Delphi ортасы қолдайтын мәліметтер қорлары
Семей қаласының Шәкәрім атындағы университеті КеАҚ
Қорғауға жіберілді
Автоматика және ақпараттық технологиялар
кафедрасының меңгерушісі
_________ А.Д. Золотов
______________2021 ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Автобөлшектерді сату дүкенінің жұмысын автоматтандыру
5В070300 - Ақпараттық жүйелер мамандығы бойынша
Орындаған Мұратұлы А.
Ғылыми жетекші, э.ғ.к. Смагулов С.К.
Нормобақылаушы
Семей 2021
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
4
1 АНАЛИТИКАЛЫҚ БӨЛІМ
6
1.1 Жоба тақырыбының мәнін ашу, анализдеу. іс қағаздарын жүргізу тарихы және жіктемесі
6
1.1.1 Құжат ұғымы және функциясы
6
1.2 Кәсіпкерлік қызметті автоматтандыру әдістері
9
2 ЖОБАЛЫҚ БӨЛІМ. ПРОГРАММАЛАУ ОРТАСЫН БЕЛГІЛЕУ және негіздеу
11
2.1 Ақпарат: құрылымы, түрлері, қасиеттері
11
2.2 Ақпараттарды өңдеу үрдістері, ерекшеліктері
13
2.3 Бағдарлама құру Delphi ортасы туралы жалпы мәліметтер
15
2.4 Объекті-негізделген бағдарламалауға жалпы сипаттама
16
3 пРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ
19
3.1 Есептің қойылуы. Автоматтандырылған жұмыс орнын жобалау
19
3.2 Жобаның техникалық сипаттамасы
19
3.3 Дипломдық жобаның есебінің қойылуы
19
3.3.1 Орындалатын есептер сипаттамалары
19
3.4 Шығыстық ақпарат
20
3.4.1 Шығыстық хабарламалардың сипаттамасы мен тізімі
20
3.4.2 Шығыстық құжаттардың толық тізімі мен сипаттамалары
21
3.5 Мәліметтер қоры туралы жалпы мағлұмат
21
3.5.1 Мәліметтер қорын құру
22
3.5.2 Мәліметтер қорларының негізгі түрлері
22
3.6 Delphi ортасы қолдайтын мәліметтер қорлары
23
3.7 Delphi және мәліметтер қоры
25
3.7.1 Delphi-дегі МҚБЖ-мен жұмыс істеуге қажетті базалық класстар мен компоненттер
26
3.8 МҚБЖ-мен жұмыс істеу принциптері
27
3.9 Қолданушылық интерфейсті жобалау
30
3.10 Мәліметтер жиынтығымен жұмыс істеудің негізгі тәсілдері.
32
3.10.1 Мәліметтер жиынтығын сұрыптау (сорттау)
32
3.10.2 Фильтрлер
33
3.10.3 Мәліметтер жиынтығымен жұмыс істеуге арналған негізгі компоненттер
36
3.11 DBF, PARADOX форматтарымен жұмыс жасау
39
3.12 Мәлімет қорының жасалу сатылары
40
3.13 Аймақтық облыстың сипаттамасы мен анализі
41
3.14 Қолданушы интерфейсі
41
ҚОРТЫНДЫ
51
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
52
ҚОСЫМШАЛАР
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Бізді қоршаған әлемде айналып жүретін ақпараттар тасқыны өте үлкен. Уақыт өткен сайын олар көбейеді. Сондықтан кез-келген үлкен де, кіші-гірім болса да, ұйымда тиімді жұмысты қамтамасыз ететін деректермен басқаруды ұйымдастырудың мәселесі туады. Кейбір ұйымдар ол үшін бумалары бар шкафтарды қолданады, бірақ-та көпшілігі компьютерленген әдістерді жоғары бағалайды - өйткені, ол үлкен көлемді мәліметтерді тиімді сақтауға, құрастыруға және жүйелеуге мүмкіндік беретін деректер базасы. Бүгін көпшілік қаражаттық, өнеркәсіптік, сауда және тағы басқа ұйымдардың жұмыстарын деректер базасынсыз ұсыну қиын. Деректер базасы жоқ болған жағдайда біз информациялық тасқын астында қалушы едік.
Бар информацияны компьютерлік негізге ауыстырудың көптеген салмақты себептері бар. Казіргі кезде информацияны ЭЕМ-де файлда сақтау қағазда сақтау бағасынан арзан. Деректер базасы информацияны сақтауға, жүйелеуге және қолданушыға оптималды әдіспен алып шығуға мүмкіндік береді. Клиентсерверлік технологияларды қолдану мәндік құралдарды сақтауға, ал ең негізгісі - ол керек информацияны алу үшін уақытты үнемдеуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар баруды және жүргізуді ыңғайлатады, өйткені олар деректерді кешендік өндеуге және оларды орталықтандырып сақтауға негізделінген. ЭЕМ кез-келген форматты сақтауға мүмкіндік береді: тексті, сызбалар, қолмен жазылған нұсқадағы мәліметтерді, фотографияларды, дабысты және т.б.
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2012 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасына сәйкес прогрессивті технологияларды және оқыту жүйелерін жасау мен енгізу жоғары білім берудің даму шарттарының ажырамас бөлігі болып табылады.
Жалпы автоматтандыру - адамды материалдар, ақпараттарды жеткізу, өңдеу, сақтау, пайдалану процестерінен босату мүмкіндігіне ие.
Автоматтандырудын арқасында адамдар үлкен фирмалардағы тауарларды, мекемелердегі құжаттарды, банкідегі есептеулерді, темір-жол жүйесін басқаруды, студенттердің мәліметін, сессия қортындыларын және т.б. жүйелерді басқара алады.
Автоматтандырудың мақсаты - еңбек өнімділігі мен өнім сапасын арттыру, жоспарлау, басқару жұмыстарын тиімділендіру, денсаулыққа зиянды жұмыстардан адамды босату. Автоматтандыру - ғылыми-техникалық прогрестің басты бір бағыты. Автоматтандырудың екінші бір пайдасы: уақытты үнемдейді және де басқаруды жеңілдетеді. Үлкен кешенді орындарды қолмен басқарудан гөрі оны автоматтандырған әлде қайда жеңіл.
Автоматтандыру дәрежесі - автоматтандыру құралдарын пайдаланып орындалатын операциялар мөлшерінің осы процесс операцияларының толық мөлшеріне қатынасымен анықталатын технологиялық процестің сипаттамасы.
Әр түрлі ұйымдардың табысты жұмыс жасауы үшін ақпаратты жүйенің дамығанын талап етеді. Сонда сол деректермен автоматтандырылған жинауды, өңдеуді және монипуляциялауды іске асырады.
Автоматтандыру кез келген кәсіпорын үшін өзекті. Заманауи технологияларды пайдалана отырып автоматтандыру, бірінші кезекте, сауда процестері мен құжат айналымы процестерін жеделдету есебінен және нарықты талдау тиімділігін арттыру есебінен бәсекеге қабілеттілікті арттыруды білдіреді.
Бұл жұмыстың мақсаты қосалқы бөлшектерді есепке алуды автоматтандыру үшін автоматтандырылған ақпараттық жүйені әзірлеу болып табылады. Бұл жүйе дүкендегі қосалқы бөлшектерді жеткізу мен сатуды есепке алу процесін автоматтандыруға мүмкіндік беруі керек.
Зерттеу нысаны - автобөлшектер сату дүкені.
Зерттеу пәні - автобөлшектер сату дүкеніндегі қосалқы бөлшектерді, жеткізу мен сатуды есепке алу.
Мақсатқа жету үшін келесі міндеттерді шешу қажет:
- кәсіпорын қызметін талдау;
- қолданыстағы жұмыс әдіснамасындағы кемшіліктерді анықтау;
- мәселені шешу жолдарын белгілеу;
- қамтамасыз ету түрлері бойынша жобалық шешімдердің негіздемесін жүргізу;
- ақпараттық модель құру;
- автоматтандырылған ақпараттық жүйені әзірлеу.
Дипломдық жұмыс аясында жасалған жүйе кәсіпорынның сауда желісінде деректердің таралуын едәуір жылдамдатады және деректердің жоғалуы мен бүлінуін болдырмай, сату операциялары туралы ақпаратты бірден сақтауға мүмкіндік береді.
1 АНАЛИТИКАЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Жоба тақырыбының мәнін ашу, анализдеу. Іс қағаздарын жүргізу тарихы және жіктемесі
1.1.1 Құжат ұғымы және функциясы
Адам баласының жазуды меңгергеннен кейінгі ісінің басы құжат жасау болған. Бұған адамзат тарихында затты-нақты айғақтар жеткілікті. Түрлі болжамдар мен салмақты ғылыми ізденістер нәтижесінде жарық көрген сүбелі дүниелер де көп. Оның барлығына тоқталып жатуды былай қойғанда, атауларын тізіп шығудың өзі мол көлемді талап етеді. Сондықтан біз бұл жерде тақырыпқа қатысты негізгі мәселелерді қысқаша тұжырымдап берумен шектелгенді жөн көріп отырмыз. Сонымен, іс қағаздарын жүргізудің басты өзегі құжат дегеніміз не?
Құжат деп қандай да бір зат туралы ақпаратты тіркеуге, беруге және сақтауға қызмет ететіннің барлығын атаймыз. Басқаша айтқанда, құжат - ақпараты бар материалдық тасымалдаушы. Мұндай тасымалдаушы ретінде қағаз, компьютер дискісі, фото және кинопленка және т.б. қызмет етуі мүмкін. Іс құжаты әкімшілік (басқару) ақпаратты белгілеу үшін қызмет етеді.
Фабрика өнім шығаратыны секілді, әкімшілік басқармалары құжат шығарады. Мұның айырмасы фабрика үшін өнім шығару оның мақсаты болса, әкімшілік басқарудың мақсаты басқару қызметі болып табылады. Оны іске асыру үшін ол құжатпен ресімделуі керек.
Құжат ұғымы білімнің көптеген саласында қолданылып, тұтас бір ғылыми пәндер қатарындағы зерттеу объектісі болып табылады. Бұл ғылымдардың әрқайсысы құжатқа анықтама беруде қандай өлшемдер (құжаттың мәні, нысаны, ақпаратты жазу мен дыбыстап бейнелеу тәсілі т.б.) негіздеме ретінде алынғанына қарай өз тәсілдерін ұсынады.
Құжат ұғымына берілген анықтамаларды көктей шолғанда, зерттеу нысанасы мен міндеттеріне қарай айырмашылықтардың да бар екендігін байқаймыз. Құжат ұғымын деректану саласы кең ауқымда түсіндіреді. Ол бойынша, құжат - объективті өмір шындығы мен адамның ой қызметіне қатысты ақпараттарды арнайы материалға кез келген тілде, кез келген тәсілмен бекіту құралы. Деректануда құжат - арнайы ақпарат жеткізуге арналған объект.
Бұл ретте, біз құжаттың пайда болу тарихы мен эволюциясына көз жүгіртіп көрейік. Құжат ұғымы өзінің даму жолында айтарлықтай өзгерістерге ұшыраған. Латын сөзі doceo алғашында үйретемін, хабарлаймын деген мағынаны берген. Кейіннен туындаған, сөздің тар мағынасында алатын болсақ айғақ, дәлел, куәлік мағынасын беретін documentum түрі ғылыми және практикалық қызмет саласының көпшілігінде ұзақ уақыт пайдалануда тұрақтап қалған.
Құқықтық күшке ие жазбаша дереккөз тұрғысындағы құжат ұғымы ХХ ғасырда да сақталған. Мәселен, С.И. Ожеговтың Орыс тілі сөздігінде құжат ұғымына үш түрлі мәнде түсінік беріледі: 1. Қандай да бір фактіні немесе бір нәрсеге қатысты құқықты растайтын іс қағазы. 2. Ұсынушы тұлғаны ресми куәландыратын нәрсе (төлқұжат және т.с.с.). 3. Жазбаша куәлік.
Шетелдік сөздердің түсіндірме сөздігінде аздаған өзгешеліктер болғанымен, жалпы мағынасы жоғарыдағы анықтамаларға келіп саяды: 1. Жазбаша куәлік, айғақ - мысалы, оның тарихи құжаттық сипаты бар. 2. заң. заң жүзінде белгіленген тәртіппен жасалып, заңды фактіні куәландыратын (туу, некеге тұру) немесе қандай да бір іске құқық беретін (диплом, өсиет) акт, сөздің кең мағынасында - заңды күші бар немесе қызметтік сипаттағы кез келген жазбаша акт. 3. Төлқұжат, жеке куәлік.
Мұрағат терминдерінің қысқаша сөздігінде құжатқа берілген анықтама бойынша: Құжат - шын мәніндегі объективті және адамның ой қызметі барысындағы фактілерді, оқиғаларды, нысаналарды, құбылыстарды жазу, кескіндеу, суретін салу, фотоға түсіру, дыбыстап жазу немесе басқа тәсілмен арнайы материал (папирус, пергамент, қағаз, фото үлдір және т.б.) арқылы көрсетудің нәтижесі.
Құжат анықтамасының даму барысын талдай отырып, бұл терминді түсіндірудің негізгі үш тәсілін бөліп атауға болады. Біріншіден, құжат қандай да бір материалдық объект болып табылады, екіншіден, жай ғана материалдық объекті емес, сонымен қатар, ақпарат жеткізгіш, үшіншіден, әрі ол құжатталған ақпарат (яғни, қайта өңдеу және сақтау мақсатында материалдық негізге бекітілген қандай да бір әлеуметттік ақпарат. Басқаша айтқанда, биологиялық ақпараттың, жанды және жансыз табиғат ақпараттарының адам ойы жететін деңгейде жазылған немесе осы деңгейде өңделген түрлері мен формалары) болып табылады.
Осылайша, құжаттану тұрғысынан алғанда құжат дегеніміз мәтін, дыбыс жазу мен бейнелеу түріндегі ақпарат енгізілген материалдық объект болып саналады.
Соңғы кезде құжат анықтамасының мағыналық жүгі ауырлап, материалдық құрамнан ақпараттық құрамға ауысып келеді. Құжатталған ақпарат ұғымының өмірге келуі ақпарат (мәлімет) пен материалдық негіз (рәміздер, белгілер, әріптер, толқындар т.б. түрінде) ұғымдарының екіжақтылық сипатына негізделген. Құжаттау нәтижесінде мәліметтердің өзіндік сипатта материалдану және заттану процесі жүреді. Ақпарат негізге бекітіледі немесе оған тіпті байланып қойылады, сол арқылы ақпарат өз жасаушысынан жекеленеді. Осылайша, құжат екі қосындының тұтастығы деп қабылданбақ. Рас, ұзақ жылдар бойына бұл бірліктегі басты орынды ақпарат жеткізуші негіз иеленіп келген-ді.
М.В. Ларин Управление документацией в организациях (Ұйымдарда құжаттаманы басқару) атты еңбегінде құжатты мынадай үш басты компонент құрайтынын атап көрсетеді: ақпарат, негіз (материал жеткізгіш) және ақпараттың сәйкестендірілу мүмкіндігі. Ақпарат негізіндегі сәйкестендірілу мүмкіндігі құжатты басқа ақпарат негіздерінен түпкілікті түрде ерекшелендіреді.
Кеңселік қызмет барысында құжат еңбек құралы ретінде де әрі жұмыс нәтижесі ретінде де көрінеді. Осыған сәйкес ұйымның тиімділікпен қызмет етуі құжат бойынша жұмыс жүргізу ісін дұрыс ұйымдастыруға тікелей байланысты.
Құжат функцияларын жалпы және арнайы функциялар деп екі салаға бөлуге болады. Жалпы функциялар құжаттардың бәріне ортақ. Ал арнайы функциялар - құжаттардың тек шектеулі топтарына ғана тән.
Құжаттың жалпы функцияларына мыналарды жатқызуға болады:
1) әлеуметтік - құжат әлеуметтік мәнге ие объект болып табылады, өйткені ол әлеуметтік қажеттіліктен туындаған әрі сол әлеуметтік жүйеде жүзеге асырылады;
2) ақпараттық - құжат ақпаратты жазып алу, сақтау және тарату құралы ретінде қызмет етеді;
3) қарым-қатынастық - құжат қоғамдық құрылымдар мен жеке адамдар арасында байланыс құралы ретінде жүреді, ол жай хабарландырып қана қоймайды, сонымен бірге қоғамдық сананы шоғырландырып, бірыңғай пікір қалыптастыруға, ұжымдық реакция туғызуға, бүкіл қауымды жұмылдыруға ықпал етеді;
4) мәдени - құжат әлеумет тәжірибесі мен мәдени дәстүрлерді бекіту және оларды болашаққа қалдыру құралы ретінде қызмет етеді;
Құжаттың арнайы функцияларына мыналар жатады:
1) құқықтық - құжат қоғамдағы құқықтық нормалар мен құқықтық қарым-қатынастарды бекіту және өзгерту құралы ретінде қызмет етеді. Хабарланып отырған мәліметтерге, оқиғаларға баға беру арқылы құжат құқықтық сананың қалыптасуына, мінез-құлықтың әлеумет тарапынан қолдау тапқан үлгілерін әзірлеуге, моральдық-этикалық нормаларды игеруге ықпал етеді;
2) дәрістік - құжат жинақталған әлеуметтік тәжірибелерді ой елегінен өткізе отырып, бұл жөніндегі білім қазынасын ұрпақтан ұрпаққа жеткізуге көмек береді, тұлғаның қалыптасу процесіне қатысады;
3) танымдық - құжат ой елегінен өткізіліп жазылған мәтін негізінде шындықтың неғұрлым ауқымды, абстрактылы, теориялық үлгісін жасауға мүмкіндік береді.
4) басқарушылық - құжат басқару құралы болып табылады, қоғам мүшелерінің ұжымдық қызметін мейлінше тиімді ұйымдастыру мақсатына сәйкес жоспарлау, үйлестіру және реттеу ісіне көмектеседі;
5) мемориальдық - құжат қоғамның, ондағы жекелеген құрылымдардың дамуы туралы және дербес тұлғалар жайлы тарихи дерек көзі ретінде көрінеді;
6) есептік - құжат өндірістік және шаруашылық қызметтің барлық кезеңдерінде атқарылған жұмыс процестерін сүзгіден өткізіп отыратындықтан, оның нәтижелерін есептеп шығаруға мүмкіндік береді.
7) эстетикалық - құжат өзінің материалдық негізі құрамына болмысты образды-көркем игеру нәтижелерін түсіру арқылы жинақтап қорытылған эстетикалық тәжірибелерді сақтайды және таратады;
8) релаксациялық (ойын-сауықтық, компенсаторлық) - құжаттардың бірқатар түрлерін эмоционалдық шиеленісті ширығуларды өзге нысандарға аудару арқылы түсіруге, сөйтіп артық ширығу деңгейін көздеген дәрежеге дейін азайтуға пайдалану;
Ұйымда құжаттарды түзу, қолжазбадан қайта басу, оқу, есепке алу, сұрыптау, сақтау, іздестіру, ақпараттарды ұқсату т.б. жөнінде қыруар жұмыстар атқарылады.
Ұйымның коммерциялық қызметі табысты жүргізілуі үшін ақпараттардың сақталу жағдайы ондағы мәліметтер құпиялылығы сенімді түрде қамтамасыз етілетіндей дәрежеде болуы шарт.
1.2 Кәсіпкерлік қызметті автоматтандыру әдістері
Бизнестің және оның көлемдерінің өсуімен өндірісті автоматтандыру проблемасы барған сайын маңыздырақ болып отыр. Кәсіпорынның иесі немесе басшысы одан әрі сәтті қызмет ету үшін технологиялық процестерді автоматтандыру қажет екенін түсінген кезде, ол көптеген түрлі нюанстарға тап болады. Іс жүзінде ең алғашқы шешім автоматтандыру әдісі мен стратегиясын таңдау болады.
Бизнесті автоматтандыру мәселелерін шешу үшін кез-келген компанияның бірнеше жолдары бар.
Автоматтандырудың ең оңай әдісі-дайын шешімді сатып алуға қаражат жұмсау.
Бұл әдіс автоматтандыру уақыты мен еңбек шығындарын едәуір азайтады. Бұл ретте автоматтандырылған жүйені жұмыс істеп тұрған бизнеске интеграциялау жеткілікті, ауыртпалықсыз және жылдам өтеді. Бірақ дайын автоматтандыру жүйесін сатып ала отырып, компания көбінесе өзінің бизнес-процестері мен өндірістік қызметін стандарттау қажеттілігіне тап болады. Сонымен қатар, кез-келген компания мұндай қайта құруға дайын емес. Автоматтандырудың бұл әдісінің артықшылығы автоматтандырылған жүйенің жоғары сенімділігі және оның төмен құны болуы мүмкін.
Автоматтандырудың орташа әдісі: бейімделген шешімді енгізу және автоматтандырылған жүйені орнату қызметтеріне ақы төлеу.
Бұл әдіс стандартты автоматтандырудың негізгі кемшілігінен - технологиялық және бизнес-процестерді қайта құрудан аулақ болуға мүмкіндік береді. Яғни, бейімделетін жүйені енгізу кәсіпорынның технологиялық процестерінің негізгі ерекшелігін ескереді. Бірақ сонымен бірге, мұндай схема іске асыру құнын арттырады және жүйенің сенімділігін біршама төмендетеді. Бұл өз кезегінде меншік құнының өсуіне әкелуі мүмкін, өйткені осы әдіспен автоматтандырылған ұйымдар қосымша техникалық қолдауды төлеуге немесе тіпті автоматтандырылған жүйені қолдау үшін техникалық маманға жүгінуге мәжбүр.
Автоматтандырудың ең озық әдісі-компанияға автоматтандырылған жүйені құратын мамандарды тарту.
Автоматтандырудың бұл әдісі, егер кәсіпорынның технологиялық процестері өте ерекше болса, стандартты жүйені пайдалануға немесе бейімделетін шешімді енгізуге мүмкіндік бермесе, орынды болады. Автоматтандырудың осы әдісін таңдағанда, ұйым тәуекелдің әділ үлесін алады, өйткені күрделі бірегей автоматтандырылған жүйені құру әрқашан қауіпті. Бірақ егер сәтті болса, компания сөзсіз бәсекелестік артықшылықтарға ие болады және өз процестеріне толық интеграцияланады. Бұл әдісті таңдаудағы автоматтандырудың икемділігі-бұл жобаның жоғары құны мен бастапқы сатылардағы сөзсіз төмен сенімділіктен асып түсетін негізгі плюс.
Қалай болғанда да, кез-келген жағдайда автоматтандыру әдісі бизнестің барлық ерекшеліктерін ескере отырып жеке таңдалады. Шешім қабылдамас бұрын, автоматтандыру нарығындағы барлық қол жетімді ұсыныстарды қарастырып, барлық жақсы және жаман жақтарын өлшеп, автоматтандыру міндеттеріне тап болған адамдардың тәжірибесін зерттеу керек.
Кәсіпорындардың қызметін автоматтандырудағы маңызды рөлді жүйе пайдаланатын ДҚБЖ таңдау және даму құралдары алады. ДҚБЖ неғұрлым кең таралған болса, онымен жұмыс істеу оңайырақ және қолданушы жүйені жасаушыдан тәуелсіз болса, оны орнатып, баптай алатын маман табу оңайырақ болады. Көптеген заманауи ДҚБЖ-де бірнеше бағдарламалық өнімдер іске асырылуы мүмкін, бұл олардың таңдауының тағы бір артықшылығы. Әзірлеу құралдарына қатысты да дәл солай. Олар неғұрлым танымал және кең таралған болса, соғұрлым олар қосымша компоненттерді игеріп, дамыта алады, ал мұндай қызметтердің құны соғұрлым аз болады. Бағдарламаның басқа өнімдермен интеграциялану қабілеті өте маңызды.
2 ЖОБАЛЫҚ БӨЛІМ. ПРОГРАММАЛАУ ОРТАСЫН БЕЛГІЛЕУ және негіздеу
2.1 Ақпарат: құрылымы, түрлері, қасиеттері
Кез келген пәнді меңгеру оның негізгі ұғымдары мен категорияларын анықтаудан басталады. Информатиканың негізгі базалық ұғымы болып (математикадағы нүкте сияқты) ақпарат ұғымы табылады. Ақпарат, сонымен қатар, жалпы ғылыми категория қатарына жатады, әр ғылым саласында (философия, кибернетика, т.с.с.) өзіндік көзқараспен және тәсілдермен түсіндіріледі.
Ақпараттың ең негізгі ерекшелігі - ол бар адамға интуитивті түсінікті, екінші жағынан оның ғылыми дәл анықтамасын беру мүмкін емес, сондықтан ақпарат туралы ұғым қолданылады. Ақпарат термині латынның informatio - түсініктеме, баяндама, хабар басу деген сөзінен шыққан.
Ақпарат ұғымын бірнеше тұрғыдан анықтап көрейік. Кең мағынада философиялық тұрғыдан, ақпарат - біздің санамызбен қабылданатын, ақиқат өмірдің белгілі бір объектілері, үрдістері мен құбылыстарының қасиеттері мен қатынастарының бейнелері. Есептеу техникасы тұрғысынан, ақпарат ұғымы оның жадында сақталатын, қажеттігіне байланысты өңделетін және сыртқы ортаға берілетін мәліметтер.
Ақпарат ұғымын оның берілу үрдісін сызбалық сипаттаудан анықтайық. Яғни, ақпарат ұғымы таратқыш, қабылдағыш және байланыс арнасы арқылы берілетін хабар. Хабарды таратқыш және қабылдағыш адамдар немесе техникалық құрылғылар болуы мүмкін. Яғни, ақпаратты бейнелеуге және түсінуге болады. Сондықтан әрбір ақпараттың бейнелену пішімі және мазмұны болады.
Хабар - белгілі пішімде көрсетілген және беруге арналған ақпарат, яғни ақпараттың бейнелену пішімі. Хабар материалды-энергетикалық пішімде - сызбалар, мәтін, дыбыс, жарық, қимыл және т.б. түрінде беріледі. Яғни, хабар қандай да бір қатынас тілінің өрнегі болады, олар - табиғи тілдер, математика тіл, әуез тілі, мимика белгілері және т.б.
Ақпарат түрлері. Хабар таратқыштан қабылдағышқа жеткізілуі үшін ақпарат тасушы қажет. Тасушы көмегімен берілетін хабар сигнал деп аталады. Сигнал - уақыт ішінде өзгеретін физикалық үрдіс (мысалы, тізбекте жүретін электр тогы, жарықтың таралу үрдісі). Ақпарат физикалық үрдістің, яғни сигналдың бір немесе бірнеше параметрлерінің мәнімен беріледі.
Егер сигнал параметрі берілген аралықта кез келген аралық мән қабылдай алатын болса (уақытқа байланысты үздіксіз функциямен анықталса), онда сигнал үздіксіз ал мұндай сигналмен анықталған хабар да үздіксіз деп аталады. Бұл жағдайда таратқышпен берілген ақпарат үздіксіз түріне ие болады.
Ақпараттың қасиеттері. Кез келген ақиқат өмірдегі объектілерге тән ішкі және сыртқы қасиеттерін анықтауға болады. Сыртқы қасиеттер объектінің басқа объектілермен әсерлесу барысында анықталатын қасиеттер болғандықтан, ақпарат үшін маңызды сыртқы қасиеттер оны тұтынушы (қабылдағыш) көзқарасынан анықтайтын қасиеттер. Ақпараттың аталған қасиеттері:
Объектілік және субъектілік қасиеті. Ақпараттың жеке көзқарастар мен талқылаудан тәуелсіздігін анықтайтын қасиет
Толықтық қасиеті. Ақпараттың объектіні немесе үрдісті толық мінездеу қасиеті. Бұл қасиет ақпараттың сапасын және оның қажетті шешім қабылдауға жеткіліктігін анықтайды.
Өзектілік (дәлуақыттылық) қасиеті. Ақпараттық ағымдық уақыт мезетіне сәйкестік дәрежесін анықтайтын қасиет. Бұл қасиет ақпараттың толықтығымен біріге отырып оның құндылығын анықтайды.
Ақиқаттық қасиеті. Ақпаратта жасырын қателіктердің болмауы қасиеті. Ақпарат қабылдағыш алған уақытта белгілі мөлшерде ақпараттық шуыл болуы мүмкін, ол неғұрлым аз болса, ақпараттың ақиқаттығы жоғарылайды.
Қатынау мүмкіндігі қасиеті. Пайдаланушының ақпаратты алу мүмкіндігі дәрежесін анықтайтын қасиет. Ақпаратқа қатынау мүмкіндігінің жоқтығы оны қатынауға мүмкін емес етеді.
Адекваттық қасиеті. Ақпараттың өзі бейнелейтін объектіге немесе құбылысқа, үрдіске бірмәнді сәйкестігін анықтайтын қасиет. Бұл қасиет ақиқаттық және қолданушы мұқтаждығына сәйкес келу қасиеттерімен анықталады.
Эргономдық қасиеті. Белгілі қолданушы үшін ақпараттың пішімі мен көлемінің ықғайлылық дәрежесін көрсететін қасиет.
Ақпараттың ішкі қасиеттерінің маңыздылары оның ішкі құрылымы және көлемі (мөлшері) болып табылады.
Ішкі құрылымына байланысты:
oo мәліметтер немесе қарапайым логикалық реттелмеген мағлұматтар жиынтығы;
oo логикалық реттелген, ұйымдастырылған мәліметтер жиынтығы.
Информатикада ақпарат ұғымымен бір қатарда мәліметтер және білім ұғымдары орналасады.
Мәліметтер - мүмкін өңдеу үрдістеріне адекватты белгілі бір пішімде берілген ақпарат (немесе формальданған, ықғайлы түрге келтірілген және техникалық құралдардың (ЭЕМ-де) көмегімен өңдеуге берілген ақпараттар.). Мәліметтер - тіркелген сигналдар. Мәліметтердің реттелуі оларға белгілі бір құрылымдарды орнатумен жүзеге асырылады, яғни мәліметтер құрылымдары анықталады.
Білім - берілген типті объектідегі барлық қарастырылып отырған жағдайлардың жиыны және бір объектіден екінші объектіге өту сипаттамасын беретін ақпарат.
Білім ақпараттың ерекше логикалық реттелген, ұйымдастырылған құрылымын анықтайды. Білім - логикалық талқылаудың негізінде белгілі бір шешімдер қабылдауға мүмкіндік беретін ақпараттар.
Ақпарат көлемі (мөлшері). Жоғарыда айтылғандай ақпараттың ішкі қасиеттерінің бірі - оның көлемі (мөлшері). Ақпарат көлемі (мөлшері) ұғымын анықтауда екі негізгі көзқарас бар:
oo энтропиялық (ықтималдық) тұрғыдан;
oo көлемдік тұрғыдан;
К.Шеннон дамытқан ақпарат мөлшерін өлшеудің энтропиялық тәсілі ақпараттар теориясында кеңінен қолданылады, ал ЭЕМ-ң шығуы көлемдік тәсілді кеңінен қолдануға әкелді. Сондықтан біз көлемдік тұрғыдан ақпарат мөлшерін өлшеуді қарастырамыз.
2.2 Ақпараттарды өңдеу үрдістері, ерекшеліктері
Қазіргі заманда күрделі адам - машиналы ақпараттық жүйелер қоғам инфрақұрылымының маңызды құраушысы болып табылады, ал ақпарат - оның өмір сүруінің басты ресурстарының бірі. Сондықтан да негізгі ақпараттық үрдістерді, яғни ақпаратты жинау, жеткізу, өңдеу, сақтауды түсіну маңызды болып табылады.
Ақпараттық үрдістер - жеке адамдардың, адамдар тобының немесе ұйымдардың жүйелі түрде жүзеге асыратын ақпаратты жинау, беру және жеткізу, өңдеу үрдістері. Ақпаратты жинау (кең мағынада) - субъектінің (адам, адамдар тобы, техникалық құралдар, т.с.с.) зерттеп отырған объектісі туралы мағлұматтар алу іс-әрекеттері. Қазіргі замандағы ақпаратты жинау адамдар, күрделі программа-аппараттық жүйелер арқылы жүзеге асырылады. Қазіргі замандығы техникалық жетістіктерге сүйенсек, ақпаратты жинау - ақпаратты сыртқы ортадан алу және оны берілген ақпараттық жүйенің стандартына сәйкес түрге келтіру үрдісі. Сыртқы ортадан қабылданатын ақпарат - кірістік, сыртқы ортаға берілетін ақпарат - шығыстық, ал жүйенің ішінде сақталатын ақпарат - ішкі ақпарат деп аталады.
Ақпаратты жинау үрдісінде оларды тіркеу, яғни белгілі материалдық тасуышта - қағазда, не машиналық (магниттік таспалар, карталар, дискілер) - сақтау маңызды.
Ақпаратты жеткізу(алмасу) - ақпаратты таратқыштан беру, қабылдағыш алумен (және керісінше) анықталатын үрдіс. Жалпы жағдайда бұл үрдіс әртүрлі тәсілдермен жүзеге асуы мүмкін: курьер арқылы, пошта арқылы, көлікпен, байланыс арналары арқылы. Қашықтықта орналасқан объектілер арасындағы байланыс алмасу арқылы жүзеге асады, мұндай жағдайда ақпаратты жеткізу белгіленген адрес бойынша ақпараттарды жеткізу желілері арқылы беріледі.
Ақпаратты сақтау(жинақтау) - ақпаратты келешекте (қажетті уақытында) пайдаланушылардың сұранысы бойынша беру үшін сақтау құрылғысына - магниттік таспаға немесе магниттік дискіге жазып алу үрдісі, ол уақыт өткеннен кейін ақпараттың қайта пайдалануын қамтамасыз етеді.
Ақпаратты өндеу - алдын-ала анықталған мақсатқа жету үшін есепті шешудің белгілі ретпен орындалатын нұсқауларына (операциялардың) сәйкес ақпаратты түрлендіру үрдісі. Ал ақпаратты электрондық өңдеу технологиясында бұл үрдіс - адам-машиналық алғашқы ақпаратты қорытынды ақпаратқа түрлендіру үрдісі.
Ақпаратты электрондық өңдеу үрдісі ЭЕМ мен басқа техникалық құралдардың көмегімен жүзеге асады. Есептеу техникасының дамуы барысында оларды пайдалану әдістері және қатынас құру тәсілдері қолданылады. Пайдалану әдістері - орталықтандырылған өңдеу, орталықтандырылмаған (жеке) өңдеу, қазіргі уақытта аралас формалы өңдеу. Орталықтандырылған өңдеу ЭЕМ-ң бір жерде шоғырлануын, ақпараттық-есептеу орталықтарын (жеке және ұжымдық пайдаланатын) қажет етеді.
Есептеу техникасын орталықтандырылмаған пайдалану әдісі 80-жылдардың екінші жартысында дербес ЭЕМ-дің шығуымен дамыды. Орталықтандырылмаған әдіс ДЭЕМ-ң ақпараттың пайда болатын және қолданалатын орнында орналасуын, сол жерде автономдық өңдеуді жүзеге асыруға мүмкіндік берді. Соның негізінде абоненттік пункттер мен автоматтандырылған жұмыс орындары пайда болды. Автоматтандырылған жұмыс орны - техникалық құралдардың тиісті кешендерімен (ДЭЕМ) жарақтандырылған және тиісті программалық, ақпараттық жасақтамамен жабдықталған дара жұмыс орны.
Аралас пайдалану формасы - орталықтандырылған және орталықтандырылмаған әдістердің үйлесімі барысында дамыған. Оның алғышарты әртүрлі байланыс құралдарының үйлесімі негізінде ЭЕМ желілерінің құрылуы болып табылады.
Қатынас құру тәсілдерінің ішінде пайдаланушының ЭЕМ-мен әрекеттесуінің келесі режімдерін атауға болады:
* дестелік режім;
* интерактивті режім, оның ішінде сұранысты және диалогтық режімдер.
Дестелік режім - өңдеу үрдісі кезінде пайдаланушы қатынасуынсыз күні бұрын жинақталған ақпараттарды өңдеу немесе тапсырмаларды орындау, яғни дестеге біріктіріліп, содан кейін өңделетін ақпараттар мен тапсырмаларды өңдеу.
Интерактивті режім - пайдалушының ақпараттық-есептеу жүйесімен үрдіске түрлі әсер түрінде тікелей әрекеттесуі, ол сұранысты немесе диалог түрінде жүзеге асады.
Сұранысты режім - ақпараттық-есептеу жүйесінен керекті ақпарат беруді талап ету, көбінесе анықтама - ақпараттық жүйелерде жүзеге асады.
Диалогтық режім - пайдаланушының әрбір сұратуы ақпараттық-есептеу жүйесінің тарапынан дереу жауап әрекетін тудыратын режім. Есептеу жүйесі мен пайдаланушы арасындағы әрекеттесу адам үлгере алатын жылдамдықпен жүреді.
Қазіргі уақытта есептеу техникасын пайдалануды ұйымдастыру жаңа жинақталған ақпараттық жүйелерді құруға көшумен байланысты көптеген өзгерістерге ұшырауда. Жинақталған (корпоративтік) ақпараттық жүйелер кәсіпорын (мекеме) көлемінде ақпаратты бірлесіп басқаруды, оның жеке бөлімшелерінің жұмысын үйлестіруді, жеке пайдаланушылар топтары аумақтары арасында, сондай - ақ бір-бірінен қашықта орналасқан бірнеше мекемелер арасындағы ақпарат алмасуын қамтамасыз етеді.
Техникалық құралдар кешенін, соның ішінде есептеу техникасын, қолдана отырып өңдеу технологиясы белгілі ақпараттық элементтермен әрекет етуге, оларды зерттеу мен формальдауды (қалыпқа келтіруді), өңдеудің, сақтаудың, жеткізудің ыңғайлылығы үшін идентификациялауды қажет етеді. Мұндай формальданған, яғни техникалық құралдарда өңдеуге ыңғайлы түрге келтірілген ақпараттарды мәліметтер деп атағанбыз. Сондықтан, мәліметтер ұғымын кеңірек қарастырып, оны беру, сақтау, өлшеу т.с.с. ерекшеліктерін анықтайық.
2.3 Бағдарлама құру Delphi ортасы туралы жалпы мәліметтер
Delphi-дегі мәліметтермен жұмыс істеудің бірнеше құрауыштары бар. Әрбір жинақ белгілі бір есептер шеңберін шешу үшін қажет. Мұндай құрауыштардың әр түрлілігі не үшін? Олардың барлығы мәліметтерге қатынаудың әр түрлі технологияларын қолданады және мүмкіндіктеріне байланысты ерекшеленеді.
Мәліметтер қорын басқару жүйесі (МҚБЖ) үлкен көлемді (тиімді) мәліметтерді сенімді сақтауды оларға тиімді қатынас құруды, есептеу қорларын рационалды қолдануды қамтамасыз ететін тілдік, программалық және инструменталдық құралдар кешені бойынша анықтама жазбаларды сақтаудың компьютерлеген жүйесі болып табылады. Әдетте, мәліметтер қоры (МҚ) кейбір пәндік облыстар туралы мағлұматтардан тұратын, яғни адамзаттың қызмет облыстары немесе нақты әлем облыстары туралы мағлұматтардан тұратын мәліметтерді сақтау және оларға қатынау үшін құрылады. Мәліметтер қоры Delphi-дің негізгі тамыры болып табылады. Алайда бұл тіл осы салаға арналып құрылмағанымен, оның мәліметтермен жұмыс істеу әрекеті таң қалдырады. Тіпті мәліметтер қорымен жұмыс істеуге мамандандырылған тілдер (Visual FoxPro сияқты) бұл қосымша түрінің қарапайымдылығы мен қуаттылығына жол береді. Delphi өзінің күрделілігін жасырып және саған барынша қуат береді. Осы уақытқа дейін Delphi-де іске асырылмаған есеп болған емес. Ал ең бастысы, оның барлығы өте ыңғайлы іске асырылған және түсінуге жеңіл. Ең алғаш мәліметтер қоры туралы естігенде бізде біраз қорқыныш пайда болған еді. Бірақ Delphi - де қарапайым қосымшалар құрастыруға болады, бірақ та кодтардың бірде бір жолынсыз күрделі қорлар болса да бұл қолданба кеңінен қарауға болады. Бұл тарауда біз мәліметтер қорының негіздерімен танысамыз және бірнеше пайдалы мысалдар қарастырамыз. Мысалдар ретінде біз Access мәліметтер қорын және қазіргі уақытта кең таралған xml пішімін қолданамыз. Біз бұл қорларды жергілікті ретінде пайдалануға болады, өйткені олар барлық жүйелерде қамтылған және жоғары сенімділігімен ерекшеленеді. Оның салдары ретінде біз өте қарапайым және кең таралған dbf және paradox қорларын көреміз.
Біз олардың қолайсыздығын өз жобаларымызда қолданбауға тырысамыз, өйткені оларда жиі индекстік бүтінділік бұзылады, оның әсерінен бағдарламалардың жұмыс істеу қабілеттілігі жойылады. Бірақ олардың кең таралуына байланысты олармен жұмыс істеу принциптерін білу қажет. 1 С Кәсіпорын жергілікті нұсқасы да осы dbf пішімін қолданады. Сондықтан біз басқа біреудің мәліметтер қоры негізінде өз бағдарламаңызды жазғымыз келсе, біз тіптен де осы пішімде қалай жұмыс істеу керектігін білуімізге болады.
Мәліметтер қоры жергілікті (клинеттің және бағдарлама орындалатын компьютерінде орнатылған) және жойылған (қашықтағы компьютердегі серверде орнатылған) болып бөлінеді. Серверлік мәліметтер қоры қашықтағы компьютерде орналасады және серверлік бағдарламалық жасақтама басқару негізінде жұмыс атқарады. Оның басты ерекшеліктеріне бір мәліметтер қорымен бірнеше қолданушының жұмыс істеуі жатқызуға болады және сондай-ақ желіге минимальды жүктеме іске асырылады. мәліметтер қорының желілік түрі де болады, бірақ біз оларды қарастырмаймыз, өткені олар желіге үлкен жүктеме түсіреді және бағдарламашы үшін де, қолданушы үшін де жұмыс істеуде қолайсыздық тудырады. Сондықтан ондай мәліметтер қорымен жұмыс істемейміз және істеуге ұсыныс білдірмеймін. Неге деген сұрақ туады. Себебі біздің бағдарламаңыз желілік мәліметтер қорына жалғанса онда ол ол серверден оның толық көшірмесін көшіреді. Егер біз өзгеріс енгізсек, онда біздің көшірмеміз толығымен қайтадан кері көшіріледі. Бұл өте қолайсыз, өйткені желіге көп жүктеме түсіріледі. Клиент-сервер технлологиясында клиент бағдарламасы серверге қандай да бір мәліметтерді қабылдау үшін қарапайым мәтіндік сұраныс жібереді. Сервер оны өңдейді және оның қажетті үлесін ғана қайтарады. Қандай да бір мәліметтерге өзгеріс енгізетін болсаңыз среверге тағы да сұраныс жіберіледі, оны сервер өз қорында өзгертеді. Осылайша, желіде ары-бері көшу пайда болады, негізінен килобайттан кіші орын алатын барлық мәліметтерді сервер атақарады, тек мәтіндік сұраныстар ғана. Ол клинеттің машинасы баяу жүктеледі және ресурстарды көп талап етпейді. Сервер клиентке аса қажет мәліметтерді ғана жібереді, яғни барлық қорды көшіру жүргізілмейді. Осыған орай, желілік мәліметтер қоры ескірді және іс жүзіндде де қолданылмайды. Оларды іс жүзінде клиент-вервер технологиясы толығымен ығыстырады. Ал жергілікті мәліметтер қоры үнемі қолданылады. Мүмкін оларды сақтау пішімі өзгеретін шығар немесе қандай да бір жаңа функциялар қосылуы мүмкін, бірақ мәліметтер қоры қолданыс табады.
2.4 Объекті-негізделген бағдарламалауға жалпы сипаттама
Delphi ортасын - програмалаушының сапалы жұмысын қамтамасыз ететін күрделі механизм. Ол экрандағы бір уақытта ашылатын бірнеше терезелермен сипатталады.
Программалау ортасы ретінде Delphi таңдап алынды. Delphi - Windows операциялық жүйесінде жұмыс істеуге бағытталған бағдарлама құру ортасы. Delphi - дегі бағдарлама қазіргі көркемдік жобалау технологиясының негізінде құрылады, ал олар өз кезегінде объектілі - бағытталған бағдарламалау идеясына сүйенеді. Delphi - дегі бағдарлама Object Pascal тілінде жазылады, ол Turbo Pascal тілінің қабылдауышы мен дамушысы болып табылады. Turbo Pascal бағдарламалау тілі мен ол қолданылатын біратты интегралдық құру ортасы кезінде бағдарламалық өнімді құру құралы, соның ішінде бағдарламалауды оқып - үйренетін құрал негізінде кеңінен танымал болған. Бұл танымалдық тілдің қарапайымдылығы, жоғары сапалы компилятор және қолайлы құру ортасына байланысты. Бірақ бағдарламалық технологиялар бір орында тұрмай ары қарай дамиды, сондықтан Borland фирмасы (1998 жылдың сәуір айынан бастап Inprise Corporation) тағы бір жаңалық ашады: Turbo Pascal тілінің орнына Object Pascal тілі келеді, ол объектілі - бағытталған бағдарламалау концепциясына сүйенеді.
Delphi және Object Pascal көп жылғы эволюцияның нәтижесі болып саналады, сондықтан бүгінгі таңда олар қазіргі компьютерлік технологияның өнімі болып табылады. Жеке тұрғыдан алғанда оны былай айтуға болады, Delphi - дің көмегімен бағдарламаның әртүрлі типін - консольді қосымшалардан бастап, деректер базасы мен Internet - те жұмыс істейтін бағдарлама құруға болады.
Delphi бағдарлама құратын және жаңа бағдарламаны даярлайтын бағдарлама құру әдістерінен, сондай-ақ құрауыштар кітапханасынан тұрады. Delphi бағдарламасы - бұл өзара байланысқан бірнеше файлдар. Кез - келген бағдарлама жоба файлы (мұндай файл .dpr кеңейткішінен тұрады) және бір немесе бірнеше модульден тұрады (.pas кеңейткіші бар файлдар). Жоба файлы бағдарламаның жинақтаушы бөлігі болып табылады, ол өте үлкен емес және Delphi бағдарламалау жүйесінде автоматты түрде қалыптасады.
Класс - берілгендер мен оларға әрекет жасайтын арнайы тип. Ол өріс, әдіс және қасиеттерден тұрады. Кластың данасы болып объект табылады.
Объект - белгілі тапсырманы орындауға арналған, екілік бағдарламалық кодтың автономды бөлігі болып саналады. Объектінің барлық құрауыштары объект болып табылады, бірақ керісінше емес.
Құрауыш - Delphi - дің стандартты класы, Delphi ортасында көрнекілік бағдарламаны іске асыруға арналған. Құрауыш болып меню, батырмалар, стандартты диалогтар (мысалы, қаріпті таңдау, файлды сақтау), енгізу терезесі және редактірлеу терезесі және т.б. табылады. Құрауыштар өріс, әдіс және қасиеттерден тұрады. Қолданушының құрауыштармен жұмысы, оны негізгі терезедегі Құрауыштар палитрасынан таңдап және пішіннің терезесіне орналастырып, олардың қасиеттері мен мазмұнына қарай белгілі оқиғаға ықпалын икемдеу болып табылады. Delphi құрауыштары қолданушымен жылдам қарым - қатынас жасау үшін қолданылады.
Құрауыштар қасиеті - белгілі объекті берілгенде немесе өзгергенде автоматты түрде оның атрибутын өзгертетін құрауыштың өрісі. Құрауыштың функциясын (атқаратын міндетін) анықтайды.
Құрауыштың оқиғасы - құрауыштың қолданушы немесе операциялық жүйемен әрекеттесуінің нәтижесінде пайда болады. Әрбір құрауыш стандартты оқиғалардың жиынынан тұрады.
Құрауыш хабарламаны өңдеу әдісінен тұрады, олардың әрқайсысы құрауыштың белгілі оқиғаға ықпалын анықтайды (пернені басу немесе тышқанды жылжыту).
Оқиғаны өңдеу деп - өрбіген оқиғаға жауап ретінде белсенділік танытатын қосымшаның код бөлімін айтамыз.
Құрауыш пішінге немесе басқа құрауышқа тиісті болуы мүмкін.
Пішін деп - Windows терезесінің қасиеттеріне ие және біркелкі функционалдық тағайындалумен байланысқан, құрауыштарды орналастыруға негіз болатын көрнекілік құрауышты айтамыз.
Қосымшаның пішіні қолданушылық интерфейстің негізі болып саналады. Қосымшада бірнеше пішін болуы мүмкін.
Пішін туралы ақпарат екі типті файлда сақталады: - .dfm және - .pas, файлдың бірінші типі (пішіннің файлы) - екілік - пішіннің кескінін және қасиеттерін сақтайды, екінші тип (пішіннің модульі ) сіздің қосымшаңыздың функциясын іске асыратын кодтардан тұрады және пішін мен оның құрауыштары үшін оқиғаларды өңдеуді қарастырады. Екі файл да автоматты түрде Delphi - де синхрондалады. Әрбір пішінге өзінің модульі сәйкес келеді.
3 пРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ
3.1 Есептің қойылуы. Автоматтандырылған жұмыс орнын жобалау
Жобаның аты: Автобөлшектерді сату дүкені
Процесстерді сипаттау:
oo Автобөлшектер бойынша базалық мәліметтер;
oo Автобөлшектер бойынша базалық мәліметтер;
oo Программалық қамсыздандыру бойынша базалық мәліметтер;
oo Автобөлшектер бойынша сұрыптау;
oo Заводтық номері бойынша сұрыптау;
oo Инвентарлық номері бойынша сұрыптау;
oo Автобөлшектер бойынша іздеу;
oo Заводтық номері бойынша іздеу;
oo Инвентарлық номері бойынша іздеу.
Ақпараттық жүйені құруға қажетті процестер тізімі:
oo Автобөлшектердің аталуы;
oo Автобөлшектердің заводтық номері;
oo Автобөлшектердің инвентарлық номері;
oo Программалық қамсыздандырудың аталуы;
oo Программалық қамсыздандырудың лицензиясы;
oo Программалық қамсыздандырудың орналасу орны.
3.2 Жобаның техникалық сипаттамасы
Қазіргі кездегі автоматтандырылған ақпараттық жүйелердің аппараттық құрылымына мыналар кіреді: есептеуіш техника құралдары; телекоммуникация және байланыс құралдары; әртүрлі қызмет көрсетулерді автоматтандыратын құрылғылар: автоматтар, сауда жүйесінің, пластикалық картешкелердің терминдары; ақша қаражатымен жұмыс істеуді автоматтандыратын құралдар.
АЖ аймағында әзірленетін әртүрлі деңгейлі автоматтандырылған жұмыс орындар көбінесе техникалық құралдардың құрылымына, олардың архитектураларына және функционалдық мінездемелеріне қатысты болады. Сондықтан АЖО әзірлеу сатысында ақпараттарды сақтайтын, өндейтін және шығаратын техникалық құралдардың, функционалдық құрылғылар тізімінің, интерфейстердің және т.б. парамерлеріне талаптар жасалынады.
3.3 Дипломдық жобаның есебінің қойылуы
3.3.1 Орындалатын есептер сипаттамалары
Жетілдірілген бағдарламалық жүйе САНТЕХНИКА дүкенінің жұмысын есепке алуға арналаған. Жүйе толығымен автоматтандырылған және базаға мәліметтер қосу, жою, ашу, баспаға шығару, есептер алу, есептерді толығымен автоматтандыру қарастырылған. Бағдарламалық қамсыздандырудың мүмкіндіктері кең, осы салаға ғана емес қоғамның басқа салаларына да біраз өзгерістер енгізу арқылы қолдануға болады.
3.4 Шығыстық ақпарат
3.4.1 Шығыстық хабарламалардың сипаттамасы мен тізімі
Кесте 1- Шығыстық формалардың тізімі мен сипаттамасы
Идентифи-катор
Көрс. формасы
Шығару мерзімділігі
Беру мерзімі
Қолданушы
Қолданылуы
Жүйемен жұмыс істеуге арналған бастапқы форма
Экрандық форма
Жүйеге ену кезінде
Жылдам
Қызметкер
Ары қарай жұмыс істеу үшін қажетті базаны таңдай алу мүмкіндігі
Категориялар мен товар
Меню батырмалары
Қолдануышының сұранысы бойынша
Жылдам
Қызметкер
Товарлар туралы мәліметтер
Категорияны енгізу, базага тіркеу
Меню батырмалары
Қолдануышының сұранысы бойынша
Жылдам
Қызметкер
Товарлар категориялары туралы мәліметтер
СатуЕсеп-ке алу
Арнайы форма
Қолдануышының сұранысы бойынша
Жылдам
Қызметкер
СатуЕсепке алу туралы мәліметтер
Жүйені күйге келтіру опциялары
Арнайы форма
Қолдануышының сұранысы бойынша
Жылдам
Қызметкер
Жүйе туралы ақпараттар
Баспаға шығару
Арнайы форма
Дүкенде сатылатын барлық товарларға берілетін құжаттар (кепілдік талондары, түбіртектер, есеп-фактураларжәне т.с.с)
Жылдам
Қызметкер
Қажетті маңызы бар құжаттарды баспаға шығару және формалары
3.4.2 Шығыстық құжаттардың толық тізімі мен сипаттамалары
Кесте 2- Шығыстық құжаттардың толық тізімі мен сипаттамалары
Құжат
Беру мерзімі
Беру датасы
Алушы
Қолданылуы
Кепілдік талоны
Кепіл берілетін әр товарға
Жылдам
Сатып алушы
Есепке алу үшін
Қоймадағы товарлар бойынша есеп
Жүкқұжат
Әр товарға
Жылдам
Қызметкер
Есепке алу ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қорғауға жіберілді
Автоматика және ақпараттық технологиялар
кафедрасының меңгерушісі
_________ А.Д. Золотов
______________2021 ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Автобөлшектерді сату дүкенінің жұмысын автоматтандыру
5В070300 - Ақпараттық жүйелер мамандығы бойынша
Орындаған Мұратұлы А.
Ғылыми жетекші, э.ғ.к. Смагулов С.К.
Нормобақылаушы
Семей 2021
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
4
1 АНАЛИТИКАЛЫҚ БӨЛІМ
6
1.1 Жоба тақырыбының мәнін ашу, анализдеу. іс қағаздарын жүргізу тарихы және жіктемесі
6
1.1.1 Құжат ұғымы және функциясы
6
1.2 Кәсіпкерлік қызметті автоматтандыру әдістері
9
2 ЖОБАЛЫҚ БӨЛІМ. ПРОГРАММАЛАУ ОРТАСЫН БЕЛГІЛЕУ және негіздеу
11
2.1 Ақпарат: құрылымы, түрлері, қасиеттері
11
2.2 Ақпараттарды өңдеу үрдістері, ерекшеліктері
13
2.3 Бағдарлама құру Delphi ортасы туралы жалпы мәліметтер
15
2.4 Объекті-негізделген бағдарламалауға жалпы сипаттама
16
3 пРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ
19
3.1 Есептің қойылуы. Автоматтандырылған жұмыс орнын жобалау
19
3.2 Жобаның техникалық сипаттамасы
19
3.3 Дипломдық жобаның есебінің қойылуы
19
3.3.1 Орындалатын есептер сипаттамалары
19
3.4 Шығыстық ақпарат
20
3.4.1 Шығыстық хабарламалардың сипаттамасы мен тізімі
20
3.4.2 Шығыстық құжаттардың толық тізімі мен сипаттамалары
21
3.5 Мәліметтер қоры туралы жалпы мағлұмат
21
3.5.1 Мәліметтер қорын құру
22
3.5.2 Мәліметтер қорларының негізгі түрлері
22
3.6 Delphi ортасы қолдайтын мәліметтер қорлары
23
3.7 Delphi және мәліметтер қоры
25
3.7.1 Delphi-дегі МҚБЖ-мен жұмыс істеуге қажетті базалық класстар мен компоненттер
26
3.8 МҚБЖ-мен жұмыс істеу принциптері
27
3.9 Қолданушылық интерфейсті жобалау
30
3.10 Мәліметтер жиынтығымен жұмыс істеудің негізгі тәсілдері.
32
3.10.1 Мәліметтер жиынтығын сұрыптау (сорттау)
32
3.10.2 Фильтрлер
33
3.10.3 Мәліметтер жиынтығымен жұмыс істеуге арналған негізгі компоненттер
36
3.11 DBF, PARADOX форматтарымен жұмыс жасау
39
3.12 Мәлімет қорының жасалу сатылары
40
3.13 Аймақтық облыстың сипаттамасы мен анализі
41
3.14 Қолданушы интерфейсі
41
ҚОРТЫНДЫ
51
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
52
ҚОСЫМШАЛАР
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Бізді қоршаған әлемде айналып жүретін ақпараттар тасқыны өте үлкен. Уақыт өткен сайын олар көбейеді. Сондықтан кез-келген үлкен де, кіші-гірім болса да, ұйымда тиімді жұмысты қамтамасыз ететін деректермен басқаруды ұйымдастырудың мәселесі туады. Кейбір ұйымдар ол үшін бумалары бар шкафтарды қолданады, бірақ-та көпшілігі компьютерленген әдістерді жоғары бағалайды - өйткені, ол үлкен көлемді мәліметтерді тиімді сақтауға, құрастыруға және жүйелеуге мүмкіндік беретін деректер базасы. Бүгін көпшілік қаражаттық, өнеркәсіптік, сауда және тағы басқа ұйымдардың жұмыстарын деректер базасынсыз ұсыну қиын. Деректер базасы жоқ болған жағдайда біз информациялық тасқын астында қалушы едік.
Бар информацияны компьютерлік негізге ауыстырудың көптеген салмақты себептері бар. Казіргі кезде информацияны ЭЕМ-де файлда сақтау қағазда сақтау бағасынан арзан. Деректер базасы информацияны сақтауға, жүйелеуге және қолданушыға оптималды әдіспен алып шығуға мүмкіндік береді. Клиентсерверлік технологияларды қолдану мәндік құралдарды сақтауға, ал ең негізгісі - ол керек информацияны алу үшін уақытты үнемдеуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар баруды және жүргізуді ыңғайлатады, өйткені олар деректерді кешендік өндеуге және оларды орталықтандырып сақтауға негізделінген. ЭЕМ кез-келген форматты сақтауға мүмкіндік береді: тексті, сызбалар, қолмен жазылған нұсқадағы мәліметтерді, фотографияларды, дабысты және т.б.
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2012 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасына сәйкес прогрессивті технологияларды және оқыту жүйелерін жасау мен енгізу жоғары білім берудің даму шарттарының ажырамас бөлігі болып табылады.
Жалпы автоматтандыру - адамды материалдар, ақпараттарды жеткізу, өңдеу, сақтау, пайдалану процестерінен босату мүмкіндігіне ие.
Автоматтандырудын арқасында адамдар үлкен фирмалардағы тауарларды, мекемелердегі құжаттарды, банкідегі есептеулерді, темір-жол жүйесін басқаруды, студенттердің мәліметін, сессия қортындыларын және т.б. жүйелерді басқара алады.
Автоматтандырудың мақсаты - еңбек өнімділігі мен өнім сапасын арттыру, жоспарлау, басқару жұмыстарын тиімділендіру, денсаулыққа зиянды жұмыстардан адамды босату. Автоматтандыру - ғылыми-техникалық прогрестің басты бір бағыты. Автоматтандырудың екінші бір пайдасы: уақытты үнемдейді және де басқаруды жеңілдетеді. Үлкен кешенді орындарды қолмен басқарудан гөрі оны автоматтандырған әлде қайда жеңіл.
Автоматтандыру дәрежесі - автоматтандыру құралдарын пайдаланып орындалатын операциялар мөлшерінің осы процесс операцияларының толық мөлшеріне қатынасымен анықталатын технологиялық процестің сипаттамасы.
Әр түрлі ұйымдардың табысты жұмыс жасауы үшін ақпаратты жүйенің дамығанын талап етеді. Сонда сол деректермен автоматтандырылған жинауды, өңдеуді және монипуляциялауды іске асырады.
Автоматтандыру кез келген кәсіпорын үшін өзекті. Заманауи технологияларды пайдалана отырып автоматтандыру, бірінші кезекте, сауда процестері мен құжат айналымы процестерін жеделдету есебінен және нарықты талдау тиімділігін арттыру есебінен бәсекеге қабілеттілікті арттыруды білдіреді.
Бұл жұмыстың мақсаты қосалқы бөлшектерді есепке алуды автоматтандыру үшін автоматтандырылған ақпараттық жүйені әзірлеу болып табылады. Бұл жүйе дүкендегі қосалқы бөлшектерді жеткізу мен сатуды есепке алу процесін автоматтандыруға мүмкіндік беруі керек.
Зерттеу нысаны - автобөлшектер сату дүкені.
Зерттеу пәні - автобөлшектер сату дүкеніндегі қосалқы бөлшектерді, жеткізу мен сатуды есепке алу.
Мақсатқа жету үшін келесі міндеттерді шешу қажет:
- кәсіпорын қызметін талдау;
- қолданыстағы жұмыс әдіснамасындағы кемшіліктерді анықтау;
- мәселені шешу жолдарын белгілеу;
- қамтамасыз ету түрлері бойынша жобалық шешімдердің негіздемесін жүргізу;
- ақпараттық модель құру;
- автоматтандырылған ақпараттық жүйені әзірлеу.
Дипломдық жұмыс аясында жасалған жүйе кәсіпорынның сауда желісінде деректердің таралуын едәуір жылдамдатады және деректердің жоғалуы мен бүлінуін болдырмай, сату операциялары туралы ақпаратты бірден сақтауға мүмкіндік береді.
1 АНАЛИТИКАЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Жоба тақырыбының мәнін ашу, анализдеу. Іс қағаздарын жүргізу тарихы және жіктемесі
1.1.1 Құжат ұғымы және функциясы
Адам баласының жазуды меңгергеннен кейінгі ісінің басы құжат жасау болған. Бұған адамзат тарихында затты-нақты айғақтар жеткілікті. Түрлі болжамдар мен салмақты ғылыми ізденістер нәтижесінде жарық көрген сүбелі дүниелер де көп. Оның барлығына тоқталып жатуды былай қойғанда, атауларын тізіп шығудың өзі мол көлемді талап етеді. Сондықтан біз бұл жерде тақырыпқа қатысты негізгі мәселелерді қысқаша тұжырымдап берумен шектелгенді жөн көріп отырмыз. Сонымен, іс қағаздарын жүргізудің басты өзегі құжат дегеніміз не?
Құжат деп қандай да бір зат туралы ақпаратты тіркеуге, беруге және сақтауға қызмет ететіннің барлығын атаймыз. Басқаша айтқанда, құжат - ақпараты бар материалдық тасымалдаушы. Мұндай тасымалдаушы ретінде қағаз, компьютер дискісі, фото және кинопленка және т.б. қызмет етуі мүмкін. Іс құжаты әкімшілік (басқару) ақпаратты белгілеу үшін қызмет етеді.
Фабрика өнім шығаратыны секілді, әкімшілік басқармалары құжат шығарады. Мұның айырмасы фабрика үшін өнім шығару оның мақсаты болса, әкімшілік басқарудың мақсаты басқару қызметі болып табылады. Оны іске асыру үшін ол құжатпен ресімделуі керек.
Құжат ұғымы білімнің көптеген саласында қолданылып, тұтас бір ғылыми пәндер қатарындағы зерттеу объектісі болып табылады. Бұл ғылымдардың әрқайсысы құжатқа анықтама беруде қандай өлшемдер (құжаттың мәні, нысаны, ақпаратты жазу мен дыбыстап бейнелеу тәсілі т.б.) негіздеме ретінде алынғанына қарай өз тәсілдерін ұсынады.
Құжат ұғымына берілген анықтамаларды көктей шолғанда, зерттеу нысанасы мен міндеттеріне қарай айырмашылықтардың да бар екендігін байқаймыз. Құжат ұғымын деректану саласы кең ауқымда түсіндіреді. Ол бойынша, құжат - объективті өмір шындығы мен адамның ой қызметіне қатысты ақпараттарды арнайы материалға кез келген тілде, кез келген тәсілмен бекіту құралы. Деректануда құжат - арнайы ақпарат жеткізуге арналған объект.
Бұл ретте, біз құжаттың пайда болу тарихы мен эволюциясына көз жүгіртіп көрейік. Құжат ұғымы өзінің даму жолында айтарлықтай өзгерістерге ұшыраған. Латын сөзі doceo алғашында үйретемін, хабарлаймын деген мағынаны берген. Кейіннен туындаған, сөздің тар мағынасында алатын болсақ айғақ, дәлел, куәлік мағынасын беретін documentum түрі ғылыми және практикалық қызмет саласының көпшілігінде ұзақ уақыт пайдалануда тұрақтап қалған.
Құқықтық күшке ие жазбаша дереккөз тұрғысындағы құжат ұғымы ХХ ғасырда да сақталған. Мәселен, С.И. Ожеговтың Орыс тілі сөздігінде құжат ұғымына үш түрлі мәнде түсінік беріледі: 1. Қандай да бір фактіні немесе бір нәрсеге қатысты құқықты растайтын іс қағазы. 2. Ұсынушы тұлғаны ресми куәландыратын нәрсе (төлқұжат және т.с.с.). 3. Жазбаша куәлік.
Шетелдік сөздердің түсіндірме сөздігінде аздаған өзгешеліктер болғанымен, жалпы мағынасы жоғарыдағы анықтамаларға келіп саяды: 1. Жазбаша куәлік, айғақ - мысалы, оның тарихи құжаттық сипаты бар. 2. заң. заң жүзінде белгіленген тәртіппен жасалып, заңды фактіні куәландыратын (туу, некеге тұру) немесе қандай да бір іске құқық беретін (диплом, өсиет) акт, сөздің кең мағынасында - заңды күші бар немесе қызметтік сипаттағы кез келген жазбаша акт. 3. Төлқұжат, жеке куәлік.
Мұрағат терминдерінің қысқаша сөздігінде құжатқа берілген анықтама бойынша: Құжат - шын мәніндегі объективті және адамның ой қызметі барысындағы фактілерді, оқиғаларды, нысаналарды, құбылыстарды жазу, кескіндеу, суретін салу, фотоға түсіру, дыбыстап жазу немесе басқа тәсілмен арнайы материал (папирус, пергамент, қағаз, фото үлдір және т.б.) арқылы көрсетудің нәтижесі.
Құжат анықтамасының даму барысын талдай отырып, бұл терминді түсіндірудің негізгі үш тәсілін бөліп атауға болады. Біріншіден, құжат қандай да бір материалдық объект болып табылады, екіншіден, жай ғана материалдық объекті емес, сонымен қатар, ақпарат жеткізгіш, үшіншіден, әрі ол құжатталған ақпарат (яғни, қайта өңдеу және сақтау мақсатында материалдық негізге бекітілген қандай да бір әлеуметттік ақпарат. Басқаша айтқанда, биологиялық ақпараттың, жанды және жансыз табиғат ақпараттарының адам ойы жететін деңгейде жазылған немесе осы деңгейде өңделген түрлері мен формалары) болып табылады.
Осылайша, құжаттану тұрғысынан алғанда құжат дегеніміз мәтін, дыбыс жазу мен бейнелеу түріндегі ақпарат енгізілген материалдық объект болып саналады.
Соңғы кезде құжат анықтамасының мағыналық жүгі ауырлап, материалдық құрамнан ақпараттық құрамға ауысып келеді. Құжатталған ақпарат ұғымының өмірге келуі ақпарат (мәлімет) пен материалдық негіз (рәміздер, белгілер, әріптер, толқындар т.б. түрінде) ұғымдарының екіжақтылық сипатына негізделген. Құжаттау нәтижесінде мәліметтердің өзіндік сипатта материалдану және заттану процесі жүреді. Ақпарат негізге бекітіледі немесе оған тіпті байланып қойылады, сол арқылы ақпарат өз жасаушысынан жекеленеді. Осылайша, құжат екі қосындының тұтастығы деп қабылданбақ. Рас, ұзақ жылдар бойына бұл бірліктегі басты орынды ақпарат жеткізуші негіз иеленіп келген-ді.
М.В. Ларин Управление документацией в организациях (Ұйымдарда құжаттаманы басқару) атты еңбегінде құжатты мынадай үш басты компонент құрайтынын атап көрсетеді: ақпарат, негіз (материал жеткізгіш) және ақпараттың сәйкестендірілу мүмкіндігі. Ақпарат негізіндегі сәйкестендірілу мүмкіндігі құжатты басқа ақпарат негіздерінен түпкілікті түрде ерекшелендіреді.
Кеңселік қызмет барысында құжат еңбек құралы ретінде де әрі жұмыс нәтижесі ретінде де көрінеді. Осыған сәйкес ұйымның тиімділікпен қызмет етуі құжат бойынша жұмыс жүргізу ісін дұрыс ұйымдастыруға тікелей байланысты.
Құжат функцияларын жалпы және арнайы функциялар деп екі салаға бөлуге болады. Жалпы функциялар құжаттардың бәріне ортақ. Ал арнайы функциялар - құжаттардың тек шектеулі топтарына ғана тән.
Құжаттың жалпы функцияларына мыналарды жатқызуға болады:
1) әлеуметтік - құжат әлеуметтік мәнге ие объект болып табылады, өйткені ол әлеуметтік қажеттіліктен туындаған әрі сол әлеуметтік жүйеде жүзеге асырылады;
2) ақпараттық - құжат ақпаратты жазып алу, сақтау және тарату құралы ретінде қызмет етеді;
3) қарым-қатынастық - құжат қоғамдық құрылымдар мен жеке адамдар арасында байланыс құралы ретінде жүреді, ол жай хабарландырып қана қоймайды, сонымен бірге қоғамдық сананы шоғырландырып, бірыңғай пікір қалыптастыруға, ұжымдық реакция туғызуға, бүкіл қауымды жұмылдыруға ықпал етеді;
4) мәдени - құжат әлеумет тәжірибесі мен мәдени дәстүрлерді бекіту және оларды болашаққа қалдыру құралы ретінде қызмет етеді;
Құжаттың арнайы функцияларына мыналар жатады:
1) құқықтық - құжат қоғамдағы құқықтық нормалар мен құқықтық қарым-қатынастарды бекіту және өзгерту құралы ретінде қызмет етеді. Хабарланып отырған мәліметтерге, оқиғаларға баға беру арқылы құжат құқықтық сананың қалыптасуына, мінез-құлықтың әлеумет тарапынан қолдау тапқан үлгілерін әзірлеуге, моральдық-этикалық нормаларды игеруге ықпал етеді;
2) дәрістік - құжат жинақталған әлеуметтік тәжірибелерді ой елегінен өткізе отырып, бұл жөніндегі білім қазынасын ұрпақтан ұрпаққа жеткізуге көмек береді, тұлғаның қалыптасу процесіне қатысады;
3) танымдық - құжат ой елегінен өткізіліп жазылған мәтін негізінде шындықтың неғұрлым ауқымды, абстрактылы, теориялық үлгісін жасауға мүмкіндік береді.
4) басқарушылық - құжат басқару құралы болып табылады, қоғам мүшелерінің ұжымдық қызметін мейлінше тиімді ұйымдастыру мақсатына сәйкес жоспарлау, үйлестіру және реттеу ісіне көмектеседі;
5) мемориальдық - құжат қоғамның, ондағы жекелеген құрылымдардың дамуы туралы және дербес тұлғалар жайлы тарихи дерек көзі ретінде көрінеді;
6) есептік - құжат өндірістік және шаруашылық қызметтің барлық кезеңдерінде атқарылған жұмыс процестерін сүзгіден өткізіп отыратындықтан, оның нәтижелерін есептеп шығаруға мүмкіндік береді.
7) эстетикалық - құжат өзінің материалдық негізі құрамына болмысты образды-көркем игеру нәтижелерін түсіру арқылы жинақтап қорытылған эстетикалық тәжірибелерді сақтайды және таратады;
8) релаксациялық (ойын-сауықтық, компенсаторлық) - құжаттардың бірқатар түрлерін эмоционалдық шиеленісті ширығуларды өзге нысандарға аудару арқылы түсіруге, сөйтіп артық ширығу деңгейін көздеген дәрежеге дейін азайтуға пайдалану;
Ұйымда құжаттарды түзу, қолжазбадан қайта басу, оқу, есепке алу, сұрыптау, сақтау, іздестіру, ақпараттарды ұқсату т.б. жөнінде қыруар жұмыстар атқарылады.
Ұйымның коммерциялық қызметі табысты жүргізілуі үшін ақпараттардың сақталу жағдайы ондағы мәліметтер құпиялылығы сенімді түрде қамтамасыз етілетіндей дәрежеде болуы шарт.
1.2 Кәсіпкерлік қызметті автоматтандыру әдістері
Бизнестің және оның көлемдерінің өсуімен өндірісті автоматтандыру проблемасы барған сайын маңыздырақ болып отыр. Кәсіпорынның иесі немесе басшысы одан әрі сәтті қызмет ету үшін технологиялық процестерді автоматтандыру қажет екенін түсінген кезде, ол көптеген түрлі нюанстарға тап болады. Іс жүзінде ең алғашқы шешім автоматтандыру әдісі мен стратегиясын таңдау болады.
Бизнесті автоматтандыру мәселелерін шешу үшін кез-келген компанияның бірнеше жолдары бар.
Автоматтандырудың ең оңай әдісі-дайын шешімді сатып алуға қаражат жұмсау.
Бұл әдіс автоматтандыру уақыты мен еңбек шығындарын едәуір азайтады. Бұл ретте автоматтандырылған жүйені жұмыс істеп тұрған бизнеске интеграциялау жеткілікті, ауыртпалықсыз және жылдам өтеді. Бірақ дайын автоматтандыру жүйесін сатып ала отырып, компания көбінесе өзінің бизнес-процестері мен өндірістік қызметін стандарттау қажеттілігіне тап болады. Сонымен қатар, кез-келген компания мұндай қайта құруға дайын емес. Автоматтандырудың бұл әдісінің артықшылығы автоматтандырылған жүйенің жоғары сенімділігі және оның төмен құны болуы мүмкін.
Автоматтандырудың орташа әдісі: бейімделген шешімді енгізу және автоматтандырылған жүйені орнату қызметтеріне ақы төлеу.
Бұл әдіс стандартты автоматтандырудың негізгі кемшілігінен - технологиялық және бизнес-процестерді қайта құрудан аулақ болуға мүмкіндік береді. Яғни, бейімделетін жүйені енгізу кәсіпорынның технологиялық процестерінің негізгі ерекшелігін ескереді. Бірақ сонымен бірге, мұндай схема іске асыру құнын арттырады және жүйенің сенімділігін біршама төмендетеді. Бұл өз кезегінде меншік құнының өсуіне әкелуі мүмкін, өйткені осы әдіспен автоматтандырылған ұйымдар қосымша техникалық қолдауды төлеуге немесе тіпті автоматтандырылған жүйені қолдау үшін техникалық маманға жүгінуге мәжбүр.
Автоматтандырудың ең озық әдісі-компанияға автоматтандырылған жүйені құратын мамандарды тарту.
Автоматтандырудың бұл әдісі, егер кәсіпорынның технологиялық процестері өте ерекше болса, стандартты жүйені пайдалануға немесе бейімделетін шешімді енгізуге мүмкіндік бермесе, орынды болады. Автоматтандырудың осы әдісін таңдағанда, ұйым тәуекелдің әділ үлесін алады, өйткені күрделі бірегей автоматтандырылған жүйені құру әрқашан қауіпті. Бірақ егер сәтті болса, компания сөзсіз бәсекелестік артықшылықтарға ие болады және өз процестеріне толық интеграцияланады. Бұл әдісті таңдаудағы автоматтандырудың икемділігі-бұл жобаның жоғары құны мен бастапқы сатылардағы сөзсіз төмен сенімділіктен асып түсетін негізгі плюс.
Қалай болғанда да, кез-келген жағдайда автоматтандыру әдісі бизнестің барлық ерекшеліктерін ескере отырып жеке таңдалады. Шешім қабылдамас бұрын, автоматтандыру нарығындағы барлық қол жетімді ұсыныстарды қарастырып, барлық жақсы және жаман жақтарын өлшеп, автоматтандыру міндеттеріне тап болған адамдардың тәжірибесін зерттеу керек.
Кәсіпорындардың қызметін автоматтандырудағы маңызды рөлді жүйе пайдаланатын ДҚБЖ таңдау және даму құралдары алады. ДҚБЖ неғұрлым кең таралған болса, онымен жұмыс істеу оңайырақ және қолданушы жүйені жасаушыдан тәуелсіз болса, оны орнатып, баптай алатын маман табу оңайырақ болады. Көптеген заманауи ДҚБЖ-де бірнеше бағдарламалық өнімдер іске асырылуы мүмкін, бұл олардың таңдауының тағы бір артықшылығы. Әзірлеу құралдарына қатысты да дәл солай. Олар неғұрлым танымал және кең таралған болса, соғұрлым олар қосымша компоненттерді игеріп, дамыта алады, ал мұндай қызметтердің құны соғұрлым аз болады. Бағдарламаның басқа өнімдермен интеграциялану қабілеті өте маңызды.
2 ЖОБАЛЫҚ БӨЛІМ. ПРОГРАММАЛАУ ОРТАСЫН БЕЛГІЛЕУ және негіздеу
2.1 Ақпарат: құрылымы, түрлері, қасиеттері
Кез келген пәнді меңгеру оның негізгі ұғымдары мен категорияларын анықтаудан басталады. Информатиканың негізгі базалық ұғымы болып (математикадағы нүкте сияқты) ақпарат ұғымы табылады. Ақпарат, сонымен қатар, жалпы ғылыми категория қатарына жатады, әр ғылым саласында (философия, кибернетика, т.с.с.) өзіндік көзқараспен және тәсілдермен түсіндіріледі.
Ақпараттың ең негізгі ерекшелігі - ол бар адамға интуитивті түсінікті, екінші жағынан оның ғылыми дәл анықтамасын беру мүмкін емес, сондықтан ақпарат туралы ұғым қолданылады. Ақпарат термині латынның informatio - түсініктеме, баяндама, хабар басу деген сөзінен шыққан.
Ақпарат ұғымын бірнеше тұрғыдан анықтап көрейік. Кең мағынада философиялық тұрғыдан, ақпарат - біздің санамызбен қабылданатын, ақиқат өмірдің белгілі бір объектілері, үрдістері мен құбылыстарының қасиеттері мен қатынастарының бейнелері. Есептеу техникасы тұрғысынан, ақпарат ұғымы оның жадында сақталатын, қажеттігіне байланысты өңделетін және сыртқы ортаға берілетін мәліметтер.
Ақпарат ұғымын оның берілу үрдісін сызбалық сипаттаудан анықтайық. Яғни, ақпарат ұғымы таратқыш, қабылдағыш және байланыс арнасы арқылы берілетін хабар. Хабарды таратқыш және қабылдағыш адамдар немесе техникалық құрылғылар болуы мүмкін. Яғни, ақпаратты бейнелеуге және түсінуге болады. Сондықтан әрбір ақпараттың бейнелену пішімі және мазмұны болады.
Хабар - белгілі пішімде көрсетілген және беруге арналған ақпарат, яғни ақпараттың бейнелену пішімі. Хабар материалды-энергетикалық пішімде - сызбалар, мәтін, дыбыс, жарық, қимыл және т.б. түрінде беріледі. Яғни, хабар қандай да бір қатынас тілінің өрнегі болады, олар - табиғи тілдер, математика тіл, әуез тілі, мимика белгілері және т.б.
Ақпарат түрлері. Хабар таратқыштан қабылдағышқа жеткізілуі үшін ақпарат тасушы қажет. Тасушы көмегімен берілетін хабар сигнал деп аталады. Сигнал - уақыт ішінде өзгеретін физикалық үрдіс (мысалы, тізбекте жүретін электр тогы, жарықтың таралу үрдісі). Ақпарат физикалық үрдістің, яғни сигналдың бір немесе бірнеше параметрлерінің мәнімен беріледі.
Егер сигнал параметрі берілген аралықта кез келген аралық мән қабылдай алатын болса (уақытқа байланысты үздіксіз функциямен анықталса), онда сигнал үздіксіз ал мұндай сигналмен анықталған хабар да үздіксіз деп аталады. Бұл жағдайда таратқышпен берілген ақпарат үздіксіз түріне ие болады.
Ақпараттың қасиеттері. Кез келген ақиқат өмірдегі объектілерге тән ішкі және сыртқы қасиеттерін анықтауға болады. Сыртқы қасиеттер объектінің басқа объектілермен әсерлесу барысында анықталатын қасиеттер болғандықтан, ақпарат үшін маңызды сыртқы қасиеттер оны тұтынушы (қабылдағыш) көзқарасынан анықтайтын қасиеттер. Ақпараттың аталған қасиеттері:
Объектілік және субъектілік қасиеті. Ақпараттың жеке көзқарастар мен талқылаудан тәуелсіздігін анықтайтын қасиет
Толықтық қасиеті. Ақпараттың объектіні немесе үрдісті толық мінездеу қасиеті. Бұл қасиет ақпараттың сапасын және оның қажетті шешім қабылдауға жеткіліктігін анықтайды.
Өзектілік (дәлуақыттылық) қасиеті. Ақпараттық ағымдық уақыт мезетіне сәйкестік дәрежесін анықтайтын қасиет. Бұл қасиет ақпараттың толықтығымен біріге отырып оның құндылығын анықтайды.
Ақиқаттық қасиеті. Ақпаратта жасырын қателіктердің болмауы қасиеті. Ақпарат қабылдағыш алған уақытта белгілі мөлшерде ақпараттық шуыл болуы мүмкін, ол неғұрлым аз болса, ақпараттың ақиқаттығы жоғарылайды.
Қатынау мүмкіндігі қасиеті. Пайдаланушының ақпаратты алу мүмкіндігі дәрежесін анықтайтын қасиет. Ақпаратқа қатынау мүмкіндігінің жоқтығы оны қатынауға мүмкін емес етеді.
Адекваттық қасиеті. Ақпараттың өзі бейнелейтін объектіге немесе құбылысқа, үрдіске бірмәнді сәйкестігін анықтайтын қасиет. Бұл қасиет ақиқаттық және қолданушы мұқтаждығына сәйкес келу қасиеттерімен анықталады.
Эргономдық қасиеті. Белгілі қолданушы үшін ақпараттың пішімі мен көлемінің ықғайлылық дәрежесін көрсететін қасиет.
Ақпараттың ішкі қасиеттерінің маңыздылары оның ішкі құрылымы және көлемі (мөлшері) болып табылады.
Ішкі құрылымына байланысты:
oo мәліметтер немесе қарапайым логикалық реттелмеген мағлұматтар жиынтығы;
oo логикалық реттелген, ұйымдастырылған мәліметтер жиынтығы.
Информатикада ақпарат ұғымымен бір қатарда мәліметтер және білім ұғымдары орналасады.
Мәліметтер - мүмкін өңдеу үрдістеріне адекватты белгілі бір пішімде берілген ақпарат (немесе формальданған, ықғайлы түрге келтірілген және техникалық құралдардың (ЭЕМ-де) көмегімен өңдеуге берілген ақпараттар.). Мәліметтер - тіркелген сигналдар. Мәліметтердің реттелуі оларға белгілі бір құрылымдарды орнатумен жүзеге асырылады, яғни мәліметтер құрылымдары анықталады.
Білім - берілген типті объектідегі барлық қарастырылып отырған жағдайлардың жиыны және бір объектіден екінші объектіге өту сипаттамасын беретін ақпарат.
Білім ақпараттың ерекше логикалық реттелген, ұйымдастырылған құрылымын анықтайды. Білім - логикалық талқылаудың негізінде белгілі бір шешімдер қабылдауға мүмкіндік беретін ақпараттар.
Ақпарат көлемі (мөлшері). Жоғарыда айтылғандай ақпараттың ішкі қасиеттерінің бірі - оның көлемі (мөлшері). Ақпарат көлемі (мөлшері) ұғымын анықтауда екі негізгі көзқарас бар:
oo энтропиялық (ықтималдық) тұрғыдан;
oo көлемдік тұрғыдан;
К.Шеннон дамытқан ақпарат мөлшерін өлшеудің энтропиялық тәсілі ақпараттар теориясында кеңінен қолданылады, ал ЭЕМ-ң шығуы көлемдік тәсілді кеңінен қолдануға әкелді. Сондықтан біз көлемдік тұрғыдан ақпарат мөлшерін өлшеуді қарастырамыз.
2.2 Ақпараттарды өңдеу үрдістері, ерекшеліктері
Қазіргі заманда күрделі адам - машиналы ақпараттық жүйелер қоғам инфрақұрылымының маңызды құраушысы болып табылады, ал ақпарат - оның өмір сүруінің басты ресурстарының бірі. Сондықтан да негізгі ақпараттық үрдістерді, яғни ақпаратты жинау, жеткізу, өңдеу, сақтауды түсіну маңызды болып табылады.
Ақпараттық үрдістер - жеке адамдардың, адамдар тобының немесе ұйымдардың жүйелі түрде жүзеге асыратын ақпаратты жинау, беру және жеткізу, өңдеу үрдістері. Ақпаратты жинау (кең мағынада) - субъектінің (адам, адамдар тобы, техникалық құралдар, т.с.с.) зерттеп отырған объектісі туралы мағлұматтар алу іс-әрекеттері. Қазіргі замандағы ақпаратты жинау адамдар, күрделі программа-аппараттық жүйелер арқылы жүзеге асырылады. Қазіргі замандығы техникалық жетістіктерге сүйенсек, ақпаратты жинау - ақпаратты сыртқы ортадан алу және оны берілген ақпараттық жүйенің стандартына сәйкес түрге келтіру үрдісі. Сыртқы ортадан қабылданатын ақпарат - кірістік, сыртқы ортаға берілетін ақпарат - шығыстық, ал жүйенің ішінде сақталатын ақпарат - ішкі ақпарат деп аталады.
Ақпаратты жинау үрдісінде оларды тіркеу, яғни белгілі материалдық тасуышта - қағазда, не машиналық (магниттік таспалар, карталар, дискілер) - сақтау маңызды.
Ақпаратты жеткізу(алмасу) - ақпаратты таратқыштан беру, қабылдағыш алумен (және керісінше) анықталатын үрдіс. Жалпы жағдайда бұл үрдіс әртүрлі тәсілдермен жүзеге асуы мүмкін: курьер арқылы, пошта арқылы, көлікпен, байланыс арналары арқылы. Қашықтықта орналасқан объектілер арасындағы байланыс алмасу арқылы жүзеге асады, мұндай жағдайда ақпаратты жеткізу белгіленген адрес бойынша ақпараттарды жеткізу желілері арқылы беріледі.
Ақпаратты сақтау(жинақтау) - ақпаратты келешекте (қажетті уақытында) пайдаланушылардың сұранысы бойынша беру үшін сақтау құрылғысына - магниттік таспаға немесе магниттік дискіге жазып алу үрдісі, ол уақыт өткеннен кейін ақпараттың қайта пайдалануын қамтамасыз етеді.
Ақпаратты өндеу - алдын-ала анықталған мақсатқа жету үшін есепті шешудің белгілі ретпен орындалатын нұсқауларына (операциялардың) сәйкес ақпаратты түрлендіру үрдісі. Ал ақпаратты электрондық өңдеу технологиясында бұл үрдіс - адам-машиналық алғашқы ақпаратты қорытынды ақпаратқа түрлендіру үрдісі.
Ақпаратты электрондық өңдеу үрдісі ЭЕМ мен басқа техникалық құралдардың көмегімен жүзеге асады. Есептеу техникасының дамуы барысында оларды пайдалану әдістері және қатынас құру тәсілдері қолданылады. Пайдалану әдістері - орталықтандырылған өңдеу, орталықтандырылмаған (жеке) өңдеу, қазіргі уақытта аралас формалы өңдеу. Орталықтандырылған өңдеу ЭЕМ-ң бір жерде шоғырлануын, ақпараттық-есептеу орталықтарын (жеке және ұжымдық пайдаланатын) қажет етеді.
Есептеу техникасын орталықтандырылмаған пайдалану әдісі 80-жылдардың екінші жартысында дербес ЭЕМ-дің шығуымен дамыды. Орталықтандырылмаған әдіс ДЭЕМ-ң ақпараттың пайда болатын және қолданалатын орнында орналасуын, сол жерде автономдық өңдеуді жүзеге асыруға мүмкіндік берді. Соның негізінде абоненттік пункттер мен автоматтандырылған жұмыс орындары пайда болды. Автоматтандырылған жұмыс орны - техникалық құралдардың тиісті кешендерімен (ДЭЕМ) жарақтандырылған және тиісті программалық, ақпараттық жасақтамамен жабдықталған дара жұмыс орны.
Аралас пайдалану формасы - орталықтандырылған және орталықтандырылмаған әдістердің үйлесімі барысында дамыған. Оның алғышарты әртүрлі байланыс құралдарының үйлесімі негізінде ЭЕМ желілерінің құрылуы болып табылады.
Қатынас құру тәсілдерінің ішінде пайдаланушының ЭЕМ-мен әрекеттесуінің келесі режімдерін атауға болады:
* дестелік режім;
* интерактивті режім, оның ішінде сұранысты және диалогтық режімдер.
Дестелік режім - өңдеу үрдісі кезінде пайдаланушы қатынасуынсыз күні бұрын жинақталған ақпараттарды өңдеу немесе тапсырмаларды орындау, яғни дестеге біріктіріліп, содан кейін өңделетін ақпараттар мен тапсырмаларды өңдеу.
Интерактивті режім - пайдалушының ақпараттық-есептеу жүйесімен үрдіске түрлі әсер түрінде тікелей әрекеттесуі, ол сұранысты немесе диалог түрінде жүзеге асады.
Сұранысты режім - ақпараттық-есептеу жүйесінен керекті ақпарат беруді талап ету, көбінесе анықтама - ақпараттық жүйелерде жүзеге асады.
Диалогтық режім - пайдаланушының әрбір сұратуы ақпараттық-есептеу жүйесінің тарапынан дереу жауап әрекетін тудыратын режім. Есептеу жүйесі мен пайдаланушы арасындағы әрекеттесу адам үлгере алатын жылдамдықпен жүреді.
Қазіргі уақытта есептеу техникасын пайдалануды ұйымдастыру жаңа жинақталған ақпараттық жүйелерді құруға көшумен байланысты көптеген өзгерістерге ұшырауда. Жинақталған (корпоративтік) ақпараттық жүйелер кәсіпорын (мекеме) көлемінде ақпаратты бірлесіп басқаруды, оның жеке бөлімшелерінің жұмысын үйлестіруді, жеке пайдаланушылар топтары аумақтары арасында, сондай - ақ бір-бірінен қашықта орналасқан бірнеше мекемелер арасындағы ақпарат алмасуын қамтамасыз етеді.
Техникалық құралдар кешенін, соның ішінде есептеу техникасын, қолдана отырып өңдеу технологиясы белгілі ақпараттық элементтермен әрекет етуге, оларды зерттеу мен формальдауды (қалыпқа келтіруді), өңдеудің, сақтаудың, жеткізудің ыңғайлылығы үшін идентификациялауды қажет етеді. Мұндай формальданған, яғни техникалық құралдарда өңдеуге ыңғайлы түрге келтірілген ақпараттарды мәліметтер деп атағанбыз. Сондықтан, мәліметтер ұғымын кеңірек қарастырып, оны беру, сақтау, өлшеу т.с.с. ерекшеліктерін анықтайық.
2.3 Бағдарлама құру Delphi ортасы туралы жалпы мәліметтер
Delphi-дегі мәліметтермен жұмыс істеудің бірнеше құрауыштары бар. Әрбір жинақ белгілі бір есептер шеңберін шешу үшін қажет. Мұндай құрауыштардың әр түрлілігі не үшін? Олардың барлығы мәліметтерге қатынаудың әр түрлі технологияларын қолданады және мүмкіндіктеріне байланысты ерекшеленеді.
Мәліметтер қорын басқару жүйесі (МҚБЖ) үлкен көлемді (тиімді) мәліметтерді сенімді сақтауды оларға тиімді қатынас құруды, есептеу қорларын рационалды қолдануды қамтамасыз ететін тілдік, программалық және инструменталдық құралдар кешені бойынша анықтама жазбаларды сақтаудың компьютерлеген жүйесі болып табылады. Әдетте, мәліметтер қоры (МҚ) кейбір пәндік облыстар туралы мағлұматтардан тұратын, яғни адамзаттың қызмет облыстары немесе нақты әлем облыстары туралы мағлұматтардан тұратын мәліметтерді сақтау және оларға қатынау үшін құрылады. Мәліметтер қоры Delphi-дің негізгі тамыры болып табылады. Алайда бұл тіл осы салаға арналып құрылмағанымен, оның мәліметтермен жұмыс істеу әрекеті таң қалдырады. Тіпті мәліметтер қорымен жұмыс істеуге мамандандырылған тілдер (Visual FoxPro сияқты) бұл қосымша түрінің қарапайымдылығы мен қуаттылығына жол береді. Delphi өзінің күрделілігін жасырып және саған барынша қуат береді. Осы уақытқа дейін Delphi-де іске асырылмаған есеп болған емес. Ал ең бастысы, оның барлығы өте ыңғайлы іске асырылған және түсінуге жеңіл. Ең алғаш мәліметтер қоры туралы естігенде бізде біраз қорқыныш пайда болған еді. Бірақ Delphi - де қарапайым қосымшалар құрастыруға болады, бірақ та кодтардың бірде бір жолынсыз күрделі қорлар болса да бұл қолданба кеңінен қарауға болады. Бұл тарауда біз мәліметтер қорының негіздерімен танысамыз және бірнеше пайдалы мысалдар қарастырамыз. Мысалдар ретінде біз Access мәліметтер қорын және қазіргі уақытта кең таралған xml пішімін қолданамыз. Біз бұл қорларды жергілікті ретінде пайдалануға болады, өйткені олар барлық жүйелерде қамтылған және жоғары сенімділігімен ерекшеленеді. Оның салдары ретінде біз өте қарапайым және кең таралған dbf және paradox қорларын көреміз.
Біз олардың қолайсыздығын өз жобаларымызда қолданбауға тырысамыз, өйткені оларда жиі индекстік бүтінділік бұзылады, оның әсерінен бағдарламалардың жұмыс істеу қабілеттілігі жойылады. Бірақ олардың кең таралуына байланысты олармен жұмыс істеу принциптерін білу қажет. 1 С Кәсіпорын жергілікті нұсқасы да осы dbf пішімін қолданады. Сондықтан біз басқа біреудің мәліметтер қоры негізінде өз бағдарламаңызды жазғымыз келсе, біз тіптен де осы пішімде қалай жұмыс істеу керектігін білуімізге болады.
Мәліметтер қоры жергілікті (клинеттің және бағдарлама орындалатын компьютерінде орнатылған) және жойылған (қашықтағы компьютердегі серверде орнатылған) болып бөлінеді. Серверлік мәліметтер қоры қашықтағы компьютерде орналасады және серверлік бағдарламалық жасақтама басқару негізінде жұмыс атқарады. Оның басты ерекшеліктеріне бір мәліметтер қорымен бірнеше қолданушының жұмыс істеуі жатқызуға болады және сондай-ақ желіге минимальды жүктеме іске асырылады. мәліметтер қорының желілік түрі де болады, бірақ біз оларды қарастырмаймыз, өткені олар желіге үлкен жүктеме түсіреді және бағдарламашы үшін де, қолданушы үшін де жұмыс істеуде қолайсыздық тудырады. Сондықтан ондай мәліметтер қорымен жұмыс істемейміз және істеуге ұсыныс білдірмеймін. Неге деген сұрақ туады. Себебі біздің бағдарламаңыз желілік мәліметтер қорына жалғанса онда ол ол серверден оның толық көшірмесін көшіреді. Егер біз өзгеріс енгізсек, онда біздің көшірмеміз толығымен қайтадан кері көшіріледі. Бұл өте қолайсыз, өйткені желіге көп жүктеме түсіріледі. Клиент-сервер технлологиясында клиент бағдарламасы серверге қандай да бір мәліметтерді қабылдау үшін қарапайым мәтіндік сұраныс жібереді. Сервер оны өңдейді және оның қажетті үлесін ғана қайтарады. Қандай да бір мәліметтерге өзгеріс енгізетін болсаңыз среверге тағы да сұраныс жіберіледі, оны сервер өз қорында өзгертеді. Осылайша, желіде ары-бері көшу пайда болады, негізінен килобайттан кіші орын алатын барлық мәліметтерді сервер атақарады, тек мәтіндік сұраныстар ғана. Ол клинеттің машинасы баяу жүктеледі және ресурстарды көп талап етпейді. Сервер клиентке аса қажет мәліметтерді ғана жібереді, яғни барлық қорды көшіру жүргізілмейді. Осыған орай, желілік мәліметтер қоры ескірді және іс жүзіндде де қолданылмайды. Оларды іс жүзінде клиент-вервер технологиясы толығымен ығыстырады. Ал жергілікті мәліметтер қоры үнемі қолданылады. Мүмкін оларды сақтау пішімі өзгеретін шығар немесе қандай да бір жаңа функциялар қосылуы мүмкін, бірақ мәліметтер қоры қолданыс табады.
2.4 Объекті-негізделген бағдарламалауға жалпы сипаттама
Delphi ортасын - програмалаушының сапалы жұмысын қамтамасыз ететін күрделі механизм. Ол экрандағы бір уақытта ашылатын бірнеше терезелермен сипатталады.
Программалау ортасы ретінде Delphi таңдап алынды. Delphi - Windows операциялық жүйесінде жұмыс істеуге бағытталған бағдарлама құру ортасы. Delphi - дегі бағдарлама қазіргі көркемдік жобалау технологиясының негізінде құрылады, ал олар өз кезегінде объектілі - бағытталған бағдарламалау идеясына сүйенеді. Delphi - дегі бағдарлама Object Pascal тілінде жазылады, ол Turbo Pascal тілінің қабылдауышы мен дамушысы болып табылады. Turbo Pascal бағдарламалау тілі мен ол қолданылатын біратты интегралдық құру ортасы кезінде бағдарламалық өнімді құру құралы, соның ішінде бағдарламалауды оқып - үйренетін құрал негізінде кеңінен танымал болған. Бұл танымалдық тілдің қарапайымдылығы, жоғары сапалы компилятор және қолайлы құру ортасына байланысты. Бірақ бағдарламалық технологиялар бір орында тұрмай ары қарай дамиды, сондықтан Borland фирмасы (1998 жылдың сәуір айынан бастап Inprise Corporation) тағы бір жаңалық ашады: Turbo Pascal тілінің орнына Object Pascal тілі келеді, ол объектілі - бағытталған бағдарламалау концепциясына сүйенеді.
Delphi және Object Pascal көп жылғы эволюцияның нәтижесі болып саналады, сондықтан бүгінгі таңда олар қазіргі компьютерлік технологияның өнімі болып табылады. Жеке тұрғыдан алғанда оны былай айтуға болады, Delphi - дің көмегімен бағдарламаның әртүрлі типін - консольді қосымшалардан бастап, деректер базасы мен Internet - те жұмыс істейтін бағдарлама құруға болады.
Delphi бағдарлама құратын және жаңа бағдарламаны даярлайтын бағдарлама құру әдістерінен, сондай-ақ құрауыштар кітапханасынан тұрады. Delphi бағдарламасы - бұл өзара байланысқан бірнеше файлдар. Кез - келген бағдарлама жоба файлы (мұндай файл .dpr кеңейткішінен тұрады) және бір немесе бірнеше модульден тұрады (.pas кеңейткіші бар файлдар). Жоба файлы бағдарламаның жинақтаушы бөлігі болып табылады, ол өте үлкен емес және Delphi бағдарламалау жүйесінде автоматты түрде қалыптасады.
Класс - берілгендер мен оларға әрекет жасайтын арнайы тип. Ол өріс, әдіс және қасиеттерден тұрады. Кластың данасы болып объект табылады.
Объект - белгілі тапсырманы орындауға арналған, екілік бағдарламалық кодтың автономды бөлігі болып саналады. Объектінің барлық құрауыштары объект болып табылады, бірақ керісінше емес.
Құрауыш - Delphi - дің стандартты класы, Delphi ортасында көрнекілік бағдарламаны іске асыруға арналған. Құрауыш болып меню, батырмалар, стандартты диалогтар (мысалы, қаріпті таңдау, файлды сақтау), енгізу терезесі және редактірлеу терезесі және т.б. табылады. Құрауыштар өріс, әдіс және қасиеттерден тұрады. Қолданушының құрауыштармен жұмысы, оны негізгі терезедегі Құрауыштар палитрасынан таңдап және пішіннің терезесіне орналастырып, олардың қасиеттері мен мазмұнына қарай белгілі оқиғаға ықпалын икемдеу болып табылады. Delphi құрауыштары қолданушымен жылдам қарым - қатынас жасау үшін қолданылады.
Құрауыштар қасиеті - белгілі объекті берілгенде немесе өзгергенде автоматты түрде оның атрибутын өзгертетін құрауыштың өрісі. Құрауыштың функциясын (атқаратын міндетін) анықтайды.
Құрауыштың оқиғасы - құрауыштың қолданушы немесе операциялық жүйемен әрекеттесуінің нәтижесінде пайда болады. Әрбір құрауыш стандартты оқиғалардың жиынынан тұрады.
Құрауыш хабарламаны өңдеу әдісінен тұрады, олардың әрқайсысы құрауыштың белгілі оқиғаға ықпалын анықтайды (пернені басу немесе тышқанды жылжыту).
Оқиғаны өңдеу деп - өрбіген оқиғаға жауап ретінде белсенділік танытатын қосымшаның код бөлімін айтамыз.
Құрауыш пішінге немесе басқа құрауышқа тиісті болуы мүмкін.
Пішін деп - Windows терезесінің қасиеттеріне ие және біркелкі функционалдық тағайындалумен байланысқан, құрауыштарды орналастыруға негіз болатын көрнекілік құрауышты айтамыз.
Қосымшаның пішіні қолданушылық интерфейстің негізі болып саналады. Қосымшада бірнеше пішін болуы мүмкін.
Пішін туралы ақпарат екі типті файлда сақталады: - .dfm және - .pas, файлдың бірінші типі (пішіннің файлы) - екілік - пішіннің кескінін және қасиеттерін сақтайды, екінші тип (пішіннің модульі ) сіздің қосымшаңыздың функциясын іске асыратын кодтардан тұрады және пішін мен оның құрауыштары үшін оқиғаларды өңдеуді қарастырады. Екі файл да автоматты түрде Delphi - де синхрондалады. Әрбір пішінге өзінің модульі сәйкес келеді.
3 пРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ
3.1 Есептің қойылуы. Автоматтандырылған жұмыс орнын жобалау
Жобаның аты: Автобөлшектерді сату дүкені
Процесстерді сипаттау:
oo Автобөлшектер бойынша базалық мәліметтер;
oo Автобөлшектер бойынша базалық мәліметтер;
oo Программалық қамсыздандыру бойынша базалық мәліметтер;
oo Автобөлшектер бойынша сұрыптау;
oo Заводтық номері бойынша сұрыптау;
oo Инвентарлық номері бойынша сұрыптау;
oo Автобөлшектер бойынша іздеу;
oo Заводтық номері бойынша іздеу;
oo Инвентарлық номері бойынша іздеу.
Ақпараттық жүйені құруға қажетті процестер тізімі:
oo Автобөлшектердің аталуы;
oo Автобөлшектердің заводтық номері;
oo Автобөлшектердің инвентарлық номері;
oo Программалық қамсыздандырудың аталуы;
oo Программалық қамсыздандырудың лицензиясы;
oo Программалық қамсыздандырудың орналасу орны.
3.2 Жобаның техникалық сипаттамасы
Қазіргі кездегі автоматтандырылған ақпараттық жүйелердің аппараттық құрылымына мыналар кіреді: есептеуіш техника құралдары; телекоммуникация және байланыс құралдары; әртүрлі қызмет көрсетулерді автоматтандыратын құрылғылар: автоматтар, сауда жүйесінің, пластикалық картешкелердің терминдары; ақша қаражатымен жұмыс істеуді автоматтандыратын құралдар.
АЖ аймағында әзірленетін әртүрлі деңгейлі автоматтандырылған жұмыс орындар көбінесе техникалық құралдардың құрылымына, олардың архитектураларына және функционалдық мінездемелеріне қатысты болады. Сондықтан АЖО әзірлеу сатысында ақпараттарды сақтайтын, өндейтін және шығаратын техникалық құралдардың, функционалдық құрылғылар тізімінің, интерфейстердің және т.б. парамерлеріне талаптар жасалынады.
3.3 Дипломдық жобаның есебінің қойылуы
3.3.1 Орындалатын есептер сипаттамалары
Жетілдірілген бағдарламалық жүйе САНТЕХНИКА дүкенінің жұмысын есепке алуға арналаған. Жүйе толығымен автоматтандырылған және базаға мәліметтер қосу, жою, ашу, баспаға шығару, есептер алу, есептерді толығымен автоматтандыру қарастырылған. Бағдарламалық қамсыздандырудың мүмкіндіктері кең, осы салаға ғана емес қоғамның басқа салаларына да біраз өзгерістер енгізу арқылы қолдануға болады.
3.4 Шығыстық ақпарат
3.4.1 Шығыстық хабарламалардың сипаттамасы мен тізімі
Кесте 1- Шығыстық формалардың тізімі мен сипаттамасы
Идентифи-катор
Көрс. формасы
Шығару мерзімділігі
Беру мерзімі
Қолданушы
Қолданылуы
Жүйемен жұмыс істеуге арналған бастапқы форма
Экрандық форма
Жүйеге ену кезінде
Жылдам
Қызметкер
Ары қарай жұмыс істеу үшін қажетті базаны таңдай алу мүмкіндігі
Категориялар мен товар
Меню батырмалары
Қолдануышының сұранысы бойынша
Жылдам
Қызметкер
Товарлар туралы мәліметтер
Категорияны енгізу, базага тіркеу
Меню батырмалары
Қолдануышының сұранысы бойынша
Жылдам
Қызметкер
Товарлар категориялары туралы мәліметтер
СатуЕсеп-ке алу
Арнайы форма
Қолдануышының сұранысы бойынша
Жылдам
Қызметкер
СатуЕсепке алу туралы мәліметтер
Жүйені күйге келтіру опциялары
Арнайы форма
Қолдануышының сұранысы бойынша
Жылдам
Қызметкер
Жүйе туралы ақпараттар
Баспаға шығару
Арнайы форма
Дүкенде сатылатын барлық товарларға берілетін құжаттар (кепілдік талондары, түбіртектер, есеп-фактураларжәне т.с.с)
Жылдам
Қызметкер
Қажетті маңызы бар құжаттарды баспаға шығару және формалары
3.4.2 Шығыстық құжаттардың толық тізімі мен сипаттамалары
Кесте 2- Шығыстық құжаттардың толық тізімі мен сипаттамалары
Құжат
Беру мерзімі
Беру датасы
Алушы
Қолданылуы
Кепілдік талоны
Кепіл берілетін әр товарға
Жылдам
Сатып алушы
Есепке алу үшін
Қоймадағы товарлар бойынша есеп
Жүкқұжат
Әр товарға
Жылдам
Қызметкер
Есепке алу ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz