Алаш партиясының бағдарламалық жобасының маңызы


СУЛЕЙМАН ДЕМИРЕЛ АТЫНДАҒЫ УНИВЕРСИТЕТ ҚҰҚЫҚ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ҒЫЛЫМДАР ФАКУЛЬТЕТІ ӘЛЕУМЕТТІК ҒЫЛЫМДАР КАФЕДРАСЫ
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА ЖҰМЫСЫ
орындаған: Тұрғынбаева Ләзиза, Жуманова Айтолқын,
Нұржан Мақсат
Бакалавр дәрежесі үшін
5В020300 - Тарих
Тақырыбы:
Алаш партиясы және XX ғасырдағы реформалар
Қаскелең 2021
СУЛЕЙМАН ДЕМИРЕЛ АТЫНДАҒЫ УНИВЕРСИТЕТ
ҚҰҚЫҚ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ҒЫЛЫМДАР ФАКУЛЬТЕТІ ӘЛЕУМЕТТІК ҒЫЛЫМДАР КАФЕДРАСЫ
Қорғауға жіберілсін
Әлеуметтік ғылымдар
кафедрасының меңгерушісі
PhD, Саудбаев М.
“__” 2021
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА ЖҰМЫСЫ
Бакалавр дәрежесі үшін
5В020300 - Тарих
АЛАШ ПАРТИЯСЫ ЖӘНЕ XX ҒАСЫРДАҒЫ РЕФОРМАЛАР
Студент: Тұрғынбаева Ләзиза, Жуманова Айтолқын,
Нұржан Мақсат
Ғылыми жетекші: PhD, ассистент-профессор Дана Молдабаева
Норма бақылаушы: Жангүлім Хафиз
Қаскелең 2021
Мазмұны
АННОТАЦИЯ . . . iii
СУРЕТТЕР ТІЗІМІ . . . iv
ҚЫСҚАРТУЛАР ТІЗІМІ . . . v
Кіріспе . . . 1
ӘДЕБИЕТКЕ ШОЛУ . . .
1. ХХ ҒАСЫРДЫҢ БАСЫНДА ҚАЗАҚ ӨЛКЕСІНДЕ ҰЛТТЫҚ САЯСИ ПАРТИЯ РЕТІНДЕ ҚАЛЫПТАСҚАН АЛАШ ҚОЗҒАЛЫСЫ . . .
1. 1. "Алаш" партиясының құрылу тарихы . . .
1. 2. "Алаш" партиясының бағдарламалық жобасының маңызы . . .
1. 3. ұлт зиялыларының саяси күрестегі ұстанымдары . . .
2. "АЛАШ" ПАРТИЯСЫНЫҢ РЕФОРМАЛАРЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ІСКЕ АСЫРУ . . .
2. 1. саяси және құқықтық реформалар (мемлекет, жергілікті бостандық, негізгі құқық, діни іс, билік және сот) . . .
2. 2 партияның әлеуметтік-экономикалық реформалары (салықтар, жер мәселесі, елді қорғау, жұмысшылар) . . .
2. 3. ұлттық білім беру жүйесін қалыптастыру жолындағы реформалар
(білім туралы ғылым) . . .
ТАЛДАУ ЖӘНЕ НӘТИЖЕЛЕР . . .
Қорытынды . . .
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . .
Аннотация
Зерттеу жұмысының басты мақсаты-Алаш партиясы ұсынған XX ғасырдағы реформалар және оларды жүзеге асыру. ХХ ғасырдың басындағы Қазақстан жеріндегі саяси оқиғалардың, Алаш қайраткерлерінің тәуелсіздік жолындағы қызметінің, олардың жүргізіп отырған саясатының, жүргізіп жатқан реформаларының маңызын ашу. Алаш партиясы аса ауыр саяси жағдайларда жүргізген бағдарламалық реформалардың іске асырылуы біздің зерттеу жұмысымыздың маңыздылығын айғақтайды. Егер тарихқа объективтік көзқараспен қарайтын болсақ, онда Алаш партиясы толыққанды саяси ұйымға айналмады және ол жүргізген реформалар жүзеге асырылмай қалды. Осы тұрғыдан алғанда, біздің зерттеу жұмысымыздың жаңа тақырыбын жаңа қарастыру өзекті болып табылады.
СУРЕТТЕР ТІЗІМІ
Алаш арыстары
Алаш Орда Үкіметі 1918 ж. сәуірде РСФР ХКК төрағасы В. Ленинге жіберген жеделхаттардың бірі.
1920 жылы "Алаш" көшбасшылары қорғаған 1920-1929 жылдардағы Қазақ АССР аумағының картасы.
Жымпитыдағы АлашОрда үй
ҚЫСҚАРТУЛАР ТІЗІМІ
РСДРП Ресей социал-демократиялық жұмысшы партиясы
КСРО Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы
РСФСР Ресей Социалистік Федеративтік Кеңес Республикасы
БОАК Бүкілодақтық орталық атқарушы комитеті
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Тарихқа енген ХХ ғасырдың алғашқы онжылдығы қазақ қоғамы үшін неғұрлым күрделі, қарама-қайшылықтарға толы, әртүрлі ағымдардың қарама-қайшылықтары кезеңі болды, өлкеде қалыптасқан ескі феодалдық қатынастар өзінің дамуы бойынша қуатты азайтты, күнделікті өмірдегі кедергілерді алмастырды, қоғамдық қатынастар әлі де әлсіз болды. Көрсетілген кезеңде қоғамның барлық әлеуметтік топтары бүкіл аймақты қамтыған саяси күрес жолына түсті. Отарлау және орыстандыру саясаты тереңдей түсті, Ортағасырлық мешіт пен ұлттық қысымшылық жағдайында қазақ халқының болашағына қауіп төнді. Қазақ зиялыларының жаңа саяси-әлеуметтік Күштері, ұлттық-демократиялық интеллигенция өкілдері қоғамдық күреске араласа бастаған осындай күрделі кезеңде бұл қазақ қоғамы үшін өтпелі кезең болды.
Отандық тарих, Тәуелсіз ел қоғамдық игілікке айналған кезде, зерттеуші тарихшылардың алдына жаңа міндеттер қойылып, әлеуметтік-саяси жағдайлардың күрделенуі жағдайында күн тәртібіне оның кейбір парақтарын шыншыл, шыншыл, шыншыл жазу мәселелері қойылады.
1917 жылы ақпанда Ресейде буржуазиялық-демократиялық төңкеріс нәтижесінде монархия құлатылды. Уақытша үкіметті империя құрамындағы басқа отаршыл елдер сияқты қазақ халқы да қолдады. Бұл уақытта қазақтардың билікке қол жеткізуі, ұлттық-қоғамдық-саяси ұйымның қазақ комитеттерінің дүниеге келуі, ұлттық саяси партияның құрылуы, оның автономия үшін күресі, земство басқару жүйесін құруға зиялы қауымның қатысуы, Құрылтай сайлауына қатысу сияқты оқиғалар орын алуда.
Міне, сол азаттыққа деген үміт сәулесін беру зиялы қауымды бірлікке-әл-ауқатқа, қоғам алдында тұрған жаңа міндеттерге мәжбүр етті. Сондықтан бұл кезең қазақ елі үшін саяси тұтастық пен бірлік, қоғамдық - саяси істер үшін мүмкіндіктер кезеңі болды. Өйткені ұлт зиялылары алғаш рет ұйымдасқан түрде бірікті және саяси күш ретінде қазақ комитеттерінің айналасына шоғырлана бастады.
Сонымен қатар, осы тарихи межені көрсетіп, өздерінің қоғамдық-саяси қызметінде қайраткер, ұйымдастырушы, дипломат және шығармашылық қабілетімен көзге түскен көрнекті азаматтарды (Ә. Бөкейханов, А. Байтұрсынов, МДулатов, М. Шоқай, х., ж. Досмұхаметов, ж. Ақбаев, М. Жышышпаев, х. Ғаббасов және т. б. ) тарихи сахнаға шығарды.
Қазақ халқының Ресей отаршылдығына қарсы ұлт-азаттық күресінің маңызды кезеңдерінің бірі Алаш партиясын құру және реформаларды жүргізу уақыты болып табылады. Алаш қайраткерлері қазақ халқының ұлт-азаттық күресін жаңа сапалық деңгейге-интеллектуалдық деңгейге көтеріп, бейбіт-дипломатиялық, саяси ұстанымдарға бет алды.
Бұл мәселені объективті бағалау үшін, жалпыадамзаттық мұраттарды таптық мүдделерден жоғары қоя отырып, ел тәуелсіздік алған кезде және туған халқының тарихын түгендеу үшін мүмкіндіктерге ие бола отырып, ұлттың бұрын ашылмаған, ұзақ жылдарға жинақталған проблемаларына, ұлттық қатынастарға талдау жасау. Оның ішінде Ресей монархиясының құлдырауы және Алаш партиясының ХХ ғасырдың басында елде реформалар жүргізуге және қызмет жолын көрсетуге, тарихи баға беруге тырысуы тақырыптың өзектілігін көрсетеді.
Тақырыпты меңгеру деңгейі. Қазақстан Республикасының тәуелсіздік алуымен бірге қазақ тарих ғылымы коммунистік идеологияның Айви-ден босатылып, ұлттық-өркениеттік бірегейлікті қалыптастыру бағытында белсенді дамып келеді. Ұлт-азаттық қозғалыстың, Ақпан төңкерісі мен қазақ зиялыларының тарихын, олардың қоғамдық-саяси, ағартушылық-шығармашылық қызметіне қатысты тарихи болмысын қалпына келтіру және зерттеу бойынша маңызды еңбектер жарық көрді. Ә. Бөкейхан, М. Шоқай, ж. Ақбаев, А. Байтұрсынов, М. Дулатов сияқты ірі тұлғалардың, саяси қайраткерлердің қоғамдық-саяси, шығармашылық қызметі мен еңбектерін зерттеу бойынша жұмыс жолға қойылды.
Кеңес өкіметі жылдарында тарихи-партиялық тарихнамада осы мәселелерге байланысты еңбектер партияның қандай идеологиялық және саяси принциптерді басшылыққа алғанын ескере отырып жазылды.
ХХ ғасырдың бірінші ширегінде еліміздің қоғамдық-саяси өмірінің тарихын зерттеуді сол кездегі қазақ зиялыларының өзі бастаған болатын. Қазақстан тарихында орын алған ұлттық және мұсылмандық қозғалыстар туралы Ә. Бөкейханов, А. Байтұрсынов, М. Дулатов, М. Шоқай және т. б. өздерінің талданған еңбектерінде кеңінен жария етті. Алашорда туралы тарихи шындықта А. Байтұрсыновтың "Революция және қазақтар"атты атақты мақаласында айтылған. Бұл мақала " Ұлт өмірі "газетінде 1919 жылы 3 тамызда РСФСР Халық Комиссариатының ұлттар істері жөніндегі органы а. Байтұрсынов Кеңес өкіметіне кірді (Байтұрсынов, 1992) .
Қазақстанның 1991 жылы тәуелсіздік алуы егемен елдің тарихына деген қызығушылықты арттырғаны сөзсіз. Зерттеуші М. Қозыбаев Алаштану салаларын зерттеуді Алаш ұғымының тарихи негіздерінен бастағанын көрсетті (Қозыбаев, 1990) .
ХХ ғасыр басындағы қоғамдық-саяси өмір тарихын зерделеу жөніндегі ең салмақты еңбектердің авторлары: жаңа және батыл тұжырымдарға объективті талдау жасаған М. Қойгелдиев (Қойгелдиев, 1995) және 1960 жылдардан бастап 30 жылдан астам уақыт бойы қос революция және азаматтық соғыс, Кеңес өкіметін орнату және Алаш қозғалысы мәселелерімен айналысқан к. Нұрпейісов бүкіл қазақ қоғамының әлеуметтік-экономикалық, саяси, мәдени дамуы тұрғысынан неғұрлым өткір және сараланған тұжырымдар жасады (Нұрпейісов, 1995) .
М. Қойгелдиевтің "Алаш қозғалысы" атты ауқымды еңбегінде Ақпан төңкерісіне дейін және одан кейінгі қазақ зиялыларының қоғамдық-саяси қызметі, Құрылтай жиналысын сайлау мәселелері, жергілікті жерлердегі Алашорда үкіметінің органдары, Алашорда мен Уақытша үкіметтің арақатынасы туралы дәйекті мәліметтер мен маңызды теориялық тұжырымдар келтірілген. Зерттеу жұмысында к. Нұрпейісова екі революция мен Азамат соғысы кезеңіндегі Қазақстандағы партиялардың қызметіне жан-жақты талдау жасайды-саяси, дипломатиялық, экономикалық, елді қорғау және т. б. сонымен қатар Алаштану проблемасын зерттеу жас зерттеушілерге өз қызметіндегі қисықтықты сақтауға бағыт береді.
Қоғамдық-саяси және шығармашылық қызмет, саяси және әлеуметтік көзқарастардың қалыптасуы мен дамуының эволюциясы, біз қарастырып отырған мәселеде жұмыс істеген адамдардың өмірбаяны негізінде жазылған Тарих уақыттың ерекшеліктері, осы адамның қоғамының құндылықтары туралы көптеген ақпарат береді. Ғылыми зерттеулер негізінде Мұхтар Құл-Мұхаммедтің (Құл-Мұхаммед, 1998) көзқарастарының эволюциясы мен қоғамдық-саяси қызметіне байланысты жазылған еңбектерін бөліп көрсетуге болады. Қоғамдық-саяси қызметі арқылы Ж. Ақбаевты Ақпан төңкерісіне дейінгі және одан кейінгі кезеңде қазақ зиялыларының отарлық жүйемен күресі және автономияға қол жеткізу жөніндегі қызметі туралы көп білеміз.
М. Қойгелдиев және Т. Омарбеков "тарих сабақтары не дейді?"(Қойгелдиев пен Омарбеков, 1993) Алаш қозғалысының көшбасшылары негізінен екі мақсатты көздеді - қазақ елін отарлық езгіден босату және қазақ қоғамын ортағасырлық араластырғыштан өркениетті әлеуметтік-экономикалық және мәдени жолға шығару, сондықтан Алаш зиялыларын" ұлттық-демократиялық интеллигенция", ал Алаш партиясын"ұлттық-демократиялық партия" деп атау әділетті.
Қазақ зиялыларының қоғамдық - саяси қызметі мен тағдыры туралы құнды зерттеулер қалың оқырман қауымның ықыласына бөленді. Ақпан және Қазан төңкерістері мен Азамат соғысы жылдарында Қазақстанда түрлі партиялар мен саяси ұйымдар бойынша зерттеулер пайда болды. Бұл зерттеулер отандық тарихнамаға елеулі үлес болып табылады.
Ғалым-зерттеуші Н. Шаяхметовтың "ел бүгін, менің ертеңім" атты еңбегінде қазақ зиялыларының азаматтық текетірес жылдарындағы қоғамдық-саяси қызметі кеңінен зерттеліп, қарастырылады. Бұл еңбекте ұлттық-демократиялық топ өкілдері қызметінің негізгі бағыттары айқындалады (Шаяхметов, 2001) .
Біздің зерттеу жұмысымызда Ақпан төңкерісі жылдарындағы Қазақстандағы демократиялық өзгерістер, әртүрлі деңгейдегі съездердің жұмысы, қазақ комитеттерінің қызметі, мұсылман қозғалысының арақатынасы, Уақытша үкімет пен Алашорда және т. б. мәселелер бойынша көптеген жаңашыл авторлардың еңбектері кеңінен қолданылды.
Қос революция жылдарындағы Қазақстандағы демократиялық өзгерістер, әртүрлі деңгейдегі съездердің жұмысы, қазақ комитеттерінің қызметі, мұсылман қозғалысы, кеңес өкіметі мен Алашорданың арақатынасы және т. б . мәселелер бойынша Сайлаубай Е. (Сайлаубай, 2008), Мынжасов Н. (Мыңжасов, 2002), Слямов А. (Слямов, 2003), Мұсағалиева. А (Мұсағалиева, 2000) Алаш қозғалысының тарихын Д. Аманжолова (Аманжолова, 1994), Ресейдің мұрағат қорларында жиналған деректердің ғылыми айналымына негізделген, большевиктерге қарсы күресте ұлт зиялыларының түрлі саяси күштермен байланысы бойынша, Алашорда үкіметі мен Уақытша Сібір үкіметі арасындағы автономия туралы келіссөздер бойынша.
А. К. Мамраевтің (Мамраев, 1997) диссертациялық жұмысы шетелдік тарихнамада алғашқылардың бірі болып 20 ғасырдың басында қазақ қоғамының саяси, рухани, қоғамдық дамуының және ұлт - азаттық қозғалыстың жетекшісі рөлін атқарған А. Бөкейхановтың қоғамдық-саяси, шығармашылық еңбегінің ғылыми айналымға енгізілуімен ғана емес, сонымен қатар біздің зерттеуіміздің тақырыбы үшін "Қазақ" газеті мен "Айқап" журналы арасындағы пікірталасқа және Ә. Бөкейхановтың тактикалық және тактикалық ойлаумен байланысты теориялық тұжырымдарына ғылыми талдау жасауының маңыздылығымен ерекшеленеді.
Соңғы жылдары Алаш қозғалысының қайраткерлерінің 2015-2020 жылдарға арналған идеялық көзқарастарын зерделеу және тарату жөніндегі жыл сайынғы "Ақ жол" демократиялық партиясының байқауы осы тақырып бойынша жан-жақты зерттеу жұмыстарын жүргізуге түрткі болды. Жас тарихшы ғалымдарға грант бөлу арқылы Алаш тақырыбын зерттеуге ерекше көңіл бөлінеді.
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Зерттеудің негізгі мақсаты объективті тарихи шынайылыққа және Алаш партиясы ұсынған XX ғасыр реформаларына бағдарлана отырып, ХХ ғасырдың басындағы Қазақстандағы қоғамдық-саяси өмірді талдау болып табылады.
Зерттеу жұмысының міндеттері;
- Қазан төңкерісі және Алаш партиясының құрылуы талдау;
- Алашорда үкіметінің құрылу тарихы және оның өлкедегі ықпалының анықталуы;
- "Алаш" партиясының реформалары және оның іске асырылуын қарау;
Дипломдық жұмыстың нысаны: таңдалған тақырыпты толық ашып, зерттеу нысанын табу үшін зерттеу объектісінің келесі компоненттерін талдаймыз.
1. Алдымен осы тақырыпқа байланысты ХХ ғасырдың басында Қазақ өлкесінде Алаш ұлттық саяси партиясының құрылғаны туралы баяндасын.
2. қаралып отырған Алаш партиясының реформаларына талдау жасау.
Зерттеу жұмысының хронологиялық шеңбері: ХХ ғасырдың 1917-20 жж.
Зерттеу жұмысының әдіснамалық және теориялық негізі ретінде отандық және шетелдік ғалымдардың іргелі теориялық пікірлері пайдаланылды. Ғылыми зерттеулерде жалпы тарихи; салыстырмалылықтың Тарихи теориялары, Тарихи жүйелік әдістер қолданылды. Іздеудің мақсаттары мен міндеттерін іске асыру әдістемесі ретінде салыстырмалы тәсіл таңдалды.
Тақырыпты анықтау және мақсатқа жету кезінде зерттелетін тақырыпқа қатысты мәліметтерді жалпылау және жүйелеу әдісі қолданылды.
Дипломдық жұмыстың нәтижесі: ХХ ғасырдың басында Алаш партиясы жүргізген реформалардың жаңа аспектілерін ашу. Реформалардың қазақ қоғамына әсерін көрсету.
Жұмыс құрылымы: Диссертация кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Әдебиетке шолу
ХХ ғасырдың басында Алаш партиясы жүргізген реформалар туралы бүгінде көптеген зерттеу жұмыстары жазылған. Дегенмен, жергілікті терең талдауды үйрену әлі де көп нәрсені қалайды. Біздің тезисіміз осындай өзекті мәселені қозғайды.
Кеңес өкіметі жылдарында тарихи-партиялық тарихнамада осы мәселелерге байланысты еңбектер партияның қандай идеологиялық және саяси принциптерді басшылыққа алғанын ескере отырып жазылды.
ХХ ғасырдың бірінші ширегінде еліміздің қоғамдық-саяси өмірінің тарихын зерттеуді сол кездегі қазақ зиялыларының өзі бастаған болатын. Қазақстан тарихында орын алған ұлттық және мұсылмандық қозғалыстар туралы Ә. Бөкейханов, А. Байтұрсынов, М. Дулатов, М. Шоқай және т. б. өздерінің талданған еңбектерінде кеңінен жария етті. Алашорда туралы тарихи шындықта А. Байтұрсыновтың "Революция және қазақтар"атты атақты мақаласында айтылған. Бұл мақала " Ұлт өмірі "газетінде 1919 жылы 3 тамызда РСФСР Халық Комиссариатының ұлттар істері жөніндегі органы а. Байтұрсынов Кеңес өкіметіне кірді (Байтұрсынов, 1992) .
Қазақстанның 1991 жылы тәуелсіздік алуы егемен елдің тарихына деген қызығушылықты арттырғаны сөзсіз. Зерттеуші М. Қозыбаев Алаштану салаларын зерттеуді Алаш ұғымының тарихи негіздерінен бастағанын көрсетті (Қозыбаев, 1990) .
ХХ ғасыр басындағы қоғамдық-саяси өмір тарихын зерделеу жөніндегі ең салмақты еңбектердің авторлары: жаңа және батыл тұжырымдарға объективті талдау жасаған М. Қойгелдиев (Қойгелдиев, 1995) және 1960 жылдардан бастап 30 жылдан астам уақыт бойы қос революция және азаматтық соғыс, Кеңес өкіметін орнату және Алаш қозғалысы мәселелерімен айналысқан к. Нұрпейісов бүкіл қазақ қоғамының әлеуметтік-экономикалық, саяси, мәдени дамуы тұрғысынан неғұрлым өткір және сараланған тұжырымдар жасады (Нұрпейісов, 1995) .
М. Қойгелдиевтің "Алаш қозғалысы" атты ауқымды еңбегінде Ақпан төңкерісіне дейін және одан кейінгі қазақ зиялыларының қоғамдық-саяси қызметі, Құрылтай жиналысын сайлау мәселелері, жергілікті жерлердегі Алашорда үкіметінің органдары, Алашорда мен Уақытша үкіметтің арақатынасы туралы дәйекті мәліметтер мен маңызды теориялық тұжырымдар келтірілген. Қ. Нұрпейісовтің зерттеу жұмысында соғыс және соғыс кезіндегі Қазақстандағы партиялардың қызметіне-саяси, дипломатиялық, экономикалық, елді қорғау және т. б. жан-жақты талдау жасалады. Сонымен қатар, алаштану мәселесін зерттеу жас зерттеушілерге өз қызметіндегі қисықтықты сақтауға бағыт береді.
Қоғамдық-саяси және шығармашылық қызмет, саяси және әлеуметтік көзқарастардың қалыптасуы мен дамуының эволюциясы, біз қарастырып отырған мәселеде жұмыс істеген адамдардың өмірбаяны негізінде жазылған Тарих уақыттың ерекшеліктері, осы адамның қоғамының құндылықтары туралы көптеген ақпарат береді. Ғылыми зерттеулер негізінде Мұхтар Құл-Мұхаммедтің (Құл-Мұхаммед, 1998) көзқарастарының эволюциясы мен қоғамдық-саяси қызметіне байланысты жазылған еңбектерін бөліп көрсетуге болады. Қоғамдық-саяси қызметі арқылы Ж. Ақбаевты Ақпан төңкерісіне дейінгі және одан кейінгі кезеңде қазақ зиялыларының отарлық жүйемен күресі және автономияға қол жеткізу жөніндегі қызметі туралы көп білеміз.
М. Қойгелдиев және Т. Омарбеков "тарих сабақтары не дейді?"(Қойгелдиев пен Омарбеков, 1993) Алаш қозғалысының көшбасшылары негізінен екі мақсатты көздеді - қазақ елін отарлық езгіден босату және қазақ қоғамын ортағасырлық араластырғыштан өркениетті әлеуметтік-экономикалық және мәдени жолға шығару, сондықтан Алаш зиялыларын" ұлттық-демократиялық интеллигенция", ал Алаш партиясын"ұлттық-демократиялық партия" деп атау әділетті.
Қазақ зиялыларының қоғамдық- саяси қызметі мен тағдыры туралы жүргізілген зерттеулер қалың оқырман қауымның назарын аударды. Ақпан және Қазан төңкерістері мен Азамат соғысы жылдарында Қазақстанда түрлі партиялар мен саяси ұйымдар бойынша зерттеулер пайда болды. Бұл зерттеулер отандық тарихнамаға елеулі үлес болып табылады.
Ғалым-зерттеуші Н. Шаяхметовтың "ел бүгін, менің ертеңім" атты еңбегінде қазақ зиялыларының азаматтық текетірес жылдарындағы қоғамдық-саяси қызметі кеңінен зерттеліп, қарастырылады. Бұл еңбекте ұлттық-демократиялық топ өкілдері қызметінің негізгі бағыттары айқындалады (Шаяхметов, 2001) .
Біздің зерттеу жұмысымызда Ақпан төңкерісі жылдарындағы Қазақстандағы демократиялық өзгерістер, әртүрлі деңгейдегі съездердің жұмысы, қазақ комитеттерінің қызметі, мұсылман қозғалысының арақатынасы, Уақытша үкімет пен Алашорда және т. б. мәселелер бойынша көптеген жаңашыл авторлардың еңбектері кеңінен қолданылды.
Қос революция жылдарындағы Қазақстандағы демократиялық өзгерістер, әртүрлі деңгейдегі съездердің жұмысы, қазақ комитеттерінің қызметі, мұсылман қозғалысы, кеңес өкіметі мен Алашорданың арақатынасы және т. б. мәселелер бойынша Сайлаубай Е. (Сайлаубай, 2008), Мынжасов Н. (Мыңжасов, 2002), Слямов А. (Слямов, 2003), Мұсағалиева. А (Мұсағалиева, 2000), Алаш қозғалысы тарихында алғашқылардың бірі болып Д. Аманжолованың (Аманжолов, 1994) еңбектерінде Алаш қозғалысына қатысты Ресейдің мұрағат қорларынан жиналған мәліметтер, ұлт зиялыларының большевиктерге қарсы күрестегі әртүрлі саяси күштермен байланыстары, Алашорда үкіметі мен Уақытша Сібір үкіметі арасындағы автономия туралы келіссөздер жөніндегі құнды мәліметтер келтіріледі.
А. К. Мамраевтің (Мамраев, 1997) диссертациялық жұмысы шетелдік тарихнамада алғашқылардың бірі болып 20 ғасырдың басында қазақ қоғамының саяси, рухани, қоғамдық дамуының және ұлт-азаттық қозғалыстың жетекшісі рөлін атқарған А. Бөкейхановтың қоғамдық-саяси, шығармашылық еңбегінің ғылыми айналымға енгізілуімен ғана емес, сонымен қатар біздің зерттеуіміздің тақырыбы үшін "Қазақ" газеті мен "Айқап" журналы арасындағы пікірталасқа және Ә. Бөкейхановтың тактикалық және тактикалық ойлаумен байланысты теориялық тұжырымдарына ғылыми талдау жасауының маңыздылығымен ерекшеленеді.
Соңғы жылдары Алаш қозғалысының қайраткерлерінің 2015-2020 жылдарға арналған идеялық көзқарастарын зерделеу және тарату жөніндегі жыл сайынғы "Ақ жол" демократиялық партиясының байқауы осы тақырып бойынша жан-жақты зерттеу жұмыстарын жүргізуге түрткі болды. Жас тарихшы ғалымдарға грант бөлу арқылы Алаш тақырыбын зерттеуге ерекше көңіл бөлінеді.
1. ХХ ғасырдың басында қазақ өлкесінде ұлттық саяси партия ретінде қалыптасқан Алаш қозғалысы.
1. 1. "Алаш" партиясының құрылуы. Бірінші Жалпықазақ съезі 1917 жылы 21-26 шілдеде Орынбор қаласында өтті. Оған Ақмола, Семей, Торғай, Орал, Жетісу, Сырдария облыстары мен Бөкей ордасы, сондай-ақ қазақтар тұратын Ферғана облысы аудандарының өкілдері қатысты. Съезге қатысушылар санының көп болмауына қарамастан (20-дан астам адам), күн тәртібіне сол кездегі Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық және қоғамдық-саяси өміріне тікелей қатысы бар 14 аса маңызды мәселе енгізілді. Бұл мәселелердің басым бөлігі 1917 жылғы сәуір-мамырда өткен облыстық қазақ съездерінде алдын ала талқыланып, олардың ішіндегі ең маңыздылары жалпыресейлік Құрылтайға ұсынылды. Олар: "1) түрі би мемлекеттері. 2) қазақ облыстарындағы автономия. 3) Жер мәселесі. 4) халық милициясы. 5) Земство. 6) оқу мәселесі. 7) Сот мәселесі. 8) дін мәселесі. 9) әйелдер мәселесі. 10) қазақ облыстарынан депутаттарды сайлауға дайындық. 11) бүкіл Ресей мұсылмандарының кеңесі (Шура және ислам) . 12) Қазақ саяси партиясы. 13) Жетісу облысының оқиғасы. 14) Қазақстанның өкілін Киевте өтетін бүкіл Ресей федералистерінің съезіне Петроградта өтетін оқу комиссиясына жіберу"»
... жалғасы- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz