшін бос жерлерін қарастыру қажет.
Өндірістің шекарасын салу барысында оның қолданыс аясын көп қылып жобалау керек.
- Элеватордың жұмыс ғимаратымен диірмен немесе жарма зауыттарының ара қашықтықтағы 12 м болу керек.
- Диірменмен қосалқы құрылысының ара қаштықтығы 25 м
- Өндірістік корпустан дайын өнімді сақтайтын қоймаға дейін 15 м
Автокөлік өлшеуге арналған таразыны аумаққа кіреберісіне ара қатынасы қашадан 10 нан 12 м дейін.
Темір жол және автокөлік жолдарын ауыр жүктер жүретін жолдарға сәйкес орнатады.
Аймақтың ішіне жүруі бұрылысты және асфальтпен төселінуі керек.
Автокөлік жүретін жолының ұзындығы дайын өнім қоймасы шамасында 20 м, ал басқа да бөлімшелерде 6,5 м алынады. Өрт сөндіру машиналарына бір бағыт қозғалысындығы 3,5 м арналған жол болады.
Инженерлік жүйелер (су құбыры) күштік кабель, жылу жүйесі сызығын жолдың бойында және ғимарат астында орнатпайды. Ғимарат пен су құбырының ара қашақтығы 5 м ал канализация үшін 3 м болады.
Трансформаторлық станцияны өндірістік ғимараттың жолына ораластырған дұрыс.
Өндірістік шекарасын сәйкестендірілген қашалармен қорғайды. Кем дегенде екі есік болуы керек - негізгі және запасты.
Аумаққа кіре берісінде автокөлікке арналған орын қарастыру керек, қақпа алдында астықтың сапасын анықтайтын зертхана болу керек.
Аумақта өрт сөндіретін су құбырын немесе сиымдылығын 250... 500 м3 болатын бактар тұруы керек. Гидранттардың аралары 50...100 м аспауы керек.
Бас жоспарды жобалауға қойылатын талаптар.
Орналасатын кәсіпорынның бас жоспары жобалау үшін жоспарға сай СН и ПП - 89 - 80 нормаларына сай болу керек.
Қойылатын талаптар:
Оның алатын ауданы, оның ішіндегі құрылыстардың ауданы, оның ішіндегі құрылыстардың ауданы, көк алаңдары, ағаш бұта өсімдіктердің алатын ауданы, олардың коэффиценттері есептеп шығарылады. Алайда өрте қарсы күресу шаралары белгіленеді.
Жұмысшы және силос корпустары. Жұмысшы үйі өндірістің орталығы. Онда барлық өндіріске қажетті нориялар, таразылар, астық тазалайтын машиналар, кептіргіш қондырғылар, тасымалдау транспортерлер орналасқан.
Астықты қабылдау тиеу тазалау сақтау жұмыстары осында осы жұмыс арқылы орындалады.
Графикалық бөлімінің жалпы талаптары
Бас жоспар мына масштапта жобаланады құрылыстың тығыздығына байланысты 1:1000 немесе 1:500
Беттің жоғарғы оң жақ бұрышында жел бағытын анықтайтын құрылғыны сол жел бағытына сәйкес орналастырады.
Бас жоспарды солтүстікті - жоғарыда,батысты - сол жағына орналастырып күн жағына бағыттау керек.
Сондай-ақ, тігінен +- 30° ауытқымауы керек.
Кесте бағыты бойынша желдің қайталануы %
Кесте 3
Желдің бағытын анықтайды
С
Сш
Ш
Ош
О
Об
Б
С
15
10
11
12
10
14
14
14
3.Мемлекеттік стандарттарға сай ғимаратпен құрылғыларын белгілейді.
Негізгі және қосалқы өндірістік аудандарын есептеу:
Аудан келесі формуламен есептелінеді.
S=a∙d (1)
Мұнда а - құрылыстың ұзындығы м.
D - құрылыстың ені м
Элеватордың жұмысшы құрылысының ауданы.
S=16∙9=144м2
Силостық корпустың ауданы
S=2∙(60∙24)=2880м2
Автокөлікпен қабылдау құралының ауданы
S=13,8∙8,4=157,9м2
Админстративтік ғимарат ауданы
S=28,7∙20,6= 591,2 м2
Кептіргіштің орналасу ауданы
S=8∙4,5= 36 м2
ДСП - 50 кептіргішінің ауданы
S=7,5∙20= 150 м2
Трансформатор станциясының ауданы
S=6∙6= 36 м2
Зертхананың ауданы
S=10,8∙14,4= 155,5 м2
Дәретхананың ауданы
S=4,75∙10= 47,5 м2
Суға шомылудың (душевая) ауданы
S =PI2 =3,14∙52= 78,5 м2
Артезиан скважинасының ауданы
S =3,6∙14,4= 51,84 м2
Кіретін қақпаның ауданы
S =7∙11,2= 78,4 м2
Жанармай сақтайтын орынның ауданы
S =12∙12= 144 м2
Қосалқы орындар
S =34∙42= 1428 м2
Насостық станциясы
S =46∙20= 920 м2
Тұрмыстық корпус ауданы
S =28∙39= 1092 м2
Бас жоспардың экономикалық сипаттамасының негізгісі болып аумақтың ауданы, құрылыстың тығыздығы және бөлек жабдықтардың сандары өндірістің рациональды қолданылуы және оның жақсы орналасуы келесі коэффиценттермен анықталады.Құрлыстың тығыздығын келесі формуламен анықтайды.
К3 = (2)
Мұнда ∑F3 - бас жоспардағы барлық ғимараттармен құрылғылардың ауданы м2
F0 = шекараның жалпы ауданы м2
К3 = =13,4 %
Қосымша А- да көрсетілген
2 Элеватор өндірісіне мінездеме.
Элеватор өндірісінің жүйесін құрастыру оның мақсатына, өндірушіден тұтынушыға жеткізу орнына байланысты. Осы принципті негізге ала отырып элеваторлы қойма өндірісі:
дайындаушы, аралық және өндірістік болып бөлінеді.
Астықты өндірушіден (ауыл шаруашылығы) тұтынушыға (қайта өңдеу кәсіпорны,сату жүйесі,экспорт) жеткізуде мемлекетке өндіріс жүйесімен жасақталған. Ол мемлекет тұтынушыларының элеваторлы және қоймалы өндірісінде, олардың типін таңдауда өзара байланысы мен орналасуын сақтау және тасымалдауда аз шығындауды талап етеді.
Дайындау кәсіпорны астықты өндіру ауданында,тасымалдаушылардан (жеке меншік, ірі ауылшаруашылық кәсіпорыннан) астықты қабылдап,жиналғаннан кейінгі өңдеуден өткізіп (тазалау,кептіру),үлкен партиялар құрып,берілгені бойынша сақтап өндіріске ұн тарту, құрама жем т.б зауыттарға өңдеуге жіберу жұмысын атқарады.
Негізгі міндет астықты дер кезінде қабылдап 15-30 тәулік арасында тазалап,кептіріп,сақтап өндіріске жіберу мақсаты.
Қазіргі замандағы элеваторлар комплекті механизацияланған өндіріс, кептіру - тазалау мұнаралары, қабылдау, жіберу, өңдеу және тұқым тазалау бәрі үлкен механизация арқылы жұмыс жасалады.
Қазақстандағы астық қабылдайтын кәсіпорындарда тиеу және түсіру жұмыстарының көлемі әр жылда әр түрлі. Қазір автомашиналармен астықты тасу түрліше ұйымдастырылады:
- комбайн - қырман
- комбайн - элеватор
- комбайн - қырман - элеватор
Комбайн - қырман дегеніміз әр ауылшаруашылық қожалары өздерінің астықтарын қырмандарына жеткізіп тазалап, кептіріп, өздерінің қоймаларына сақтап сатуға немесе қайта өңдеуге жібереді.
Комбайн - элеватор дегеніміз оны орып алған соң элеваторларға өткізеді, қазіргі жағдайда осылай жұмыс істесе қожалықтар оған көп ақша төлеп, тазалауға,кептіруге,сақтауға онша пайда таба алмайды,ұтылып қалады. Мұндай әрекетті өздерінде тазалау,кептіру,сақтау қоймалары жоқ кәсіпорындар комбайннан кейін элеваторға өткізуге мұрша болады.
Комбайн - қырман - элеватор дегеніміз астықты қырманда өздері өңдеп,базистік кондицияға жеткізіп элеваторларға жақсы бағамен сатуға жағдай туғызады.
Осы схемадағы буындарды байланыстырушы ретінде автокөліктер қолданылады. Сондықтан автокөліктерден астықты дер кезінде қабылдауды ұйымдастыру - негізгі жұмыс. Астықта қабылдау процесін жеке деп қарауға болмайды.
Өндірістік кәсіпорындар астықты қайта өңдеу өндірістерін үн,жарма,құрама жем зауыттарын астықпен қамтамасыз ету басты мақсат болып табылады. Өндірістік кәсіпорындарда кем дегенде 3-6 ай астықпен қамтамасыз етеді.
Технологиялық және тасымалдаушылар қабылдап жіберу құрылғыларының қуаты кәсіпорындардың өнімділігіне байланысты.
Сонымен өндірістік элеватордың мақсаты астықта ауылшаруашылық кәсіпорындардан дер кезінде қабылдап,тазалап,кептіріп, үлкен партиялар құрып жеке жеке ұн зауыттарына,құрама жем зауыттарына әр партияны бөлек сақтап, өндіріске жіберу мақсаты болып келеді.
Элеватор астық қоймаларының ішінде негізгі функцияларын атқаратын басты өндіріс орны болып табылады. Ол негізінде бірнеше өндірістік цехтардан, жұмысшы ғимараттардан, астық сақтайтын силостық құрылымдардан және қабылдайтын, жіберетін құрылғылардан, кептіруші, тазалаушы, тасымалдаушы құрылғылардан, сонымен қатар қалдықты өңдейтін цехтан тұрады.
Элеватордың негізгі жұмысы: астықты қабылдау, оны алғашқы өңдеуден өткізу (тазарту, кептіру, активті желдету, сақтау,сапасына байланысты үлкен партия құрып) керекті өнеркәсіпке, тұтынушыларға жіберу.
Менің дипломдық жобамның мақсаты сиымдылығы 20 тонна болатын - өндірістік элеваторды жобалап, есептеу болып табылады. Негізгі бізге керек мағұлмат тасымалдаушы құрылғылар және технологиялық үрдістерді есептеп тпбу, элеваторда астықтың жүру процесінде технологиялық сызбаны таңдап алу. Сонымен қатар өндірістік элеватордың басқа жобасын жасау.
Қосымша Б - да көрсетілген
2.1 Дәннің құрылымы, химиялық құрамы және технологиялық
қасиеттері
Бидайдың сақтау және өңдеу объектісі ретіндегі сапасы оның түрлік және сұрыптық қасиеттеріне байланысты, сонымен қатар өсімдіктің алқапта өсу жағдайына да байланысты болады. Бидай және оның потенциялды технологиялық қасиеттері көптеген факторлар әсерінен даму үрдісі кезінде қалыптасады.
Дәннің қалыптасқан қасиеттері оны жинап алғаннан кейінгі өңдеуде, сақтау мен қайта өңдеу үрдістерінде белгілі түрде әсер етеді және осы үрдістер кезінде өңдері де өзгереді. Сондықтан бидайдың сыртқы (морфология) және ішкі (анатомия) құрылымдарымен танысу бидайда болып жатқан үрдістермен терең танысудың бастауы болып табылады, өніммен дәннің морфологиясымен анатомиясы бидайдың технологиялық сипаттамасының маңызды жағы болып саналады. Дәнді дақылдардың дәндері барлық мәдени дақылдарда ұқсас анатомиялық құрылым бар: ұрық, эндосперм және қабықша.
Дәндік массасының қасиеттерінің жалпы сипаттамасы. Астық сақтайтын орынға 100 ден аса түрлі дәндік май және жемдік мәдениеттердің дәндері келіп түседі, олардың сыртқы түрлерінің өзгешелігіне қарамастан олардың сақатау объектісі ретіндегі қасиеттері өте ұқсас. Әрбір астық массасының құрамына:
- Дән (тұқым) негізгі мәдени дақылдың сонымен қатар басқа мәдени өсімдік дәндері яғни олар пайдалану сипатымен құндылығына қарағанда негізгі мәдени дақылмен өте ұқсас ;
- қоспалардың әр түрлі фракцияларды минералды және органикалық шығуы жағынан әртүрлі;
- микроағзалар ;
- дән аралық кеңістік ауасы.
Осы тұрақты компоненттерден басқа ақымданған дәндерде жәндіктер мен зиянкестер де болады. Дән массасы олар үшін орта болып саналғандықтан оларды дән массасының қосымша компоненттері ретінде қарастыруға болады.
Дәннің шынылығы. Шынылығы бойынша бидай, күріш, арпа, қара бидай, тритикале дақылдарының микроструктурасының ерекшеліктерін сипаттауға болады. Шынылы болса, онда оның технологиялық қасиеттері жоғары, яғни дәнді ұнтақтауда эндосперм жеңіл алынады, ал ұнның наубайханалық қасиеттері өте жақсы болады. Шынылы арпадан өндірілген жармалардың ботқасы шашыранды келеді. Осындай ерекшелік күріш өнімдеріне тән.
Ұн өндірістерінде шынылығы бойынша дән үш топқа топталған: 40% ға дейін шынылығы төмен, 40...60 аралығында - шынылығы орташа және 60% дан жоғары - шынылығы жоғары болады. Тарту партиясын құруда шынылығын 50...60% аралығында ұстайды.
Дәннің натурасы. Дәннің натурасын гл арқылы өлшейді. Оның мөлшері дәннің формасына, ылғалына, ірілігіне, ластығына және қоспалар түріне тәуелді. Тазаланған астықтан ұн тартқанда, оның натурасы ұн шығымына әсерін тигізеді. Натурасы 740 гл астықтың салмағы әр 17 шл немесе 13 гл азайғанда ұнның шығымы 1% ға төмендейді. Натурасы 740 гл жоғары болғанда өзгеріс онша байқалмайды. Натурасы төмендесе ұнның сапасы нашарлайды.
1000 дәннің массасы. Дәннің ірілік, шынылық тығыздық көрсеткіштерімен 1000 дәннің массасы оң коррелцияда болғандықтан технологиялық қасиеттеріне елеулі әсерін тигізеді.
Қауызды жарма дақылдарының 1000 дәнінің массасының азаюына байланысты ядро мөлшері төмендейді, солармен қатар олардың қауызы көбейеді.
1000 дәннің массасы 40 г жоғары бидайдың ірі фракциясынан сортты ұн тартуда, 1000 дәннің массасы 23 г төмен майда фракцияға қарағанда, ұнның шығымы 3...5% жоғары болады.
Астық партиясының біркелкілігі. Ұн және жарма технологиясында астықтың ірілігі және біркелкілігі елеулі орын алады. Технологиялық процестің жоғары көрсеткішін алу үшін өңдеуге түсетін заттың біркелкілігін қамтамасыз ету қажет. Ол үшін астық массасынан майдасын бөліп бірнеше фракцияға топтайды.
Қарақұмық, сұлы, күріш дақылдарын фракцияға бөліп қауыздайды. Егер қауыздауға өлшемдері әртүрлі астық түссе, онда ірі дән жарылады немесе ірілері қауыздалмайды. Ұн зауыттарында бидайды фракцияламайды. Бірақ көптеген зерттеулер бойынша 2а-25*20 електен алынған технологиялық қасиеттері жоғары болады. Жаңа технология бойынша элеваторда 8% майда бидайды бөліп алып құрама жем өндіруге жібереді.
Дәннің құрылымы және механикалық қасиеттері. Материалдың бұл қасиеттері оның құрылымының механикалық әрекеттерге әсерін көрсетеді. Олар ұнтақтау, дәнді қауыздау, жарманы ажарлау, жылтырату процестері осы
операцияларға кеткен энергияны сипаттайды.Ұн зауыттарында ұнтақтау процесіне барлық шығынның 60%-дан астамы келеді.Осы қасиеттердің негізгі көрсеткіштері материалдың беріктігі және қаттылығы, дән үшін, эндоспермнің микроқаттылығын анықтайды.
Дәннің мықтылығы. Материялдың мықтылығы оның бүтіндігін көрсетеді. Ол тасымалдау, өңдеу, механикалық әрекеттер - ұнтақтау, қауыздау, ажарлау, жылтырату-даяр өнімдердің шығымына және сапасына әсер етеді және осы операцияларға кететін энергия жұмсауын анықтайды.
Мықтылық деформация түріне байланысты сығу деформациясына, кесумен салыстырғанда, 2...2,5 есе артық әрекет етуі қажет. Астық дақылдары үшін оның жағдайлары, әсіресе ылғалының мәні зор: 15...17% жеткенде дәннің иілгіштігі артып, оны ұнтақтау үшін қосымша энергияны қажет етеді.
Майда дән мықтылау болады. Дәннің анатомиялық құрамдарының мықтылығы біршама өзгерісте болады. Қабығының мықтылығы 27...33 МПа, эндоспермдікі 3МПа ,яғни 10 есе аз. Жарма дақылдарының қауызының да ерекшелігі бар. Бұл фактінің технологиялық мәні зор: таңдамалы ұнтақтау және қауыздау өнімдерін сорттауды жеңілдетеді. Жарма дақылдарының ядросы гүлді қабықтарынан мықты келеді.
Астық ылғалдылығы. Астық ылғалдылығы қатысыты және обсолюттік ылғалдылық болып бөлінеді. Қатысты ылғалдылық астықтағы ылғал массасының жалпы астық массасына қатынасы. Астықтың абсолюттік ылғалдылығы-ылғал массасының құрғақ материялға қатынасы. Астықтағы ылғал құрамы процентпен есептеледі.
Бидай дәнінің қаттылығы. Бұл басқа дақылдарға қарағанда бидай үшін құрылыс механикалық қасиеттерін сипаттайтын көрсеткіш.Ол эндоспермнің құрылысы және мықтылығымен тығыз байланысқан. Дәннің қаттылығын бағалау эталоны үшін жаздық қатты бидай Дурум алынған.
Дәннің қаттылығын түрлі әдістермен анықтайды. Әдістердің ең қолайлысы ұнның гранулометриялық құрамын талдау: ұн массасының сыртқы меншікті бет бірлігін анықтайды немесе ұн бөлшгінің орташа шарты диаметрін, ұндағы белгілі бөлшектердің ірілігін - бөлшек өнімінің индексі (БӨИ); заттың қаттылығын анықтау үшін түрлі приборлар қаттылықты өлшегіштер қолданылады.
Қаттылығы мықты бидайды ұнтатақтауда ұн жармақшықтау (ірілеу) болады, электрде өте жақсы еленеді, бөлшектер куб формалы болмайды. Жұмсақ бидайды ұнтақтағанда керісінше:бөлшектер формасы біріңғай емес, ұнда эндоспермнің майда франгметтері және бос крахмал гранулдары болады, бөлшектер бір-бірімен жабысып агрегаттар құрып, елек бетін сылап, сорттау процесін қиындатады. Қатты бидайдан өндірілген ұнның наубайханалық қасиеті жоғарылау болады.[2,65б]
Физикалық қасиеттері.
Сусымалылығы. Дән массасының негізі - дән. Сонымен қатар дән массасында минералды және органикалық қоспалар болады, осының барлығы
дән массасының жеңіл қозғалуын және оның сусымалдылығын қамтамасыз етеді. Сусымалдылығы дән массасының транспортер, пневмотранспортерлық құрылғылар көмегімен жеңіл жылжытуға мүмкіндік береді және оларды әртүрлі мөлшерлермен формаларды сақтау орындарында жүктеуге мүмкіндік береді. Дән массасының сусымалдылығы үйкеліс бұрышымен және иілу бұрышымен сипатталады. Сусымалдылыққа дәннің формасы, мөлшері, сипаты мен дән қабатының қалпы, ылғалдылығы, қоспалар саны және олардың түрлік құрамдары, материал беттің қалпы және формасы әсер етеді.
Қоспалар астық массасының сусымалдылығын төмендетеді, астық массасының ылғалдылығы артса да сусымалдылық төмендейді. Сақтау процесі кезінде астық массасының сусымалдылығы өзгеріп отыруы мүмкін, ал жағымсыз жағдайларда сақтаса мүлдем жоғалып кетеді мысалы: (өздігінен қызғанда, көп жатып қалса және т.б)
Өзіндік сұрыпталуы. Дән массасын тасымалдауда ол өздігінен сұрыпталады. Силостарда жүктеу нәтижесінде өзіндік сұрыптауда қабырғаларда ұсақ дәндер, жеңіл қоспалар, шаң және микроорганизмдер түзіледі. Осы ортадағы ылғалдылық барлық дән партиясының ылғалдылығынан көп болғандықтан онда микроағзалар мен зиянкестердің дамуына өте ыңғайлы жағдай болады. Силостың орталық бөлігінде ірілеу дәндер және меншікті салмағы үлкен минералды қоспалар орналады.
Жабысқақтық. Жабысқақтық S (4) формула бойынша жалпы көлемнің қатты бөліктер арасындағы аралық бөліктердің бидаймен толған жалпы көлемге қатынасын айтамыз.
S=W-VW∙100 (3)
мұнда: W - астық массасының жалпы себу көлемі.
V - астық массасының қатты бөліктерінің нақта көлемі.
Жабысқақтық мынадайда (5) формуламен өрнектелуі мүмкін:
S=100-t=100-VW·100% (4)
мұнда:t - астық массасының тығыздығы.
Ылғалдылық көбейген сайын жабысқақтық та артады. Сақтайтын жерлерге салынып қойған астық массасы ылғалдану нәтижесінде ісінеді, көлемі көбейеді, осыған байланысты астық массасы нығыздалады, нәтижесінде сусымалдылық төмендейді.
Жабысқақтық сақтайтын жердің формасы мен өлшеміне, себу биіктігіне және астықтың сақталу ұзақтығына да тәуелді болады. Осы параметрлер көбейсе жабысқақтық белгілі шекке дейін азаяды.
Осылай астық массасы алатын көлемді және жабысқақтық пайызын біле отырып скважинадағы ауа көлемін оңай біле аламыз.
Жылу төзімділігі. Тұқымдық процесіндегі астықтың сақталу қабілетін айтамыз. 60 ℃ -дан жоғары болғанда крахмалдың сапасы төмендейді. Майлар қыздыруға төзімді келеді,бірақ температура 70*С - дан асса олар да бөлінеді.
Температура өткізгіштік. Астық массасындағы температураның өзгеру жылдамдығымен байланысты және температура өткізгіш коэффициентімен сипатталады. Астық массасында жылу өткізгіштікпен температура өткізгіштік төмен болады. Бұл оның органикалық құрамы және астық арасында ауаның болуымен сипатталады. Астық массасындағы көп жылу иннерциясы өзінің баяу сууы және астық массасының қызуының жағымды және жағымсыз жақтары бар. [2,305б]
Жылу сиымдылық.1кг астықтың температурасын 1°С - ға көтеру үшін қолданылатын жылу мөлшерімен анықталады. Ылғалдылық жоғарылағанда материялдың жылу сиымдылығы құрғақ астықтың жылу сиымдылығы 3 есе артады және осы астық массасын қыздыру үшін көп энергия шығындалады. Гигроскопиялық қасиеті (ауадағы су буын сіңіру). Гигроскопиялық қасиеті астық массасының су буын жұтуы және шығаруы (сорбция - жұтуы, дисорбция - шығару). Су буының жұтылуы гигроскопиялық тепе-теңдік қалыптасқанша жүреді, осы кезде астықпен ауа арасындағы амасу байланыс тоқтайды. Ауаның қатысты ылғалдылығы 100% болғанда максималды тепе-теңдік ылғалдылыққа жеттеді, бидай үшін 30-32%, күнбағыс үшін 16-19%. Қатысты ылғалдылық төмен болған сайын ауа құрғақ болады, соғұрлым астықтың салыстырмалы ылғалдылығы аз болады. Осылай салыстырмалы ылғалдылық- ауаның қатысты ылғалдылығы арқылы тұрақтанатын астықтың қалыпты ылғалдылығы.
Астықтың тіршілік қабілеті. Барлық тірі ағза сияқты астық тіршілік ету үшін энергия ағымы қажет.Қанттың диссимиляциясы организмге ауаның (оттегінің) қатысуымен (аэробтық) яғни тотығумен, не ауасыз (анаэробтық), яғни ашумен болады.
Астықта жылу пайда болу құбылыстары пайда болады. Дәннің сапасы төмендететін құбылыстарды болдырмас үшін астықтың сақтау барысында дәннің тыныс алуын баяулататын шараларды қарастыру керек. Дәннің алу қарқынын төмендегі әдістермен анықтауға болады:
1)астықтың құрғақ заттарының салмағын анықтау арқылы;
2)бөлініп шыққан жылу мөлшерін есептеу арқылы (коллориметриялық әдіс);
3)сіңірілген оттегінің немесе бөлініп шыққан көміртегінің диоксидін мөлшері есептеу бойынша.
Өздігінен қызу. Астық массасында физиологиялық процестерден (ондағы барлық тірі компонеттердің демалуы) және нашар жылу өткізгіштік нәтижесінен астық массасының температурасының көтерілуін айтады.
Осы құбылыс өте тез және қарқынды жүрген себепті астық толық бүлініп кетеді.
Осы үрдістің жүруіне астықтың ылғалдылығы, оның құрамдас бөліктерінің ылғалдылығы, құрамы, мөлшері және қоршаған ортаның жағдайы әсер етеді. Өздігінен қызу процесінде астықтың келесідей көрсеткіштері өзгереді:
1)жаңалығының оргонолептикалық көрсеткіштер (жылтырлығы, түсі, иісі және дәмі);
2)оның химиялық құрамының өзгеруіндегі технологиялық, тағамдық, жемдік қасиеттері;
3)себу қасиеттері [9,45б]
3 Технологиялық бөлім
Барлық негізгі және есептелетін астық мөлшерін Aт физикалық массадан қарастырады. Оны келесі формуламен анықтайды (5).
Афиз = Азачет · Кф (5)
Афиз =20000= 22000
мұнда: Афиз - дайындалған көлемнің физикалық массасы,т;
Кф - зачетты массаның физикалық массаға аударылған коэффициенті.
Кесте 3
Мәдениет
Дайындау периодының есептеу ұзақтығы Пс тәулік
15 дейін
20 дейін
30 дейін
Астық
1,05
1,06
1,15
Күнбағыс
1,14
1,17
-
Астық - күріш
1,5
-
-
3.1 Автокөлік транспортымен астықты қабылдау және жіберу
Автокөлікпен астықты қабылдауға қажетті өнімділікті және құрылғылар санын Кт - тәуліктік және Кс сағаттық бірқалыпты емес коэффициентімен анықталады.
Бірқалыпты емес тәулікті коэффициенті 4-кесте бойынша аламыз.
Кесте 4
Бірқалыпты емес тәулікті коэффициент
0,8 А есептеу периодының дайындау көлемі, мың тонна
Дайындау периодының есептеу ұзақтығы Пс тәулік
15 дейін
20 дейін
30 дейін
25 - ке дейін
1,7
1,6
1,6
25 - 50 - ге дейін
1,6
1,6
1,6
50 - ден 100 - ге дейін
1,5
1,5
1,6
100-ден жоғары
1,4
1,5
1,6
Кесте 5
Астықтың максималды тәуліктік түсімі
А - максималды тәуліктік астық түсімі, мың тонна
Ат
2-ге дейін
3-ке дейін
4-ке дейін
5-ке дейін
6-ға дейін
7-ге дейін
7-10-ға дейін
10-13-ке дейін
13- тен жоғары
1-ге дейін
Кс
Астықтың максималды тәуліктік түсімі, Ат мың тонна
Ас=0,8 ∙Аф ∙ Кс∙ tс Пр (6)
Ас=0,8∙20000∙1,620=1280 ттәул
мұнда: Аавт - автокөлікпен қабылданған астық көлемі, т;
Кт - бірқалыпты емес тәуліктік коэффициент;
Пр - дайындау периодының есептеу ұзақтығы, тәулік.
Кәсіпорындағы қажетті өнімділік және астықты қабылдауға жиналғаннан кейінгі өңдеуге арналған құрылғылардың саны белгілі мәдениеттің ылғалдылығына және ластануына байланысты өнімділіктің өзгеруін ескеретін коэффициентімен 5 - 6 кесте бойынша сәйкестеліп анықталады.
Кесте 6
Мәдениетке байланысты өнімділіктер
Мәдениет
Норий, конвейерлер
Сепараторлар, бетін тазалағыштар
Бидай
1
1
Арпа
0,8
0,8
Сұлы
07
0,6
Қара бидай
0,9
0,95
Тары
0,8
0,3
Ас бұршақ
0,9
1,0
Қарақұмық
0,7
0,7
Астықтың ылғалдылығы мен ластануына Кы байланысты өнімділіктің өзгеруін ескеретін коэффициенті 7- кесте бойынша аламыз.
Кесте 7
Астықтың ылғалдылығы мен ластануына Кы байланысты өнімділіктің өзгеруін ескеретін коэффициент
Ажыратылған қоспа құрамы (арамдалған және астықты), %
Ылғалдылық
15-ке дейін
1517-ге дейін
17-19-ға дейін
19-22-ге дейін
22-25-ке дейін
25-тен жоғары
1
2
3
4
5
6
7
Автокөлікпен түсіру
10-ға дейін
1,0
1,09
0,9
0,9
0,8
0,7
10-нан жоғары
1,0
0,9
0,8
0,8
0,7
0,6
Нориялар, конвейерлер
5-ке дейін
1
1
0,9
0,8
0,7
0,7
5-10-15
1
0,9
0,9
0,8
0,8
0,7
1
0,9
0,9
0,8
0,8
0,7
Ылғалдылығы мен ластануына байланысты астық мәдениеті мен қабылданған астықтың қатынасының саны 6-кесте бойынша қабылдаймыз.
Кесте 8
Ауданның орналасуына байланысты элеваторға түсетін астықтың сипаты
Астық жағдайының көрсеткіші
Түсетін астықтың мөлшері
Ылғалды және шикі астықты аудандар
Орташа ылғалдылықты аудандар
Құрғақ астықты аудандар
Ылғалдылық,%
15-ке дейін
10
40
60
15-17
10
30
20
17-22
35
30
20
22-26
30
-
-
Ластануы,%
1-ге дейін
-
20
50
1-3
-
60
45
3-5
40
10
5
5-тен жоғары
60
10
-
Автокөлік транспорты және қайта өңдеудің астық қабылдау құрылғысын бір уақытта түсетін астық партиясын ескере жобалайды.
Өткізілетін жұмыстардың сипаты және көлеміне байланысты жобаланатын кәсіпорынның құрамына визирленген орталық цехтардың зертханаларды жобалау қажет. Визирленген зертхананы территорияға кіре
берісте 15 метр кем емес ара қашықтықта бір немесе екі механизирленген санына алшақ етіп орналастырады.
Дайындау көлеміне байланысты кәсіпорынды 6 торқа бөледі. 7-ші кестедегі мәліметтерді есепке алсақ 1-ші және 2-ші топтар үшін зертханалардың барлық түрлерін, 3-6 топтар үшін орталық зертханалар функцияларымен қабылдауды қарастыру керек.
Қабылдау зертханасын автомобиль таразыларымен біріктіруге болады қабылдау зертханасы үшін механизирленген сынама алғаштарды және орташа тәуліктік сынамаларды формулаға арналған құрылғыларды 9 кестеден алады.
Кесте 9
Дайындама көлеміне байланысты кәсіпорын топтары
көрсеткіштер
Кәсіпорын топтары
1
2
3
4
5
6
Жылдық дайындама көлемі,мың тонна
65-тен жоғары
5-65
20-35
15-20
5-15
5-ке дейін
Тәуліктік дайындама көлемі,мың тонна
4-тен жоғары
2-ден жоғары
1,5-нан жоғары
1-ден жоғары
0,5-тен жоғары
0,-ке дейін
Тәулігіне түсетін автокөлік саны
500-ден жоғары
250-ден жоғары
150-ден жоғары
100-ден жоғары
50-ден-жоғары
50-ге дейін
Орташа тәуліктік сынаманы құрастыру үшін сынама алғаштардың және құрылғылардың санын 10-кестеден аламыз.
Кесте 10
Орташа тәуліктік сынаманы құрастыру үшін сынама алғаштардың және құрылғылардың саны
Көрсеткіштер
Топтар
1-2
3
4-6
Сынама алғыш
А-1,Ф1-УПП
4
(2::2)
2
(1::2)
1
У1 - УФО пультті басқару
2
1
1
Орташа сынама үшін шанақ саны
50::2
25::2
25::2
3.2 таразылы құрал жабдықты есептеу
Астықты автотрансаорттан қабылдап алғанда қажетті автомобиль таразыларын, мына формуламен анықтайды:
Г=0,000666 Аавт∙Кс∙ Кч ∙t Пр ∙G (7)
Г=0,0006662000∙1,6∙2,3∙3 20∙8 =1
ДК-70 маркалы 1 автоматты таразы аламыз.
мұнда: Аавт- дайындау периодында астық тапсырушыдан келетін астық мөлшері;
Кс,Кт- сағаттық және тәуліктік біркеліксіз коэффициенті;
Тс-бір автомобиль өлшеуге және құжаттарды жазуға қажетті уақыт, тіркемесі бар автомобильді екі рет өлшеуге қажетті уақытты 3 минутқа тең деп алады. Циферблатты басын басатын құрылғысы бар таразылар үшін бір рет қабылдағанда 2,5 минутқа тең етіп алады;
Gв-автомобильдің есептеуі жүк көтеруі; тонна. Типтік жобаларды жасағанда 8-ге тең етіп алады.
Таразылы аппараттарының саны мен өндірістілігі транспорт ағыны мен технологиялық ағынның өндірістілігіне сәйкес келу керек.
Таразы үстіндегі және астындағы шанақтардың сыйымдылығын транспорттық механизмдердің сыйымдылығына және таразыларға байланысты 9-кестеден алады.
Кесте 11
Таразылы аппараттардың астындағы және үстіндегі шанақтардың сыйымдылығы
Таразы типі
Таразыдағы астықтың транспорттық
Шанақ сыйымдылығы
Таразы үстіндегі
Таразы астындағы
Механизмдердің өнімділігі, мың\тонна
1
2
3
4
Қазақшалы таразының шектемелі
100
350
90
-
1
1
3
4
60
350
70
-
20
100\175
30
-
11 кестенің жалғасы
10
50\100
15
-
Автоматты таразы өнімділігі, мың\тонна
100-200
100-175
3
40-120
50-100
1,5
40
50
0,75
200-350
350
6
Есеппен анықталады
3.3 Астықты автотранспорттан түсіру кезіндегі құрал - жабдықтарды есептеу
Типтік жобаларды жасағанда максималды сағаттың Ас, тс астықтың келуін мына формуламен анықтайды.
(8)
(9)
мұнда: Ас - астық тапсырушылардан астықтың тәуліктік максималды келуі;
Кс - сағаттық біркеліксіздік коэффициенті;
Т - тәуліктк бойы 24 сағатта автотранспортпен әкелу.
Қажетті автомобильден жүк түсірушілер санын түсіргіштер өндірістілігін есепке алып технологиялық ағындар өндірістілігі және санына сүйеніп анықтайды.
Ал автомобильді жүк түсіргіштердің өндірістілігін Qa, тонна\сағат мына формуламен анқтайды:
(10)
78сағ
Астықты автотранспорттан қабылданған ағынның өндірістілігін 12-кесте бойынша аламыз.
Кесте 12
Астықты автотранспорттан қабылданған ағынның өндірістілігі
Тәулігіне түсетін астық партиясының саны,Рс л
6
8
10
12
14
16
18
20
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Тасымалдаушы құрылғының өнімділігі Qт=100 тонна \ тәулік
А) жинақтаушы сыйымдылыққа жеткізуші қабылдаушы құрылғылар
2
82
83
84
84
85
85
86
86
6
66
67
68
69
70
71
72
73
Б)Жұмысшы ғимараттың негізгі нориилерге тасымалдайтын қабылдаушы құрылғылар tn=0,1 сағ
2
62
63
64
65
66
67
68
69
3
53
55
58
60
62
64
66
68
4
47
50
52
55
58
61
63
66
5
43
46
49
52
55
58
61
64
6
41
44
47
50
53
56
59
62
А) Астықты жинақтаушы сыйымдылыққа жеткізуші қабылдаушы құрылғылар tn=0,5 сағ
2
135
137
138
140
142
144
145
147
3
124
126
128
130
131
133
135
137
4
119
121
123
124
126
128
130
131
5
114
116
117
119
121
123
124
126
6
112
114
116
117
119
121
123
124
Б)Жұмысшы ғимараттың негізгі нориилерге тасымалдайтын қабылдаушы құрылғылар tn=0,1 сағ
2
100
102
103
105
107
109
110
112
3
81
84
86
89
93
95
98
102
4
70
74
77
81
84
88
91
95
5
67
70
74
77
81
84
88
91
6
63
67
70
74
77
81
84
88
А) Астықты жинақтаушы сыйымдылыққа жеткізуші қабылдаушы құрылғылар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz