Қазақстан Республикасында Президенттік билік институты

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 60 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Қорқыт Ата атындағы Қызылорда университеті

АЛДЕБАЕВА ФАРИЗА НУРБОЛАТОВНА

Қазақстан Республикасындағы Президенттік билік: қалыптасуы мен дамуы

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

6В04245 (5В030100) - «Құқықтану»

Қызылорда 2021

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Қорқыт Ата атындағы Қызылорда университеті

«Қорғауға жіберілді»

«Құқықтану»кафедрасының меңгерушісі

Л. М. Қаржаубаева

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: «Қазақстан Республикасындағы Президенттік билік:

қалыптасуы мен дамуы»

6В04245 (5В030100) - «Құқықтану» мамандығы

Орындаған: Алдебаева Ф. Н.

Ғылыми жетекшісі: Мадалиева А. А.

Қызылорда 2021

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 4

1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ПРЕЗИДЕНТ ИНСТИТУТЫ ҚАЛЫПТАСУЫНЫҢ ТАРИХИ НЕГІЗДЕРІ . . . 7 1. 1. Президент тұжырымдамасы . . . 7

1. 2. Қазақстан Республикасында Президенттік билік институты . . . 10

1. 3. Қазақстан Республикасында Президенттік билік институтының дамуы . . . . 30

2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ПРЕЗИДЕНТТІК БИЛІК ТАРМАҚТАРЫНЫҢ БӨЛІНУІ . . . 35

2. 1. Қазақстан Республикасында Президенттік билік тармақтарының бөлінуі . . . 35

2. 2. Қазақстан Республикасының атқарушы билігі . . . 40

2. 3. Қазақстан Республикасының заң шығарушы билігі . . . 45

2. 4. Қазақстан Республикасының сот билігі . . . 54

2. 5. Қазіргі кезде Қазақстан Республикасындағы Президенттік биліктің дамуы . . . 57

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 60

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 65

КІРІСПЕ

Зерттеу жұмысының өзектілігі. Қазақстан Республикасы жеке, дара, тәуелсіз мемлекет болып қалыптасуында президенттік билік институтының рөлі ерекше болды.

Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алған күннен бастап, тарих сахнасы жаңаша сипатқа ие болды. Яғни, Қазақстан Республикасы тарихта тұңғыш Президент Н. Ә. Назарбаевтың Қазақстанда Президенттік билік орнатуы, мемлекетіміз тәуелсіз, дербес, құқықтық, зайырлы, әлеуметтік жүйе ретінде қалыптасқан халық ретінде көріне бастады. Әрине, бұл жолға жетудің өзі оңай болған жоқ. Қазақстан мемлекеті тәуелсіздікке қол жеткізу үшін көптеген қиындықтарды бастан өткерді. Осы жолда көптеген азаматтарымыз құрбан болды. Елі үшін құрбан болған азаматтарымыз мәңгілік біздің есімізде болмақ. Ендігі кезекте, осы тәуелсіздікке қол жеткізуде президенттік биліктің алтын орны, маңыздылығы туралы айтып өтейік.

Қазақстан Республикасында Президенттік билік институтын орнықтырудың өзі - үлкен бір тарихи оқиға болды.

Қазақстан республикасында Президенттік билік орнату туралы ойлар XX ғасырдың басында Алаш партиясының бағдарлама жобасында « . . . Үкімет басында Учредительное собрание мен Г. Дума қалауынша кесімді жылға сайланатын президент болу. Президент халықты министрлер арқылы бағу . . . » [1, 10 б. ], - деп жарияланған болатын.

Алаш партиясының аңсаған тәуелсіздігіне Қазақстан Республикасы XX ғасырдың тоқсаныншы жылдарында жетті. 1990 жылы 24 сәуірде Қазақ КСР-нің 12 шақырылымы Жоғарғы кеңесінің I сессиясында Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Қазақстан Республикасының тұңғыш Президенті болып сайланды. Қазақстан Республикасының негіздері, заңдар жүйесі, реформалар қалыптаса бастады. Қазақстан Республикасында президенттік билік біртіндеп орнықтырыла бастады.

Бұл жерде Қазақстан мемлекетінің заң жүзінде бекітілген өзіндік құқықтары, міндеттері пайда болды.

Қазақстан Республикасы Президенттік басқару институтын тарихи тұрғыдан сипаттайтын болсақ, мемлекетіміздің басқарушылық, тәуелсіздік үшін күрес жолында көптеген үлесімізді қосар едік.

Қазақстан мемлекетінде билік тармақтары, президент өкілеттіктері, мәртебесі, жалпы азаматтар, ҚР халқына арналған Конституциясы, нормативтік құқықтық актілері, реформалары қалыптаса бастады.

Мемлекеттік билік жүйесінің қызмет атқаруы - ұлттық негіздегі татулықты, бірлікті көрсетіп тұр. Қазақстан Республикасы Президентінің мемлекетті басқарудағы атқаратын рөлі, мәртебесі ерекше және ең маңызды жүйелердің бірі болып табылады.

Қазақстан Республикасының Конституциясында «Қазақстан Республикасының Президенті мемлекеттік биліктің барлық тармағының келісіп жұмыс істеуін, үкімет органдарының халық алдында жауапкершілігін қамтамасыз етеді» [2, 295 б. ] - делінген. Бұл Қазақстан Республикасы Президентінің қазақ халқы алдында үлкен жауапкершілікті арқалап, өз міндеттерін орындайтын, халық алдында абыройлы, құрметті тұлға екендігін көрсететін бап болып табылады.

Қазірде Президенттік басқарудың құқықтық негіздері айқындалғанмен, Қазақстан Республикасының саяси жүйедегі орны әлі де болса, белгіленген жоқ.

Президенттік басқару институтын қалыптастыру үшін бұрынғы өткен тарихымызды терең зерттеп, мемлекетіміздің дамуына үлес қосуымыз қажет.

«Қазақстан Республикасының Президенті - мемлекеттің басшысы, мемлекеттің ішкі және сыртқы саясатының негізгі бағыттарын айқындайтын, ел ішінде және халықаралық қатынастарда Қазақстанның атыннан өкілдік ететін ең жоғары лауазымды тұлға» [3, 295 б. ], - деп Конституцияда белгіленген.

Қазақстан Республикасының Президенттік билік жүйесінің қалыпты түрде жұмыс жасауын қамтамасыз ету Қазақстан Республикасы Президентінің басты міндеті болып табылады.

Мемлекетімізде қабылданған реформаларды заңдық негізде қарастыратын болсақ, Қазақстан Республикасының заңнама негіздерін, жүйесін әлі де толықтыру қажет және осы заңнама қорлары нақты мәселелерді қамтуы тиіс.

Дипломдық жұмыстың обьектісі. Дипломдық жұмыстың негізгі обьектісін Қазақстан Республикасында Президенттік билік институты негіздері, жүйесі, Қазақстан Республикасында Президенттік биліктің қалыптасуы мен дамуы, билік тармақтарының бөлінуі, Қазақстан Республикасы Президентінің Парламент жүйесімен өзара қарым-қатынасы құрайды.

Дипломдық жұмыстың пәні. Қазақстан Республикасында Президенттік басқару негіздерінің қалыптасуы мен дамуы, ерекшеліктері, Қазақстан Республикасы Президентінің басқару жүйесіне қосқан үлесі дипломдық жұмыстың нақты пәні болып табылады.

Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Қазақстан Республикасының Президенттік басқару институтының негіздері, ерекшеліктері, билік тармақтарының маңыздылығы, Қазақстан Республикасында Президенттік биліктің қалыптасуы мен даму негіздерін ашып, нақты негізде көрсету болып табылады. Бұл нәтижеге қол жеткізу үшін де көп еңбектер атқарылуы керек. Ол еңбектер мынадай пайымдауларды қамтуы тиіс:

Президенттік басқару институтының маңыздылығы, өзектілігі;

Президенттік билік тармақтарының заңнама негізінде саралануы;

Қазақстан Республикасы Президентінің мемлекетіміздің дамуында қосып жатқан үлесі.

Зерттеу жұмысының теориялық және әдістемелік негіздер. Дипломдық жұмыс жазу барысында студент барлық ғылыми еңбектер, мақалалар, журналдар, президенттік басқаруға, билік жүйесіне қатысты әдебиеттерді зерттеп, жіті қарап, тақырыпқа байланысты нақты ақпараттар жүйесін қолданды.

Студент дипломдық жұмыс барысында ғылыми негіздегі жалпы және арнайы әдістер жүйесін, жұмыс методологиясы: анализ, синтездер жүйесін қамтыды.

Студент еңбегі Қазақстан Республикасының Президенттік билік негіздерін, Қазақстан Республикасының заңнамалық түсініктерін, Қазақстан Республикасы Президентінің басқарудағы рөлін, Парламент мүшелерімен тығыз байланысын, сондай-ақ тағы басқа ақпараттар көлемін қамтиды және жалпы көлемдегі пайдалануға ұсынылады.

Диплом жұмысының құрылымы . Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, сегіз бөлімшеден, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ПРЕЗИДЕНТ ИНСТИТУТЫ ҚАЛЫПТАСУЫНЫҢ ТАРИХИ НЕГІЗДЕРІ

Президент тұжырымдамасы

Қазақстан Республикасының Президенті - мемлекет басшысы, мемлекеттік биліктің жəне халық татулығы, бірлігінің, тұрақты Конституция, заңнамалар негізінде қалыптасқан азаматтардың бостандығы мен құқығының кепілі.

Н. Ә. Назарбаев бүкіл әлемге белсенді реформатор ретінде танылды. Қазақстан халқы өз көшбасшысына көпшілік болып толық сенім білдіретіндіктерін Қазақстан Республикасы Президентін сайлау кезінде бүкіл әлемге паш етті. Елбасы саясатының бас жағында күшті мемлекетттік билік пен меншік көптүрлілігіне негізделген либералды экономикалық даму тұрды. Демократиялық даму жолында өз ұстанымдарын қалыптастырған еліміздегі ықпалды саяси күштер Елбасының саясатының дұрыстығын түсіне білді, өздерінің толық негіздегі қолдауларын қамтамасыз етті.

1993 жылғы Конституция бойынша Президент:

- Мемлекеттік егемендік, конститутциялық құрылысты қорғау, қауіпсіздікті қамтамасыз ету, республика тұтастығы, азаматтар құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз етуге қажетті шараларды қабылдайды;

- Жоғарғы кеңестің келісімі негізінде Премьер Министр, оның орынбасарлары, ішкі және сыртқы істер министрлерін, дипломатиялық өкілеттіктер, Ұлттық қауіпсіздік комитет төрағасын тағайындайды;

Министрлердің қызметіне жетекші бола алады, министрліктер, ведомостволар мен мемлекеттік комитеттерді құрып және жоя алады;

Министрлер, министрліктердің, мемлекеттік комитеттер мен ведомоствалар қабылдаған актілер әрекетін тоқтата алады немесе жоққа шығарады;

- қауіпсіздік кеңесі мен басқа да консультативтік-кеңестік органдар құра алады;

- мемлекеттік бағдарламаларды бекітеді;

- ұлттық валютаның қызмет ету алғышарттарын, тәртібі мен мерзімін анықтайды;

- Жоғарғы Кеңеспен ақылдасқаннан кейін, референдум өткізеді;

- Қазақстан мемлекетіне қатысты заңдарға қол қояды, екі аптадан кем емес мерзімде заңды өзінің наразылықтарымен Жоғарғы Кеңеске қайта талқылауға қайтарып бере алады;

- Халықаралық қатынастарда Қазақстан Республикасы атынан сөйлейді, келіссөздер жүргізіп және келісім-шарттарға қол қояды, республика атынан қол қойылған келісім шарттардың орындалуын қамтамасыз етеді;

- Қазақстан Республикасы халқына жолдау арнайды, Қазақстан еліне болы жатқан жағдайларды хабарлап отырады;

- Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесіне Жоғарғы, Конститутциялық, Арбитраждық Сот судьялары, төрағалары, Ұлттық банк төрағасы, Бас Прокурор лауазымдарын ұсынуға және оларды қызметтен босату туралы шешім қабылдауға құқығы бар;

- жалпы азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін уақытша төтенше жағдайды енгізе алады;

- мемлекеттің қорғану қабілетін бекіту бағытында маңызды шараларды қабылдайды және Қазақстан Республикасының Бас Қолбасшысы болып табылады;

- азаматтарға рақымшылық жасауға толық негіздерде құқығы болады;

- Республика аумағында заңдық күші бар жарғылар, өкімдерді қабылдайды.

Қазақстан Республикасының Президенті мемлекет басшысы, мемлекетіміздің ішкі және сыртқы саясатының негізін қалаушы және Қазақстан мемлекетін басқа елдерге танытушы ең жоғары қызмет иесі болып табылады.

Қазақстан Республикасындағы Президенттік билік интитуты

Қазақстан Республикасындағы Президенттік билік институты - бұл экономикалық, әлеуметтік, саяси, халықаралық жағдайларды қамтитын конституциялық құрылым.

Қазақстан Республикасындағы Президенттік билік негіздері, пайда болуы Кеңестік Социалисттік Республикалар Одағы кезіндегі демократиялық өзгерістерге байланысты болды. Ол 1936 жылдары Кеңестік Соцалисттік Республикалар Одағы Конституция жобасы жасалған кезде пайда болған.

Қазақстан Республикасында президенттік биліктің қалыптасуы жаңа дәуір басталғанын көрсетті. Бірақ, Қазақстан Республикасының Президенттік жүйесінің саясаттағы орнын анықтау қиын болды. Қазақстан Республикасында Президенттік негіздерінің болуы басқару жүйесінде өзгерістерге әкелмеді. Алғашқыда Қазақстан Республикасындағы Президенттік билікті Жоғарғы Кеңес өз қолына алды. Қазақстан Республикасының Президенті мен билік тармақтарының арасындағы қарым-қатынастың болмауы да біраз қиындықтар тудырды.

1995 жылы 28 тамызда Қазақстан Республикасы Президенті мен билік тармақтары арасындағы қарым-қатынасты реттеу үшін Қазақстан Республикасының Конститутциясы қабылданды. Жаңа Конститутция Президент мәртебесін көрсетті. Бұл жағдай ғалымдар арасында сыни пікірлер тудырды. Уақыт өте келе, Қазақстан Республикасының Конститутциясына қатысты оң пікірлер қалыптасты.

Президент институтының пайда болу, қалыптасу эволюциясын зерттеу егеменді мемлекетіміздің қалыптасуы, дамуы мен биліктегі өзара қарым-қатынасын жетілдіруде өте маңызды.

1. 3 Қазақстан Республикасында Президенттік институтының дамуы

Қазақстанда Президенттік институттың дамуындағы басты оқиғаларға тоқталып өтейік:

1990 жылдардың басында Қазақстан Республикасындағы экономикалық жағдай қиындады, Кеңестік Соцалисттік Республикалар Одағы ауыр дағдарыс кезіндерін бастан өткерді.

Осы жылдары Кеңестік Социалисттік Республикалар Одағы құрамынан шығатын адамдар саны көбейді және осы кездері саяси қозғалыстар легі өрши басталды.

1989 мамыр айында Кеңестік Социалисттік Республикалар Одағы халық депутаттарының І съезінде Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев былай деп мәлімдеген:

«Одақтық билік қазір де экономика мен ұлттық саясатта қиындықты үстемелеп, Кеңес Одағы сияқты теңдессіз мемлекеттік құрылымды құрдымға жіберетін қателіктерін жалғастыруда.

Жергілікті жағдайды білмейтін, ұлттық ерекшеліктерді түсінбейтін, жергілікті халыққа абырой, беделі жоқ келімсектерді республикалардың басшылығына тағайындауға мүлдем болмайды. Бұл басқарудың өрескел қате тәжірибесі, төніп келе жатқан экономикалық апат осының тікелей салдары» [4, 26 б. ] .

1989 жылы 22 маусымда Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Қазақ Коммунисттік Партиясы Орталық Комитетінің бірінші хатшысы болды және бұл сайлауда Елбасына 154 адам дауыс берді.

1990 жылы 24 сәуірде Қазақ Кеңестік Социалисттік Республикасының Президенті болып Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев сайланды.

1990 жылы 25 қазанда Қазақ Кеңестік Социалисттік Республикасының мемлекеттік егемендігі туралы Декларация қабылданды.

Қазақстан Республикасының Декларациясы - символдық мәні бар саяси құжат ретінде қалыптасты. Ал, Қазақстан егемендігін көрсететін заңдық негіздегі құжат және бұл құжат - Қазақстан Республикасының Конститутциясы болып табылады.

1991 жылы Одақтық келісім жобасы тарихқа Ново-Огарево процесі деген атаумен енді. 1991 жылы 29 шілдеде Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Ресей Социалисттік Федеральдық Республикасының президенті Борис Ельцинмен және Кеңестік Социалисттік Республикалар Одағы президенті Михаил Горбачевпен кездесіп, Тәуелсіз Мемлекеттер Одағын құру туралы келісімге 20 тамызда қол қоюға шешім қабылдады. Бірақ бұл келісімге министрлер құрамынан тұратын төнкерілісшілер қарсы болып, Төтенше жағдай жөніндегі мемлекеттік комитет құрылды. Осы кезде Кеңестік Социалисттік Республикалар Одағының Президенті Михаил Горбачевті биліктен шеттеткен болатын.

1991 жылдары Қазақстан Республикасындағы жағдай шиеленісе бастады, ел басшылығына қарсылықтар, ереуілдер көбейе бастады. Осы жылдары Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев «Қазақ Кеңестік Социалисттік Республикасының Қауіпсіздік Кеңесін құру туралы», «Одаққа бағынышты мемлекеттік кәсіпорындар мен ұйымдарды Қазақ Кеңестік Социалисттік Республикасы үкіметінің басқаруына көшіру туралы», «Қазақ Кеңестік Социалисттік Республикасының алтын қоры мен алмаз қорын құру туралы», «Қазақ Кеңестік Социалисттік Республикасының сыртқы экономикалық қызметінің дербестігін қамтамасыз ету туралы» [5, 31 б. ] - бірнеше Жарлықтарға қол қойды.

Қазақ мемлекеті саяси құжаттарды қабылдап, елдегі жағдай өзгере бастады. 1991 жылы 8 желтоқсанда Ресей, Украина, Беларусь елдері Кенес Одағынан шықты.

1991 жылы 16 желтоқсанда «Қазақ Кеңестік Социалисттік Республикасының президентін сайлау туралы» заңы қабылданды.

Қазақстандағы тұңғыш бүкілхалықтық президент сайлауы 1991 жылы 1 желтоқсанда өтті.

Сайлау учаскелеріне 8 681 276 адам келді. 98, 8 процент дауыспен Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев елдің президенті атанды.

1991 жылы 10 желтоқсанда Алматыдағы Республика сарайында Қазақстан Республикасы Президентінің ант беру салтанаты өтті. «Біз дербес өмір сүретін жағдайдамыз» [6, 33 б. ] - ант беру салтанатында Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев деп айтқан болатын.

1 желтоқсан ресми түрде Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президент күні, ал 16 желтоқсан Тәуелсіздік күні болып белгіленді.

«Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы» заңының жобасы жасалды. Қазақстан Республикасы сол күні құқықтық мемлекет ретінде қалыптасты.

1991 жылы 20 желтоқсанда «Қазақстан Республикасының азаматтығы туралы» заңына қол қойылды.

1992 жылы 7 мамырда Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы Қарулы күштерінің әскери бөлімдері Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері құрамына енгізілді.

1992 жылы қаңтарда ішкі және сыртқы шекара әскерлерін құру басталды. Кейінірек, алғашқы қорғаныс министрі болып армия генералы Сағадат Нұрмағанбетов болды.

Қазақстан Республикасының тәуелсіздігін алғашқы болып Түрік Республикасы мойындады. 1991 жылы 11 желтоқсанда Қазақстан Республикасын Ресей Федерациясы, 25 желтоқсанда Америка Құрама Штаттары мойындады. 1992 жылы 3 қаңтарда Қытай, жыл соңына қарай 102 мемлекеттер мойындады.

1993 жылдың 2 наурызында Қазақстан Республикасы Біріккен Ұлттар Ұйымына қабылданды.

1992 жылы 6 қаңтарда «Бағаны либерациялау шаралары туралы» Жарлығы шықты. Тауарлар мен қызмет түрлерінің бағасы көтерілді.

1991 жылы инфляцияның күшеюі жүз тоқсан пайызға көтерілсе, 1992 жылы үш мың пайызға деін жетті.

1993 жылы 130 ірі кәсіпорын жұмысы толық немесе жартылай тоқтады, зауыттар нормасыз жұмыс күніне көшті.

Өнеркәсіптің құлдырауы 1992-1993 жылдары 15% болса, 1994 жылы 28%-ды құрады.

Ауыл шаруашылығы саласында жұмыс істейтіндер жаңа нарық жағдайына бейімделе алмады. Ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының ақшасы өсті.

Егіс алқаптарынан түскен өнімдер мөлшері азайды, мал басы қымбаттады. Ауыл жағдайы төмендеп, көбісі қалаға қоныс аударды.

1991 жылы «Мемлекетсіздендіру мен жекешелендіру туралы» заңы шықты. Қейінірек, осы жоба бойынша Мемлекеттік бағдарлама бекітілді. Бұл бағдарламада қоғамдық тамақтандыру, тұрмыстық қызмет, коммуналдық шаруашылықты жекешелендіру туралы айтылды.

1995 жылы жекешелендірудің екінші кезеңі басталды. Оның мәнісі: жаңа тауар нарығын көтеру, кәсіпкерлікті дамыту.

Жекешелендіруге жаңа экономикалық қарым-қатынас, реформа негізіндегі орта, ірі корпорациялардың пайда болуы жатады.

1990 жылы аграрлық салаға қатысты заңнамалық акт қабылданды.

Жекешелендірудің екінші кезеңінде жер нарықтық айналымға енгізілді және жер көлемін банкке несиеге салуға болатын болды.

1994 жылы Ауыл шаруашылығы қаржылай қолдау көрсету қоры құрылды.

1992 жылы 5 мамырда Қазақстан Республикасында кәсіпкерлікті қолдау туралы 1992-1994 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы Қазақстан Республикасы Президентінің бастамасымен пайда болды. «Жеке кәсіпкерлікті қорғау және қолдау туралы» заңы шықты. 1992 жылы желтоқсанда Қазақстан Республикасының Президенті кәсіпкерлермен форумда кездесіп, нарықтағы жағдайды талқылады.

Қазақстанда «Акцепт», «Астана-Моторс», «Райымбек», басқа да фирмалар атауы кеңінен танылды. .

1992 жылдың көктемінде ұлттық валютаға көшуге әзірлік жөніндегі құпия комиссия құрылды. Қазақстан Республикасында бір топ суретшілер банкнот пен монеталардың дизайнын жасады. Топта ақшаның атауына байланысты үлкен дау болды және осы кезде орта ғасырларда қыпшақ даласында айналымда болға «теңге» деген сөзге тоқталған болатын.

1993 жылдың 1 қарашасында Қазақстан Республикасының валютасы жайлы ақпараттар жарияланды.

12 қараша күні Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев «Қазақстан Республикасының ұлттық валютасын енгізу туралы» Жарлыққа қол қойды. Осы оқиғаға байланысты қазақстандықтарға үндеуінде:

«Осы сәттен бастап шынайы тәуелсіз Қазақстан мемлекетінің қалыптасуы мен дамуының өтпелі сәті болған кезеңнен өтіп, жаңа уақыт басталғанын айтқан болатын. Оқиға біз үшін тек қана экономикалық емес, сондай-ақ саяси мәнге де ие еді. Қазір Қазақстанды ешкім осы стратегиялық бағыттан айныды деп жазғыра да алмайды» [7, 64 б. ] - деп айтқан.

Жаңа валюталар қалалар мен аудандарға сегіз күнде жетті, Қазақстан Республикасы өз валютасына ие болды.

1994 жылы митингілер мен ереуілдер жиеледі.

1994 жылдың 9 маусымында «Жаңарған Қазақстанға - реформаларды тереңдету, Жалпыұлттық келісім арқылы» Жолдауы жарияланды.

1991 жылдың 20 маусымында Қазақ Кеңестік Социалисттік Республикасының Мемлекеттік банкі Ұлттық банк атауын алды.

1991 жылы коммерциялық банктер саны 70, келесі жылы 150-ден асты, ал 1993 жылы 230-ға жуықтады.

Ұлттық банк Жоғарғы Кеңес Презедиумына экономиканы несиелеуді талап етті.

1993-1996 жылдары Ұлттық банктің төрағасы болып істеген Даулет Сембаев:

«Құрамында он бес шақты адамы бар, макроэкономикалық процестерді түсінбейтін Президиум Үкіметпен келіспей әрекет етті. Мәселен, нақты бір жағдайларда Ұлттық банк төрағасын несие беруге міндеттеді», [8, 66 б, ] - деп еске алды.

1993 жылдың 13-14 сәуірде «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы», «Қазақстан Республикасындағы банктер мен банк қызметі туралы» жаңа заңдар қабылданды. Бірақ, олар да Ұлттық банктің тәуелсіздігіне кепілдік бере алмады. Банк жүйесі үш деңгейге - Президентке, Үкіметке және Жоғарғы Кеңеске бағынды.

1994 жылы Қазақстан қаржысының жағдайын бағалаған ресейлік «Независимая газета» мынандай болжам жасаған:

«Қазіргі экономикалық саясат сақталған жағдайда . . . Қазақстанды таяудағы болашақта гиперинфляция, нақтырақ айтқанда - ұлттық валютаның күйреуі және жалпы қаржылық-экономикалық апат күтіп тұр. Мұндай оқиғаның алдағы жылдың наурызына дейін жүзеге асуы мүмкін» [9, 67 б. ] . Көптеген шетелдіктер де осындай пікірде болды.

1995 жылы 30 наурызда «Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы» Жарлық шықты. Бұл заң бойынша Ұлттық банк тек қана Президентке бағынды және де басқа саяси қысымдар көрмейтін болды. 1995 жылы Салық жүйесінің заңнамасы да Қазақстан Республикасы Президентіне бағынатын болды.

1991 жылы «Бюджет жүйесі туралы» және «Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы» заңдар қабылданды. Саясат жүйесі қарама-қайшы қарым-қатынаста болды, бұл жағдай іскерлік дамуға кедергі келтірді және 40 шақты салық жүктемелері өзгеріске ұшырады.

1995 жылы 24 сәуірде «Салықтар және басқа да бюджетке түсетін міндетті төлемдер туралы» Жарлығы күшіне енді. Салықтардың саны 11-ге қысқарып, орнына коперативті салығы енді. Коперативті салығының мөлшері де төмендетілді. Салық жүйесіне қатысты көзқарастар өзгерді - мемлекет салық жүйесі арқылы мемлекеттік бюджетті толтыруды ғана емес, өндірісті дамытудың негізін көрді.

1994 жылы 27 желтоқсанда «Шетелдік инвестициялар туралы» заңы қабылданды. Инвесторлармен әріптестіктің өзі үлкен тәуекел болды. Шетелдік капитал экономикада маңызды рөл атқарды. 1994-1995 жылдары шетелден 3 миллиард доллардан астам қаржы тартылды. «Қазақмыс», «Еуразиялық топ», «Қазмырыш» және басқа да шетелдік капитал тартқан жеке корпорациялар пайда болды. Инвесторлармен бірге жаңа технологиялар және заманауи менеджмент келді. Инвестициялық жобалар арқасында Қазақстан Республикасында өндіріс дамып, дағдарыстан шығудың жолы көрінді.

Қазақ елі тіуелсіздікке қол жеткізген соң, өнеркәсіп өндірісі дамыды.

1995 жылы өнеркәсіп өндірісі 13%-ға дейін өсті.

Сыртқы сауда жүйесі дамып, экспорт импорттан 1 миллиард 250 миллион долларға дейін көтерілді. Отандық өнімдер экспорт жүйесінде долларға шаққанда 2, 5 есеге өсіп, импорт жүйесінде 1, 7 есе артық болды.

Әлеуметтік-экономикалық ахуалдың жақсарғанын қазақстандықтардың есепшотындағы ақша салымдарының өсу үрдісі дәлелдеді. 1995 жылы тұрғындардың банк салымдары 5-тен 12 миллиард теңгеге дейін өсті.

1995 жылдың