Мектеп жасына дейінгі балалардың топсаяхат кезіндегі еңбегін ұйымдастыру формасы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
М.Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан университеті

Педагогикалық факультет
Бастауыш және мектепке дейінгі білім берудің теориясы мен әдістемесі кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Мектеп жасына дейінгі балалардың топсаяхат кезіндегі еңбегін ұйымдастыру

Мамандық шифры
Оқу түрі
Топ
5В010100 Мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеу
Күндізгі
ДОВ-18к

АВТОР: Ілесова А.Т ________________
(аты-жөні) (қолы, күні)

ЖЕТЕКШІ: Ибраева К.И ________________
(аты-жөні) (қолы, күні)

Петропавл 2021

Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 41.Мектеп жасына дейінгі балалардың топсаяхат кезіндегі еңбегін ұйымдастыру формасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .51.1Мектепке дейінгі мекемелердегі экскурсиялардың түсінігі 5
1.2 Әр түрлі жас топтарында экскурсияларды ұйымдастыру,өткізу ерекшеліктері 8
1.3 Мектеп жасына дейінгі балалардың топсаяхатты ұйымдастыру, балабақшадағы балалардың іс-әрекетіне басшылық жасау 10
2.Мектеп жасына дейінгі балалардың топсаяхат кезіндегі еңбегін ұйымдастырудың әдістемесі 13
2.1 Топсаяхаттың зерттеу моделі балаларды мектепке дейінгі мекемелерде еңбегін ұйымдастыру формасы 13
2.2 Мектеп жасына дейінгі балаларға экологиялық тәрбие беруде табиғатқа экскурсияның әдіс ретінде сабақ ұйымдастыру 15
2.3 Мектеп жасына дейінгі балалардың топсаяхат кезіндегі еңбегін ұйымдастырудың нәтижелері 23
Қорытынды31Пайдаланылған әдебиеттер33Қазіргі таңда білім жүйесі әлемдік өркениеттің барлық шарттарына сәйкес келетін,білімпаз,білім мен біліктілігі қатар жетілген мамандар дайындауды қажет етеді.Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында білім беру жүйесінің міндеті ұлттық және жалпы құндылықтар,ғылым мен практика жетістіктері тұрғысында жеке адамды қалыптастыруға,кәсіби тұрғыда жетілдіруге бағыт алған білім алуға қажетті жағдайлар жасау керек екендігі көрсетілген.
Мектеп жасына дейінгі балаларды дамыту-саясаттың ажырамайтын тұтас бөлігі.Сондықтан,мектепке дейінгі балаларды оқыту және тәрбиелеудің негізгі мақсаты-баланың жеке басының қалыптасуы,дамуы болып отыр.
Топсаяхат кезінде балалар қоршаған дүние жөніндегі білімді елеулі түрде кеңейтеді,табиғат пен қоғамның даму заңдылықтарын танып біледі, өткендегі мәдени мұрасымен,өз халқының дәстүрлерімен танысады.Сонымен қатар,топсаяхат жалпы білімге деген ынтаны күшейтеді,балалардын білім алу жолындағы қызығушылығын арттырады,оқудың өмірмен байланысын күшейтеді.
Табиғатты танып білу үшін табиғи заттар және құбылыстарды тікелей бақылап,зерттеу керек.Осыған байланысты тіршіліктануды оқыту тәжірибесінде топсаяхат жасау маңызды орын алады.Топсаяхатты жүйелі жүргізу-балалардың көзқарасын қалыптастырудың қажетті шарты болып саналады.
Топсаяхат-бұл балабақшадан тыс оқу материалын меңгеруге бағыт алған оқу процесін ұйымдастыру түрі.Топсаяхатқа бүкіл топтың балалары қатысса,топсаяхат материалы тіршіліктану бағдарламасымен байланысқан болса,онда ол жалпы жұмыс түрі болып есептеледі.
Сонымен бірге,егерде топсаяхат балалардың жекелеген,аса белсенді тобымен жүргізілсе,онда ол топтан тыс формасына айналады.
Тәрбиешінің жұмыс жоспарында табиғатқа топсаяхат жасау маңызды орын алады.Топсаяхат кезінде балалар табиғат объектілерінің өзара қарым-қатынасын,олардың өмір сүру ортасымен байланысын көреді.Табиғатқа топсаяхат жасау-бұл табиғатты нақты зерттеудің әдісі,табиғаттың шынайы объектілері мен құбылыстарын зерттеудің тәсілі болып табылады. Тәжірибелік сабақтар сияқты топсаяхатта балалардын өз бетінше жұмыс істеу қабілеттерін қалыптастырады.Олар,материалдарды жинау және сол жинақтарды санаумен,сонымен қатар топсаяхат материалдарын өндеумен танысады.Топсаяхаттарды жоспарлы жүргізу-балалардың бойында өз өлкесін зерттеу тәжірибесін дамытады.Топсаяхаттардың тәжірибелік мәні де үлкен.
Олар,табиғаттың сұлулығын көреді,оны сақтаудың қажет екенін түсінеді.Осындай кездерде алынған білімдер өте мәнді болады,баланың санасында ұзақ сақталады.Сонымен қатар,топсаяхаттар оқу балалардың сана-сезімін, тәрбиесін,олардың өз бетінше әрекет ету мен еңбек етуге дағдылану сияқты қасиеттерін дамытады.Топсаяхат кезіндегі өмір сүру жағдайлары қалыптасқан жағдайға бейімделуді,түрлі қиындықтардан шығу жолдарын үйретіп,жетілдіреді.
Кіріспе

Зерттеудің өзектілігі:Оқыту қызметінің мазмұны танымдық психикалық процестер мен тұлғаның қасиеттерін дамыту және қалыптастыру;логикалық әдіс-тәсілдер,пайымдаулар,қорытынды лар; танымдық белсенділігі,қызығушылығық қабілеті.Мектеп жасына дейінгі балалардың білім беру үрдісінде даму функциясын жүзеге асыру жоғары жүйке іс-әрекетінің қасиеттерінің дамуын,баланың танымдық және интеллектуалды мүмкіндіктерін қамтамасыз етеді.Баланы тәрбиелеу,оқыту және дамыту оның балабақшадағы және отбасындағы өмірінің шарттарымен анықталады.Балабақшадағы өмірді ұйымдастырудың негізгі формаларына мыналар жатады:ойын және онымен байланысты қызмет түрлері, экскурсия,объектілік-практикалық қызмет.
Топсаяхат-деген терминнің мазмұны ерте кезден әр түрлі болып түсіндіріліп келеді.Экскурсиялық істің көрнекті теоретиктері оның негізгі белгілері мыналар деп таныды:
1. Саяхат тәрізді болуы немесе мажорлылығы
2.Мажорлылығы немесе Жергілікті сипатта болуы,яғни нысандарды олардың табиғи орналасқан жерінде оқып үйренуге болатындығы(Б.Е.Райков).
3."Мазмұндылылығы"
4.Нысандарды табиғи жағдайда оқып үйрену
Негізгі мәселе-топсаяхаттың міндетін ескеру, оны топсаяхатқа ұқсас келетін ,бірақ одан өзге нәрселер экспедиция мен саяхаттан ажырата ала білу. В.А. Герд топсаяхатты"Хабардар адамның (жетекшінің) басшылығымен бір топ адамның (экскурсанттар) дүниені немесе құбылысты оқып үйренетін қоғамдық ағарту жұмысының формасы" деп есептеді.
Топсаяхаттың мәні-ол бізді қоршаған дүниені танып білу формаларының бірі. Ол өзекті екі элементтен тұрады: табиғатта, қоршаған ортада немесе бөлмеде алдын - ала іріктеліп қойылған нысандарды көрсету және солар туралы түсінік беру.Егер экскурсияда көрсету болмаса, ол топсаяхат болмайтыны анық. Жай әңгімеге немесе лекцияға айналады.
Балабақша өміріндегі маңыздысы-топсаяхат кезіндегі еңбегін ұйымдастыру болып табылады. Олар мұғалімнің білік,білім дағдыларын балаға беруге бағыт алған.Әдетте бұл баланың физикалық және рухани мәдениетін байытады,оның дербестігін, бірлескен үйлесімді қызмет қабілетін,қызығушылығын қалыптастыруға ықпал етеді.
Дегенмен,топсаяхат кезіндегі еңбегін ұйымдастыру кезіндегі берілетін білім мазмұны-баланы негізінен мектептегі оқыту міндеттеріне тәрбиелейді. Топсаяхаттарды жүргізудің доминантты әдісі - мұғалімнің балаға тікелей әсер ете алуы,қарым-қатынастың сұрақ-жауап формасы,ықпал етудің тәртіптік формалары формальды бағалаумен үйлеседі.Бала жетістігі топтық стандарттар бойынша бағаланады.
Мектепке дейінгі мекемелердегі тапсаяхат балаларды оқытудың негізгі формасы болып саналғандықтан, оны ұйымдастыру және өткізу өзекті болып табылады.
Зерттеудің мақсаты-топсаяхат кезіндегі еңбегін ұйымдастырудың ерекшеліктерін анықтау,педагогикалық үрдістің тиімділігін анықтау.
Осыған байланысты келесі міндеттер қойылды:
мектепке дейінгі мекемелерде балаларға топсаяхат кезіндегі еңбегін ұйымдастыру бойынша психологиялық-педагогикалық әдебиеттерге теориялық талдау жүргізу;
тәрбиешілер өткізген топсаяхаттардың жағымды,жағымсыз жақтарын анықтау;
топсаяхат кезіндегі еңбегін ұйымдастыру ерекшеліктеріне салыстырмалы талдау жасау;
тәрбиешілерге топсаяхат кезіндегі еңбегін ұйымдастыруға арналған әдістемелік нұсқаулық әзірлеу.
Зерттеудің обьектісі:тәрбиешілердің мектепке дейінгі мекемелердегі топсаяхаттағы тәртібі.
Зерттеудің пәні: мектепке дейінгі мекемелердегі экскурсиялар.
Зерттеудің әдістері:Мектеп жасына дейінгі балалардың топсаяхат кезіндегі еңбегін ұйымдастыру тәрбие жұмысын ұйымдастыруға байланысты мемлекеттік құжаттарды зерделеу,зерттеу бағыты бойынша философиялық, психологиялық,педагогикалық,оқу-әді стемелік әдебиеттерге талдау жасау, озық педагогикалық тәжірибелерді сараптау,әңгіме,сауалнамалар жүргізу, бақылау,педагогикалық экспериментті ұйымдастыру және алынған қорытынды нәтижелерді өңдеу,қорыту.
Зерттеу жұмысының практикалық маңыздылығы:
Мектеп жасына дейінгі балалардың топсаяхат кезіндегі тәрбиелеу негіздерін қалыптастыру ғылыми педагогикалық тұрғыда негізделеді;мектеп жасына дейінгі балалардың топсаяхат кезіндегі экологиялық тәрбие беру моделі, өлшемдері,көрсеткіштері, деңгейлері анықталды:курстық жұмысында қолданылған ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің жоспарларын, ойын үлгілерін тәжірибеде қолданса болады.

1.Мектеп жасына дейінгі балалардың топсаяхат кезіндегі еңбегін ұйымдастыру формасы

1.1Мектепке дейінгі мекемелердегі экскурсиялардың түсінігі

Ф.Фребель арнайы дидактикалық материалды пайдалана отырып, балабақша балаларын экскурсияға ұжымдық үйрету (Фребельдің сыйлықтары) жүйесін құрды,өнімдік іс-әрекетті сенсорлық дамыту мен әзірлеу жөніндегі сабақтар мен дидактикалық ойындар жүйесін әзірледі (қағаздан қырқу, бүктеу,сурет салу, өру, кесте тігу).
Мектепке дейінгі білім беру ұйымдарына экскурсиялар мектеп технологиялары бойынша жүргізілмеуі керек.
Экскурсиялар белгілі бір жүйеде,жүйелі жүргізілуі керек,оларды балалардың күнделікті өмірімен байланыстыру керек (экскурсия кезінде алған білім еркін іс-әрекетте қолданылады).
Оқыту үрдісін ұйымдастыруда оқу үдерісін балаларға мағыналы, қызықты етуге мүмкіндік беретін,дамудың тиімділігіне ықпал ететін жолмен жүргізудің маңызды болып табылады. Осы мақсатта жан-жақты және кешенді экскурсиялар өткізіледі.
Сабақ дегеніміз - оның барлық құрылымдық компоненттерін бейнелеуге қабілетті оқытудың ұйымдастырылған түрі және оқу үдерісінің бір бөлігі.
Сабақ бұл - :
- баланың танымдық іс-әрекетін ұйымдастырудың негізгі түрі;
- білім беру процесінің барлық аспектілерін көрсететін динамикалық,өсіріп отыратын процедуралық жүйе;
- оқу жоспарының белгілі бір бөлігін жүзеге асыра отырып, білім беру үдерісінің элементтік құрылым құрастырушы бірлігі;
- оқу-танымдық әрекет жүйесінің бірыңғай буыны.
Экскурсияның негізгі ерекшеліктерін атап өту керек:
- сабақ - дидактикалық циклдің негізгі бірлігі және оқытуды ұйымдастырудың түрі;
- уақыт аралығы бойынша алатын болсақ,10-15 минуттан (кіші мектепке дейінгі жаста) 30-35 минутқа дейін (үлкен мектепке дейінгі жаста) уақытта өтеді;
- сабақты интеграциялауға болады,ол танымдық іс-әрекеттің бірнеше түріне арналған (мысалы: сөйлеуді дамыту + бейнелеу қызметі);
- сабақта әр баланың даму деңгейіне бақылау жасап, оқу материалын беру және игеру процесін ұйымдастыратын тәрбиешінің атқаратын рөлінің маңызы зор;
- топ - бұл балаларды сабаққа біріктірудің негізгі ұйымдық формасы, барлық балалар жасы және дайындық деңгейі шамамен бірдей болады,яғни топ біртекті (гетерогенді не аралас топтарды қоспағанда), топтың негізгі құрамы мектепке дейінгі мекемеде болу кезеңінде сақталып қалады;
- топ бір бағдарлама бойынша, танымдық белсенділіктің түріне сай жұмыс жасайды;
- сабақ күннің алдын-ала белгіленген сағатында өткізіледі;
- жыл бойына каникулдар өткізіледі, олар мектеп демалысының уақыттық кезеңіне сай келеді (бұл тіпті мектепке дейінгі білім беру мекемесі мен мектептің сабақтастығын қамтамасыз ету үшін де маңызды);
- жыл әр баланың жеке басының когнитивті дамуының қорытындыларын шығарумен аяқталады (баланың экскурсиядағы қызметінің нәтижелері бойынша).
Экскурсиялары өткізу деңгейлері:
- ең жоғары: кері байланыс негізінде балалармен жұмыс барысында орын алуы мүмкін болатын қиыншылықтарды жеңіп, іс-әрекетті оқу мақсаттарымен белгіленген нәтижеге ауыстыру тәсілдерін болжау;
- жоғары: балаларды экскурсия мақсатында қарастырылған мәселені шешуге қамту, кірістіру;
- орта: экскурсияның тақырыбы мен міндеттеріне сәйкес балалардың білім,білік дағдыларын ашу және ақпарат беру;
- төмен: оң нәтиже алуға бағытталған танымдық әрекетті жандандырмай, балалармен өзара қарым-қатынасты ұйымдастыру,бұрын жасалған жоспар бойынша жаңа материалды түсіндіру.
Оқыту жоғары болу белгілері (мектеп жасына дейінгі балаларды бақылау кезінде):
- проблеманы, мақсатты, мәселені, тапсырманы бөлу және білу;
- олардың қызметін болжай білу мүмкіндігі;
- білімді әр түрлі жағдайларда пайдалану мүмкіндігі;
- іс-әрекеттің тәуелсіздігі және қиындықтарды жеңу (шешімдерді таңдау жолының дербестігі);
- ойлау логикасы;
- ойдың икемділігі;
- өзгерген жағдайларға сәйкес қызмет тәсілінің өзгеру жылдамдығы;
- стандартты шешімдерден бас тарту мүмкіндігі (стереотиптен);
- сәйкес нұсқаны іздеу (нұсқаны ауыстыру немесе өзгерту).
Экскурсияға үйрету-білімді стихиялық белсенділіктен меңгеру процесін мақсатты және ұйымдастырылған қызметке айналдырады. Оқытудың міндеті - баланың ұғымдарды игерудегі белсенділігі айырықша көрініп, жан-жақты ұйымдастырылуы. Бұл ұғымдарды игеру жүйесі оқшауланған, сыртқы, кездейсоқ белгілерге назар аударудан құбылыстың мәнін сипаттайтын маңызды белгілер жүйесіне назар аударуға біртіндеп көтерілуіне ықпал етеді, балаландың бойында нақты білім жүйесін қалыптастыруға көмектеседі.
Мектепке дейінгі жаста, әсіресе оның алғашқы кезеңінде балалардың білімді игеруі көбінесе бейсаналық сипатқа ие келеді. Бұған балалар өз әрекеттерінің дұрыстығын түсіндіре алмайтындығы және мұғалімнің Сен қалай білдің?, Сен қалай шештің? деген сұрағына жауап бере алмауы дәлел бола алады. Олар мүлдем жауап бермейді немесе жалған негіздерді көрсетеді және көбіне жай ғана жауап береді: Мен ненің дұрыс екенін білемін. Балалардың оқу үрдісіне саналы қатынасын қалыптастыра отырып, тәрбиеші сол арқылы жанды қызығушылықты, зейінді, танымдық белсенділікті және оқу процесінде баланың тапқырлығын қамтамасыз етеді.
Сонымен,балаға білім беру - бұл ақыл-ой дамуының көзі мен құралы болып табылады, әсіресе тәрбиеші балаларға өз бетімен кішігірім жаңалық ашуға мүмкіндік беретін жағдайларда.Баланың ішкі қажеттілігін оқу іс-әрекетін жасау - бұл күрделі педагогикалық міндет,өйткені бала неғұрлым ізденімпаз болса, ол өзінің қызығушылығын қанағаттандыруда неғұрлым белсенді болса, соғұрлым оның ақыл-ойы дамиды.
Мектеп жасына дейінгі балаларды оқыту дегеніміз не? Бұл тәрбиеші мен баланың іс-әрекетінің күрделі, өзара байланысты процесі, оның барысында тәрбиеші баланың танымдық іс-әрекетін ұйымдастырады, бағыттайды, жол сілмейді, ал бала білім түрінде адамзат жинақтаған тәжірибені, білімді қабілет және дағдыны белсенді түрде игереді. Оқытудың нақ ортасында, өзегінде бір жағынан, баланың танымдық қабілеттері мен шығармашылық күштерін дамытатын тәрбиеші болса, екінші жағынан, бала, оны оқыту, оның қоршаған шындықтың объектілері мен құбылыстарында тереңірек байланыстары мен тәуелділіктерін тануға бағытталған белсенді қозғалысы тұрады [5].
Мектеп жасына дейінгі балаларды оқытудың сәттілігі, демек, олардың танымдық қабілеттерін дамыту, біріншіден, оқу материалының мазмұнына, екіншіден, тәрбиешінің педагогикалық шеберлігіне, оқытудың озық әдістері мен тәсілдерін қолдануға байланысты; үшіншіден, баланың жеке қасиеттері мен жеке ерекшеліктеріне байланысты.
Мектеп жасына дейінгі балаларды оқыту проблемасы өте күрделі және психологиялық-педагогикалық әдебиеттерде жеткілікті дамымаған. Мектеп жасына дейінгі балаларға білім беруде көбіне пассивті рөл берілген, мектепке дейінгі мекемелердің практикасы туралы да осылай айтуға болады. Экскурсиядағы білім беру үдерісі білімді беру, кейде дағдыларды, тіпті ойлау тәсілдерін беру ретінде қарастырылады. Мұндай түсінік, сөзсіз, мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық қызметін дұрыс басқара алмаудың салдары болып табылады.
Сонымен, мектеп жасына дейінгі балалардың оқу іс-әрекетінің мәні, ең алдымен, ақыл-ой мен практикалық мәселелерді шешу әдістерін игеру, баланың танымдық және шығармашылық қабілеттері мен қабілеттерін дамытуда жатыр [6].
Балабақшадағы білім берудің өзіндік ерекшеліктері бар, ол мектептегі білімнен мазмұнымен, ұйымдастырушылық формалары мен әдістерімен ерекшеленеді.
Оқушылар ғылыми білім негіздерін оқитын мектептегі білімнен айырмашылығы, мектепке дейінгі мекемелерде балалар қоршаған заттар мен құбылыстар туралы бастауыш, ғылыми сенімді білімдер алады.
Балабақшадағы оқытудың негізгі түрі - бұл мектептегі сабақтан икемділігімен (құрылымының әртүрлілігі, ұзақтығының өзгеруі) ерекшеленетін сабақ. Балабақшаның педагогикалық процесінде мектеп жасына дейінгі балаларды күнделікті өмірде: ойындарда, күнделікті өмірде және еңбекте оқыту үлкен орын алады.
Мектепке дейінгі білім беруде жетекші орынды көрнекі және практикалық әдістер, сонымен қатар мұғалімнің сөзімен үйлесетін ойын техникасы алады.

1.2 Әр түрлі жас топтарында экскурсияларды ұйымдастыру және өткізу ерекшеліктері

Оң нәтижеге жету оқу-тәрбие процесін дұрыс ұйымдастыруға байланысты. Сабаққа қатысқанда, ең алдымен, гигиеналық жағдайлардың сақталуына назар аударған жөн: бөлме міндетті түрде желдетілуі керек; жалпы қалыпты жарықтандыру кезінде жарық сол жақтан түсуі керек; жабдықтар, құралдар мен материалдар және оларды орналастыру педагогикалық, гигиеналық және эстетикалық талаптарға сай болуы керек.
Топсяхаттың ұзақтығы белгіленген нормаларға сәйкес келуі керек, ал уақыт толығымен пайдаланылуы керек. Топсаяхаттың басталуы, балалардың назарын ұйымдастыру, балаларға оқу немесе шығармашылық тапсырма қою және оны жүзеге асыру жолдарын түсіндіру үлкен маңызға ие [7].
Тәрбиеші түсіндіру барысында іс-әрекет тәсілдерін көрсете отырып, балаларды белсенді етуі, оларды не туралы айтып жатқанын түсінуге және есте сақтауға шақыруы маңызды. Балаларға қайталауға, белгілі бір позицияларды айтуға мүмкіндік беру керек (мысалы, мәселені қалай шешуге болады, ойыншық жасаңыз). Түсіндіру 3-5 минуттан аспауы керек.
Топсаяхат кезінде мұғалім барлық балаларды олардың жеке ерекшеліктерін ескере отырып, жұмысқа белсенді қатысуға тартады, балаларда оқу іс-әрекетінің дағдыларын қалыптастырады, олардың әрекеттерін бағалау және бақылау қабілеттерін дамытады. Тәрбиелік жағдай балаларда жолдастарға деген қайырымдылық қатынасты, төзімділікті, берілгендікті дамыту үшін қолданылады.
Топсаяхат кезінде тәрбиеші балаларға білімді қатаң логикалық жүйелілікпен жеткізеді. Бірақ кез-келген білім (әсіресе жаңа) баланың субъективті тәжірибесіне, оның қызығушылықтарына, бейімділіктеріне, ұмтылыстарына, әр баланы қоршаған әлем туралы түсінік пен хабардарлықтың өзіндік ерекшелігін анықтайтын жеке маңызды құндылықтарға негізделуі керек [8].
Сыныптағы қарым-қатынас процесінде мұғалімнің балаға бір жақты әсері ғана емес, сонымен қатар кері процесі де болады.
Бала мұғалімнің айтқанының бәрін сөзсіз қабылдамай (игеру) емес, өзі үшін бұрыннан бар тәжірибені, оған жеке маңыздылықты тиімді пайдалана білуі керек.
Бұл тұрғыда мұғалім мен бала тең дәрежелі серіктестер, гетерогенді, бірақ бірдей қажетті тәжірибенің тасымалдаушылары ретінде әрекет етеді. Жеке тұлғаға бағытталған экскурсияның негізгі идеясы - баланың жеке тәжірибесінің мазмұнын ашу, оны сұралатынмен үйлестіру және сол арқылы осы жаңа мазмұнды жеке игеруге қол жеткізу [9].
Мұғалім тек қандай материал туралы баяндайтыны туралы ғана емес, сонымен бірге осы материалдың балалардың жеке тәжірибесімен мүмкін болатын айқас сілтемелер туралы ойлануы керек.
Топсаяхатты ұйымдастырған кезде мұғалімнің кәсіби позициясы - бұл талқыланатын тақырыптың мазмұны бойынша баланың кез-келген тұжырымына қасақана құрметпен қарау.
Біз балалардың нұсқаларын қатаң бағалау жағдайында (дұрыс немесе бұрыс) емес, тең диалогта қалай талқылау керектігін ойлауымыз керек. Тек осы жағдайда балалар ересектердің естуіне тырысады.
Әр жас тобында экскурсиялардың уақыты мен ұйымдастырылуы бойынша өзіндік ерекшеліктері бар.
Балалармен:
3 жасқа дейін аптасына 8-10 минутқа созылатын 10 сеанс өткізу ұсынылады.
Өмірдің 4-ші жылы - ұзақтығы 15 минуттан аспайтын 10 сабақ.
Өмірдің 5-ші жылы - ұзақтығы 20 минуттан аспайтын 10 сабақ.
Өмірдің 6-шы жылы 25 минуттан аспайтын 13 сабақ.
Өмірдің 7-ші жылы - ұзақтығы 30 минуттан аспайтын 14 сабақ.
Қосымша білім беру бойынша экскурсиялар, егер олар бар болса, мектепке дейінгі білім беру ұйымының жұмыс жоспарларында қарастырылған, ата-аналар комитетімен келісім бойынша жүзеге асырылады. Екінші кіші топта - 1 сабақ, ортасында - 2 экскурсия, үлкен топта - 2 экскурсия, мектепке дайындық тобында - аптасына 3 топсаяхат [10].
Топтық турлар шамамен күндізгі және жылдың уақытына сәйкес 1 қыркүйектен 31 мамырға дейін ұсынылады. Мұғалімге оқыту мен тәрбиелеудің мақсаттары мен міндеттеріне, олардың оқу-тәрбие процесіндегі орнына байланысты әр түрлі типтегі сабақтардың мазмұнын интеграциялау, педагогикалық процесте оқу орнын өзгертуге құқық беріледі; реттелетін сыныптардың санын азайту, оларды басқа білім беру түрлерімен алмастыру.
Ерте мектепке дейінгі жаста балалармен ойындар өткізіледі - экскурсиялар. Кішкентай балалардың бірінші тобында топсаяхаттар жеке өткізіледі. Баланың өмірінің бірінші жылында дағдылар баяу қалыптасатындығына байланысты және оларды қалыптастыру үшін жиі жаттығулар қажет, ойындар - топсаяхаттар күнделікті ғана емес, күн ішінде бірнеше рет өткізіледі.
Кішкентай балалардың екінші тобында балалармен 2 топсаяхат өткізіледі. Топсаяхатқа а қатысатын балалардың саны олардың жасына ғана емес, сонымен қатар топсаяхаттың сипатына, оның мазмұнына байланысты.
Қызметтің барлық жаңа түрлері, балалар бастапқы дағдыларды игеріп, қажетті мінез-құлық ережелерін меңгергенше, жеке-жеке немесе 3 адамнан аспайтын кіші топпен өткізіледі.
3-6 адамнан тұратын кіші топпен (жас тобының жартысы) экскурсиялар пәндік белсенділікке, дизайнға, дене тәрбиесіне, сондай-ақ сөйлеуді дамыту бойынша сабақтардың көпшілігіне үйрету үшін өткізіледі.
6-12 адамнан тұратын топпен сіз топсаяхаттарды ұйымдастырудың еркін формасымен, сонымен қатар музыкалық және жетекші қызметі болатын жерлерде өткізе аласыз.

1.3 Мектеп жасына дейінгі балалардың топсаяхатты ұйымдастыру және балабақшадағы балалардың іс-әрекетіне басшылық жасау

Оқыту формасы деп мұғалім мен студенттердің белгіленген тәртіп бойынша және белгілі бір режимде жүретін арнайы ұйымдастырылған қызметі деп түсіну керек [11].
Пішіндер ерекшеленеді:
- оқушылар саны;
- мұғалім мен мұғалімнің өзара әрекеттесу сипаты (белсенділік пен тәуелсіздік дәрежесі);
- қызмет тәсілдері (әдістері мен тәсілдері);
- өткізу орны;
- меншікті салмақ, яғни олардың оқу процесінде алатын орнына сәйкес. Бұл орын, өз кезегінде, оқу процесін ұйымдастырудың сол немесе басқа формасымен шешілетін білім беру және тәрбиелеу міндеттерінің сипатымен анықталады.
Балабақшада ұйымдастырылған тәрбиенің келесі түрлері қолданылады:
- фронтальды;
- топ;
- жеке.
Топсаяхат білім беру формасы ретінде бірқатар ерекшеліктерімен сипатталады:
- сыныпта балалар білім берудің сол немесе басқа бөлімдерінде Білім беру бағдарламасында қарастырылған белгілі бір білім, білік және дағдыларды игереді;
- олар белгілі бір жас тобындағы барлық балалармен, балалардың тұрақты құрамымен өткізіледі;
- олар топсаяхаттың мақсаттары мен мазмұнын анықтайтын, әдістері мен тәсілдерін таңдайтын, білім, білік, дағдыларды дамытудағы балалардың танымдық іс-әрекеттерін ұйымдастыратын және басқаратын ересек адамның басшылығымен ұйымдастырылады және өткізіледі.
Топсаяхаттар- білім берудің негізгі түрі. Қалған формалар тәжірибені байыту және балаларды сабақты игеруге дайындау үшін қолданылады. Сабақ пен сабақ арасындағы негізгі айырмашылықтар жүктеме деңгейінде, құрылымында, сонымен қатар оқыту барысында қолданылатын әдістерде.
Топсаяхаттарға балалардың өмір режимінде қатаң белгіленген уақыт беріледі. Әдетте, бұл таңертеңгілік уақыт, балалардың ақыл-ойы мен физикалық өнімділігі ең жоғарғы деңгейге жетеді. Сыныптардың саны біртіндеп көбейеді, өйткені балалар топтан топқа ауысады. Сабақтарды біріктіру кезінде қиындық дәрежесі және олардың әрқайсысындағы балалардың іс-әрекеті сипаты ескеріледі[12].
Нақты топсаяхаттың мазмұны осы бөлімге арналған Білім беру бағдарламасының талаптары негізінде балалардың білімдік-танымдық іс-әрекеттерінің қалыптасу деңгейі мен алдыңғы бағдарламаның дамуын ескере отырып жасалады, сонымен қатар әр түрлі жастағы топтағы балаларды тәрбиелеу мен дамытудың жалпы міндеттері.
Әр топсаяхаттың бағдарламасына:
- объектілердің қасиеттері мен сапалары, олардың өзгеруі, байланыстары, әсер ету әдістері және т.б., олардың алғашқы ассимиляциясы, кеңеюі, шоғырлануы, жалпылануы және жүйеленуі туралы белгілі бір көлемдегі білім;
- өндірістік іс-әрекетті оқытудағы практикалық дағдылар мен дағдылардың мөлшері;
- оқу-танымдық іс-әрекетке, оларды алғашқы қалыптастыру немесе жетілдіруге, қолданудағы жаттығуларға қажетті дағдылар мен дағдылардың көлемі;
- балалардың құбылыстар мен оқиғаларға, осы сабақта айтылатын және игерілетін білімге деген көзқарасын қалыптастыру, өз қызметіне деген көзқарасқа тәрбиелеу, құрдастарымен өзара қарым-қатынас орнату.
Әр сабақта білім беру мазмұнының көлемі аз, ол әр түрлі жастағы топтардың балалардың есте сақтау қабілеті мен зейінін, олардың ақыл-ой мүмкіндіктерін ескере отырып анықталады.
Сабақ барлық балалармен алдын-ала өткізіледі. Бұл оны ұйымдастыруға және балалардың іс-әрекетін басқаруға ерекше назар аударуды қажет етеді.
Әр нақты сабақтың жағдайы балалардың алдағы оқу іс-әрекетінің сипатына сәйкес келуі керек. Топсаяхатқа көрнекі және практикалық оқыту әдістерін қолдану, түрлі көрнекі материалдарды тарту қажет: пәндік, көрнекілік, графикалық. Топсаяхатты ұйымдастырған кезде материалдың ұтымды орналасуы қамтамасыз етіледі, оны пайдалану кезектілігі, презентация әдісі және онымен жұмыс сипаты анықталады [13].
Сабақтардың ішкі логикасы мен құрылымы оның негізгі бөліктерінде көрсетілген:
- бастау;
- қозғалу;
- аяқтау.
Оқытушы топсаяхат басында қоятын және шешетін негізгі дидактикалық міндеттер:
- топсаяхаттың мазмұнына қызығушылықты ояту;
- балалардың назарын жинау;
- балаларға білім беру міндетін ашу.
Топсаяхат барлық балалардың білім беру мәселелерін шешуге белсенді қатысуын, сонымен қатар тәрбиешінің тікелей қатысуымен болатын іс-әрекеттерді балалардың өзіндік іс-әрекеттерімен үйлестіруді қамтамасыз етуі керек. Сыныптағы балалардың іс-әрекетіне басшылық әртүрлі әдістермен жүзеге асырылады:
- материалды бастапқы қабылдауды ұйымдастыруға және үйренгендермен байланыс орнатуға бағытталған;
- білімді кеңейту;
- білімді, білік пен дағдыны қорытуға, бекітуге және қолдануға бағытталған.
Әдістерді таңдағанда топсаяхаттың мақсаты мен мазмұны, осы бөлімдегі жұмыс жүйесіндегі орны, балалардың жас ерекшелігі ескеріледі. Балалардың ақыл-ой әрекетін және олардың тәуелсіздігін белсендіру маңызды. Ақыл-ой әрекеті, ең алдымен, алға қойылған міндеттердің қиындығының өлшемі, оларды құрастырудың кезектілігі, қарапайым проблемалық сипаттағы тапсырмаларды қолдану және балалардың жеке тәжірибесін тарту арқылы туындайды.
Топсаяхат кезінде бағдарламаның мазмұнын барлық балалар игереді, сондықтан олар білім берудің негізгі түрі болып табылады. Қалған формалар тәжірибені байыту және балаларды сабақ мазмұнын игеруге дайындау немесе білімді игеру процесінде жеке өзгеріс құралы ретінде әрекет ету үшін қолданылады. Бұл ерекшеліктер экскурсияларды белгілі бір сабақтастықты қамтамасыз ете отырып, оқытудың формасы ретінде мектеп сабағына жақындатады. Сабақ пен сабақ арасындағы негізгі айырмашылықтар жүктеменің қарқындылығы дәрежесі, құрылымы мен оқыту барысында қолданылатын әдістер болып табылады.
Білім берудің жетекші, негізгі формасы ретінде Топсаяхаттарбалабақшадағы тәрбие жұмысы жүйесінде ерекше орын алады. Топсаяхаттарға балалардың өмір режимінде қатаң белгіленген уақыт беріледі. Әдетте, бұл таңертеңгілік уақыт, балалардың ақыл-ойы мен физикалық өнімділігі ең жоғарғы деңгейге жетеді. Серуеннің мазмұны мен құрылымы (бақылауларды, ойындар мен жұмыстарды таңдау және кезектестіру, ұйымдастырылған фронтальды немесе топтық әрекетті тәуелсіз, жеке адаммен үйлестіру) сабақтың ақыл-ой және дене жүктемесінің сипатына сәйкес келеді.

2 .Мектеп жасына дейінгі балалардың топсаяхат кезіндегі еңбегін ұйымдастырудың әдістемесі

2.1 Топсаяхаттың зерттеу моделі балаларды мектепке дейінгі мекемелерде еңбегін ұйымдастыру формасы

Жасөспірімдер мен олардың ата-аналарының рөлдік күтулерін зерттеу проблемасының өзектілігін ескере отырып, біз эмпирикалық зерттеу жүргіздік. Ол білім беру мекемесі негізінде жүзеге асырылды: Шымкент қаласының №15 мектеп-лицейі.
Зерттеудің мақсаты: педагогикалық процестің тиімділігін анықтау.
Зерттеудің міндеттері:
- тәрбиешілер өткізген экскурсиялардың жағымды және жағымсыз жақтарын анықтау;
- өткізілген сабақтардың ерекшеліктеріне салыстырмалы талдау жасау;
- тәрбиешілерге сабақ өткізу бойынша әдістемелік нұсқаулар әзірлеу.
Гипотеза: көптеген тәрбиешілер сабақ жоспарын құруда және оны әрі қарай жүзеге асыруда қателіктер жібереді, бұл олардың қызметінің өнімділігін төмендетеді. Балалар материалды нашар оқиды.
Зерттеу мектепке дейінгі тәрбиешілер арасында жүргізілді, барлығы 10 адам. Барлық мұғалімдер өз тобының жас ерекшеліктерін ескере отырып, математикадан Топсаяхаттар өткізді.
Топсаяхатқапедагогикалық талдау жасалды.
Педагогикалық талдау дегеніміз - топсаяхаттытұтасымен мақсатты түрде зерттеу, оны объективті бағалау, оның деңгейін, нәтижесін анықтаған себептерді анықтау және мұғалімнің жұмысын жақсарту жөніндегі ұсыныстар негізінде осыдан кейінгі даму.
Осы анықтамаға сүйене отырып, оны өткізу әдістемесі, бір жағынан, балабақшадағы білім берудің ерекше формасы ретінде сабақтардың мәнін ашуға ықпал етуі керек, ал екінші жағынан, сабақ барысында талдау жасауға мүмкіндік беруі керек. топсаяхаттың құрылымдық элементтерінің функционалдық байланыстарын бөлумен сипатталатын теориялық деңгей.
Педагогикалық талдау оқу-тәрбие процесінің тиімділігін анықтау мақсатында жүргізіледі. Педагогикалық іс-әрекеттің сапасын анықтайтын себептер мен факторларды белгілеу жүйелі көзқарас негізінде ғана мүмкін болады.
Педагогикалық талдау жүргізу әдістемесі болжайды.
1. Ақпарат жинау. Топсаяхаттың түрін, формасын, тақырыбын анықтау мақсатында топсаяхаттың моделін немесе контурын зерттеу; мақсаты мен білім беру міндеттерін зерттеу; осы топсаяхаттың оқу процесінде алатын орнын белгілеу. Топсаяхаттықарау, кез-келген схемаға сәйкес оның барысын бекіту немесе видео, аудиожазба, фотосессияны сақтау. Балалардың шығармаларын қарау[16].
2. Топсаяхат элементтерінің сипаттамалары және олардың арасындағы байланыстар. Модельде көрсетілген топсаяхаттың әрбір элементін бағалау. Модельдегі сілтемелерді анықтау, оларды қаралған сабақта нақты бар сілтемелермен салыстыру, т.а. модель мен нақты объектіні салыстыру.
Оқу міндеттерін әдістемелік тұрғыдан сауатты тұжырымдау, олардың балалардың даму деңгейіне сәйкестігі. Оқытушының іс-әрекетінің қажетті оқу жағдайларын жасауға және Топсаяхатмәселелерін шешуге бағытталғандығы. Әдістемелік тәсілдерді қолдану дәлдігі. Балалардың жаңа білімді игеруін бағалауды қамтитын іс-әрекеттері; сыныптағы әр баланың мінез-құлқының ерекшеліктері (белсенділігі, зейіні, қызығушылығы, сабаққа қатынасы), балалардың білім дағдылары. Топсаяхаттың шарттары санитарлық-гигиеналық, материалдық-техникалық, ұйымдастырушылық-педагогикалық шарттардың талаптарына сәйкестігін анықтау және бағалау болып табылады.
Байланыс түрін анықтау:
- топсаяхаттың типі, формасы, тақырыбы мен білім беру міндеттері арасында, оны анықтайды: мақсат пен міндеттер топсаяхаттың түріне, формасына, тақырыбына сәйкес келе ме; осы сабақ ұсынылған оқыту мазмұнын толығымен жүзеге асыруға мүмкіндік береді ме;
- білім беру міндеттері мен әр мәселені шешу әдістемесін анықтайтын мұғалімнің іс-әрекеті мен топсаяхаттың мақсатына сапалы жету үшін осы тәсілдер жиынтығының мүмкіндігі арасындағы;
- бағдарламалық тапсырмалар мен балалардың іс-әрекеті арасында. Бұл операцияны жүзеге асыруда бұл іс-әрекет балалардың дамуы мен олардың танымдық белсенділігін қаншалықты қамтамасыз еткендігін бағалау қажет;
- тапсырмалар мұғалім мен балалар үстелінің, көрнекі құралдардың орналасуын, үлестірме материалдарды пайдалануды қалай анықтағанын анықтауға көмектесетін білім беру тапсырмалары мен Топсаяхатшарттары арасындағы; [17].
- мұғалімнің іс-әрекеті мен балалардың іс-әрекеті арасындағы өзара әрекеттестікті, олардың іс-әрекетінің жүйелілігін бағалай отырып. Бұл операцияда мұғалімнің тонусын, қарым-қатынас стилін балалардың сыныптағы мінез-құлық ерекшеліктерімен салыстыру қажет. Педагог Топсаяхаткезіндегі балалардың іс-әрекеттерін басқара алады, талдай алады және осы негізде олардың әрекеттерін, жұмыс әдістерін реттей алады;
- мұғалімнің қызметі мен Топсаяхатшарттары арасында. Бұл операцияда мұғалімнің қолданыстағы жағдайларды өз қызметінде қолдана білуін, өзгеріп отырған жағдайларға байланысты оның қызметін түзету қажет;
- Топсаяхат шарттары мен балалардың іс-әрекеті арасында, онда шарттардың балалардың бағдарламалық мазмұнды игеру нәтижелеріне қалай әсер еткендігі бағаланады;
3. Қорытындылар мен ұсыныстар қалыптастыру. Мақсаты мен білім беру міндеттеріне сәйкес топсаяхаттың тиімділігін анықтау. Алынған нәтижені анықтаған себептерді анықтау. Алынған мәліметтер негізінде ұсыныстар жасалады.
Ұсыныстардың тұжырымдамасы нақты, нақты болуы керек, мұғалімге оның педагогикалық қызметін жақсарту үшін не істеу керек екендігі түсінікті болуы керек. Ұсыныстар топсаяхаттың тиімділігіне кері әсер еткен себептерді жоюға да, мұғалімнің кәсіби өсуіне, кәсіби дамуына, өзіндік педагогикалық тәжірибесін жалпылауға және таратуға ынталандыруға да бағытталуы мүмкін[18].

2.2 Мектеп жасына дейінгі балаларға экологиялық тәрбие беруде табиғатқа экскурсияның әдіс ретінде сабақ ұйымдастыру
Алматы қаласының № 53 балабақшаның балалары экскурсияға қаланың көрікті жерлеріне барып, табиғатпен танысты.
Алматы - республикадағы ең сәулетті қалалардың бірі. Қала архитектурасында ұлттық ерекшеліктердің белгілері, қала аумағының табиғат сұлулығы және құрылыс саласындағы ғылым және техникалық жетістіктері жүйелі түрде, жоғары талғамдықпен үндестік тапты.
Балалар тәрбиешілерімен Алтынемел мемлекеттік ұлттық табиғи саябағына аттанды. Қорықтардағы, зообақтағы және басқа, сондай жерлерде өтетін экскурсияларда балалар бұндай орындарда өздерін қалай ұстау керек ережелері түсіндіріледі. Мысалы: Жануарлар әлеміне саяхат,- зообақ ішінде өзен, көл, тоғанда гидрологиялық экскурсиялар өтіледі. Бұл саябақ табиғат қорғау мекемесінің мәртебесіне, республикалық санатқа ие, экологиялық, рекреациялық, ғылыми, жағынан ерекше құнды табиғи, тарихи обьектілерді көпсалалы пайдалануға және қорғауға арналған аймақ. Омыртқалы жануарлардың көптеген түрлері мекендейді. Сүтқоректілерден құлан, қарақүйрық, арқар, таутеке, елік, ақбөкен, жабайы шошқа, қасқар, түлкі, тас сусары, қоян және т.б. Ал құстардан: бүркіт, тазқара, ителгі, кекілік, қырғауыл т.б, балықтардан: сазан, көксерке, ақмарқа, табанбалық т.б. кездеседі.

Сурет 1.Оқушылардың Іле-Алатауында топсаяхаты

Балалар Іле-Алатау саябағына аттанды. Саябақтың басты игілігі - су - қорғау ормандары: Шренка шыршаларынан тұратын қылқан жапырақтылар мен ілеспелі ұсақ жапырақты түрлері; бүкіл мэдени алма, жабайы абрикос, долана, шетен және басқаларМұнда бақтағы алма ағашын алайық. Ол - табиғат перзентi. Тiршiлiк ету үшiн оған да су, ауа, қорек, жылу жарық керек, яғни адам сияқты ол да тiршiлiк етедi.
Жемiсiн адамға сыйлайды. Ағашқа күтiм қажет. Бағбан оны суарады, түбiн қопсытады, дiңiн әктейдi, күтедi. Сонда ғана ол жемiс бередi. Сондықтан да балалар санасына ағаш адамға жемiсiн сыйласа, адам оған су, ауа, қорек болатындай жағдай жасап, қажетiн өтейдi. Бұл жерде оқушының өз ауласындағы бақшасы, мектептегi жемiс-жидектерге қандай көмек көрсететiнiн өздерiне әңгiмелетiп, мысалдар айқызуға болады [11].
Экскурсия барысында балалар табиғаттың әсем көріністерінің бірін тамашалап, табиғатта аясында демалады. Балалар экускурсия кезіндегі барлық қызықты әңгімелерді айтып береді.
Адамгершiлiкке тәрбиелеудiң негiгi әдiстерiне түсiндiрудi жатқызуға болады. Оның құралдары ретiнде мақалдар мен мәтелдер, әңгiмелер мен ертегiлер, аңыздар мен аңыз-әңгiмелер қызмет еттi. Балалармен әнгiмеде тап сол жағдайға қолайлы мақалдар мен мәтелдер арнайы сұрыпталып, реттелiп алынып отырады. Адамгершiлдiкке тәрбиелеудiң аса бай жолдары белгiлi болғанына көз жеткiзу үшiн келесi әдiстер мен құралдарды атап өтуге болады. Олар: көрсету, үйрету,жаттықтыру, сендiру, өтiну кеңес, мақұлдау, сәттiлiк тiлеу, тыйым салу, ант беру, сөгiс беру,кiнәлау жатады.
Топ саяхаттары-әрқилы нысандар мен қоршаған дүние құбылыстарын балалардың тікелей бақылау және зерттеуіне арналып, өндіріс, мұражай, көр-ме, табиғат аясы жағдайларынла жүргізілетін оқу ұйымдастыру формасы.
Бақылау нысандарына байланысты топ саяхаттары өндірістік табиғаттану, өлкетану, әдеби, жағрапиялық және т.б. болып ажыралады.
Білімдену мақсаттарына тәуелді тақырыптық және шолу саяхаттары жүргізіледі. Тақырыптық саяхаттар бір не бірнеше оқу пәндерінің өзара байланысты тақырыптарына арналады (мысалы, физика және химия, биология және география). Ал шолу саяхаттары өте кең тақырыптар шеңберінде өткізілуі мүмкін.
Балаларды адамгершiлiкке, еңбексүйгiштiкке тәрбиелеуде көркем шығарманың маңызы зор. Балалар ой-санасын дамытуға, мiнез-құлқын қалыптастыруға, дүниетанымын кеңейтуге көркем әдебиет шығармаларындағы кейiпкерлердiң өмiрi мен iс-әрекеттерi де үлкен әсер етедi.
Жас бала жаңа өркен жайған жасыл ағаш тәрізді дейді халқымыз. Бұл бейнені сөз жасөспірімдердің есейіп үлкен өмірге жолдама алар алдында ата-ананың, тәрбиелеушілердің аялы алақанында, ыстық ықыласын да, қамқорлық құшағында, жанашыр тәрбиесінде болатын туса керек. Өйткені жаңа отырғызған жас кеше те қашан тамыры тереңдеп, жапырағы жайқалып, саялы ағаш боп үлкейгенше мәпелеп күтуді керек етеді. Осы ретте Ыбырай Алтынсариннің Қисық ағаш атты әңгімесе ойға оралады. [10]
Экскурсия арқылы балалар жануарларға деген ыстық ықыласы оянды.
Содан ары балалар қуыршақ театрына жол тартты. Қуыршақтар театры - қуыршақтар арқылы ойын көрсететін театрдың бір түрі. Қуыршақты актер қимылға келтіріп, оның сөзін көбінесе өзі, кейде көркемсөз оқушы айтып тұрады.

Сурет 2. Оқушылардың қуыршақтар театрына топсаяхаты

Қуыршақ түріне, оны қимылға келтіру тәсіліне, сахнасына қарай қуыршақ театры бірнеше топқа жіктеледі: киілмелі (қолға киіп ойнайтын), сылдырмақты (жіп немесе сым арқылы қозғалтатын), суретке түсірілген қуыршақтармен (қағаздағы қуыршақ кескінін экранға түсіретін) ойын көрсететін театрлар, т.б.[1] Қуыршақ театрында қойылған қойылым балаларға қатты ұнады. Бұл экскурсия балалар үшін өте қызықты өтті.
Табиғат ең жақсы мұғалім, ол мақсатқа сәйкестікке және үйлесімділікке үйретеді. Кез - келген адам табиғаттағы жаңаны, өзгешелікті және әсемдікті табуға қабілетті. Бірақ та әсемдіктен алған өз әсерін, өз қуанышын білдіру үшін бейнелеу тәсілдерін білу қажет, өнер тілінде сөйлей білу керек. Тек қана суретпен және кескіндемемен жұмысістеу бейнелеу тілін меңгеруге мүмкіндік береді, өмірдегі әсемдікті тануға кең мүмкіншілік ашады, өнер туындыларына, шындыққа қатысты әсерленушілік - эстетикалық қарым қатынастың дамуына ықпал етеді [19].
Эстетикалық тәрбиені түс реңдерінің үстемділік заңдарын дамыту мақсатында, күзгі жапырақтар мен ағаштардың әдемілігін көріп, оларды салуға дайындық және күзгі көріністі бейнелеу экскурсия жүргізілді.
Күзгі сабаққа экскурсия міндеті:
Ағаштар мен жапырақтар пропорцияларын қабылдау
Негізгі және қосымша түстер реңдерін анықтау.
Шындыққа деген эстетикалық қарым - қатынасты қалыптастыруға ықпал ету.
1.Ұйымдастыру кезеңі.
2.Күз туралы әңгіме өткізу
Экскурсия барысы:
Экскурсияда әр түрлі ағаштар мен бұталарды қарап шығамыз, ағаштардың бұтақтары мен діңгектері әдемілігін атап өтеміз. Діңгектері реңдері ағаштарды бейнелеуге ойын жаттығулары

Балалар ойын негізінде ағаштардың бұтақтары мен діңгектері туралы әңгімелеп, ағаштардың жапырақтарын табумен айналысты.
Экскурсия кезінде қоршаған табиғаттың әдемілігі мен ұлылығына балалардың назарларын аудардық: тұнық көгілдір аспан, ағаштардың күнмен шағылысқан алтындай реңдері, ашық күзгі түстер, ауаның тұнықтығы және алтын реңдердің көптігі[20].
Балаларды күзде есте қалған бейне бойынша салатындығымызды ескертеміз. Табиғаттағы барлық өзгерістерді анықтап, қарап алып, жерден әдемі жапырақтарды кептіру үшін жинаймыз. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.