Модульдік оқыту технологиясы. Жобалап оқыту технологиясы
Кіріспе
М.Жанпейісованың Модульдік оқыту технологиясының ерекшелігі оның білімді жетік меңгеруі, тұлғаның танымдық қабілетін және танымдық процестерді, яғни, жадының алуан түрлерін ойлауды, ынтаны, қабылдау қабілетін арнайы жасалған оқу және танымдық жағдайлар арқылы дамытуға, сонымен қатар, тұлғаның қауіпсіздігін, өзін-өзі бекіту, қарым-қатынас, ойын, танымдық және шығармашылық қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған.
Модуль дегеніміз - қандай да бір жүйенің дербес бір бөлігі (С.И.Ожегов), ал технология грек тілінен аударғанда шеберлік деген сөз.
М.М.Жанпейісованың технологиясында модуль 3 құрамды бөліктен тұрады:
1. Кіріспе
2. Сөйлесу
3. Қорытынды
Әр оқу модулінің сағаты әр түрлі болады. Осы оқу модулінің ерекшелігі жалпы сағат санына қарамастан кіріспе, қорытынды бөлімдерге бір немесе екі сабақ саны бөлінеді, ал қалған сағат сөйлесу сағаты болып табылады.
1. Кіріспе бөлімде мұғалім оқушыларды жалпы модульдің мақсат, міндеттерімен таныстырады. Мен сабақ берген сабақтарда оқушыларды кесте мен кесте негізінде сөздік және грамматикалық мәселелермен таныстырдым.
2. Сөлесу бөлімінде әрбір оқушымен оқу материалдарымен жұмыс істей отырып, оқушылардың қабілетін, ынтасын, қабылдауын , ауызша және жазбаша тілін дамытуға мүмкіндік бердім. Оқушылардың танымдық үдерісін арттыру үшін мен оларды 5-6 адамнан тұратын топтарға бөліп, әр оқушы тыңдай, жаза алатындай және материалды айта алатындай етіп белсенді оқытуды ойын түрінде және әр түрлі жеке, жұптық, топтық жұмыстарды ұйымдастырдым. Әр сабақта тағы 3 қиын деңгеймен жұмыс жасадық.
Сөйлеу бөлімінің екінші сабағынан бастап оқушылар деңгейлік тапсырмалар дайындады, кейін оқушылар осы тапсырмалармен жұмыс жасайды. Әңгімелесу бөліміндегі білім деңгейін бағалау кезінде өзін-өзі бағалау, топтық бағалау, өзара бағалау әдістері қолданылады. Дарынды оқушылар үнемі сыныптағы қиын тапсырмалармен жұмыс істейді, бұл олардың интеллектуалды әлеуетін іске асыруға ықпал етеді.
Көшбасшылық қабілеттері бар оқушылар кеңесшілер немесе топ жетекшісі рөлдерімен өздерін танытады. Сөйлесу бөлімінің барлық сабақтарында сөйлесуді қамтамасыз ету мақсатында тілдік ортаның болу жағдайларын жасап, оқушылардың қызығушылықтарын арттыру үшін оқыта отырып үйрету ойындары жүргізіледі.
3. Модульдің 3-ші бөлімі қорытынды бақылау бөлімі. Бұл бөлімде мұғалім оқушылардың білім-білік дағдыларын тексеруге арналған бақылаудың бірнеше түрлерімен жұмыс жасайды. Олар:
1. Тест жұмысы
2. Диктант, мазмұндама, шығарма
3. Нәтиже сабақтары (сайыс, интеллектуалды ойындар).
Зерттеу жұмысының тәжірибелік маңызы.
Бүгінгі таңда республикамыздағы және аймақтардағы экономикалық-нарықтық қатынастардың қалыптасу жағдайында еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуы қоғам өмірінің барлық салаларында, оның ішінде мектепте оқыту мазмұны мен оқытудың қазіргі технологияларын жетілдіру де өзекті мәселелердің біріне айналып отырғаны даусыз.
Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында білім беру саласындағы мемлекеттік саясаттың ұстанымдарының бірі - жеке адамды қалыптастыруға бағытталған рөлі және педагог қызметкерлер оқушылардың мемлекеттік білім беру стандартында көзделген деңгейден төмен емес білім, білік, дағды алуын қамтамасыз етуге, олардың жеке шығармашылық қабілеттерінің дамуы үшін жағдай жасау қажеттігі қарастырылған.
Дәстүрлі оқыту технологиясының білімді мемлекеттік стандарт деңгейінде толық меңгеруіне кепілдік бермей отырғандығы оқушылардың білім жетістіктерінің нәтижелерінен көрініс табуда. Осыған орай оқу-тәрбие үрдісін жетілдірудің қазіргі технологияларын жетілдіріп, мектептегі сабақ беруде қолдану арқылы білім сапасын жақсартуға болатындығына басым бағыт берілуде. Сол себепті де дипломдық зерттеу жұмысымның тақырыбын модульдік оқыту технологиясына арнадым. Жұмысымның маңыздылығын ескере отырып, зерттеуімді барынша ашуға тырыстым.
Зерттеу жұмысының мақсаттары. Оқыту процесінде модульдік оқытудың артықшылығын көрсете отырып, оқушылардың өз бетімен жұмыс жасауына жағдай жасау, олардың оқу материалымен индивидуалдық әдістермен жұмыс жасауына жағдай жасау.
Тұлға бойына қиындықтарға дайын болу және білу, қарым-қатынас, ойын, танымдық, қауіпсіздік, сыйласу, шығармашылық, өзін-өзі өзектендіру, өзін-өзі бекіту қажеттіліктерін қанағаттандыруды қалыптастыру.
Зерттеудің міндеттері:
oo Модуль ұғымына тоқталу;
oo Модульдік оқытудың шығу тарихын анықтау;
oo Оларды мектепте оқытудың ерекшеліктерін шығару;
oo Модульдік оқытуды сабақ барысында тиімді қолдану;
oo Қазақ тілі сабағында модульдік оқыту технологиясын қолдану аясын дамыту;
oo Оқушыларды өз бетімен білім алуға баулу;
oo Модульдік оқытудың тиімді және кемшіл тұстарын зерттеп, орта мектепте оқыту мүмкіншіліктерін қарастыру.
Зерттеу жұмысының нысаны. Жалпы орта білім беретін мектептегі оқыту процесі. Модульдік оқыту технологиясын пайдалану арқылы оқушылардың мүмкіндіктері мен дағдыларын дамыту.
Зерттеу әдістері. Сипаттамалы,салыстырмалы әдістер, жинақтау, жүйелеу, сұрыптау, топтастыру әдістері.
Зерттеу жұмысын ғылыми жаңалығы. Ұсынылып отырған дипломдық жұмыста модульдік оқыту технологиясының негіздері кеңейтіліп, тереңдетілді.
- қазақ тілі сабағында модульдік оқыту технологиясының тиімділігі көрсетілді;
- қазіргі білім беру саласында көп қолданыста жүрген модульдік оқыту технологиясының түрлері аталды;
- мұғалім үшін қазіргі таңда модульдік оқыту технологиясының маңызы зор екені көрсетілді,
- оқушылармен әртүрлі әдіс-тәсілдер, ойын, қызықтырарлық тапсырмалар арқылы жұмыс істеу ұтымды екені айқындалды;
- модульдік оқыту технологиясын қолдану оқушылар үшін таптырмас мүмкіндік;
Зерттеу жұмысының болжамы. Модульдің оқыту элементтерімен жұмыс істеген кезде білім алушылар оқу ақпараттарын үйрене отырып, тапсырмалар жүйесін орындау мүмкіншілігіне ие болады. Біз өзін-өзі тексеруді жүзеге асыра алуы үшін, оқытылатын модульдің материалдары бойынша сұрақтарға баса назар аударуды ұсынамыз. Тапсырмалардың шығармашыл сипатта болуы тек білік пен дағдыны қалыптастырып қана қоймайды, сонымен бірге білім алушылардың іс-әрекеттерін белсенді етеді, қызығушылықтарының оянуына ықпал жасайды.
Зерттеу жұмысының теориялық мәні.
oo Модуль сөзінің ежелгі шығу тегі зерттелді;
oo Модульдік сабақ барысында кездесетін қиыншылықтар мен ұтымды жерлері анықталды;
oo Көптеген ойындар мен тапсырмалар арқылы оқытудың тиімділігін арттыру ерекшеліктері анықталды;
oo Қазақ тілін оқытуда модульдік технологияның мүмкіншіліктері қарастырылды.
Зерттеу жұмысының практикалық мәні.
oo Жүргізілген зерттеу нәтижелері бойынша мектепте ойындар мен қызықты тапсырмалар қолданып, модульдік оқыту технологиясы бойынша оқыттым;
oo Грамматиканы оқытуда түрлі көрнекіліктер қолданып, тақырыпты кеңірек түсіндіріп, тапсырмалар бердім;
oo Жүргізілген модульдік сабақтар нәтижесінде оқушылар уақытты үнемдеудің қаншалықты пайдалы екенін түсінді.
oo Тақырыпқа, сабаққа деген қызығушылықтары артты.
Зерттеу жұмысының дереккөздері. Білім беру туралы заңдар, Елбасымыздың халыққа жолдауы, мектеп оқулықтары, Қазақстан-2030 стратегиясы, әдіснемелік оқулықтар, педагогикалық еңбектер мен озат мұғалімдердің іс-тәжірибесі мен көркем сөз шеберлерінің туындылары.
Зерттеу жұмысының құрылымы. Зерттеліп отырған жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен,қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Кіріспеде зерттеудің маңыздылығы, мақсаты, болжамы, міндеттері, деректі көздері мақұлдану мен практикаға енгізілуі баяндалады.
Қорытындыда зерттеудің нәтижелері бойынша тұжырымдамалар жасалынып, оның біз үшін қаншалықты маңыздылығы мен тиімділігі көрсетілген.
1 Инновациялық әдіс-тәсілдер - білім берудің негізі
1.1 Жаңа педагогикалық технологиялардың классификациясы
Қазіргі кезде мектептегі оқу процесінде 50-ден астам педагогикалық технологиялар қолданылып жүргендігі бәрімізге белгілі. Бұл технологиялардың барлығын бір сабақта қамту мүмкін емес. Сонымен, мектептегі әр пәнге сәйкес оқыту технологиясын таңдап, таңдап, оны іс жүзінде жетілдіру арқылы оқушының білім жетістіктерін арттыруға болады. Мұнда оқушының іс-әрекетіне, яғни техниканы, мотивацияны, құмарлықты қабылдауға баса назар аудару керек.
Бастауыш сатыда әрбір пән бойынша оқушылардың оқу жетістіктерінің өлшеуіштер тәсілдері ретіндегі деңгейлік тапсырмалар жүйесін әзірлеуге болады. Оқушының дайындық деңгейін саралау оқушының жеке танымдық мүмкіндігін ескерудің басты тәсілі ретінде қарастырылуы керек. Тапсырмаларды білімді қабылдауға бағытталған іс-әрекеттік модель ретінде қарастыруға болады. Оқытудан күтілетін нәтижелер тізбегін негізге ала отырып, әр түрлі деңгейдегі тапсырма түрлерін ауызша тексеру, жазбаша тексеру, тапсырмалар беру, жауаптарды талдау тапсырмалары, бір ғана дұрыс жауабы бар тапсымалар, ашық және еркін жауабы бар тапсырмалар, түрлі практикалық сипаттағы тапсырмалар түрінде қарастыруға болады.
Тапсырмалардың мұндай түрлері оқушының іс-әрекеттік - компетенттік тәсілге (өз бетінше іздену, өз бетінше білім алу, өзін-өзі білім алуға тәрбиелеу және дамыту) бейімделуіне мүмкіндік береді.
Мектептегі білім беруді технологияландыру проблемасы қазіргі нарықтық экономика жағдайындағы өмір талабынан туындайды.
Жаңа ақпараттық технологияның ерекшелігі - бұл оқытушылар мен студенттерге өз бетінше жұмыс істеуге және шығармашылықпен жұмыс істеуге мүмкіндік береді.
Мектептің оқу процесіне жаңа ақпараттық технологияларды енгізудің арқасында білім сапасы жақсарады, дамыта оқыту жүзеге асырылады, сабақ қарқыны жеделдетіліп, саралап, даралап оқыту мүмкіндігі пайда болады. Жаңа ақпараттық технологияларды шағын жинақты мектептерде де қолдануға болады. Бұл сабақты тиімді өткізуге, оқушылардың білімін арттыруға және әр оқушының өздігінен ізденуіне және білім алуына көмектеседі. Жаңа технологиялар студенттердің өз бетінше жұмыс істеу қабілеттеріне және ең бастысы оқушылардың жетістіктерін жақсартуға ерекше әсер етеді.
Мектептің бастауыш сатысында кеңінен қолданылып жүрген оқытудың қазіргі технологиялары: дидактикалық бірліктерді ірілендіру технологиясы (П.М.Эрдниев) бір мезгілде тура және кері амалдар мен операцияларды меңгеруге көмектеседі және ірілендіру қағидасына сүйеніп құрастырылған жаттығулар жиынтығы білімді саналы әрі берік меңгеруге көмектеседі, математиканы оқытудың есеп шығаруға негізделген технологиясы (Р.Г.Хазанкин) есептерді шығаруда әртүрлі әдіс-тәсілдерді қолдану және оқушылар бірін-бірі тексеру арқылы есептің дұрыстығына көз жеткізулеріне болады, дамыта оқыту технологиясы (Л.С.Выготский, Л.В.Занков, Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдов) дамыта оқыту жүйесі жеке тұлғаны жеделдете қарқынды, барлық сапалармен сәйкес жан-жақты дамытуға бағытталған, оқытудың модульдік технологиясы (В.М.Монахов) оқу үрдісін мақсатты жобалап, құруға болады. Оқытудың компьютерлік технологиясы компьютермен жұмыс істеу техникасын меңгеру, сыныпта белсенділік таныту, жеке жұмыс істеу, жекелеп көмек көрсету, проблемалық оқыту технологиясы, тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясы (В.Ф.Шаталов) теория мен практиканы блок түрінде топтау, тірек-схема, тірек-конспект түрінде берілген теориялық материалдарды сыныпта меңгеру, үйде өз бетімен іздену, жұмыс істеу, түсіндіре басқарып - оза оқыту (С.Н.Лысенкова) алынатын білімнің алғашқы бөлігін алдын ала оқыту, деңгейлік саралап оқыту технологиясы бірнеше деңгейде тапсырма беру және жүйелік негізде оқыту технологиясы (Ғалиев Г.Г.), шоғырландырып - қарқынды оқыту технологиясы (Әбдіғалиев Қ.А., Нұрахметов Н.Н.), блоктық-модульдық технологиясы (Жанпейісова М.) бүгінгі таңда қолдау табуда.[1]
Бүгінгі жаһандану мен технологияның қарқынды дамуы жағдайында білім беру үдерісін ізгілендіру өзекті мәселелердің бірі болып табылады.
Білім беру процесін ізгілендіру жеке тұлғаның еркін дамуы үшін жалпыадамзаттық құндылықтардың қалыптасуын қамтамасыз ететін дидактикалық принциптерге негізделуі керек.
Мектептің бастауыш сатысында оқу-тәрбие үрдісін оқушылардың өзара іс-әрекетімен, мұғалім мен оқушының өзара қарым-қатынасын дұрыс ұйымдастыру арқылы оқушының ойлау белсенділігін арттыруға, сабақта интерактивтік әдісті тиімді пайдалануға болады. Мұндағы негізгі және жетекші үрдіс - іс-әрекетті оқытуды ұйымдастыру болып табылады. Бұл технологияның ерекшелігі - оқушылардың өздері ақпараттар жинап, өздері жаңалық ашуға ұмтылады, ізденіп жауабын тауып, өзінің көзқарасын логикалық түрде дәлелдей алады. Ол өз пікірін бір-біріне, топта, сынып алдында айта алады. Мұнда жеке тұлғаның рухын тәрбиелеуге, адамның адамгершілік болмысын қалыптастыруға басты назар аударылуы қажет. Білім мазмұнын меңгеру барысында оқушылардың жаңа процессуалдық біліктілігіне, ақпаратты алдын ала болжау қабілеттерін және қойылған міндетті шығармашылықпен дамытуына көңіл бөлінеді. Әрбір сабақта оқушылардың оқу біліктілігімен қоса ойлауы, іс-әрекеті, өзара қарым-қатынасы және өзінің сана-сезімі дамып, қарапайым ойлау операциялары (анализ, синтез, салыстыру, сұрыптау) және шығармашылық іс-әрекеті қалыптасады.
Мектептегі тәрбие жұмысының сапасы мұғалімнің оқушылардың оқу-тәрбие процесін дұрыс ұйымдастыра білуіне, оның тиімділігін арттыруға байланысты. Оқушы іс-әрекетінің маңызды және жетекші түрі - оқу.
Ғалым, педагог Л.В.Занков: Оқыту - оқушының рухани дамуын қамтамасыз етуі қажет,- деген. [2]
Көрнекті психолог Л.С.Выготский: Жақсы оқыту деп, ол баланың дамуына ілгері жүретін, оны жетекке алатын оқытуды айтады,- деп тұжырымдаған. [3]
Қазіргі кезде барлық мұғалімдер алдында тұрған өзекті мәселелердің бірі - оқушылардың шығармашылық ойлау қабілетін, білімі мен танымдық белсенділігін дамыту. Бұл жоғары оқыту стандарттарын қажет етеді.
Оқытудың алуан түрлі әдістерін тиімді қолдану сыныптағы оқу мәселелерін тиімді шешуге ықпал ететін әдістерді таңдауға байланысты, бұл оқушылардан белсенділік пен тәуелсіздікті талап етеді.
Педагогикалық ғылым мен озық тәжірибенің бүгінгі даму деңгейінде болған оқыту әдіс-тәсілдерінің бәрін де еркін игеріп, әрбір нақтылы жағдайларға орай солардың бірнешеуінің жиынтығын түрлендіре үйлесімді, әрі шығармашылықпен қолдану ұстаз шеберлігінің ең басты белгісі болмақ.
Оқыту әдістерінің сапасын осылайша түсіну оқытудың табыстылығының негізін қалайды және сабақтың тиімділігі мен сапасын арттырады.
Оқушыларға терең білім беру үшін жаңа технологияларды қолдана отырып төмендегі қағидаларды есте сақтағанымыз жөн:
1. Мұғалім пәнді өзі жетік меңгеріп, оны оқушыларға жай, қарапайым тілмен, өмірмен байланыстыра отырып беруі қажет.
2. Мұғалім оқушылардың жеке басының психологиясын (жан дүниесін) жете біліп, әр оқушының жүрегіне жол таба білуі керек.
3. Мұғалім әрбір оқушыға, бүкіл сыныпқа талап қоя білуі қажет.
4. Мұғалім әр сабақ сайын ғылым мен техника жаңалықтарын дұрыс қолдана білуі қажет.
5. Мүмкіндігінше, кейбір үлкен тақырыптарды топтап, жеке блоктар түрінде топтай алуы керек.
6. Оқушылардың есте сақтау қабілетін арттыру мақсатында жаңа сабақты тірек конспектілері мен жеке тірек белгілері бойынша беру.
7. Сабақта оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру үшін әртүрлі қызықты элементтерді қолдану.
8. Әрбір сабақ жоғары дәрежеде өтуі қажет.
Білім беру саласында атқарылып жатқан игі істермен қатар түбегейлі шешімін күтіп жатқан мәселелер де көп. Оның бірсыпырасы алдағы уақытта шешімін табар деген үміттеміз. Дана бабамыз Ж.Баласағұн: Елдің өзегі - білік, кілті - тіл, қадір қасиеті - кісілік деген екен.[10] Ойлап отырсақ, осы тұжырымдар тұтастай дерлік жастардың санасына, өн бойына сапалы біліммен, өршіл рухты сіңіретін, әлемдік өркениет асуында, елдің тәуелсіз туын берік ұстау үшін мұқалмайтындай жастарды тәрбиелейтін біздерге, педагогтарға арнап айтқандай сезіледі екен.
Қазіргі нарықтық экономиканың сұраныстарын қанағаттандыруға және экономиканың, өндіріс салаларының дамуына сай жастарға компотентті тұлға ретінде қалыптастыру үшін мұғалімдер оқытудың қазіргі технологияларын пайдаланып, оны одан әрі қазіргі заман талабына сай жетілдіруі керек. Осылайша оқушылардың білім жетістіктерінің деңгейін көтеруге әбден болады.
Оқушының шығармашылығы практикалық іс-әрекет пен білуге құштарлық арқылы дамиды. Шығармашылық сабақтар жаңа технологияларды қолдану туралы. Мұндай сабақтар оқушыға ерекше атмосфера, мұғалім мен оқушы арасындағы ынтымақтастық қатынасты тудырады. Бұл жағдайда мұғалім білімді түсіндіретін, бақылаушы емес, бағалаушы емес, бірақ танымдық қызметті ұйымдастыратын ұжымдық шығармашылық жұмыстың катализаторы болып табылады. Осындай дайындық қана оқушының ақыл-ойын ашып, оның шығармашылық қабілеттерін дамытады.
Кез-келген елдің экономикалық қуаты, халқының өмірінің жоғары деңгейі, оның әлемдік қауымдастықтағы орны мен салмағы осы елдің технологиялық даму деңгейімен анықталады. Жалпы қоғамның дамуы мен жаңа технологияларды енгізу сапасы осы елдегі білім деңгейіне және осы саладағы ақпараттандыру деңгейіне байланысты. Экономикалық дамыған елдердің тәжірибесі көрсеткендей, экономиканың, ғылым мен мәдениеттің қарқынды дамуының кепілі. Сондықтан біздің міндетіміз - қазіргі заманғы ақпараттық технологияларды меңгеру.
Оқыту технологиясы дегеніміз - оқыту үдерісін және оқытудың тиімділігін арттыру мақсатына негізделген оқыту процесін, бағдарламалауды жүзеге асыру мен бағалаудың жүйелік тәсілі.
Оқыту технологиясы педагогикалық әдістерге негізделген. 60-шы жылдары шетел зерттеушілері педагогикалық технология деген терминді енгізген. Педагогикалық технология дегеніміз - тәжірибеде жүзеге асырылатын белгілі бір педагогикалық жүйенің жобасы, ал педагогикалық жағдайларға сай қолданылатын әдіс-тәсілдер - оның құрамды бөлігі ғана.
Педагогикалық технология оқу процесін құру және ұйымдастыру формасымен анықталады. Педагогикалық технологияның ерекшелігі - алға қойылған мақсаттарға жету мүмкіндігіне кепілдік беретін оқу үрдісін құру және жүзеге асыру. Педагогикалық технологияның құрылымын түсінудің кілті тек пәннің мазмұны, мұғалім мен оқушының өзара әрекеті, оқушының ішкі даму процесі негізінде анықталған нақты мақсат болуы мүмкін.
Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасуы барысында орта білім берудің жүйелі реформалануы қоғамдық тұрғыдан үлкен маңызға ие. Білім беруді реформалауды жүзеге асырудың және бір маңызды сипаты - қазіргі уақыттағы оқыту үрдісін технологияландырудың қажеттілігінен туындап отыр. Осыған орай, соңғы кезде оқытудың әр түрлі педагогикалық технологиялары жасалып, мектеп өміріне енгізіліп жатыр. Олар: Лысенкованың алдын ала оқыту, Шаталовтың интенсивті оқыту (тірек сигналдарын пайдалану арқылы), Эрдниевтің ірі блоктан оқыту, мәселелік оқытудың белсенді әдісі, т.б.
Ал соңғы жылдары оқытудың модульдік технологиясы мен В.М.Монаховтың, Дьяченконың оқытудың ұжымдық тәсілі, сондай-ақ профессор Ж.Қараевтың оқытуды дербестендіру мен ізгілендіру ұстанымдарына негізделген жаңа педагогикалық компьютерлік технологиясын еліміздің көптеген мемлекеттерінде қолданып жүр.
Мектептерде жүргізіліп жатқан қазіргі тәжірибелік сынақ жұмыстардың басты міндеті жаңаша оқытудың педагогикалық технологиясын оқыту үрдісіне енгізу болып табылады. Мәселен, Л.В.Занков, Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдовтың бірлесе жасаған Дамыта оқыту жүйесі бір-бірімен тығыз байланысты әрі мынадай ұстанымдардан құралады:
1. Жоғары деңгейдегі қиындықта оқыту.
2. Теориялық білімнің жетекші ролі.
3. Оқу материалын жеделдете оқыту.
4. Оқу үрдісін оқушының сезінуі.
5. Барлық оқушылардың дамуы үшін жүйелі жұмыс істеу.
Л.В.Занковтың оқыту жүйесінде оқушы өзін емін-еркін сезінеалады, оның әлеуметтік мүмкіндігі мен дербестігінің дамуына жағдай жасалады. Осы жүйеде оқушы мен мұғалімнің арасындағы жаңа қарым-қатынастың іргесі қаланады. Мұғалім түсіндіруші, оқыту тұрғысында емес, оқушының оқу әрекетін ұйымдастырушы, бағыттаушы ретінде көрінеді.
Д.Б.Эльконин мен В.В. Давыдовтың зерттеулері оқу әрекеті және оның субъектісін қалыптастыруға бағыт алған. Оның құрылымы төмендегілер: оқу-танымдық мативтер, оқу тапсырмалары, оқу амалдары, оқу операциялары.
Педагогика ғылымында баланы оқыту мен тәрбиелеудің негізгі міндеті жан-жақты дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру болғандықтан, жаңа технология негізінде әдістемелік жүйенің басты бөлігі оқыту мақсаты болып қалады. Сондықтан, танымдық іс-әрекеті белгілі бір дәрежеде белсенді болуы қажет. Бұл әдістемелік жүйенің басқа бөліктерінің де (мазмұнның, әдістің, оқыту түрі мен құралдарының) өзара байланысы қалпын да өзгертілуін талап етеді. Мұны орындау үшін төмендегі ұстанымдар жүзеге асыруы керек:
1. Оқушылардың өзіндік ізденіс іс-әрекеттерінің әдістерін меңгеруді талап етеді. Өйткені бұл әдістердің күнделікті пайдаланып жүрген оқыту әдістерінен үлкен айырмашылығы бар. Яғни, жаңа жағдайдағы Оқыту әдістемесі деп отырғанымыз оқушы-мұғалім ұстанымының өзара тығыз байланысы. Демек, мұнда бірінші орында оқушы тұрады және оның өз бетімен білім алудағы белсенділігіне баса назар аударады.
2. Жаңаша оқытудың негізгі түрлері: оқытудың дербес және топтық түрлері болып саналады. Бұл жердегі алға қойылатын басты мақсат - оқушыға деген сенім, оның өз ісіне жауап беру мүмкіндігіне сүйеніп беделі мен қадір-қасиет сезімін дамыта түсу. Ал оқытудың фронталды түрі, көбінесе, бағыт беру, талқылау және түзету енгізуде ғана пайдаланылып отырады.
3. Жаңа технологияның мақсаты бойынша оқытуды ізгілендіруіміз керек. Бұл үшін оқу құралдары оқушының өздігінен танымдық іс-әрекетін жүргізе алатындай болуы шарт.
Әрбір педагогикалық технология жеке тұлғаның өзін-өзі дамытуына, өзіндік және шығармашылық қабілеттерін дамытуға, қажетті біліктер мен дағдыларды қалыптастыруға және өзін-өзі дамытуға қолайлы жағдайлар жасауға қажетті объективті әдіснамалық мүмкіндіктерді қамтиды.
Қазіргі кезеңде қолданылып жүрген жаңа педагогикалық технологияның негізіне мыналар жатады:
* Әрбір оқушының жеке, дара ерекшеліктерін ескеру;
* Оқушылардың қабілеттерін, шығармашылығын арттыру;
* Оқушылардың өз бетінше жұмыс істеу, іздену дағдыларын қалыптастыру.
Жаңа педагогикалық технология:
* Ынтымақтық педагогикасы;
* Білім беруді ізгілендіру технологиясы;
* Проблемалы оқыту технологиясы;
* Тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясы;
* Түсіндіру басқарып оза оқыту технологиясы;
* Деңгейлік саралап оқыту технологиясы;
* Міндетті нәтижеге негізделген деңгейлеп, саралап оқыту технологиясы;
* Модульдік оқыту технологиясы;
* Жобалап оқыту технологиясы.
Ынтымақтастық педагогикасының негізгі мақсаты - талап ету педагогикасынан қарым-қатынас педагогикасына көшу, балаға ізгілік тұрғысынан қарау және де оқыту мен тәрбиелеудің ажырамас бірлігі.
Ынтымақтастық педагогикасының ерекшеліктері:
* Мұғалім - оқушы, оқушы - мұғалім, оқушы - оқушы, оқушы да субъект, мұғалім де субъект.
* Оқушының жеке басында ізгілік қарым-қатынас.
* Оқушы мен мұғалімнің арасындағы өзара түсінушілік, ынтымақтастық қарым-қатынас.
Білім беруді ізгілендіру технологиясының мақсаты - баланы азамат етіп тәрбиелеу, баланың танымдық күшін қалыптастыру және дамыту, балаланың жанына және жүрегіне жылылық ұялату.
Проблемалы оқыту технологиясының негізгі мақсаты - оқушыны өз бетімен ізденуге үйрету, олардың танымдық және шығармашылық икемділіктерін дамыту. Проблемалы оқыту технологиясының басты ерекшеліктері:
* Оқушының белсенділіктерін арттыру;
* Оқу материалдарын баланы қызықтыратындай құпиясы бар мәнде жеткізе білу;
* Оқушы материалдарды сезім мүшелері арқылы қабылдап қана қоймай, білімге деген қажеттілігін қанағаттандыру мақсатында да меңгереді.
Тірек белгілері арқылы оқыту технологиясының негізін қалаған В.Ф.Шаталов болып табылады. Тірек белгілері арқылы оқыту технологиясы төмендегідей мақсаттарды көздейді:
* Білім, білік, дағдыны қалыптастыру;
* Барлық баланы оқыту;
* Оқытуды жеделдету.
Тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясының ерекшеліктері:
* Үнемі қайталау, міндетті кезеңдік бақылау, жоғары деңгейдегі қиыншылық, ірі блокпен оқыту, тіректі қолдану;
* Жеке бағдарлы қарым-қатынас ықпалы;
* Ізгілік, еркімен оқыту;
* Әр оқушының жобасының жариялылығын түзетуіне, өсуіне, табысқа жетуіне жағдай жасау;
* Оқыту мен тәрбиенің бірлігі.
Түсіндіре басқарып оза отыра оқыту технологиясының авторы - жаңашыл мұғалімдердің бірі әрі бірегейі Ресейлік мұғалім С.Н. Лысенкова. Бұл технологиясының негізгі мақсаты - барлық баланы табысты оқыту. Түсіндіре басқарып оза отырып оқыту технологиясы төмендегідей ерекшеліктермен сипатталады:
* Оқыту материалдарының бірізділігі және жүйелілігі;
* Саралау, әр оқушыға берілетін тапсырмалардың қолайлылығы;
* Бағдарламаның, кейбір тақырыптардың қиыншылығын жеңу, қиын тақырыптарды біртіндеп оңайлату әдісін, яғни оза оқыту әдісін қолдану, сабақты пысықтауға әуелі озаттар, сосын орташалар, ең соңында нашар оқушыларды қатыстырады;
* Бірте-бірте толық дербестілікке өту;
* Сыныпта қалыпты жағдай қалыптастыру, түсінетін, өзара көмек, ынтымақтастық қарым-қатынас;
* Оқушының қателігін ескерту, бірақ еш жазғырмау;
* Үй тапсырмасы тек әр оқушының мүмкіндігіне қарай (әркім өзі орындай алатын жағдайда ғана) беріледі;
* Білім, білік, дағдыны дамыта меңгеру;
* Түсіндіруді қабылдау.
Деңгейлік саралап оқыту технологиясының негізіне әр оқушыны оның қабілеті мен мүмкіндік деңгейіне қарап оқытуды оқушылардың әртүрлі топтардың ерекшелігіне сәйкес бейімдеу, ыңғайлау жатады. Деңгейлік саралап оқыту технологиясының ерекшеліктері төмендегідей:
* Күштілер өздерінің қабілеті мен икемділігін одан әрі бекіте түседі де, ал әлсіздер өзін-өзі сынап қарауға мүмкіндік алып, өзіне деген сенімсіздіктен арылады;
* Әлсіз топтарда оқуға деген ынта арта бастайды;
* Білім дәрежесі деңгейлес оқу топтарында аздап жеңілдейді.
Міндетті нәтижеге негізделген деңгейлік саралап оқыту технологиясы төмендегідей ерекшеліктермен сипатталады:
* Білімнің базалық деңгейі барлық оқушылар үшін міндеттілігі;
* Оқушыларға берілген тапсырманың саралануы: тапсырма оқушының күші жететіндей және қолайлы болуға міндетті;
* Білімнің базалық деңгейі оқытудың жаңа технологиясының механизмі ретінде оқушының бірте-бірте өрістей дамуына мүмкіншілік жасауы керек;
* Оқушыға оқу деңгейін таңдауға ерік беруге тиіс;
* Оқушы өз мүмкіндігіне орай тек міндетті деңгейден кем емес білім алуға ерікті.
Модульдік технология дамыта оқыту идеясына негізделген. Модульдік оқытудың мақсаты - оқушының өз бетінше жұмыс істей алу мүмкіндігін дамыту, оқу материалын өңдеудің жекелеген тәсілдері арқылы жұмыс істеуге үйрету.
Модульдік оқытудың өзегі - оқу модулі. Оқу модулі:
* Ақпараттардың аяқталған блогынан;
* Бағдарламаны табысты мұғалімнің нұсқауларынан;
* Оқушы іс-әрекетінің мақсаты бағдарламасынан тұрады.
Модульдік оқыту білім мазмұны, білімді игеру қарқыны, өз бетінше жұмыс істей алу мүмкіндігі, оқудың әдісі мен тәсілдері бойынша оқытудың дербестігін қамтамасыз етеді.
Қазіргі педагогика ғылымының ерекшеліктерінің бірі - баланың жеке дамуына бағытталған оқытудың жаңа технологияларын жасауға ұмтылу. Ал жаңа педагогикалық технологиялар оқытудың жалпы мақсаттарымен ұштастырылған пәндер мен әдістердің міндеттері, мазмұны, формалары мен әдістерінің күрделі және ашық жүйесін құрайды.
Оқыту технологиясын жетілдірудің педагогикалық бағытының негізгі идеясы - бұрын алынған білімді қолдана отырып, психиканың дамуына, орта білім беру бағдарламасынан жеке және саралап оқыту бағдарламасына көшу болып табылады.
Жаңа технологияның принциптері - оқытуды ізгілендіру, өздігінен дамитын, дұрыс шешім қабылдай алатын, өзін-өзі жетілдіріп тәрбиелеуші тұлға қалыптастыру болып табылады.
Педагогикалық технологияларды әзірлеу кезінде мұғалімдердің педагогикалық технологиялары, әдістемелік бірлестіктер, олардың зерттеу жұмыстары, шығармашылық қызметі қолданылады.
Оқытудың жаңа технологиялары мұғалімнің алдына төмендегідей міндеттерді қояды:
1. Педагогикалық қызметтің өзекті мәселесін білу;
2. Оқу бағдарламасының түрлендірген нұсқауларын құрастыру;
3. Оқу модулін құрастыру;
4. Оқу жобаларының мазмұнын анықтау, әр оқушыға арналған тапсырмалар құрастыру;
5. Оқушылардың жаңа материалдарды меңгеруі бойынша деңгейленген жаттығулар жүйесін жасау;
6. Оқу-әрекеттерінің материалдарын іріктеп ала білу.
Осы аталған оқыту міндеттерін мұғалім меңгеруі үшін, ұстаздар қауымымен төмендегідей педагогикалық жұмыстар жүйесі жүргізілуі керек:
* Проблемалық-рөлдік ойын;
* Рефлексивті-рөлдік ойын;
* Панорамалық сабақтар;
* Педагогикалық ринг;
* Педагогикалық идеялар аукционы;
* Ашық сабақтарға кіру, талдау және т.б.
Барлық жаңа технологиялардың басты мақсаты - оқушылардың жеке және жеке ерекшеліктерін ескеру, олардың өз бетінше ізденісі мен шығармашылығын арттыру.
Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың жаңа педагогикалық технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты білгір маман болу мүмкін емес. Жаңа педагогикалық технологияны меңгеру мұғалімнің зейін-зерделік, кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және басқа да көптеген ұстаздық келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін жүйелі ұйымдастыруына көмектесеалады.
Президенттің жолдауында: Ұлттың бәсекеге қабілеттілігі бірінші кезекте білім деңгейімен айқындалады -деген байламы жеке адамның құндылығын арттыру, оны дайындайтын ұстаз жауапкершілігінің өсуі, тынымсыз еңбек, сапалы нәтиже деген ұғыммен егіз десек те болады.[34]
Қазіргі мектеп жағдайындағы білім берудің ұлттық моделіне өту оқыту мен тәрбиелеудің соңғы әдіс-тәсілдерін, жаңа инновациялық педагогикалық технологияны игерген, психологиялық-педагогикалық диагностиканы қабылдай алатын, педагогикалық жұмыста қалыптасқан бұрынғы ескі сүрлеуден тез арада арылуға қабілетті және нақты тәжірибелік іс-әрекет үстінде өзіндік дара жол салуға икемді, шығармашыл педагог-зерттеуші, ойшыл мұғалім болуын қажет етеді.
Мемлекеттік білім беру стандарттары деңгейінде оқу процесін ұйымдастыру жаңа педагогикалық технологияларды енгізуді талап етеді. Сонымен, білім беру үдерісіне жаңа инновациялық әдістерді енгізу студенттердің білімге деген қызығушылығы мен құштарлығын арттырады, өз бетінше ізденуге және шығармашылықпен жұмыс істеуге мүмкіндік береді.
Оқу тәрбиесі үрдісінде педагогикалық жаңалықтарды енгізу 4 кезеңнен тұрады:
1. Жаңа идеяны іздеу, инновацияларды ұйымдастыру, жаңалықтарды іздестіру
2. Жаңалықтарды ұйымдастыру
3. Жаңалықтарды енгізу, оқу-тәрбие үрдісінде жаңа инновациялық әдіс-тәсілдерді пайдалану
4. Жаңалықтарды бекіту[9]
Қазақстан Республикасының Білім Туралы Заңында оқыту формасын, әдістерін, технологияларын таңдауда көпнұсқалық қағидасы бекітілген, білім мекемелерінің педагогтарына өзіне оңтайлы нұсқаны тиімділігіне қарай пайдалану мұғалімнен үлкен шеберлікті талап етеді.
Бастауыш мектеп оқушыны тұлға етіп қалыптастырудың, алғашқы баспалдағы.
Инновациялық технологиялардың бастауыш мектептегі білім сапасын арттырудағы рөлі:
* Әр сабақта интерактивті әдістерді қолдану;
* Әр оқушының психологиялық ерекшеліктерін ескеру;
* Міндетті деңгейдегі білімді қалыптастыра отырып, мүмкіндік деңгейлерін ашу;
* Инновациялық технологияларды сынау арқылы тиімділігін арттыру, мектеп жағдайына бейімдеу.
Бастауыш сынып мұғалімдері өз сабақтарында оқушылардың тілін дамытуда, өздік жұмыс жасау, өз дағдыларын қалыптастыруда өз ойларын еркін жеткізе алуға баулуда.
Заман талабына сай технологияларды қолдану ауқымы, түрлері өзгеріп отырады. Бірақ, ең басты технологияларды тиімді, жүйелі қолдану керек.
Инновациялық технологиялар:
* Жобалау технологиясы;
* Саралап, даралап оқыту;
* Дамыта оқыту технологиясы;
* Модульдік оқыту технологиясы;
* Сын тұрғысынан ойлауды дамыту ;
* Сатылай комплексті талдау;
* VTS бағдарламасы;
* Деңгейлеп оқыту технологиясы;
Инновациялық технология нәтижелері:
1. Түрлі әдістерді пайдалану сабақтың нақты мәнін терең ашуға көмектеседі.
2. Оқушылардың барлығын сабаққа қатыстыруға мүмкіндік туды.
3. Олардың әрқайсысының деңгейін анықтай аласың.
4. Оқушылардың көбін бағалауға мүмкіндік аласың.
5. Оқушыларды ізденіске баулып, өз бетімен жұмыс істеуге үйретеді.
6. Оқушылардың қабілеттері, сөз саптау еркіндігі, ұйымшылдығы, шығармашылық белсенділігі артады.
7. Жеке тұлғалық сипатын дамытуға, шығармашылығын шыңдауда, өзіне деген кәсіби сенімін қалыптастырады.
Педагогикалық үрдісте жаңа технологияларды енгізіп, интерактивті оқытуды пайдалану мұғалімдерді шеберлік жағынан шыңдайтындығы дау тудырмайды. Білім туралы Заңда қабылданған білім беру жүйесінің жаңа моделі 2004 жылы ЮНЕСКО ұсынған халықаралық білім жүйесіне сәйкестендірілген. Осы заңның 8-бабында білім беру жүйесі басым міндеті ретінде оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық, ғаламдық, коммуникациялық желілерге шығу деп аталып отыр.[7]
Қазіргі білім беру саласында оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты және жан-жақты маман болу мүмкін емес екені анық.
Жаңа технологияларды игеру мұғалімнің интеллектуалды, кәсіби, адамгершілік, рухани, азаматтық және басқа да көптеген адами аспектілерінің қалыптасуына әсер етеді, білім беру моделін дамытуға және тиімді ұйымдастыруға көмектеседі.
Сабақта қолданылатын әдістердің көмегімен тұлға ретінде шығармашылық ойлау туралы дамыған білім алынады.
Педагогикалық технологияларды талдау барысында мына факторлар ескерілуі керек:
* Алынып отырған технология сабақтың тақырыбы мен мазмұнына сай болуы;
* Тиімділігі, жүйелілігі және басқа жақтары.
ХХІ ғасырда барлық елдер бірінші орынға білім беру сапасын қояды. Оның өлшемі тек сауаттылық деңгейімен (жазу, оқу, есептеу) өлшенбейді, оның критерийі - функционалдық сауаттылық.
Бұл проблемаларды шешуде жаңа технологиялардың атқаратын орны бөлек. Болашақта өркениетті елдердің жоғары технологиясын меңгерту, дүниежүзілік білім кеңістігіне шығу - бүгінгі күннің мақсаты.
Қазіргі кезеңде Республикамызда білім берудің жаңа жүйесі жасалып, қазақстандық білім беру жүйесі әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда. Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңының (Астана, 2000 жыл) 18-бабының 8-тармағында: Оқытудың жаңа технологияларын сынақтан өткізу, білім берудің жаңа мазмұнын енгізу үшін білім беру бағдарламалары әзірлену мүмкіндігі,-атап көрсетілген. [7]
Білім беру саласында оқытудың жаңа педагогикалық технологияларын практикада меңгермейінше сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес. Ал, жаңа технологияны меңгеру оқытушының интеллектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және де басқа көптеген адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, білімгер тұлғасын дамытып, оқу-тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі.[3.47]
Білім мен ғылымды өз дәрежесінде меңгерген елдер ғана әлемдік дамудың алдында, озық көштің бұйда ұстар тұсында болады. Өйткені бүкіл рухани мұраттың материалдық базасы - экономиканы өркендету ісінде ғылым мен техниканың шешуші рөл атқаратыны ақиқат. Болашаққа біліммен қадам басып, лайықты қолтаңбамызды қалдырайық. Ұрпаққа ұялмай тарту ететін мұрамыз да, мұрағатымыз да осы болсын, -деп үлкен сенім артқан Елбасы сөзінен де осы жайларды анық байқаймыз [34]. Осы салада өз бетімен шығармашылық әрекет жасауға қабілетті мамандар даярлауда жеке тұлғаны қалыптастыруды көздеуге бағытталған педагог пен оқушы әрекетінің тиімділігін арттырудың жолдарының бірі - педагогикалық жаңа технологияларды орынды қолдану болып табылады. Педагог білім беру іс-әрекетінің субъектісі ретінде оқу үрдісінде жаңа педагогикалық технологиялардың әдіс-тәсілдерін, формаларын жүзеге асыратын кәсіп иесі. Сондықтан білім берудегі барлық оңды өзгерістер педагогтың жаңаша ойлау тәсілімен, жаңа шығармашылық іс-әрекеттерімен, өзіне және шәкіртіне деген жаңа қатынасымен тікелей байланысты болмақ.
Педагогикалық технология - педагогикалық мақсатқа жету үшін пайдаланылатын барлық дара, инструментальдық және методологиялық құралдардың қолдану реті мен жиынтығының жүйесін білдіреді(Кларин М.В.). Бүгінгі таңда П.М.Эрдниевтің дидактикалық бірліктерді шоғырландыру технологиясы, Д.БЭльконин мен В.В.Давыдовтың дамыта оқыту технологиясы, Ш.А.Амонашвилидің ізгілікті-тұлғалық технологиясы, В.Ф.Шаталовтың оқу материалдарының белгі және сызба үлгілері негізінде қарқынды оқыту технологиясы, М.Чошановтың проблемалық модульді оқыту технологиясы, П.И.Третьяковтың, К.Вазинаның модульдік оқыту технологиясы, өзбекстан психологтар ассоциациясының мүшесі Ф.Я.Вассерманның биоақпараттық технологиясы, В.М.Монаховтың, В.П.Беспальконың және басқа да көптеген ғалымдардың технологиялары оқу үрдісінде кеңінен танымал. Ал, Қазақстанда Б.А.Тұрғынбаеваның дамыта оқыту технологиясы, М.М.Жанпейісованың модульдік оқыту технологиясы, Ж.Қараевтың технологиялары оқу үрдісінде қолданылуда.
Сабақтың мақсаты мен мазмұнына байланысты әр мұғалім оқу үрдісінде инновациялық технологияларды өз қалауы бойынша қолдана алатыны белгілі. Ал пән мұғалімдері оқушылардың біліктілігін арттыру үшін жүйелі түрде жаңа технологияларды қолданатын болса, оларды қабылдаған болашақ маман болашақта сол қызметке қайта оралып, нәтижесін іс жүзінде көретіні анық.
Жаңа педагогикалық технологиялардың қайсы бір түрі болсын маман даярлауға ықпалы өте зор. Оларға:
1. Дамыта оқыту - күрделі құрылымды, біртұтас педагогикалық жүйе. Оның нәтижесінде әр білімгердің өзін-өзі өзгертуші субъект дәрежесінде көтерілуі көзделіп, оқыту барысында соған лайық жағдайлар жасалады. Дамыта оқытудың дәстүрлі оқытудан айырмашылығы: оқу үрдісінің мүшелерінің әрекеттестік ерекшеліктерінде, олардың қарым-қатынас сипатында, танып-білу үрдісін ұйымдастыру және ондағы коммуникациялар түрлерінде, т.б. Дамыта оқыту идеясы бойынша білімгерге оқу мақсаттарын қоюда, шешуде ешқандай дайын үлгі берілмейді. Мақсатты шешу іштей талқылау, жинақтау арқылы жүзеге асады. Оқытушы - сабақ үрдісін ұйымдастырушы, бағыттаушы адам рөлінде болады. Әрбір білім алушы шешімді тапқан кезде оның дұрыстығын өзінше дәлелдей біліп, пікірін айтуға мүмкіндік беріліп, жауаптар тыңдалады [3.121]. Дамыта оқытуда болашақ маманның ізденушілік-зерттеушілік және білім алуға деген ынта-ықыласы артып, кәсіби белсенділігі мен қызығушылығы молаяды. Сабақ мұндай жағдайда 3 құрамдас бөліктерден тұратын болады:
1. Оқу мақсаттарының қойылуы;
2. Оны шешудің жолын бірлесе қарастыру;
3. Шешімнің дұрыстығын дәлелдеу.
Бұл үшеуі дамыта оқытудың Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдовтар жасаған жүйесінің негізгі компоненттері [5].
Дамыта оқыту жүйесі мұғалім мен оқушы арасындағы қарым-қатынас, ынтымақтастық, өзара сыйластық пен түсіністік сапасын дамытады. Оқушы өз ойын сенімді түрде жеткізе алатындай жағдайға назар аударылады.
Болашақ мамандарды дайындауда соңғы жылдары дидактикада көбірек көңіл бөлініп отырған кәсіптік мақсат принципіне негізделген оқытудың мазмұнын, формаларын, құралдарын, әдістерін таңдау маңызды.
Қорыта айтқанда, жаңа педагогикалық технологиялар білім алушыларға білім берудің мазмұны мен формасын ілгерілеушілік жағына өзгерістер енгізіп келе жатқанын толық сеніммен айтуға болады. Біздің көксейтініміз де, көздейтініміз де сол - әлемдік білім кеңістігінің көкжиегіне қол жеткізіп қана қоймай, әдістемелік білім дәрежесі жоғары, алға қойған мақсатты іс жүзінде асыра алатын маман даярлаудың сапасын арттыру.
Білім берудің ұлттық моделінің басты бағыты - адамды қоғамның маңызды құндылығы деп тану, оның ұлттық көзқарасын қалыптастыру, сол арқылы оқушылардың рухани байлығын, шығармашылық еркіндігін, белсенділігі мен кәсібилігін байытуға жағдай жасау. Егер біз ұрпағымызды заман талабына сай ақылды, білікті, мәдениетті және білімді етіп тәрбиелегіміз келсе, оның дүниетанымын адами деңгейде дамытып, ұлттық және азаматтық намысы бар ұрпақты тәрбиелегіміз келсе, онда білім берудің түрлері мен әдістерін жаңарту қажет .
Үйреншікті әдіс - тәсілдер баланы зеріктіріп жіберетіні анық. Сондықтан да қайткенде де баланың ойына, сезіміне серпіліс енгізуді мақсат етіп қою әр ұстаздың басты міндеттерінің бірі болуы керек. Сан алуан әрекет арқылы ақыл - ойды ұштау, жетілдіру, жеке тұлғаның өзіндік идеясын, көзқарасын, сенімділігін, жауапкершілігін біртіндеп дамыту жолдарын іздестіру - бүгінгі таңдағы қажеттілік болып табылады. Қоғамымыздың қазіргі даму кезеңі мектептегі білім беру жүйесінің алдына оқыту үрдісін технологияландыру мәселесін қойып отырғаны белгілі. Мектептің негізгі құндылығы оқушы дейтін болсақ, оған жеке тұлға ретінде қарау - біздің міндетіміз. Соған байланысты мұғалімдерге жаңа талаптар қойылу үстінде. Жаңа технологияны жузеге асыру барысында мұғалімнің белсенділігі, шығармашылық ізденісі, өз мамандығына деген сүйіспеншілігі, алдына келген шәкірттерін бағалауы орын алады.
Білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты, жан - жақты маман иесі болу мүмкін емес екені айдан анық. Жаңа технологияны меңгеру ұстаздың интелектуалдық, кәсіптік адамгершілік, рухани азаматтық және де басқа көптеген адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін - өзі дамытып, оқу - тәрбие үрдістерін тиімді ұйымдастыруына көмектесе алады.Бұрынғы оқытуда көптеген қателер жіберіледі. Келесі жолы сол қателер қайтадан қайталана береді. Нәтиже жоқ. Неліктен? Әлі де не жетіспейді? деген сұрақтарға оқытудың жаңа технологияларымен танысқаннан кейін жауап тапқандаймыз.
Кеше:
- Даму бір бағытта ғана жүргізіледі.
- Тапсырмалар жалпылама беріледі.
- Істі ұжымдасып, бірлесіп атқармайды.
- Өзара шынайы сұхбат болмайды, мәлімет қана жүргізіледі.
- Басты мақсат адам тәрбиелеу емес, жоспарды орындау ғана болатын.
Бүгін:
- Білім беру жан - жақты.
- Тапсырмалар түрлері көп.
- Қазіргі оқытуда топтап, саралап, деңгейлеп, дамыта оқытулар бар.
- Қазір өзара шынайы баламен сұхбат жүргізсеңіз, мәлімет алмассаңыз, өз ойын ашық айтуға үйренеді.
- Қазіргі таңдағы басты мақсат Мен деген дара тұлғаны тәрбиелеу болып табылады.
Бүгінгі таңда технологияның басты мақсаты студенттерді іс-әрекет субъектілері ретінде қалыптастыру болып табылады. Қазақ тілі мен әдебиеті сабағындағы ең тиімді технология - М.Жанпейісованың модульдік оқыту технологиясы. Бұл технологияны таңдаудағы басты мақсатым - оқушыға тұлға ретінде дамуына мүмкіндік беру. Осы технологиямен жұмыс жасайтын әрбір студент кез-келген материалды диалектикалық талдау, материалды қорытындылау және жинақтау, ең маңыздылары мен маңыздыларын бөліп алу қабілеттерін дамытатынын анық байқадым.
1.2 Модульдік оқыту технологиясы туралы түсінік
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым туралы Заңыңда Білім беру жүйесінің басты міндеті - ұлттық және жалпы адамзаттық құңдылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізіңде жеке адамды қалыптастыруға және білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау; оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру- деп білім беру жүйесін одан әрі дамыту міндеттері көрсетілген. Солардың бірі білім беруді ақпарттандыру барысында дидактикалық және оқыту құралы болып компьютер саналады.[7]
Активті экран кешені білім үдерісіңде қолданылатын ақпаратты көрсетуге және оны компьютермен басқаруға тағайыңдалған әмбепап интерактивтік жүйе болып табылады. Бағдарламалық-техникалық кешеңді дидактикалық мақсатта пайдалану барысыңда олардың негізгі қызметі - жалпы ақпаратпен кәсіби біліктілікті жетілдіру бағытыңда қолданып, сонымен қатар бұл құралдың оқушылардың ойлау және ойын қысқа және түсінікті түрде жеткізе білу қабілетін арттырып, өз ойларын жаңа технология құралдары көмегімен жүзеге асыруын қалыптастыруды қамтамассыз ете алатыны белгілі болатын.
Бағдарламаның-техникалық кешеннің құрамына кіретін интерактивті тақтаны оқытушыға сабақты ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
М.Жанпейісованың Модульдік оқыту технологиясының ерекшелігі оның білімді жетік меңгеруі, тұлғаның танымдық қабілетін және танымдық процестерді, яғни, жадының алуан түрлерін ойлауды, ынтаны, қабылдау қабілетін арнайы жасалған оқу және танымдық жағдайлар арқылы дамытуға, сонымен қатар, тұлғаның қауіпсіздігін, өзін-өзі бекіту, қарым-қатынас, ойын, танымдық және шығармашылық қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған.
Модуль дегеніміз - қандай да бір жүйенің дербес бір бөлігі (С.И.Ожегов), ал технология грек тілінен аударғанда шеберлік деген сөз.
М.М.Жанпейісованың технологиясында модуль 3 құрамды бөліктен тұрады:
1. Кіріспе
2. Сөйлесу
3. Қорытынды
Әр оқу модулінің сағаты әр түрлі болады. Осы оқу модулінің ерекшелігі жалпы сағат санына қарамастан кіріспе, қорытынды бөлімдерге бір немесе екі сабақ саны бөлінеді, ал қалған сағат сөйлесу сағаты болып табылады.
1. Кіріспе бөлімде мұғалім оқушыларды жалпы модульдің мақсат, міндеттерімен таныстырады. Мен сабақ берген сабақтарда оқушыларды кесте мен кесте негізінде сөздік және грамматикалық мәселелермен таныстырдым.
2. Сөлесу бөлімінде әрбір оқушымен оқу материалдарымен жұмыс істей отырып, оқушылардың қабілетін, ынтасын, қабылдауын , ауызша және жазбаша тілін дамытуға мүмкіндік бердім. Оқушылардың танымдық үдерісін арттыру үшін мен оларды 5-6 адамнан тұратын топтарға бөліп, әр оқушы тыңдай, жаза алатындай және материалды айта алатындай етіп белсенді оқытуды ойын түрінде және әр түрлі жеке, жұптық, топтық жұмыстарды ұйымдастырдым. Әр сабақта тағы 3 қиын деңгеймен жұмыс жасадық.
Сөйлеу бөлімінің екінші сабағынан бастап оқушылар деңгейлік тапсырмалар дайындады, кейін оқушылар осы тапсырмалармен жұмыс жасайды. Әңгімелесу бөліміндегі білім деңгейін бағалау кезінде өзін-өзі бағалау, топтық бағалау, өзара бағалау әдістері қолданылады. Дарынды оқушылар үнемі сыныптағы қиын тапсырмалармен жұмыс істейді, бұл олардың интеллектуалды әлеуетін іске асыруға ықпал етеді.
Көшбасшылық қабілеттері бар оқушылар кеңесшілер немесе топ жетекшісі рөлдерімен өздерін танытады. Сөйлесу бөлімінің барлық сабақтарында сөйлесуді қамтамасыз ету мақсатында тілдік ортаның болу жағдайларын жасап, оқушылардың қызығушылықтарын арттыру үшін оқыта отырып үйрету ойындары жүргізіледі.
3. Модульдің 3-ші бөлімі қорытынды бақылау бөлімі. Бұл бөлімде мұғалім оқушылардың білім-білік дағдыларын тексеруге арналған бақылаудың бірнеше түрлерімен жұмыс жасайды. Олар:
1. Тест жұмысы
2. Диктант, мазмұндама, шығарма
3. Нәтиже сабақтары (сайыс, интеллектуалды ойындар).
Зерттеу жұмысының тәжірибелік маңызы.
Бүгінгі таңда республикамыздағы және аймақтардағы экономикалық-нарықтық қатынастардың қалыптасу жағдайында еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуы қоғам өмірінің барлық салаларында, оның ішінде мектепте оқыту мазмұны мен оқытудың қазіргі технологияларын жетілдіру де өзекті мәселелердің біріне айналып отырғаны даусыз.
Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында білім беру саласындағы мемлекеттік саясаттың ұстанымдарының бірі - жеке адамды қалыптастыруға бағытталған рөлі және педагог қызметкерлер оқушылардың мемлекеттік білім беру стандартында көзделген деңгейден төмен емес білім, білік, дағды алуын қамтамасыз етуге, олардың жеке шығармашылық қабілеттерінің дамуы үшін жағдай жасау қажеттігі қарастырылған.
Дәстүрлі оқыту технологиясының білімді мемлекеттік стандарт деңгейінде толық меңгеруіне кепілдік бермей отырғандығы оқушылардың білім жетістіктерінің нәтижелерінен көрініс табуда. Осыған орай оқу-тәрбие үрдісін жетілдірудің қазіргі технологияларын жетілдіріп, мектептегі сабақ беруде қолдану арқылы білім сапасын жақсартуға болатындығына басым бағыт берілуде. Сол себепті де дипломдық зерттеу жұмысымның тақырыбын модульдік оқыту технологиясына арнадым. Жұмысымның маңыздылығын ескере отырып, зерттеуімді барынша ашуға тырыстым.
Зерттеу жұмысының мақсаттары. Оқыту процесінде модульдік оқытудың артықшылығын көрсете отырып, оқушылардың өз бетімен жұмыс жасауына жағдай жасау, олардың оқу материалымен индивидуалдық әдістермен жұмыс жасауына жағдай жасау.
Тұлға бойына қиындықтарға дайын болу және білу, қарым-қатынас, ойын, танымдық, қауіпсіздік, сыйласу, шығармашылық, өзін-өзі өзектендіру, өзін-өзі бекіту қажеттіліктерін қанағаттандыруды қалыптастыру.
Зерттеудің міндеттері:
oo Модуль ұғымына тоқталу;
oo Модульдік оқытудың шығу тарихын анықтау;
oo Оларды мектепте оқытудың ерекшеліктерін шығару;
oo Модульдік оқытуды сабақ барысында тиімді қолдану;
oo Қазақ тілі сабағында модульдік оқыту технологиясын қолдану аясын дамыту;
oo Оқушыларды өз бетімен білім алуға баулу;
oo Модульдік оқытудың тиімді және кемшіл тұстарын зерттеп, орта мектепте оқыту мүмкіншіліктерін қарастыру.
Зерттеу жұмысының нысаны. Жалпы орта білім беретін мектептегі оқыту процесі. Модульдік оқыту технологиясын пайдалану арқылы оқушылардың мүмкіндіктері мен дағдыларын дамыту.
Зерттеу әдістері. Сипаттамалы,салыстырмалы әдістер, жинақтау, жүйелеу, сұрыптау, топтастыру әдістері.
Зерттеу жұмысын ғылыми жаңалығы. Ұсынылып отырған дипломдық жұмыста модульдік оқыту технологиясының негіздері кеңейтіліп, тереңдетілді.
- қазақ тілі сабағында модульдік оқыту технологиясының тиімділігі көрсетілді;
- қазіргі білім беру саласында көп қолданыста жүрген модульдік оқыту технологиясының түрлері аталды;
- мұғалім үшін қазіргі таңда модульдік оқыту технологиясының маңызы зор екені көрсетілді,
- оқушылармен әртүрлі әдіс-тәсілдер, ойын, қызықтырарлық тапсырмалар арқылы жұмыс істеу ұтымды екені айқындалды;
- модульдік оқыту технологиясын қолдану оқушылар үшін таптырмас мүмкіндік;
Зерттеу жұмысының болжамы. Модульдің оқыту элементтерімен жұмыс істеген кезде білім алушылар оқу ақпараттарын үйрене отырып, тапсырмалар жүйесін орындау мүмкіншілігіне ие болады. Біз өзін-өзі тексеруді жүзеге асыра алуы үшін, оқытылатын модульдің материалдары бойынша сұрақтарға баса назар аударуды ұсынамыз. Тапсырмалардың шығармашыл сипатта болуы тек білік пен дағдыны қалыптастырып қана қоймайды, сонымен бірге білім алушылардың іс-әрекеттерін белсенді етеді, қызығушылықтарының оянуына ықпал жасайды.
Зерттеу жұмысының теориялық мәні.
oo Модуль сөзінің ежелгі шығу тегі зерттелді;
oo Модульдік сабақ барысында кездесетін қиыншылықтар мен ұтымды жерлері анықталды;
oo Көптеген ойындар мен тапсырмалар арқылы оқытудың тиімділігін арттыру ерекшеліктері анықталды;
oo Қазақ тілін оқытуда модульдік технологияның мүмкіншіліктері қарастырылды.
Зерттеу жұмысының практикалық мәні.
oo Жүргізілген зерттеу нәтижелері бойынша мектепте ойындар мен қызықты тапсырмалар қолданып, модульдік оқыту технологиясы бойынша оқыттым;
oo Грамматиканы оқытуда түрлі көрнекіліктер қолданып, тақырыпты кеңірек түсіндіріп, тапсырмалар бердім;
oo Жүргізілген модульдік сабақтар нәтижесінде оқушылар уақытты үнемдеудің қаншалықты пайдалы екенін түсінді.
oo Тақырыпқа, сабаққа деген қызығушылықтары артты.
Зерттеу жұмысының дереккөздері. Білім беру туралы заңдар, Елбасымыздың халыққа жолдауы, мектеп оқулықтары, Қазақстан-2030 стратегиясы, әдіснемелік оқулықтар, педагогикалық еңбектер мен озат мұғалімдердің іс-тәжірибесі мен көркем сөз шеберлерінің туындылары.
Зерттеу жұмысының құрылымы. Зерттеліп отырған жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен,қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Кіріспеде зерттеудің маңыздылығы, мақсаты, болжамы, міндеттері, деректі көздері мақұлдану мен практикаға енгізілуі баяндалады.
Қорытындыда зерттеудің нәтижелері бойынша тұжырымдамалар жасалынып, оның біз үшін қаншалықты маңыздылығы мен тиімділігі көрсетілген.
1 Инновациялық әдіс-тәсілдер - білім берудің негізі
1.1 Жаңа педагогикалық технологиялардың классификациясы
Қазіргі кезде мектептегі оқу процесінде 50-ден астам педагогикалық технологиялар қолданылып жүргендігі бәрімізге белгілі. Бұл технологиялардың барлығын бір сабақта қамту мүмкін емес. Сонымен, мектептегі әр пәнге сәйкес оқыту технологиясын таңдап, таңдап, оны іс жүзінде жетілдіру арқылы оқушының білім жетістіктерін арттыруға болады. Мұнда оқушының іс-әрекетіне, яғни техниканы, мотивацияны, құмарлықты қабылдауға баса назар аудару керек.
Бастауыш сатыда әрбір пән бойынша оқушылардың оқу жетістіктерінің өлшеуіштер тәсілдері ретіндегі деңгейлік тапсырмалар жүйесін әзірлеуге болады. Оқушының дайындық деңгейін саралау оқушының жеке танымдық мүмкіндігін ескерудің басты тәсілі ретінде қарастырылуы керек. Тапсырмаларды білімді қабылдауға бағытталған іс-әрекеттік модель ретінде қарастыруға болады. Оқытудан күтілетін нәтижелер тізбегін негізге ала отырып, әр түрлі деңгейдегі тапсырма түрлерін ауызша тексеру, жазбаша тексеру, тапсырмалар беру, жауаптарды талдау тапсырмалары, бір ғана дұрыс жауабы бар тапсымалар, ашық және еркін жауабы бар тапсырмалар, түрлі практикалық сипаттағы тапсырмалар түрінде қарастыруға болады.
Тапсырмалардың мұндай түрлері оқушының іс-әрекеттік - компетенттік тәсілге (өз бетінше іздену, өз бетінше білім алу, өзін-өзі білім алуға тәрбиелеу және дамыту) бейімделуіне мүмкіндік береді.
Мектептегі білім беруді технологияландыру проблемасы қазіргі нарықтық экономика жағдайындағы өмір талабынан туындайды.
Жаңа ақпараттық технологияның ерекшелігі - бұл оқытушылар мен студенттерге өз бетінше жұмыс істеуге және шығармашылықпен жұмыс істеуге мүмкіндік береді.
Мектептің оқу процесіне жаңа ақпараттық технологияларды енгізудің арқасында білім сапасы жақсарады, дамыта оқыту жүзеге асырылады, сабақ қарқыны жеделдетіліп, саралап, даралап оқыту мүмкіндігі пайда болады. Жаңа ақпараттық технологияларды шағын жинақты мектептерде де қолдануға болады. Бұл сабақты тиімді өткізуге, оқушылардың білімін арттыруға және әр оқушының өздігінен ізденуіне және білім алуына көмектеседі. Жаңа технологиялар студенттердің өз бетінше жұмыс істеу қабілеттеріне және ең бастысы оқушылардың жетістіктерін жақсартуға ерекше әсер етеді.
Мектептің бастауыш сатысында кеңінен қолданылып жүрген оқытудың қазіргі технологиялары: дидактикалық бірліктерді ірілендіру технологиясы (П.М.Эрдниев) бір мезгілде тура және кері амалдар мен операцияларды меңгеруге көмектеседі және ірілендіру қағидасына сүйеніп құрастырылған жаттығулар жиынтығы білімді саналы әрі берік меңгеруге көмектеседі, математиканы оқытудың есеп шығаруға негізделген технологиясы (Р.Г.Хазанкин) есептерді шығаруда әртүрлі әдіс-тәсілдерді қолдану және оқушылар бірін-бірі тексеру арқылы есептің дұрыстығына көз жеткізулеріне болады, дамыта оқыту технологиясы (Л.С.Выготский, Л.В.Занков, Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдов) дамыта оқыту жүйесі жеке тұлғаны жеделдете қарқынды, барлық сапалармен сәйкес жан-жақты дамытуға бағытталған, оқытудың модульдік технологиясы (В.М.Монахов) оқу үрдісін мақсатты жобалап, құруға болады. Оқытудың компьютерлік технологиясы компьютермен жұмыс істеу техникасын меңгеру, сыныпта белсенділік таныту, жеке жұмыс істеу, жекелеп көмек көрсету, проблемалық оқыту технологиясы, тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясы (В.Ф.Шаталов) теория мен практиканы блок түрінде топтау, тірек-схема, тірек-конспект түрінде берілген теориялық материалдарды сыныпта меңгеру, үйде өз бетімен іздену, жұмыс істеу, түсіндіре басқарып - оза оқыту (С.Н.Лысенкова) алынатын білімнің алғашқы бөлігін алдын ала оқыту, деңгейлік саралап оқыту технологиясы бірнеше деңгейде тапсырма беру және жүйелік негізде оқыту технологиясы (Ғалиев Г.Г.), шоғырландырып - қарқынды оқыту технологиясы (Әбдіғалиев Қ.А., Нұрахметов Н.Н.), блоктық-модульдық технологиясы (Жанпейісова М.) бүгінгі таңда қолдау табуда.[1]
Бүгінгі жаһандану мен технологияның қарқынды дамуы жағдайында білім беру үдерісін ізгілендіру өзекті мәселелердің бірі болып табылады.
Білім беру процесін ізгілендіру жеке тұлғаның еркін дамуы үшін жалпыадамзаттық құндылықтардың қалыптасуын қамтамасыз ететін дидактикалық принциптерге негізделуі керек.
Мектептің бастауыш сатысында оқу-тәрбие үрдісін оқушылардың өзара іс-әрекетімен, мұғалім мен оқушының өзара қарым-қатынасын дұрыс ұйымдастыру арқылы оқушының ойлау белсенділігін арттыруға, сабақта интерактивтік әдісті тиімді пайдалануға болады. Мұндағы негізгі және жетекші үрдіс - іс-әрекетті оқытуды ұйымдастыру болып табылады. Бұл технологияның ерекшелігі - оқушылардың өздері ақпараттар жинап, өздері жаңалық ашуға ұмтылады, ізденіп жауабын тауып, өзінің көзқарасын логикалық түрде дәлелдей алады. Ол өз пікірін бір-біріне, топта, сынып алдында айта алады. Мұнда жеке тұлғаның рухын тәрбиелеуге, адамның адамгершілік болмысын қалыптастыруға басты назар аударылуы қажет. Білім мазмұнын меңгеру барысында оқушылардың жаңа процессуалдық біліктілігіне, ақпаратты алдын ала болжау қабілеттерін және қойылған міндетті шығармашылықпен дамытуына көңіл бөлінеді. Әрбір сабақта оқушылардың оқу біліктілігімен қоса ойлауы, іс-әрекеті, өзара қарым-қатынасы және өзінің сана-сезімі дамып, қарапайым ойлау операциялары (анализ, синтез, салыстыру, сұрыптау) және шығармашылық іс-әрекеті қалыптасады.
Мектептегі тәрбие жұмысының сапасы мұғалімнің оқушылардың оқу-тәрбие процесін дұрыс ұйымдастыра білуіне, оның тиімділігін арттыруға байланысты. Оқушы іс-әрекетінің маңызды және жетекші түрі - оқу.
Ғалым, педагог Л.В.Занков: Оқыту - оқушының рухани дамуын қамтамасыз етуі қажет,- деген. [2]
Көрнекті психолог Л.С.Выготский: Жақсы оқыту деп, ол баланың дамуына ілгері жүретін, оны жетекке алатын оқытуды айтады,- деп тұжырымдаған. [3]
Қазіргі кезде барлық мұғалімдер алдында тұрған өзекті мәселелердің бірі - оқушылардың шығармашылық ойлау қабілетін, білімі мен танымдық белсенділігін дамыту. Бұл жоғары оқыту стандарттарын қажет етеді.
Оқытудың алуан түрлі әдістерін тиімді қолдану сыныптағы оқу мәселелерін тиімді шешуге ықпал ететін әдістерді таңдауға байланысты, бұл оқушылардан белсенділік пен тәуелсіздікті талап етеді.
Педагогикалық ғылым мен озық тәжірибенің бүгінгі даму деңгейінде болған оқыту әдіс-тәсілдерінің бәрін де еркін игеріп, әрбір нақтылы жағдайларға орай солардың бірнешеуінің жиынтығын түрлендіре үйлесімді, әрі шығармашылықпен қолдану ұстаз шеберлігінің ең басты белгісі болмақ.
Оқыту әдістерінің сапасын осылайша түсіну оқытудың табыстылығының негізін қалайды және сабақтың тиімділігі мен сапасын арттырады.
Оқушыларға терең білім беру үшін жаңа технологияларды қолдана отырып төмендегі қағидаларды есте сақтағанымыз жөн:
1. Мұғалім пәнді өзі жетік меңгеріп, оны оқушыларға жай, қарапайым тілмен, өмірмен байланыстыра отырып беруі қажет.
2. Мұғалім оқушылардың жеке басының психологиясын (жан дүниесін) жете біліп, әр оқушының жүрегіне жол таба білуі керек.
3. Мұғалім әрбір оқушыға, бүкіл сыныпқа талап қоя білуі қажет.
4. Мұғалім әр сабақ сайын ғылым мен техника жаңалықтарын дұрыс қолдана білуі қажет.
5. Мүмкіндігінше, кейбір үлкен тақырыптарды топтап, жеке блоктар түрінде топтай алуы керек.
6. Оқушылардың есте сақтау қабілетін арттыру мақсатында жаңа сабақты тірек конспектілері мен жеке тірек белгілері бойынша беру.
7. Сабақта оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру үшін әртүрлі қызықты элементтерді қолдану.
8. Әрбір сабақ жоғары дәрежеде өтуі қажет.
Білім беру саласында атқарылып жатқан игі істермен қатар түбегейлі шешімін күтіп жатқан мәселелер де көп. Оның бірсыпырасы алдағы уақытта шешімін табар деген үміттеміз. Дана бабамыз Ж.Баласағұн: Елдің өзегі - білік, кілті - тіл, қадір қасиеті - кісілік деген екен.[10] Ойлап отырсақ, осы тұжырымдар тұтастай дерлік жастардың санасына, өн бойына сапалы біліммен, өршіл рухты сіңіретін, әлемдік өркениет асуында, елдің тәуелсіз туын берік ұстау үшін мұқалмайтындай жастарды тәрбиелейтін біздерге, педагогтарға арнап айтқандай сезіледі екен.
Қазіргі нарықтық экономиканың сұраныстарын қанағаттандыруға және экономиканың, өндіріс салаларының дамуына сай жастарға компотентті тұлға ретінде қалыптастыру үшін мұғалімдер оқытудың қазіргі технологияларын пайдаланып, оны одан әрі қазіргі заман талабына сай жетілдіруі керек. Осылайша оқушылардың білім жетістіктерінің деңгейін көтеруге әбден болады.
Оқушының шығармашылығы практикалық іс-әрекет пен білуге құштарлық арқылы дамиды. Шығармашылық сабақтар жаңа технологияларды қолдану туралы. Мұндай сабақтар оқушыға ерекше атмосфера, мұғалім мен оқушы арасындағы ынтымақтастық қатынасты тудырады. Бұл жағдайда мұғалім білімді түсіндіретін, бақылаушы емес, бағалаушы емес, бірақ танымдық қызметті ұйымдастыратын ұжымдық шығармашылық жұмыстың катализаторы болып табылады. Осындай дайындық қана оқушының ақыл-ойын ашып, оның шығармашылық қабілеттерін дамытады.
Кез-келген елдің экономикалық қуаты, халқының өмірінің жоғары деңгейі, оның әлемдік қауымдастықтағы орны мен салмағы осы елдің технологиялық даму деңгейімен анықталады. Жалпы қоғамның дамуы мен жаңа технологияларды енгізу сапасы осы елдегі білім деңгейіне және осы саладағы ақпараттандыру деңгейіне байланысты. Экономикалық дамыған елдердің тәжірибесі көрсеткендей, экономиканың, ғылым мен мәдениеттің қарқынды дамуының кепілі. Сондықтан біздің міндетіміз - қазіргі заманғы ақпараттық технологияларды меңгеру.
Оқыту технологиясы дегеніміз - оқыту үдерісін және оқытудың тиімділігін арттыру мақсатына негізделген оқыту процесін, бағдарламалауды жүзеге асыру мен бағалаудың жүйелік тәсілі.
Оқыту технологиясы педагогикалық әдістерге негізделген. 60-шы жылдары шетел зерттеушілері педагогикалық технология деген терминді енгізген. Педагогикалық технология дегеніміз - тәжірибеде жүзеге асырылатын белгілі бір педагогикалық жүйенің жобасы, ал педагогикалық жағдайларға сай қолданылатын әдіс-тәсілдер - оның құрамды бөлігі ғана.
Педагогикалық технология оқу процесін құру және ұйымдастыру формасымен анықталады. Педагогикалық технологияның ерекшелігі - алға қойылған мақсаттарға жету мүмкіндігіне кепілдік беретін оқу үрдісін құру және жүзеге асыру. Педагогикалық технологияның құрылымын түсінудің кілті тек пәннің мазмұны, мұғалім мен оқушының өзара әрекеті, оқушының ішкі даму процесі негізінде анықталған нақты мақсат болуы мүмкін.
Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасуы барысында орта білім берудің жүйелі реформалануы қоғамдық тұрғыдан үлкен маңызға ие. Білім беруді реформалауды жүзеге асырудың және бір маңызды сипаты - қазіргі уақыттағы оқыту үрдісін технологияландырудың қажеттілігінен туындап отыр. Осыған орай, соңғы кезде оқытудың әр түрлі педагогикалық технологиялары жасалып, мектеп өміріне енгізіліп жатыр. Олар: Лысенкованың алдын ала оқыту, Шаталовтың интенсивті оқыту (тірек сигналдарын пайдалану арқылы), Эрдниевтің ірі блоктан оқыту, мәселелік оқытудың белсенді әдісі, т.б.
Ал соңғы жылдары оқытудың модульдік технологиясы мен В.М.Монаховтың, Дьяченконың оқытудың ұжымдық тәсілі, сондай-ақ профессор Ж.Қараевтың оқытуды дербестендіру мен ізгілендіру ұстанымдарына негізделген жаңа педагогикалық компьютерлік технологиясын еліміздің көптеген мемлекеттерінде қолданып жүр.
Мектептерде жүргізіліп жатқан қазіргі тәжірибелік сынақ жұмыстардың басты міндеті жаңаша оқытудың педагогикалық технологиясын оқыту үрдісіне енгізу болып табылады. Мәселен, Л.В.Занков, Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдовтың бірлесе жасаған Дамыта оқыту жүйесі бір-бірімен тығыз байланысты әрі мынадай ұстанымдардан құралады:
1. Жоғары деңгейдегі қиындықта оқыту.
2. Теориялық білімнің жетекші ролі.
3. Оқу материалын жеделдете оқыту.
4. Оқу үрдісін оқушының сезінуі.
5. Барлық оқушылардың дамуы үшін жүйелі жұмыс істеу.
Л.В.Занковтың оқыту жүйесінде оқушы өзін емін-еркін сезінеалады, оның әлеуметтік мүмкіндігі мен дербестігінің дамуына жағдай жасалады. Осы жүйеде оқушы мен мұғалімнің арасындағы жаңа қарым-қатынастың іргесі қаланады. Мұғалім түсіндіруші, оқыту тұрғысында емес, оқушының оқу әрекетін ұйымдастырушы, бағыттаушы ретінде көрінеді.
Д.Б.Эльконин мен В.В. Давыдовтың зерттеулері оқу әрекеті және оның субъектісін қалыптастыруға бағыт алған. Оның құрылымы төмендегілер: оқу-танымдық мативтер, оқу тапсырмалары, оқу амалдары, оқу операциялары.
Педагогика ғылымында баланы оқыту мен тәрбиелеудің негізгі міндеті жан-жақты дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру болғандықтан, жаңа технология негізінде әдістемелік жүйенің басты бөлігі оқыту мақсаты болып қалады. Сондықтан, танымдық іс-әрекеті белгілі бір дәрежеде белсенді болуы қажет. Бұл әдістемелік жүйенің басқа бөліктерінің де (мазмұнның, әдістің, оқыту түрі мен құралдарының) өзара байланысы қалпын да өзгертілуін талап етеді. Мұны орындау үшін төмендегі ұстанымдар жүзеге асыруы керек:
1. Оқушылардың өзіндік ізденіс іс-әрекеттерінің әдістерін меңгеруді талап етеді. Өйткені бұл әдістердің күнделікті пайдаланып жүрген оқыту әдістерінен үлкен айырмашылығы бар. Яғни, жаңа жағдайдағы Оқыту әдістемесі деп отырғанымыз оқушы-мұғалім ұстанымының өзара тығыз байланысы. Демек, мұнда бірінші орында оқушы тұрады және оның өз бетімен білім алудағы белсенділігіне баса назар аударады.
2. Жаңаша оқытудың негізгі түрлері: оқытудың дербес және топтық түрлері болып саналады. Бұл жердегі алға қойылатын басты мақсат - оқушыға деген сенім, оның өз ісіне жауап беру мүмкіндігіне сүйеніп беделі мен қадір-қасиет сезімін дамыта түсу. Ал оқытудың фронталды түрі, көбінесе, бағыт беру, талқылау және түзету енгізуде ғана пайдаланылып отырады.
3. Жаңа технологияның мақсаты бойынша оқытуды ізгілендіруіміз керек. Бұл үшін оқу құралдары оқушының өздігінен танымдық іс-әрекетін жүргізе алатындай болуы шарт.
Әрбір педагогикалық технология жеке тұлғаның өзін-өзі дамытуына, өзіндік және шығармашылық қабілеттерін дамытуға, қажетті біліктер мен дағдыларды қалыптастыруға және өзін-өзі дамытуға қолайлы жағдайлар жасауға қажетті объективті әдіснамалық мүмкіндіктерді қамтиды.
Қазіргі кезеңде қолданылып жүрген жаңа педагогикалық технологияның негізіне мыналар жатады:
* Әрбір оқушының жеке, дара ерекшеліктерін ескеру;
* Оқушылардың қабілеттерін, шығармашылығын арттыру;
* Оқушылардың өз бетінше жұмыс істеу, іздену дағдыларын қалыптастыру.
Жаңа педагогикалық технология:
* Ынтымақтық педагогикасы;
* Білім беруді ізгілендіру технологиясы;
* Проблемалы оқыту технологиясы;
* Тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясы;
* Түсіндіру басқарып оза оқыту технологиясы;
* Деңгейлік саралап оқыту технологиясы;
* Міндетті нәтижеге негізделген деңгейлеп, саралап оқыту технологиясы;
* Модульдік оқыту технологиясы;
* Жобалап оқыту технологиясы.
Ынтымақтастық педагогикасының негізгі мақсаты - талап ету педагогикасынан қарым-қатынас педагогикасына көшу, балаға ізгілік тұрғысынан қарау және де оқыту мен тәрбиелеудің ажырамас бірлігі.
Ынтымақтастық педагогикасының ерекшеліктері:
* Мұғалім - оқушы, оқушы - мұғалім, оқушы - оқушы, оқушы да субъект, мұғалім де субъект.
* Оқушының жеке басында ізгілік қарым-қатынас.
* Оқушы мен мұғалімнің арасындағы өзара түсінушілік, ынтымақтастық қарым-қатынас.
Білім беруді ізгілендіру технологиясының мақсаты - баланы азамат етіп тәрбиелеу, баланың танымдық күшін қалыптастыру және дамыту, балаланың жанына және жүрегіне жылылық ұялату.
Проблемалы оқыту технологиясының негізгі мақсаты - оқушыны өз бетімен ізденуге үйрету, олардың танымдық және шығармашылық икемділіктерін дамыту. Проблемалы оқыту технологиясының басты ерекшеліктері:
* Оқушының белсенділіктерін арттыру;
* Оқу материалдарын баланы қызықтыратындай құпиясы бар мәнде жеткізе білу;
* Оқушы материалдарды сезім мүшелері арқылы қабылдап қана қоймай, білімге деген қажеттілігін қанағаттандыру мақсатында да меңгереді.
Тірек белгілері арқылы оқыту технологиясының негізін қалаған В.Ф.Шаталов болып табылады. Тірек белгілері арқылы оқыту технологиясы төмендегідей мақсаттарды көздейді:
* Білім, білік, дағдыны қалыптастыру;
* Барлық баланы оқыту;
* Оқытуды жеделдету.
Тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясының ерекшеліктері:
* Үнемі қайталау, міндетті кезеңдік бақылау, жоғары деңгейдегі қиыншылық, ірі блокпен оқыту, тіректі қолдану;
* Жеке бағдарлы қарым-қатынас ықпалы;
* Ізгілік, еркімен оқыту;
* Әр оқушының жобасының жариялылығын түзетуіне, өсуіне, табысқа жетуіне жағдай жасау;
* Оқыту мен тәрбиенің бірлігі.
Түсіндіре басқарып оза отыра оқыту технологиясының авторы - жаңашыл мұғалімдердің бірі әрі бірегейі Ресейлік мұғалім С.Н. Лысенкова. Бұл технологиясының негізгі мақсаты - барлық баланы табысты оқыту. Түсіндіре басқарып оза отырып оқыту технологиясы төмендегідей ерекшеліктермен сипатталады:
* Оқыту материалдарының бірізділігі және жүйелілігі;
* Саралау, әр оқушыға берілетін тапсырмалардың қолайлылығы;
* Бағдарламаның, кейбір тақырыптардың қиыншылығын жеңу, қиын тақырыптарды біртіндеп оңайлату әдісін, яғни оза оқыту әдісін қолдану, сабақты пысықтауға әуелі озаттар, сосын орташалар, ең соңында нашар оқушыларды қатыстырады;
* Бірте-бірте толық дербестілікке өту;
* Сыныпта қалыпты жағдай қалыптастыру, түсінетін, өзара көмек, ынтымақтастық қарым-қатынас;
* Оқушының қателігін ескерту, бірақ еш жазғырмау;
* Үй тапсырмасы тек әр оқушының мүмкіндігіне қарай (әркім өзі орындай алатын жағдайда ғана) беріледі;
* Білім, білік, дағдыны дамыта меңгеру;
* Түсіндіруді қабылдау.
Деңгейлік саралап оқыту технологиясының негізіне әр оқушыны оның қабілеті мен мүмкіндік деңгейіне қарап оқытуды оқушылардың әртүрлі топтардың ерекшелігіне сәйкес бейімдеу, ыңғайлау жатады. Деңгейлік саралап оқыту технологиясының ерекшеліктері төмендегідей:
* Күштілер өздерінің қабілеті мен икемділігін одан әрі бекіте түседі де, ал әлсіздер өзін-өзі сынап қарауға мүмкіндік алып, өзіне деген сенімсіздіктен арылады;
* Әлсіз топтарда оқуға деген ынта арта бастайды;
* Білім дәрежесі деңгейлес оқу топтарында аздап жеңілдейді.
Міндетті нәтижеге негізделген деңгейлік саралап оқыту технологиясы төмендегідей ерекшеліктермен сипатталады:
* Білімнің базалық деңгейі барлық оқушылар үшін міндеттілігі;
* Оқушыларға берілген тапсырманың саралануы: тапсырма оқушының күші жететіндей және қолайлы болуға міндетті;
* Білімнің базалық деңгейі оқытудың жаңа технологиясының механизмі ретінде оқушының бірте-бірте өрістей дамуына мүмкіншілік жасауы керек;
* Оқушыға оқу деңгейін таңдауға ерік беруге тиіс;
* Оқушы өз мүмкіндігіне орай тек міндетті деңгейден кем емес білім алуға ерікті.
Модульдік технология дамыта оқыту идеясына негізделген. Модульдік оқытудың мақсаты - оқушының өз бетінше жұмыс істей алу мүмкіндігін дамыту, оқу материалын өңдеудің жекелеген тәсілдері арқылы жұмыс істеуге үйрету.
Модульдік оқытудың өзегі - оқу модулі. Оқу модулі:
* Ақпараттардың аяқталған блогынан;
* Бағдарламаны табысты мұғалімнің нұсқауларынан;
* Оқушы іс-әрекетінің мақсаты бағдарламасынан тұрады.
Модульдік оқыту білім мазмұны, білімді игеру қарқыны, өз бетінше жұмыс істей алу мүмкіндігі, оқудың әдісі мен тәсілдері бойынша оқытудың дербестігін қамтамасыз етеді.
Қазіргі педагогика ғылымының ерекшеліктерінің бірі - баланың жеке дамуына бағытталған оқытудың жаңа технологияларын жасауға ұмтылу. Ал жаңа педагогикалық технологиялар оқытудың жалпы мақсаттарымен ұштастырылған пәндер мен әдістердің міндеттері, мазмұны, формалары мен әдістерінің күрделі және ашық жүйесін құрайды.
Оқыту технологиясын жетілдірудің педагогикалық бағытының негізгі идеясы - бұрын алынған білімді қолдана отырып, психиканың дамуына, орта білім беру бағдарламасынан жеке және саралап оқыту бағдарламасына көшу болып табылады.
Жаңа технологияның принциптері - оқытуды ізгілендіру, өздігінен дамитын, дұрыс шешім қабылдай алатын, өзін-өзі жетілдіріп тәрбиелеуші тұлға қалыптастыру болып табылады.
Педагогикалық технологияларды әзірлеу кезінде мұғалімдердің педагогикалық технологиялары, әдістемелік бірлестіктер, олардың зерттеу жұмыстары, шығармашылық қызметі қолданылады.
Оқытудың жаңа технологиялары мұғалімнің алдына төмендегідей міндеттерді қояды:
1. Педагогикалық қызметтің өзекті мәселесін білу;
2. Оқу бағдарламасының түрлендірген нұсқауларын құрастыру;
3. Оқу модулін құрастыру;
4. Оқу жобаларының мазмұнын анықтау, әр оқушыға арналған тапсырмалар құрастыру;
5. Оқушылардың жаңа материалдарды меңгеруі бойынша деңгейленген жаттығулар жүйесін жасау;
6. Оқу-әрекеттерінің материалдарын іріктеп ала білу.
Осы аталған оқыту міндеттерін мұғалім меңгеруі үшін, ұстаздар қауымымен төмендегідей педагогикалық жұмыстар жүйесі жүргізілуі керек:
* Проблемалық-рөлдік ойын;
* Рефлексивті-рөлдік ойын;
* Панорамалық сабақтар;
* Педагогикалық ринг;
* Педагогикалық идеялар аукционы;
* Ашық сабақтарға кіру, талдау және т.б.
Барлық жаңа технологиялардың басты мақсаты - оқушылардың жеке және жеке ерекшеліктерін ескеру, олардың өз бетінше ізденісі мен шығармашылығын арттыру.
Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың жаңа педагогикалық технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты білгір маман болу мүмкін емес. Жаңа педагогикалық технологияны меңгеру мұғалімнің зейін-зерделік, кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және басқа да көптеген ұстаздық келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін жүйелі ұйымдастыруына көмектесеалады.
Президенттің жолдауында: Ұлттың бәсекеге қабілеттілігі бірінші кезекте білім деңгейімен айқындалады -деген байламы жеке адамның құндылығын арттыру, оны дайындайтын ұстаз жауапкершілігінің өсуі, тынымсыз еңбек, сапалы нәтиже деген ұғыммен егіз десек те болады.[34]
Қазіргі мектеп жағдайындағы білім берудің ұлттық моделіне өту оқыту мен тәрбиелеудің соңғы әдіс-тәсілдерін, жаңа инновациялық педагогикалық технологияны игерген, психологиялық-педагогикалық диагностиканы қабылдай алатын, педагогикалық жұмыста қалыптасқан бұрынғы ескі сүрлеуден тез арада арылуға қабілетті және нақты тәжірибелік іс-әрекет үстінде өзіндік дара жол салуға икемді, шығармашыл педагог-зерттеуші, ойшыл мұғалім болуын қажет етеді.
Мемлекеттік білім беру стандарттары деңгейінде оқу процесін ұйымдастыру жаңа педагогикалық технологияларды енгізуді талап етеді. Сонымен, білім беру үдерісіне жаңа инновациялық әдістерді енгізу студенттердің білімге деген қызығушылығы мен құштарлығын арттырады, өз бетінше ізденуге және шығармашылықпен жұмыс істеуге мүмкіндік береді.
Оқу тәрбиесі үрдісінде педагогикалық жаңалықтарды енгізу 4 кезеңнен тұрады:
1. Жаңа идеяны іздеу, инновацияларды ұйымдастыру, жаңалықтарды іздестіру
2. Жаңалықтарды ұйымдастыру
3. Жаңалықтарды енгізу, оқу-тәрбие үрдісінде жаңа инновациялық әдіс-тәсілдерді пайдалану
4. Жаңалықтарды бекіту[9]
Қазақстан Республикасының Білім Туралы Заңында оқыту формасын, әдістерін, технологияларын таңдауда көпнұсқалық қағидасы бекітілген, білім мекемелерінің педагогтарына өзіне оңтайлы нұсқаны тиімділігіне қарай пайдалану мұғалімнен үлкен шеберлікті талап етеді.
Бастауыш мектеп оқушыны тұлға етіп қалыптастырудың, алғашқы баспалдағы.
Инновациялық технологиялардың бастауыш мектептегі білім сапасын арттырудағы рөлі:
* Әр сабақта интерактивті әдістерді қолдану;
* Әр оқушының психологиялық ерекшеліктерін ескеру;
* Міндетті деңгейдегі білімді қалыптастыра отырып, мүмкіндік деңгейлерін ашу;
* Инновациялық технологияларды сынау арқылы тиімділігін арттыру, мектеп жағдайына бейімдеу.
Бастауыш сынып мұғалімдері өз сабақтарында оқушылардың тілін дамытуда, өздік жұмыс жасау, өз дағдыларын қалыптастыруда өз ойларын еркін жеткізе алуға баулуда.
Заман талабына сай технологияларды қолдану ауқымы, түрлері өзгеріп отырады. Бірақ, ең басты технологияларды тиімді, жүйелі қолдану керек.
Инновациялық технологиялар:
* Жобалау технологиясы;
* Саралап, даралап оқыту;
* Дамыта оқыту технологиясы;
* Модульдік оқыту технологиясы;
* Сын тұрғысынан ойлауды дамыту ;
* Сатылай комплексті талдау;
* VTS бағдарламасы;
* Деңгейлеп оқыту технологиясы;
Инновациялық технология нәтижелері:
1. Түрлі әдістерді пайдалану сабақтың нақты мәнін терең ашуға көмектеседі.
2. Оқушылардың барлығын сабаққа қатыстыруға мүмкіндік туды.
3. Олардың әрқайсысының деңгейін анықтай аласың.
4. Оқушылардың көбін бағалауға мүмкіндік аласың.
5. Оқушыларды ізденіске баулып, өз бетімен жұмыс істеуге үйретеді.
6. Оқушылардың қабілеттері, сөз саптау еркіндігі, ұйымшылдығы, шығармашылық белсенділігі артады.
7. Жеке тұлғалық сипатын дамытуға, шығармашылығын шыңдауда, өзіне деген кәсіби сенімін қалыптастырады.
Педагогикалық үрдісте жаңа технологияларды енгізіп, интерактивті оқытуды пайдалану мұғалімдерді шеберлік жағынан шыңдайтындығы дау тудырмайды. Білім туралы Заңда қабылданған білім беру жүйесінің жаңа моделі 2004 жылы ЮНЕСКО ұсынған халықаралық білім жүйесіне сәйкестендірілген. Осы заңның 8-бабында білім беру жүйесі басым міндеті ретінде оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық, ғаламдық, коммуникациялық желілерге шығу деп аталып отыр.[7]
Қазіргі білім беру саласында оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты және жан-жақты маман болу мүмкін емес екені анық.
Жаңа технологияларды игеру мұғалімнің интеллектуалды, кәсіби, адамгершілік, рухани, азаматтық және басқа да көптеген адами аспектілерінің қалыптасуына әсер етеді, білім беру моделін дамытуға және тиімді ұйымдастыруға көмектеседі.
Сабақта қолданылатын әдістердің көмегімен тұлға ретінде шығармашылық ойлау туралы дамыған білім алынады.
Педагогикалық технологияларды талдау барысында мына факторлар ескерілуі керек:
* Алынып отырған технология сабақтың тақырыбы мен мазмұнына сай болуы;
* Тиімділігі, жүйелілігі және басқа жақтары.
ХХІ ғасырда барлық елдер бірінші орынға білім беру сапасын қояды. Оның өлшемі тек сауаттылық деңгейімен (жазу, оқу, есептеу) өлшенбейді, оның критерийі - функционалдық сауаттылық.
Бұл проблемаларды шешуде жаңа технологиялардың атқаратын орны бөлек. Болашақта өркениетті елдердің жоғары технологиясын меңгерту, дүниежүзілік білім кеңістігіне шығу - бүгінгі күннің мақсаты.
Қазіргі кезеңде Республикамызда білім берудің жаңа жүйесі жасалып, қазақстандық білім беру жүйесі әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда. Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңының (Астана, 2000 жыл) 18-бабының 8-тармағында: Оқытудың жаңа технологияларын сынақтан өткізу, білім берудің жаңа мазмұнын енгізу үшін білім беру бағдарламалары әзірлену мүмкіндігі,-атап көрсетілген. [7]
Білім беру саласында оқытудың жаңа педагогикалық технологияларын практикада меңгермейінше сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес. Ал, жаңа технологияны меңгеру оқытушының интеллектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және де басқа көптеген адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, білімгер тұлғасын дамытып, оқу-тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі.[3.47]
Білім мен ғылымды өз дәрежесінде меңгерген елдер ғана әлемдік дамудың алдында, озық көштің бұйда ұстар тұсында болады. Өйткені бүкіл рухани мұраттың материалдық базасы - экономиканы өркендету ісінде ғылым мен техниканың шешуші рөл атқаратыны ақиқат. Болашаққа біліммен қадам басып, лайықты қолтаңбамызды қалдырайық. Ұрпаққа ұялмай тарту ететін мұрамыз да, мұрағатымыз да осы болсын, -деп үлкен сенім артқан Елбасы сөзінен де осы жайларды анық байқаймыз [34]. Осы салада өз бетімен шығармашылық әрекет жасауға қабілетті мамандар даярлауда жеке тұлғаны қалыптастыруды көздеуге бағытталған педагог пен оқушы әрекетінің тиімділігін арттырудың жолдарының бірі - педагогикалық жаңа технологияларды орынды қолдану болып табылады. Педагог білім беру іс-әрекетінің субъектісі ретінде оқу үрдісінде жаңа педагогикалық технологиялардың әдіс-тәсілдерін, формаларын жүзеге асыратын кәсіп иесі. Сондықтан білім берудегі барлық оңды өзгерістер педагогтың жаңаша ойлау тәсілімен, жаңа шығармашылық іс-әрекеттерімен, өзіне және шәкіртіне деген жаңа қатынасымен тікелей байланысты болмақ.
Педагогикалық технология - педагогикалық мақсатқа жету үшін пайдаланылатын барлық дара, инструментальдық және методологиялық құралдардың қолдану реті мен жиынтығының жүйесін білдіреді(Кларин М.В.). Бүгінгі таңда П.М.Эрдниевтің дидактикалық бірліктерді шоғырландыру технологиясы, Д.БЭльконин мен В.В.Давыдовтың дамыта оқыту технологиясы, Ш.А.Амонашвилидің ізгілікті-тұлғалық технологиясы, В.Ф.Шаталовтың оқу материалдарының белгі және сызба үлгілері негізінде қарқынды оқыту технологиясы, М.Чошановтың проблемалық модульді оқыту технологиясы, П.И.Третьяковтың, К.Вазинаның модульдік оқыту технологиясы, өзбекстан психологтар ассоциациясының мүшесі Ф.Я.Вассерманның биоақпараттық технологиясы, В.М.Монаховтың, В.П.Беспальконың және басқа да көптеген ғалымдардың технологиялары оқу үрдісінде кеңінен танымал. Ал, Қазақстанда Б.А.Тұрғынбаеваның дамыта оқыту технологиясы, М.М.Жанпейісованың модульдік оқыту технологиясы, Ж.Қараевтың технологиялары оқу үрдісінде қолданылуда.
Сабақтың мақсаты мен мазмұнына байланысты әр мұғалім оқу үрдісінде инновациялық технологияларды өз қалауы бойынша қолдана алатыны белгілі. Ал пән мұғалімдері оқушылардың біліктілігін арттыру үшін жүйелі түрде жаңа технологияларды қолданатын болса, оларды қабылдаған болашақ маман болашақта сол қызметке қайта оралып, нәтижесін іс жүзінде көретіні анық.
Жаңа педагогикалық технологиялардың қайсы бір түрі болсын маман даярлауға ықпалы өте зор. Оларға:
1. Дамыта оқыту - күрделі құрылымды, біртұтас педагогикалық жүйе. Оның нәтижесінде әр білімгердің өзін-өзі өзгертуші субъект дәрежесінде көтерілуі көзделіп, оқыту барысында соған лайық жағдайлар жасалады. Дамыта оқытудың дәстүрлі оқытудан айырмашылығы: оқу үрдісінің мүшелерінің әрекеттестік ерекшеліктерінде, олардың қарым-қатынас сипатында, танып-білу үрдісін ұйымдастыру және ондағы коммуникациялар түрлерінде, т.б. Дамыта оқыту идеясы бойынша білімгерге оқу мақсаттарын қоюда, шешуде ешқандай дайын үлгі берілмейді. Мақсатты шешу іштей талқылау, жинақтау арқылы жүзеге асады. Оқытушы - сабақ үрдісін ұйымдастырушы, бағыттаушы адам рөлінде болады. Әрбір білім алушы шешімді тапқан кезде оның дұрыстығын өзінше дәлелдей біліп, пікірін айтуға мүмкіндік беріліп, жауаптар тыңдалады [3.121]. Дамыта оқытуда болашақ маманның ізденушілік-зерттеушілік және білім алуға деген ынта-ықыласы артып, кәсіби белсенділігі мен қызығушылығы молаяды. Сабақ мұндай жағдайда 3 құрамдас бөліктерден тұратын болады:
1. Оқу мақсаттарының қойылуы;
2. Оны шешудің жолын бірлесе қарастыру;
3. Шешімнің дұрыстығын дәлелдеу.
Бұл үшеуі дамыта оқытудың Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдовтар жасаған жүйесінің негізгі компоненттері [5].
Дамыта оқыту жүйесі мұғалім мен оқушы арасындағы қарым-қатынас, ынтымақтастық, өзара сыйластық пен түсіністік сапасын дамытады. Оқушы өз ойын сенімді түрде жеткізе алатындай жағдайға назар аударылады.
Болашақ мамандарды дайындауда соңғы жылдары дидактикада көбірек көңіл бөлініп отырған кәсіптік мақсат принципіне негізделген оқытудың мазмұнын, формаларын, құралдарын, әдістерін таңдау маңызды.
Қорыта айтқанда, жаңа педагогикалық технологиялар білім алушыларға білім берудің мазмұны мен формасын ілгерілеушілік жағына өзгерістер енгізіп келе жатқанын толық сеніммен айтуға болады. Біздің көксейтініміз де, көздейтініміз де сол - әлемдік білім кеңістігінің көкжиегіне қол жеткізіп қана қоймай, әдістемелік білім дәрежесі жоғары, алға қойған мақсатты іс жүзінде асыра алатын маман даярлаудың сапасын арттыру.
Білім берудің ұлттық моделінің басты бағыты - адамды қоғамның маңызды құндылығы деп тану, оның ұлттық көзқарасын қалыптастыру, сол арқылы оқушылардың рухани байлығын, шығармашылық еркіндігін, белсенділігі мен кәсібилігін байытуға жағдай жасау. Егер біз ұрпағымызды заман талабына сай ақылды, білікті, мәдениетті және білімді етіп тәрбиелегіміз келсе, оның дүниетанымын адами деңгейде дамытып, ұлттық және азаматтық намысы бар ұрпақты тәрбиелегіміз келсе, онда білім берудің түрлері мен әдістерін жаңарту қажет .
Үйреншікті әдіс - тәсілдер баланы зеріктіріп жіберетіні анық. Сондықтан да қайткенде де баланың ойына, сезіміне серпіліс енгізуді мақсат етіп қою әр ұстаздың басты міндеттерінің бірі болуы керек. Сан алуан әрекет арқылы ақыл - ойды ұштау, жетілдіру, жеке тұлғаның өзіндік идеясын, көзқарасын, сенімділігін, жауапкершілігін біртіндеп дамыту жолдарын іздестіру - бүгінгі таңдағы қажеттілік болып табылады. Қоғамымыздың қазіргі даму кезеңі мектептегі білім беру жүйесінің алдына оқыту үрдісін технологияландыру мәселесін қойып отырғаны белгілі. Мектептің негізгі құндылығы оқушы дейтін болсақ, оған жеке тұлға ретінде қарау - біздің міндетіміз. Соған байланысты мұғалімдерге жаңа талаптар қойылу үстінде. Жаңа технологияны жузеге асыру барысында мұғалімнің белсенділігі, шығармашылық ізденісі, өз мамандығына деген сүйіспеншілігі, алдына келген шәкірттерін бағалауы орын алады.
Білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты, жан - жақты маман иесі болу мүмкін емес екені айдан анық. Жаңа технологияны меңгеру ұстаздың интелектуалдық, кәсіптік адамгершілік, рухани азаматтық және де басқа көптеген адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін - өзі дамытып, оқу - тәрбие үрдістерін тиімді ұйымдастыруына көмектесе алады.Бұрынғы оқытуда көптеген қателер жіберіледі. Келесі жолы сол қателер қайтадан қайталана береді. Нәтиже жоқ. Неліктен? Әлі де не жетіспейді? деген сұрақтарға оқытудың жаңа технологияларымен танысқаннан кейін жауап тапқандаймыз.
Кеше:
- Даму бір бағытта ғана жүргізіледі.
- Тапсырмалар жалпылама беріледі.
- Істі ұжымдасып, бірлесіп атқармайды.
- Өзара шынайы сұхбат болмайды, мәлімет қана жүргізіледі.
- Басты мақсат адам тәрбиелеу емес, жоспарды орындау ғана болатын.
Бүгін:
- Білім беру жан - жақты.
- Тапсырмалар түрлері көп.
- Қазіргі оқытуда топтап, саралап, деңгейлеп, дамыта оқытулар бар.
- Қазір өзара шынайы баламен сұхбат жүргізсеңіз, мәлімет алмассаңыз, өз ойын ашық айтуға үйренеді.
- Қазіргі таңдағы басты мақсат Мен деген дара тұлғаны тәрбиелеу болып табылады.
Бүгінгі таңда технологияның басты мақсаты студенттерді іс-әрекет субъектілері ретінде қалыптастыру болып табылады. Қазақ тілі мен әдебиеті сабағындағы ең тиімді технология - М.Жанпейісованың модульдік оқыту технологиясы. Бұл технологияны таңдаудағы басты мақсатым - оқушыға тұлға ретінде дамуына мүмкіндік беру. Осы технологиямен жұмыс жасайтын әрбір студент кез-келген материалды диалектикалық талдау, материалды қорытындылау және жинақтау, ең маңыздылары мен маңыздыларын бөліп алу қабілеттерін дамытатынын анық байқадым.
1.2 Модульдік оқыту технологиясы туралы түсінік
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым туралы Заңыңда Білім беру жүйесінің басты міндеті - ұлттық және жалпы адамзаттық құңдылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізіңде жеке адамды қалыптастыруға және білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау; оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру- деп білім беру жүйесін одан әрі дамыту міндеттері көрсетілген. Солардың бірі білім беруді ақпарттандыру барысында дидактикалық және оқыту құралы болып компьютер саналады.[7]
Активті экран кешені білім үдерісіңде қолданылатын ақпаратты көрсетуге және оны компьютермен басқаруға тағайыңдалған әмбепап интерактивтік жүйе болып табылады. Бағдарламалық-техникалық кешеңді дидактикалық мақсатта пайдалану барысыңда олардың негізгі қызметі - жалпы ақпаратпен кәсіби біліктілікті жетілдіру бағытыңда қолданып, сонымен қатар бұл құралдың оқушылардың ойлау және ойын қысқа және түсінікті түрде жеткізе білу қабілетін арттырып, өз ойларын жаңа технология құралдары көмегімен жүзеге асыруын қалыптастыруды қамтамассыз ете алатыны белгілі болатын.
Бағдарламаның-техникалық кешеннің құрамына кіретін интерактивті тақтаны оқытушыға сабақты ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz