Табыстардың қаржылық есебі және кәсіпорынның табыстылығын талдау
Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі
С. Сейфуллин атындаға Қазақ агротехникалық Университеті
Анбаева Жулдуз Амангельдиновна
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В050800 - Есеп және аудит мамандығы
Табыстардың қаржылық есебі және кәсіпорынның табыстылығын талдау
Нұр-Сұлтан 2021
Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі
С. Сейфуллин атындаға Қазақ агротехникалық Университеті
Қорғауға рұқсат етілді
Кафедра меңгерушісі
___________ А.К Байдаков
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырып: Табыстардың қаржылық есебі және кәсіпорынның табыстылығын талдау
5В050800 - Есеп және аудит мамандығы
Орындаған: Анбаева Ж.А
Ғылыми жетекшісі: Утибаев Б.С
э.ғ.к., профессор
Нұр-Сұлтан 2021
С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті КеАҚ
Экономика факультеті, Есеп және аудит кафедрасы
5В050800 Есеп және аудит мамандығы
Бекітемін
Есеп және аудит
кафедрасының меңгерушісі,
Байдаков А.К
Дипломдық жұмысты орындауға арналған
ТАПСЫРМА
Студент: Анбаева Ж.А 4 курс , 17-06 тобы
1. Жұмыстың тақырыбы Табыстардың қаржылық есебі және кәсіпорынның табыстылығын талдау университет бойынша 2020 ж. 27 қарашада бекітілген.
2. Студент аяқтаған жұмысты тапсыру мерзімі 25 маусым 2021 ж.
3. Жұмыстың бастапқы деректері: Инаят-Астана ЖШС бойынша деректер, заңнамалық және нормативтік актілер, зерттеушілердің жұмыстарындағы теориялық ережелер, қарастырылатын мәселелерге қатысты статистикалық ақпарат.
4. Әзірлеуге қажетті мәселелер тізбесі
Кіріспе
1 Табыстардың қаржылық есебі мен табыстылықты талдаудың әдістемелік негіздері
2 Инаят-Астана ЖШС-ң іс-әрекеті мен бухгалтерлік есебінің жағдайына сипаттама
3 Инаят-Астана ЖШС-ң табыстылығын талдау және оның деңгейің болжамдау
Қорытынды
Әдебиеттер тізімі
5. Графикалық материалдардың тізбесі (міндетті сызбаларды нақты көрсете отырып): дипломдық жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиет тізімінен, қосымшадан тұрады. Дипломдық жұмыста 28 кесте, 5 сурет, 2 қосымша бар.
6. Ұсынылатын негізгі әдебиеттер :
7. Жұмыс (жоба) бойынша тиісті бөлімдерді көрсетілген кеңестер:
Бөлім
Орындалатын жұмыстар мен іс-шаралар
Ғылыми жетекшісі, кеңесші
Бақылау
мерзімі
Қолы
Дипломдық жұмыс жоспарын құру және оны жетекшімен келісу
Утибаев Бегендык Саутович
12.11.2020
Әдебиеттерді іріктеу, оны зерттеу және өңдеу, негізгі дереккөздер бойынша библиография құрастыру
Утибаев Бегендык Саутович
25.11.2020
Дипломдық жұмыстың 1-тарауын әзірлеу және тексеруге ұсыну
Утибаев Бегендык Саутович
04.01.2021
Практикадан нақты материалдарды жинау, жүйелеу және талдау
Утибаев Бегендык Саутович
01.02.2021
Дипломдық жұмыстың 2-тарауын әзірлеу және тексеруге ұсыну
Утибаев Бегендык Саутович
10.03.2021
Дипломдық жұмыстың 3-бөлімін дайындай және тексеруге ұсыну
Утибаев Бегендык Саутович
01.05.2021
Қорытындылар мен ұсыныстарды басшымен келісу
Утибаев Бегендык Саутович
10.05.2021
Ғылыми жетекшінің пікірімен танысу
Утибаев Бегендык Саутович
21.05.2021
Нормабақылау, плагиатқа қарсы тексеру
Байдаков Асылбек Канаевич
21.05.2021
Баяндама тезистерін әзірлеу және дипломдық жұмысты алдын ала қорғау
13-20.05.2021
Рецензиямен танысу
26.05.2021
Кафедраға басшының пікірімен және дипломдық жұмысқа пікірімен дипломдық жұмысты ұсыну
28.05.2021
Тапсырма берілген күні 03.11.2020 ж.
Ғылыми жетекшісі: ____________________
Тапсырманы орындауға алдым:
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3
1 Табыстардың қаржылық есебі мен табыстылықты талдаудың әдістемелік негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5
1.1 Табыс және табыстылық: ұғымдары, көрсеткіштері, талдау негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5
1.2 Табыстардың қаржылық есебінің әдістемелік негіздері ... ... ... ..
9
2 Инаят-Астана ЖШС-ң іс-әрекеті мен бухгалтерлік есебінің жағдайына сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
15
2.1 Инаят-Астана ЖШС-ң қаржы-шаруашылық іс-әрекетін талдау
15
2.2 Инаят-Астана ЖШС-те табыстардың есебін ұйымдастыруының жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
19
3 Инаят-Астана ЖШС-ң табыстылығын талдау және оның деңгейің болжамдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
26
3.1 Инаят-Астана ЖШС-ң табыстылығың факторлық талдау ... ...
26
3.2 Инаят-Астана ЖШС-ң табыстылығының деңгейін болжамдау әдістемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
34
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
42
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
44
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
46
Кіріспе
Зерттеу тақырыбының өзектілігі нарықтық жағдайда өмір сүру кепілі және кәсіпорынның тұрақты жағдайының негізі оның кірістілігі болып табылатындығымен анықталады. Егер кәсіпорын қаржылық тұрғыдан тұрақты, табысты болса, онда несие алу, инвестициялар тарту, жеткізушілерді таңдау және білікті кадрларды таңдау үшін сол профильдегі басқа кәсіпорындарға қарағанда бірқатар артықшылықтарға ие. Кәсіпорынның тұрақтылығы неғұрлым жоғары болса, нарықтық жағдайдың күтпеген өзгеруіне қарамастан, соғұрлым ол соғұрлым аз болады, сондықтан банкроттықтың шетінде болу қаупі аз болады.
Табыс-шаруашылық қызметтің нәтижесі, шаруашылық жүргізуші субъектінің әлеуметтік - экономикалық әл-ауқатының негізі. Табыс-өндірілген және сатылған өнімнің ақшалай баламасы, меншікті сатудың бастапқы нысаны, кәсіпкердің экономикалық ортаалдындағы экономикалық жауапкершілігі. Табыс қатынастары тігінен (кәсіпкер - мемлекет) және көлденеңінен қатынастардың күрделі құрылымын білдіреді, өз кезегінде категориялардың реттелген жүйесінің болуын болжайды: жалпы, таза, кәсіпкерлік кіріс және т. б.
Бүгінгі таңда жағдайды нақты сипаттау, өзгеруі күтілетін нәтижеге қол жеткізуге мүмкіндік беретін факторларды негіздеу, нәтижені оңтайландыру шарттарын анықтау мүмкіндігі - кез-келген маманға және ең алдымен менеджерге қойылатын талаптар. Дәл осы қасиеттер қызметкердің біліктілігін көрсететін аналитикалық дағдыларды сипаттайды. Аналитикалық ойлау, басты нәрсені көре білу, оқиғалар мен құбылыстар арасындағы себеп-салдарлық байланыстарды негіздеу, оқиғалардың маңыздылығы мен олардың салдарын ұйымдастыру жұмыстың шағын аймағына жауапты маман ретінде қажет, сондықтан көшбасшы үшін өте маңызды, оның міндеттері өндірісті дамыту стратегиясын негіздеу, бөлімшелер мен еңбек ұжымдарының қызметін үйлестіру, өндірістік процестерді ұйымдастыру. Аналитикалық дайындық, талдаудың әдістері мен әдістерін танымның маңызды әдісі ретінде қолдану маманды оқыту процесінде және нақты шешімдерді негіздеу, қабылдау және іске асыру процесінде іс жүзінде қалыптасады.
Ғылыми даму дәрежесі кәсіпорынның кірістерін есепке алу және кірістілігін арттыру мәселесі салыстырмалы түрде көп ғылыми еңбектерде белгілі бір дәрежеде көрінетіндігін көрсетеді. Табыс теориясының дамуына нақты үлес қосқан теориялық зерттеушілердің ішінде В.К. Радостовец, В. В. Шмидт, О. И. Радостовец, В. Л. Назарова, Л. Г. Лашун, Г. Қабылбаев, К. Ш. Дүйсембаев, С. К. Егембердиев, З. К. Дүйсембаев, Э. О. Нұрсейітов, Б. С. Утибаев, Р. М. Жүнісова, В. Д. Мельников, К. К. Ілиясов, П. Б. Исаханов және басқалар.
Дипломдық жұмыстың мақсаты - кірістерді қаржылық есепке алу мен кірістілікті талдаудың теориялық ережелері мен практикалық тәжірибесін зерттеу, сонымен қатар осы негізде кәсіпорынның кірістілігін жақсарту және арттыру жөніндегі шараларды әзірлеу.
Қойылған мақсат келесі міндеттерде нақтыланады:
- табыс ұғымын, көрсеткіштер мен кірістілікті талдау негіздерін анықтау;
- кәсіпорынның қаржылық есептілігінде кірістерді есепке алу нәтижелерін қалыптастыру және көрсету ерекшеліктерін зерттеу;
- Инаят-Астана ЖШС қызметіне сипаттама беру және қаржылық-шаруашылық қызметіне талдау жүргізу;
- Инаят-Астана ЖШС кірістер есебін ұйымдастыру жағдайын зерттеу;
- Инаят-Астана ЖШС табыстылығына факторлық талдау жүргізу;
- жүргізілген зерттеу негізінде Инаят-Астана ЖШС-нің проблемаларын анықтап, кірістілігін арттыру тетіктерін жетілдіру жолдарын әзірлеу.
Зерттеу нысаны Инаят-АстанаЖШС қаржы-шаруашылық қызметі болып табылады. Бухгалтерлік есеп және кәсіпорынның кірісі мен кірістілігін талдау.
Дипломдық жұмыстың теориялық және әдіснамалық негізі кәсіпорын кірістерін есепке алу және талдау мәселелері бойынша отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектері мен монографиялары, оқу құралдары мен әдістемелік әзірлемелер, мерзімді баспасөз материалдары болды. Дипломдық жұмыста зерттелетін мәселелерді талдауға және шешуге айтарлықтай үлес қосқан зерттеудің теориялық негізі Т. Б. Бердникова, К.Ш. Дюсембаевтың еңбектері болды.
Зерттеудің әдіснамалық негізін зерттеудің жалпы ғылыми әдістері, жүйелік тәсіл, микро және макроэкономикалық талдаудың үйлесімі, талдау мен синтездің аналитикалық, ықтималды - теориялық және эвристикалық әдістері құрады.
Зерттеудің ақпараттық базасын Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық және заңнамалық актілері, анықтамалық статистикалық материалдар, арнайы мерзімді басылымдардағы жарияланымдар, Инаят-АстанаЖШС жұмыс құжаттары мен қаржылық есептілігі құрады.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы қаржылық стратегияларды одан әрі дамыту үшін кәсіпорынның жай-күйін есепке алу мен қаржылық талдаудың органикалық байланысын пайдалану болып табылады.
Жұмыстың практикалық маңыздылығы оның нәтижелерін кәсіпорынды қаржылық сауықтыру бағдарламасын, кәсіпорынды дамытудың стратегиялық тұжырымдамаларын, Инаят-Астана ЖШС қаржылық жағдайын нығайту тетіктерін әзірлеу кезінде пайдалануға болатындығында.
Жұмыстың құрылымы мен көлемі. Дипломдық жұмыстың құрылымы кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады.
1 Табыстардың қаржылық есебі мен табыстылықты талдаудың әдістемелік негіздері
1.1 Табыс және табыстылық: ұғымдары, көрсеткіштері, талдау негіздері
Есепке алу процесінің соңғы кезеңі - ұйымның өндірістік-шаруашылық қызметінің нәтижелерін қалыптастыру, яғни ішкі басқару мақсаттары үшін де, сыртқы пайдаланушыларға ұсыну үшін де кәсіпорынның қаржылық есептілігі.
Табыс дегеніміз-кез-келген меншік нысанындағы кәсіпорындар құрған ақша жинақтарының негізгі бөлігінің ақшалай көрінісі. Экономикалық категория ретінде ол кәсіпорынның кәсіпкерлік қызметінің қаржылық нәтижесін сипаттайды (Баймұқашева М.Қ., 2019)[16].
Талдау көрсеткендей, экономистердің кіріс және пайда категорияларын нақты ажыратудың болмауы бүгінгі күнге дейін сақталып келеді. Көптеген ғалымдар мен практиктер бүгінде бұл ұғымдарды олардың арасында ешқандай айырмашылық жасамай анықтайды. Экономикалық әдебиеттерде табыс және пайда ұғымдарының көптеген анықтамаларын табуға болады, оларды ғылыми айналымда терминдердің кең спектрі қолданылады: табыс, жиынтық кіріс, жалпы кіріс, таза кіріс, кәсіпкердің кірісі, капитал кірісі, қаржылық нәтиже, жалпы пайда, таза пайда, баланстық пайда, пайда. Сонымен, Экономикалық теория негіздері нұсқаулығында келтірілген анықтамаға сәйкес, жиынтық кіріс - бұл сатылған өнімдер мен қызметтердің құны мен жалпы өндірістік шығындар арасындағы айырмашылық ретінде есептелген өндірістік - экономикалық қызметтің нәтижесі [21].
Ю. Малыгиннің анықтамасы бойынша табыс-бұл экономикалық және қаржылық қызмет нәтижесінде алынған ақшалай және заттай нысандағы қаражат [21]. Алайда, П.Ещенко мен Ю. Палкиннің пікірінше, табыс - бұл ақшалай кірістен өндіріс шығындарын алып тастағаннан кейін қалған сома [21]. Кәсіпорын экономикасы оқулығының авторлары жалпы кіріс пен өнімді өндіру мен сатудың барлық шығындарының арасындағы айырмашылықты жалпы кірісдеп атайды. Түсінуде. М. Коробовтың жалпы кірісі-бұл негізгі өнімді сатудан және басқа сатудан түскен кірісті, сондай-ақ қайтарымсыз қаржылық көмек, айыппұлдар, өсімпұлдар түріндегі бағалы қағаздармен, туынды құралдармен, валюталық құндылықтармен жасалған операциялардан түсетін кірісті қоса алғанда, барлық қызмет түрлерінен түсетін кірістердің жалпы сомасы. кәсіпорындар өздерінің контрагенттерінен экономикалық келісімшарттарды бұзғаны үшін өтемақы ретінде алады, күмәнді және үмітсіз берешекті реттеуден түсетін түсімдер және т. б.. М.Коробов кәсіпорынның тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді сатудан (сатудан) түскен кірісі, сондай-ақ өндіріс (айналым) шығындары, яғни олардың құны арасындағы айырмашылықты классикалық мағынадапайда деп атайды [21].
Табыс өндіріс тиімділігін, өндірілген өнімнің көлемі мен сапасын, еңбек өнімділігінің жай-күйін, өзіндік құн деңгейін неғұрлым толық көрсететін көрсеткіш болып табылады. Сонымен бірге, кіріс коммерциялық есеп айырысуды нығайтуға, меншіктің кез-келген түрінде өндірісті қарқындатуға ынталандырушы әсер етеді.
Кәсіпорын үшін табыс-бұл шығындардың ең көп өсуіне қол жеткізуге болатын салаларға инвестиция салуға ынталандыру жасайтын көрсеткіш. Табыс нарықтық қатынастардың санаты ретінде 1-суретте көрсетілген мынадай функцияларды орындайды.
Табыс функциялары
кәсіпорын қызметінің нәтижесінде алынған экономикалық әсерді сипаттайды
кәсіпорынның қаржы ресурстарының негізгі элементі болып табылады
әр түрлі деңгейдегі бюджеттерді қалыптастыру көзі болып табылады
Табыс функциялары
кәсіпорын қызметінің нәтижесінде алынған экономикалық әсерді сипаттайды
кәсіпорынның қаржы ресурстарының негізгі элементі болып табылады
әр түрлі деңгейдегі бюджеттерді қалыптастыру көзі болып табылады
Сурет 1. Табыс функциялары
Кәсіпорынның кірісін анықтай отырып, біз, әдетте, оларды негізгі қызметтен түсетін кірістерге және басқа да кірістерге - негізгі емес қызметтен түсетін кірістерге бөлеміз.
Кіріс мөлшеріне әсер ететін факторлар
ішкі
сыртқы
өндірістік
тыс өндірістік
экстенсивті
интенсивті
Кіріс мөлшеріне әсер ететін факторлар
ішкі
сыртқы
өндірістік
тыс өндірістік
экстенсивті
интенсивті
2-суретте табыс мөлшеріне әсер ететін факторлар көрсетілген.
2-сурет Табыс мөлшеріне әсер ететін факторлар
Табыстың көп өлшемді мәні мемлекет экономикасының нарықтық экономика негіздеріне көшуімен күшейтіледі. Өйткені, акционерлік, жалгерлік, жеке меншік немесе басқа меншік нысанындағы кәсіпорын қаржылық дербестік пен тәуелсіздікке ие бола отырып, бюджетке салықтар мен басқа да міндетті төлемдер мен аударымдарды төлегеннен кейін қалған кірісті қандай мақсаттарға және қандай мөлшерде бағыттау керектігін шешуге құқылы.
Нарықтық қатынастар жағдайында басқарушылық шешімдер қабылдау үшін Сіз кәсіпорын алған пайданың мөлшерін ғана емес, сонымен бірге олардың кірістілігін де білуіңіз керек. Табыстылық кәсіпорын қызметінің тиімділігін және инвестицияларды басқару шеберлігін сипаттайды. Табыстылықтың негізгі бөліктері пайда болып табылады, бірақ есептеулерде келтірілген пайда шартты түрде жеткілікті.
Табыстылық көрсеткішін талдаудың міндеттері:
- абсолютті кірістілік жоспарының орындалуын бағалау;
- таза табысты қалыптастырудың құрамдас элементтерін зерттеу;
- кірістерге әсер ететін факторлардың әсерін анықтау және сандық өлшеу;
- бөлу бағыттарын, пропорциялары мен үрдістерін зерттеу;
- табыстың өсу резервтерін анықтау;
- кәсіпорынның даму перспективаларын ескере отырып, табысты неғұрлым тиімді пайдалану бойынша ұсыныстар әзірлеу;
- табыстылықтың (табыстылықтың) әртүрлі коэффициенттерін және олардың деңгейіне әсер ететін факторларды зерттеу.
Экономикалық қызметтің тиімділігін бағалау үшін кірістілік коэффициенттері де қолданылады-оның капиталының, ресурстарының немесе өнімдерінің кірістілігі немесе кірістілігі.
3-суретте кәсіпорынның кірістілік көрсеткіштерінің жүйесі көрсетілген.
Табыстылық көрсеткіштері
Абсолюттік
Пайда
Рентабельділік
Салыстырмалы
Табыстылық көрсеткіштері
Абсолюттік
Пайда
Рентабельділік
Салыстырмалы
Сурет 3. Кәсіпорынның табыстылық көрсеткіштерінің жүйесі
Табыстылықтың салыстырмалы көрсеткіштері-бұл нарықтық экономика жағдайында оның қаржылық өмір сүру, қаржыландыру көздерін тарту және оларды тиімді (пайдалы) пайдалану қабілетін анықтайтын кәсіпорын қызметінің тиімділігін сипаттайтын кірістілік (рентабельділік) көрсеткіштері. Олар кәсіпорынның кірістілігін әртүрлі позициялардан өлшейді және экономикалық процеске, нарықтық алмасуға қатысушылардың мүдделеріне сәйкес топтастырылған.
Демек, кәсіпорынның кірістілігі мен кірістілігін талдау міндеттері: абсолютті және салыстырмалы кірістілік көрсеткіштерін есептеу; есептелген көрсеткіштер негізінде кәсіпорын қызметінің тиімділігін бағалау, яғни кәсіпорынның нарықтық экономика жағдайында жұмыс істеу қабілетін бағалау; жеке көрсеткіштердің таза табыстың қорытынды мәніне әсер ету дәрежесін бағалау; кәсіпорынның қаржылық есептілігінде проблемалық аймақтарды анықтау; кәсіпорын қызметінің тиімділігін арттыру бойынша бағыттарды әзірлеу.
Кәсіпорынның рентабельділігі оның алатын табысымен анықталады. Табыстылық көрсеткіштері кәсіпорынның өз қаражатын кіріс алу мақсатында қаншалықты тиімді пайдаланатынын көрсетеді. Капиталдың рентабельділік тобының коэффициенттері компанияның өз капиталын кіріс алу үшін қаншалықты тиімді пайдаланатынын көрсетеді.
Табыстылық көрсеткіштерін 4-суретте көрсетілген бірнеше топқа біріктіруге болады.
Рентабельділік көрсеткіштері
өндіріс шығындарының және инвестициялық жобалардың өтелімділігін сипаттайтын көрсеткіштер
капитал мен оның бөліктерінің кірістілігін сипаттайтын көрсеткіштер
сатудың рентабельділігін сипаттайтын көрсеткіштер
Рентабельділік көрсеткіштері
өндіріс шығындарының және инвестициялық жобалардың өтелімділігін сипаттайтын көрсеткіштер
капитал мен оның бөліктерінің кірістілігін сипаттайтын көрсеткіштер
сатудың рентабельділігін сипаттайтын көрсеткіштер
Сурет 4. Рентабельділік көрсеткіштерін топтастыру
Салынған капиталға қайтарымды барынша арттыру бойынша мақсатқа қол жеткізу дәрежесінің шарасы ретінде рентабельділіктің әртүрлі көрсеткіштері пайдаланылады: ROA активтерінің рентабельділігінен ROE меншікті (акционерлік) капиталының рентабельділігіне дейін. Компанияның қаржылық нәтижелерін басқару тәжірибесінде жеке көрсеткіштерге емес, олардың жүйелеріне көбірек көңіл бөлінеді.
Индикаторлар жүйесі - бұл логикалық-семантикалық тізбекте өзара байланысты жеке көрсеткіштер жиынтығы, мұнда әрбір келесі көрсеткіш алдыңғы көрсеткіштерден шығады және қаржылық нәтижені қалыптастыру бөлігінде белгілі бір семантикалық жүктемені көтеруі керек. Алынған көрсеткіштер пирамидаға салынған, оның жоғарғы жағында компания үшін стратегиялық маңызды көрсеткіш орналасқан. Әдетте, бұл көрсеткіш негізгі мақсатқа жету дәрежесінің өлшемі ретінде таңдалады.
Әрбір компания өзінің қызмет бейіні мен жұмыс істеу мақсаттарына барынша сәйкес келетін көрсеткіштердің өзіндік жүйесін әзірлейді және пайдаланады.
Осылайша, кірістілік көрсеткіштері кәсіпорынның қаржылық нәтижелері мен тиімділігін сипаттайды деп қорытынды жасауға болады. Олар кәсіпорынның кірістілігін әртүрлі позициялардан өлшейді және экономикалық процеске қатысушылардың мүдделеріне сәйкес жүйеленеді. Жоғарыда айтылғандардан көрініп тұрғандай, сату көлемі мен пайда мөлшері, кірістілік деңгейі кәсіпорынның өндірістік, жабдықтау, сату және коммерциялық қызметіне байланысты, яғни олар басқарудың барлық аспектілерін сипаттайды.
1.2 Табыстардың қаржылық есебінің әдістемелік негіздері
Бухгалтерлік есепті реттеу-бұл есеп жүйесіне тәртіп пен ұйымдастыруды енгізу бойынша белгілі бір қызмет.
Мемлекеттік реттеудің өзегі заңнама болып табылады-белгіленген нысандағы белгілі бір рәсімдерді сақтай отырып, мемлекеттік органдар шығаратын міндетті құқықтық актілердің жиынтығы.
Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңның маңызды ерекшелігі-бұл үздіксіз және үздіксіз құжаттық есепке алу арқылы жүзеге асырылатын ақпаратты жинау, тіркеу және жалпылаудың әдіснамалық негіздерін жасайды. Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептіліктің негізгі міндеттері-субъектіні, сондай-ақ басқа да мүдделі тұлғаларды оның шаруашылық қызметі туралы толық және шынайы ақпаратпен қамтамасыз ету [21].
Кәсіпорынның пайдасы мен шығындары туралы есепті жасау тәртібі № 1 Қаржылық есептілікті ұсыну Халықаралық қаржылық есептілік стандартымен (бұдан әрі - ҚЕХС) реттеледі, оның мақсаты кәсіпорынның алдыңғы кезеңдердегі қаржылық есептілігімен де, басқа кәсіпорындардың қаржылық есептілігімен де оның салыстырмалылығын қамтамасыз ету үшін жалпы мақсаттағы қаржылық есептілікті ұсыну үшін негіз белгілеу болып табылады. № 1 ҚЕХС қаржылық есептілікті ұсыну бойынша жалпы талаптарды, оның құрылымы бойынша ұсынымдарды және оның мазмұны бойынша ең төменгі талаптарды баяндайды.
Кірістер мен шығындар туралы есепті жасау кезінде № 1 ҚЕХС-тің басты мәселесі кірісті тану сәтін анықтау болып табылады.
8 ҚЕХС кезеңдегі таза пайда немесе залал, есеп саясатындағы іргелі қателер мен өзгерістер пайда мен шығындар туралы есептің өзінде әдеттегі қызметтен және төтенше жағдайлардан пайда немесе залал туралы ақпаратты ашуды ұйғарады. ҚЕХС жүйесінде орыс тіліне ресми аудармада осы атауды алған 18 кіріс стандарты бар. 18 ҚЕХС тауарларды сатудан, қызметтерді ұсынудан, пайыздар, дивидендтер және лицензиялық төлемдер әкелетін компанияның басқа кәсіпорындарының активтерін пайдаланудан түскен түсімді есепке алу кезінде қолданылады [19].
Басқа тұлғалардың компания активтерін пайдаланудан туындайтын түсім, егер: ал мәмілеге байланысты экономикалық пайда компанияға түсуі мүмкін; түсім сомасы сенімді бағалануы мүмкін; пайыз-уақыт-пропорционалды негізде; лицензиялық төлемдер-есептеу әдісі негізінде; дивидендтер - акционерлердің төлем алу құқығы белгіленген кезде.
ҚЕХС 18 сәйкес түсім алынған немесе алуға күтілетін өтеудің әділ құны бойынша бағалануы тиіс. Бұл ретте: құнын анықтау үшін сауда және көтерме жеңілдіктер шегерілуі тиіс; егер әділ құн мен өтеудің номиналды сомасы арасындағы айырмашылық пайыздық кіріс ретінде танылады және ашылады. Ақшаны кейінге қалдыру (мысалы, пайызсыз несие беру) іс жүзінде қаржылық операцияны білдіреді. Осыдан шартты пайыздық мөлшерлемені анықтау керек; тауарлар немесе қызметтер ұқсас тауарларға айырбасталған жағдайда, түсім танылмайды; сипаты мен құны жағынан ұсынылатыннан өзгеше тауарлар мен көрсетілетін қызметтерге тауарлар мен көрсетілетін қызметтер ұсынылған жағдайда, түсім алынған тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің әділ құны бойынша танылады және өлшенеді.
Басқа кірістер - түсімнен басқа, кірісті анықтауға жауап беретін және компанияның әдеттегі қызметі процесінде пайда болуы немесе болмауы мүмкін мақалалар. Тиісті шығыстар шегеріле отырып, есептерде көрсетіледі.
ҚЕХС 18 стандартының нормалары 5-суретте келтірілген операциялардан туындайтын табысқа қолданылмайды.
мал басының, ауыл шаруашылығы және орман шаруашылығы өнімдерінің табиғи өсімі
мал басының, ауыл шаруашылығы және орман шаруашылығы өнімдерінің табиғи өсімі
жалдау шарттары (ҚЕХС 17 Жалға алу)
капиталға қатысу әдісі бойынша есепке алынатын инвестицияларға байланысты дивидендтер (ҚЕХС 28 " қауымдасқан компанияларға инвестицияларды есепке алу)
сақтандыру компанияларының сақтандыру келісімшарттарын
қаржы активтері мен қаржылық міндеттемелердің әділ құнындағы өзгерістерді немесе оларды таратуды (ҚЕХС 32 "қаржы құралдары: ашу және ұсыну")
басқа ағымдағы активтер құнының өзгеруі
пайдалы қазбаларды өндіру
Қалыпты қызмет операцияларынан туындайтын табысқа стандартты таратуға қатысты шектеулер:
жалдау шарттары (ҚЕХС 17 Жалға алу)
капиталға қатысу әдісі бойынша есепке алынатын инвестицияларға байланысты дивидендтер (ҚЕХС 28 " қауымдасқан компанияларға инвестицияларды есепке алу)
сақтандыру компанияларының сақтандыру келісімшарттарын
қаржы активтері мен қаржылық міндеттемелердің әділ құнындағы өзгерістерді немесе оларды таратуды (ҚЕХС 32 "қаржы құралдары: ашу және ұсыну")
басқа ағымдағы активтер құнының өзгеруі
пайдалы қазбаларды өндіру
Қалыпты қызмет операцияларынан туындайтын табысқа стандартты таратуға қатысты шектеулер:
Сурет 5. ҚЕХС 18 қолданылмайтын операциялар
Табыс кәсіпорынның негізгі қызметінен түскен кірісті де, басқа операциялардан түскен кірісті де қамтиды. Табыс-бұл кәсіпорынның әдеттегі қызметі нәтижесінде пайда болатын және әртүрлі атаулармен анықталады, атап айтқанда: сату, төлемдер, пайыздар, дивидендтер, роялти. Егер кәсіпорынға болашақ экономикалық пайда алу мүмкіндігі болса және бұл пайданы сенімді бағалауға болатын болса, табыс танылады. ҚЕХС 18 көрсетілген критерийлер сақталатын жағдайларды анықтайды, сәйкесінше кіріс танылады. Ол сондай-ақ осы критерийлерді қолдану бойынша практикалық ұсыныстар береді.
Осы стандарт мынадай операциялар мен оқиғалар: тауарларды өткізу, қызметтер көрсету, кәсіпорын активтерін басқа тараптардың пайдалануы, олардың нәтижесі пайыздар, роялти және дивидендтер болып табылатын кірістер есебінде пайдаланылуы мүмкін.
Халықаралық стандарттарға сәйкес табыс кәсіпорын алған немесе оның ағымдағы шотына алуға жататын экономикалық пайданың жалпы түсімін ғана қамтиды. Үшінші тұлғалардың атынан алынған сомалар (мысалы, сату салығы, тауарлар мен қызметтерге салынатын салықтар және қосылған құн салығы) кәсіпорынға түсетін экономикалық пайда болып табылмайды және меншікті капиталдың өсуіне әкелмейді, яғни олар кірістен шығарылады.
Табыс сатушы ұсынатын кез келген сауда және көтерме жеңілдіктер сомасын шегере отырып, алынған немесе алынуға тиіс өтем құны бойынша өлшенеді. Операциядан туындайтын кіріс сомасы сатушы мен сатып алушы немесе активті пайдаланушы арасындағы шартпен анықталады(Сауда қызметін реттеу туралы Әділет АҚЖ №116) [16].
Тауарларды өткізуден түсетін табысты тану критерийлері 6-суретке сәйкес ұсынылған.
Тауарларды өткізуден түсетін табысты тану өлшемдері
сатушы бұдан былай сатылған тауарды басқаруға қатыспайды және бақыламайды
табыс сомасы сенімді бағаланады
мәмілеге байланысты экономикалық пайда сатып алушыға түсуі мүмкін
мәмілеге байланысты келтірілген немесе күтілетін шығындар сенімді бағаланады
тауарларды иеленудің Елеулі тәуекелдері мен артықшылықтарын сатушыдан сатып алушыға көшу
Тауарларды өткізуден түсетін табысты тану өлшемдері
сатушы бұдан былай сатылған тауарды басқаруға қатыспайды және бақыламайды
табыс сомасы сенімді бағаланады
мәмілеге байланысты экономикалық пайда сатып алушыға түсуі мүмкін
мәмілеге байланысты келтірілген немесе күтілетін шығындар сенімді бағаланады
тауарларды иеленудің Елеулі тәуекелдері мен артықшылықтарын сатушыдан сатып алушыға көшу
Сурет 6. Тауарларды өткізуден түсетін табысты тану өлшемдері
Қызметтер көрсету, жұмыстарды орындау кезінде табыс есепті күнге операцияның аяқталу сатысын көрсету арқылы танылады.
Есептілік тиісті жинақтау құжаттарында және белгіленген нысандардағы есепке алу тіркелімдерінде жинақталған бастапқы құжаттардың деректері бойынша жасалуға тиіс. Есепке алу тіркелімдерінде есептілікті жасау үшін жылдың басына, бір жылға және жылдың соңына қажетті ақпаратты жинақтайтын талдамалық деректер болуы тиіс екенін есте ұстаған жөн.
Бухгалтерлік есеп кәсіпорынды басқару үшін қажетті ақпаратты береді, экономикалық қызмет барысында жағымсыз құбылыстардың алдын алады, шаруашылық жүргізуші субъектінің активтерінің, капиталының және міндеттемелерінің жай-күйін бақылау, қаржылық жағдайды талдау үшін. Есепке алу мен есептілік арасындағы байланыс есепте алынған қорытынды деректер көрсеткіштер түрінде тиісті есеп беру нысандарына енгізілген кезде ғана белгіленеді. Есеп беру-ол есеп берудің соңғы кезеңі болып келеді, ол туралы ақпарат белгілі бір уақыт аралығында ұсынылуы керек .
Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептіліктің мақсаты мүдделі тұлғаларды жеке кәсіпкерлер мен ұйымдардың қаржылық жағдайы, қызметінің нәтижелері және қаржылық жағдайындағы өзгерістер туралы толық және шынайы ақпаратпен қамтамасыз ету болып табылады.
Бухгалтерлік қызметтің міндеті субъектінің шаруашылық процестері мен қызметінің қаржылық нәтижелері туралы жедел басшылық пен басқару үшін, сондай-ақ оны инвесторлар, жеткізушілер, сатып алушылар, кредиторлар, мемлекеттік органдар, банктер және өзге де мүдделі тұлғалар бухгалтерлік есеп жүргізу және қаржылық есептілік жасау қағидаттары мен ережелерін белгілейтін бухгалтерлік есеп стандарттарына сәйкес пайдалану үшін қажетті толық және дұрыс ақпарат қалыптастыруды қамтамасыз ету болып табылады [15].
Пайда мен шығындар туралы есеп белгілі бір кезеңдегі қаржылық нәтиженің қалыптасуын ашуға дейін азаяды. Бұл ретте кірістер мен шығыстар осы есепте қызмет түрлерін ажырату жолымен ұсынылуы мүмкін. Есеп беру деректері кірістер мен шығыстардың аналитикалық сипаттамасын қамтуы маңызды. 7-суретке сәйкес кірістер мен шығындар туралы есепті қалыптастыру схемасы.
Кірістер мен шығындар туралы есеп субъектінің кезеңдегі кірістері мен шығыстарын көрсетеді. Пайда мен шығындар туралы есеп кезең ішінде танылған кірістер мен шығыстардың барлық баптарын қамтуға тиіс.
Пайда мен шығын туралы есептің барлық бөліктері компания әкімшілігі үшін маңызды. Оны қызықтыратын болады деңгейі ретінде жалпы табысты, сондай-ақ оның сомасы. Мысалы, әкімшілік қызметтерді сату көлемін арттыруға тырысуы мүмкін:
- бағаның төмендеуі, бұл жалпы кіріс деңгейінің төмендеуіне әкеледі; операциялық шығындардың өсуі (мысалы, жарнама шығындары);
- көрсетілген қызметтердің өзіндік құнын қысқарту немесе операциялық шығыстарды азайту.
Бухгалтерлік есеп түбегейлі маңызды функцияларды орындайды. Бұл, біріншіден, нарық жағдайында меншік құрылымы өзгеріп, кәсіпорынның нәтижелеріне қызығушылық танытатын көптеген жаңа иелер пайда болады, өйткені олар оған өз қаражаттарын салған. Екіншіден, кәсіпорын оған бәсекелестіктегі жеңісті және қажетті қаржылық нәтижелерді қамтамасыз ететін басқару шешімдерін іздеуге мәжбүр. Осы мақсатта ол нарықтық жағдайды зерттейді, өз қызметін дербес жоспарлайды, жеткізушілер мен сатып алушыларды табады, бағаларды, жеңілдіктер жүйесін, бонустарды және т.б. белгілейді. Сондықтан компания тек сатып алушылар мен сату нарықтары үшін ғана емес, сонымен қатар коммерциялық банктердің несиелік ресурстары үшін, сондай-ақ басқа да әлеуетті инвесторлардың қаражаты үшін бәсекеге түседі.
Өнімді сатудан және қызмет көрсетуден түскен кіріс
-
Сатылған өнімнің және көрсетілген қызметтердің өзіндік құны
=
Жалпы пайда
+
Қаржыландырудан түскен кірістер
+
Басқа кірістер
-
Өнімді сатуға және қызмет көрсетуге арналған шығыстар
-
Әкімшілік шығыстар
-
Қаржыландыруға арналған шығыстар
-
Өзге де шығыстар
=
Жалғастырылатын қызметтен болған кезеңдегі пайда (залал)
+
Тоқтатылған қызметтен түскен пайда (залал)
=
Салық салынғанға дейінгі пайда (зиян)
-
Корпоративтік табыс салығы бойынша шығыстар
=
Кезең ішіндегі жиынтық пайда (қорытынды шығын)
Сурет 7. Пайда мен шығындар туралы есепті қалыптастыру схемасы
Осының нәтижесінде, бір жағынан, кәсіпорын басқарушылық шешімдер қабылдау және олардың нәтижелерін бағалау үшін уақтылы және толық ақпарат алу қажеттілігін тудырады. Екінші жағынан, кәсіпорын тиісті ақпаратты және оған өз қаражатын салған (немесе инвестицияламақ болған) адамдарға ұсынуы керек. Сонымен қатар, нарық жағдайында да салық аударымдарының дұрыстығы туралы мемлекет алдында есеп беру қажеттілігі сақталуда [21].
Осылайша, қаржылық нәтижелерді бухгалтерлік есепке алудың негізгі міндеттері есепті жыл ішінде қабылданған шаруашылық операцияларын көрсету және мүлікті бағалау қағидаларын сақтау; есепті жыл үшін жылдық бухгалтерлік есептілікке қоса берілетін түсіндірме жазбада келесі жылға жоспарланатын өзгерістерді тіркеу; осы уақыт ішінде жүзеге асырылған барлық шаруашылық операцияларын және мүлік пен міндеттемелерді түгендеу нәтижелерін есепті кезең үшін есепте көрсетудің толықтығы; кірістер мен шығыстарды есепті кезеңдерге жатқызудың дұрыстығы болып табылады.; өндіріске, инвестицияларға және басқа мақсаттарға арналған ағымдағы шығындарды есепке алуда шектеу; синтетикалық шоттар бойынша айналымдар мен қалдықтар туралы әрбір айдың бірінші күніндегі деректерге талдамалық есепке алу ақпаратының ұқсастығы.
2 Инаят-Астана ЖШС-ң іс-әрекеті мен бухгалтерлік есебінің жағдайына сипаттама
2.1 Инаят-Астана ЖШС-ң қаржы-шаруашылық іс-әрекетін талдау
Инаят-Астана ЖШС Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша заңды тұлға болып табылады. ЖШС мемлекеттік тіркеуден өткен сәттен бастап заңды тұлға құқығына ие болды.
Инаят-Астана ЖШС меншік құқығында оқшауланған мүлікке ие. ЖШС есеп жасайды, банктерде есепшотқа ие. Өзінің атауы жазылған дөңгелек мөрі, мөртабаны, тауар белгісі, фирмалық бланкілері болады.
Заңды мекенжайы: Нұр-сұлтан, Достық даңғылы, 202, 510-кеңсе.
Серіктестік өзінің қаржылық, шаруашылық және коммерциялық қызметін дербес жоспарлайды, ғимараттарды, үй-жайларды және сауда алаңдарын, жабдықтар мен техниканы меншікке сатып алуға және жалға алуға, сондай-ақ жалға беруге, пайда алу мақсатында айналыстағы бағалы қағаздарға ақшалай қаражатты орналастыруға құқығы бар. Заңнамаға сәйкес ЖШС Қазақстан Республикасының аумағында және шетелде филиалдар мен өкілдіктер, еншілес кәсіпорындар құру құқығына ие. Өз қызметін жүзеге асыра отырып, басқа заңды тұлғалармен бірлестіктерге (одақтарға) кіре алады, заңдарда тыйым салынбаған кез келген мәмілелерді жасай алады.
Инаят-Астана ЖШС өз қызметінің мақсаттарына қол жеткізу үшін кез келген мәмілелерді, шарттарды, келісімшарттарды, қолданыстағы заңнамаға қайшы келмейтін өзге де заңды актілерді жасасуға, мүліктік және жеке мүліктік емес құқықтарды сатып алуға, сотта талапкер және жауапкер болуға құқылы.
Инаят-Астана ЖШС қызметінің негізгі бағыттары:
- өнеркәсіптік, сауда және тұрғын үй және өзге де объектілерді салу, жөндеу, пайдалану;
- құрылыс жабдықтары мен техникасын сату;
- құрылыс-монтаж жұмыстары;
- тротуар плиткаларын өндіру;
- Қазақстан Республикасының заңнамасымен тыйым салынбаған өзге де қызмет түрлері.
Инаят-Астана ЖШС Жарғысына сәйкес міндеттемелер бойынша өзінің барлық мүлкімен жауап береді.
Инаят-Астана ЖШС салымшылары кәсіпорынның міндеттемелері бойынша жауап бермейді. Инаят-Астана ЖШС басшысы серіктестік қызметіне байланысты өзі енгізген салымдар құнының шегінде залалдар тәуекелін көтереді.
Инаят-Астана ЖШС жарғылық капиталы мен мүлкі қатысушының бастапқы жарнасы, қосымша жарналар есебінен құрылған.
Инаят-Астана ЖШС қатысушыларының шешімімен кәсіпорынның жарғылық капиталының көлемі өзгертілуі мүмкін.
Алайда, Инаят-Астана ЖШС жарғылық капиталының мөлшері Заңда белгіленгеннен төмен болмауы тиіс.
Инаят-Астана ЖШС-нің таза пайдасы салықтар бойынша барлық төлемдерден кейін салымшылар арасында дивиденд ретінде бөлінуі мүмкін. Сондай-ақ Инаят-Астана ЖШС пайда сомасынан түрлі қорларды қалыптастырады.
Инаят-Астана ЖШС-нің: резервтік қор; серіктестік қызметі үшін қажетті өндірістік және әлеуметтік даму қорын құруға құқығы бар.
Резервтік қор Инаят-АстанаЖШС-нің күтпеген шығындары мен шығындарын төлеу үшін қажет. Резервтік қор серіктестіктің қызметін кеңейту үшін пайдаланылуы мүмкін. Резервтік қор жарғылық капиталдың 10% мөлшерінде қалыптастырылады. Резервтік Қорға жыл сайынғы аударымдардың мөлшері таза кіріс сомасының кемінде 5 проценті болуға тиіс.
Инаят-Астана ЖШС қызмет ету кезеңінде Нұр - сұлтан қаласының келесі ірі объектілерінде құрылыс-монтаждау жұмыстары жүргізілді: Төле би көшесі, 1051 тұрғын үй, қаланы абаттандыру бойынша объектілер, Самал шағын ауданындағы № 7, 8 тұрғын үйлердің құрылысы және басқа да объектілер.
Инаят-Астана ЖШС-де жаңартылатын ақпарат негізінде ішкі ортаны талдаудың үздіксіз процесі жүріп жатыр. Ішкі ортаны талдау Инаят-Астана ЖШС-ның мақсаттары мен міндеттерін уақытында түзетуге, ішкі мүмкіндіктерді, күшті және әлсіз жақтарын, әлеуетін, кәсіпорын бәсекелі нарықтық күресте үміттене алатын негізгі дағдылары мен іскерліктерін айқындауға мүмкіндік береді.
Инаят-Астана ЖШС шикізат пен материалдарды негізгі жеткізушілер болып табылады:
- Агропромстрой ЖШС-темірбетон бұйымдарын жеткізу және құрастыру;
- Құрылыс материалдары зауыты ЖШС-силикатты кірпіш;
- Темірбетон ЖШС-металл бұйымдары;
- ЖК Диденко - қалау торы;
- болат өнеркәсібі компаниясы - арматура, металл.
Аса маңызды тапсырыс берушілер және Инаят-Астана ЖШС құрылыс объектілері болып табылады:
- Toyota Center Astana - Автоорталығы, Ш. Құдайбердіұлы даңғылы, 6;
-Нұр - сұлтан қаласы бойынша құрылыс департаменті-200 адам қабылдайтын емхана; Қалқаман шағын ауданында 300 орындық балабақша;
- Нұр - сұлтан қаласының құрылыс бөлімі ММ-Жетісу шағын ауданындағы №1 тұрғын үй; Есіл шағын ауданындағы №2 тұрғын үй;
- Қалалық мәдениет сарайы-ГДК ғимаратын жөндеу;
- Мегаполис-Элит - Ағыбай батыр көшесі, 30а тұрғын үй.
Инаят-Астана ЖШС сыртқы ортамен: энергетикалық және материалдық ресурстарды жеткізушілермен, кәсіпорында есепке алу мен бақылауды ұйымдастыру бойынша практикалық көмек көрсететін мемлекеттік, салық, статистикалық органдармен, фирмалармен байланыс жасайды. Орнату қызметтерінің жоғары дәлдігі заманауи жабдықты пайдалану және қызметкерлердің кәсібилігі арқылы қамтамасыз етіледі. Сонымен қатар, Инаят-Астана ЖШС технологияларды, материалдар мен жұмыс әдістерін үнемі жақсартып отырады.
Инаят-Астана ЖШС ұйымдық құрылымы 8-суретке сәйкес ұсынылған.
Директоры
Бас бухгалтер
Бухгалтер - кассир
Қоймашы
Құрастырушылар, монтаждаушылар және Құрылысшылар
Қойма шаруашылығы
Өндірістік процесс меңгерушісі
Өндірістік учаске
Жоспарлау-техникалық бөлімі
Директоры
Бас бухгалтер
Бухгалтер - кассир
Қоймашы
Құрастырушылар, монтаждаушылар және Құрылысшылар
Қойма шаруашылығы
Өндірістік процесс меңгерушісі
Өндірістік учаске
Жоспарлау-техникалық бөлімі
Сурет 8. Инаят-Астана ЖШС ұйымдық құрылымы
Өзінің лауазымдық міндеттері бойынша барлық персонал басқарушы персонал (менеджерлер), инженерлік-техникалық қызметкерлер (мамандар), қызметшілер мен жұмысшылар болып бөлінеді.
Компанияның өндірісті барлық қажетті ресурстармен: негізгі қорлармен және қосалқы бөлшектермен; негізгі шикізатпен; электр энергиясымен, жылумен және сумен; персоналмен қамтамасыз етудің жолға қойылған жүйесі бар.
Компанияны директор басқарады. Директордың ұйымдастыру-техникалық мәселелер жөніндегі орынбасары, директордың өндіріс жөніндегі орынбасары, қауіпсіздік жөніндегі инженер және Директордың қаржы жөніндегі орынбасары Инаят-Астана ЖШС директорына тікелей бағынады және оларға жүктелген міндеттер үшін дербес жауапты болады. Әрбір қызметкер үшін лауазымдық нұсқаулық әзірленді.
Кәсіпорынды басқарудың ұйымдастырушылық құрылымы классикалық сызықтық функционалды басқару жүйесіне жатады.
Инаят-Астана ЖШС Бас бухгалтері Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы Қазақстан Республикасы Заңының, Салық кодексінің, аудиторлық қызмет туралы Қазақстан Республикасы Заңының, бухгалтерлік есеп шоттары жоспарының ХҚЕС стандартының, белгіленген тәртіппен Қазақстан Республикасының өзге де заңнамалық және нормативтік актілерінің және Қоғамның есеп саясатының талаптарына сәйкес жүргізілетін бухгалтерлік есепті ұйымдастыруды қамтамасыз етеді.
Есеп саясатын қалыптастыруға Инаят-АстанаЖШС директоры жауап береді.
Есеп саясаты Инаят-АстанаЖШС қызметінің нәтижелері мен қаржылық жағдайы туралы мерзімді есептілік үшін негіз ретінде пайдаланылатын Қазақстан Республикасындағы бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік қағидаларында көзделген бухгалтерлік есеп әдістерін таңдауды айқындайды.
Ұйым қызметінің негізгі экономикалық көрсеткіштерін талдау 1-кестеде келтірілген қаржылық есептілік деректері бойынша жүргізіледі.
1 кесте - Инаят - Астана ЖШС-нің 2018-2020 жылдардағы қаржы - шаруашылық қызметінің негізгі көрсеткіштері
№
Көрсеткіштер
Жылдар
Тізбекті өсу қарқыны %
2018
2019
2020
2019 ж
2020 ж
А
1
3
4
5
6
7
1
Өнімді сатудан және қызмет көрсетуден түскен кіріс, мың тг.
127762
180096
199558
110,8
156,2
2
Сатылған өнімнің және көрсетілген қызметтердің өзіндік құны, мың тг.
78632
126233
147841
117,1
188,0
3
Жалпы пайда, мың тг.
49130
53863
51717
105,3
96,0
4
Басқа түсімдер, мың тг.
-
-
-
-
-
5
Іске асыру бойынша шығыстар, мың тг.
3924
2994
1395
35,5
46,6
6
Әкімшілік шығыстар, мың тг.
19261
18981
8767
45,5
46,2
7
Өзге де шығыстар, мың тг.
-
-
-
-
-
8
Операциялық қызметтен түскен пайда (залал), мың тг.
25945
31888
41555
160,2
130,3
9
Қаржыландыру бойынша кірістер, мың тг.
-
-
-
-
-
10
Қаржыландыру бойынша шығыстар, мың тг.
13857
-
-
-
-
11
Салық салынғанға дейінгі пайда (зиян), мың тг.
39802
31888
41555
104,4
130,3
12
Табыс салығы бойынша шығыстар, мың тг.
9471
7246
8709
91,9
120,2
13
Салық салынғаннан кейінгі пайда (залал), мың тг.
30331
24642
32846
133,3
108,3
14
Негізгі құралдардың орташа жылдық құны, мың тг.
465414
578234
599189
128,7
103,6
15
Еңбекке ақы төлеу шығыстары, мың тг.
29225
35381
41154
140,8
116,3
16
Қызметкерлердің орташа тізімдік саны, адам
82
91
95
115,8
104,4
17
Қор шығару, мың тг.
0,3
0,3
0,3
122,2
106,4
18
Қормен қарулану, мың тг.
5675,8
6354,2
6307,2
111,1
99,3
19
Еңбек өнімділігі, мың тг.
1558
1979
2101
134,8
106,2
20
Орташа айлық жалақы, мың тг.
29,7
32,4
36,1
121,5
111,4
21
Сату рентабельділігі, %
38,4
29,9
25,9
67,4
86,6
2019 жылы өнімді сатудан түскен табыс 180096 мың теңгені құрады, 2020 жылы сома 199558 мың теңгені құрады. 2019 жылмен салыстырғанда кәсіпорында жұмыс көлемінің 56,2 пайызға өсуі байқалады, мұны негізгі техникалық - экономикалық көрсеткіштердің өзгеруі дәлелдейді. Көрсетілетін қызметтер көлемінің өсуінің негізгі себебі тапсырыстардың ұлғаюы болып табылады.
Алайда, өнімді сатудан түскен кірістің 19462 мың теңгеге өсуімен бір мезгілде Инаят-Астана ЖШС 2019 жылмен салыстырғанда көрсетілетін қызметтердің өзіндік құны 2019 жылмен салыстырғанда 21608 мың теңгеге ұлғайды, бірақ 2018 жылмен салыстырғанда өзіндік құн 69209 мың теңгеге ұлғайды. Кәсіпорын басшылығы шикізат пен материалдарға және үстеме шығындарға шығындарды азайту саясатын жасауы керек, нәтижесінде жұмыстың өзіндік құны төмендейді.
2020 жылы жылдық жиынтық табыс сомасы 2018 жылмен салыстырғанда 40,9 пайызға, ал 2019 жылмен салыстырғанда 56,2 пайызға өсті, бұл кәсіпорынның тиімді саясатын көрсетеді.
Өнімнің бір теңгесіне жұмсалған шығындар талданып отырған кезеңде 2019 жылмен салыстырғанда 5,7 пайызға және 2018 жылмен салыстырғанда 21,3 пайызға ұлғайды. Өнімнің бір теңгесіне жұмсалатын шығындардың өсуі Инаят-АстанаЖШС-нің рентабельділігіне теріс әсер етті. Мәселен, 2020 жылы сату рентабельділігінің өсу қарқыны 25,9 пайызды құрады, бірақ 2018 жылға қарағанда ол 32,6 пайызға қысқарды.
Жаңа жабдықты сатып алу есебінен негізгі қорлардың орташа жылдық құны 2018 жылмен салыстырғанда 133775 мың теңгеге ұлғайды және өсу қарқыны 128,7 пайызды құрады.
2019 жылмен салыстырғанда Инаят-Астана ЖШС еңбекақы төлеу қоры 4811 мың теңгеге немесе 16,3 пайызға өсіп, 41154 мың теңгені құрады. Еңбекақы төлеу қорының өсуі кәсіпорын жұмысшыларының тарифтік мөлшерлемелері мен айлықақыларының өсуі есебінен болды. Егер Инаят-Астана ЖШС қызметкерлерінің орташа айлық жалақысы 2019 жылы 31700 теңгені құраса, 2020 жылы еңбекақы 2100 теңгеге ұлғайды.
Көрсетілетін қызметтер көлемінің өсуіне байланысты Инаят-Астана ЖШС басшылығы қызметкерлер санын 9 адамға көбейтті.
Инаят-Астана ЖШС негізгі қорлары құнының 1 теңгесіне теңгемен негізгі қорлардың қор беруі талданып отырған кезеңде 0,02 теңгеге ұлғайды, яғни 2020 жылы кәсіпорын негізгі өндірістік қорлардың орташа жылдық құнының әрбір теңгесіне 0,33 теңге кіріс алды. 2019 жылмен салыстырғанда 2020 жылы Еңбек қорымен жарақтандырылуы 47 мың теңгеге қысқарды, яғни кәсіпорынның әрбір жұмыскері 2020 жылы 6307,2 мың теңгеге негізгі өндірістік қорлармен жарақтандырылды.
Осылайша, Инаят - Астана ЖШС Қаржы-шаруашылық қызметін талдау талданып отырған кезеңде кәсіпорын тиімді жұмыс істегенін көрсетті, экономикалық тиімділікті қалпына келтіру және арттыру үшін кәсіпорын басшылығы шығындарды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
С. Сейфуллин атындаға Қазақ агротехникалық Университеті
Анбаева Жулдуз Амангельдиновна
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В050800 - Есеп және аудит мамандығы
Табыстардың қаржылық есебі және кәсіпорынның табыстылығын талдау
Нұр-Сұлтан 2021
Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі
С. Сейфуллин атындаға Қазақ агротехникалық Университеті
Қорғауға рұқсат етілді
Кафедра меңгерушісі
___________ А.К Байдаков
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырып: Табыстардың қаржылық есебі және кәсіпорынның табыстылығын талдау
5В050800 - Есеп және аудит мамандығы
Орындаған: Анбаева Ж.А
Ғылыми жетекшісі: Утибаев Б.С
э.ғ.к., профессор
Нұр-Сұлтан 2021
С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті КеАҚ
Экономика факультеті, Есеп және аудит кафедрасы
5В050800 Есеп және аудит мамандығы
Бекітемін
Есеп және аудит
кафедрасының меңгерушісі,
Байдаков А.К
Дипломдық жұмысты орындауға арналған
ТАПСЫРМА
Студент: Анбаева Ж.А 4 курс , 17-06 тобы
1. Жұмыстың тақырыбы Табыстардың қаржылық есебі және кәсіпорынның табыстылығын талдау университет бойынша 2020 ж. 27 қарашада бекітілген.
2. Студент аяқтаған жұмысты тапсыру мерзімі 25 маусым 2021 ж.
3. Жұмыстың бастапқы деректері: Инаят-Астана ЖШС бойынша деректер, заңнамалық және нормативтік актілер, зерттеушілердің жұмыстарындағы теориялық ережелер, қарастырылатын мәселелерге қатысты статистикалық ақпарат.
4. Әзірлеуге қажетті мәселелер тізбесі
Кіріспе
1 Табыстардың қаржылық есебі мен табыстылықты талдаудың әдістемелік негіздері
2 Инаят-Астана ЖШС-ң іс-әрекеті мен бухгалтерлік есебінің жағдайына сипаттама
3 Инаят-Астана ЖШС-ң табыстылығын талдау және оның деңгейің болжамдау
Қорытынды
Әдебиеттер тізімі
5. Графикалық материалдардың тізбесі (міндетті сызбаларды нақты көрсете отырып): дипломдық жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиет тізімінен, қосымшадан тұрады. Дипломдық жұмыста 28 кесте, 5 сурет, 2 қосымша бар.
6. Ұсынылатын негізгі әдебиеттер :
7. Жұмыс (жоба) бойынша тиісті бөлімдерді көрсетілген кеңестер:
Бөлім
Орындалатын жұмыстар мен іс-шаралар
Ғылыми жетекшісі, кеңесші
Бақылау
мерзімі
Қолы
Дипломдық жұмыс жоспарын құру және оны жетекшімен келісу
Утибаев Бегендык Саутович
12.11.2020
Әдебиеттерді іріктеу, оны зерттеу және өңдеу, негізгі дереккөздер бойынша библиография құрастыру
Утибаев Бегендык Саутович
25.11.2020
Дипломдық жұмыстың 1-тарауын әзірлеу және тексеруге ұсыну
Утибаев Бегендык Саутович
04.01.2021
Практикадан нақты материалдарды жинау, жүйелеу және талдау
Утибаев Бегендык Саутович
01.02.2021
Дипломдық жұмыстың 2-тарауын әзірлеу және тексеруге ұсыну
Утибаев Бегендык Саутович
10.03.2021
Дипломдық жұмыстың 3-бөлімін дайындай және тексеруге ұсыну
Утибаев Бегендык Саутович
01.05.2021
Қорытындылар мен ұсыныстарды басшымен келісу
Утибаев Бегендык Саутович
10.05.2021
Ғылыми жетекшінің пікірімен танысу
Утибаев Бегендык Саутович
21.05.2021
Нормабақылау, плагиатқа қарсы тексеру
Байдаков Асылбек Канаевич
21.05.2021
Баяндама тезистерін әзірлеу және дипломдық жұмысты алдын ала қорғау
13-20.05.2021
Рецензиямен танысу
26.05.2021
Кафедраға басшының пікірімен және дипломдық жұмысқа пікірімен дипломдық жұмысты ұсыну
28.05.2021
Тапсырма берілген күні 03.11.2020 ж.
Ғылыми жетекшісі: ____________________
Тапсырманы орындауға алдым:
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3
1 Табыстардың қаржылық есебі мен табыстылықты талдаудың әдістемелік негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5
1.1 Табыс және табыстылық: ұғымдары, көрсеткіштері, талдау негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5
1.2 Табыстардың қаржылық есебінің әдістемелік негіздері ... ... ... ..
9
2 Инаят-Астана ЖШС-ң іс-әрекеті мен бухгалтерлік есебінің жағдайына сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
15
2.1 Инаят-Астана ЖШС-ң қаржы-шаруашылық іс-әрекетін талдау
15
2.2 Инаят-Астана ЖШС-те табыстардың есебін ұйымдастыруының жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
19
3 Инаят-Астана ЖШС-ң табыстылығын талдау және оның деңгейің болжамдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
26
3.1 Инаят-Астана ЖШС-ң табыстылығың факторлық талдау ... ...
26
3.2 Инаят-Астана ЖШС-ң табыстылығының деңгейін болжамдау әдістемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
34
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
42
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
44
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
46
Кіріспе
Зерттеу тақырыбының өзектілігі нарықтық жағдайда өмір сүру кепілі және кәсіпорынның тұрақты жағдайының негізі оның кірістілігі болып табылатындығымен анықталады. Егер кәсіпорын қаржылық тұрғыдан тұрақты, табысты болса, онда несие алу, инвестициялар тарту, жеткізушілерді таңдау және білікті кадрларды таңдау үшін сол профильдегі басқа кәсіпорындарға қарағанда бірқатар артықшылықтарға ие. Кәсіпорынның тұрақтылығы неғұрлым жоғары болса, нарықтық жағдайдың күтпеген өзгеруіне қарамастан, соғұрлым ол соғұрлым аз болады, сондықтан банкроттықтың шетінде болу қаупі аз болады.
Табыс-шаруашылық қызметтің нәтижесі, шаруашылық жүргізуші субъектінің әлеуметтік - экономикалық әл-ауқатының негізі. Табыс-өндірілген және сатылған өнімнің ақшалай баламасы, меншікті сатудың бастапқы нысаны, кәсіпкердің экономикалық ортаалдындағы экономикалық жауапкершілігі. Табыс қатынастары тігінен (кәсіпкер - мемлекет) және көлденеңінен қатынастардың күрделі құрылымын білдіреді, өз кезегінде категориялардың реттелген жүйесінің болуын болжайды: жалпы, таза, кәсіпкерлік кіріс және т. б.
Бүгінгі таңда жағдайды нақты сипаттау, өзгеруі күтілетін нәтижеге қол жеткізуге мүмкіндік беретін факторларды негіздеу, нәтижені оңтайландыру шарттарын анықтау мүмкіндігі - кез-келген маманға және ең алдымен менеджерге қойылатын талаптар. Дәл осы қасиеттер қызметкердің біліктілігін көрсететін аналитикалық дағдыларды сипаттайды. Аналитикалық ойлау, басты нәрсені көре білу, оқиғалар мен құбылыстар арасындағы себеп-салдарлық байланыстарды негіздеу, оқиғалардың маңыздылығы мен олардың салдарын ұйымдастыру жұмыстың шағын аймағына жауапты маман ретінде қажет, сондықтан көшбасшы үшін өте маңызды, оның міндеттері өндірісті дамыту стратегиясын негіздеу, бөлімшелер мен еңбек ұжымдарының қызметін үйлестіру, өндірістік процестерді ұйымдастыру. Аналитикалық дайындық, талдаудың әдістері мен әдістерін танымның маңызды әдісі ретінде қолдану маманды оқыту процесінде және нақты шешімдерді негіздеу, қабылдау және іске асыру процесінде іс жүзінде қалыптасады.
Ғылыми даму дәрежесі кәсіпорынның кірістерін есепке алу және кірістілігін арттыру мәселесі салыстырмалы түрде көп ғылыми еңбектерде белгілі бір дәрежеде көрінетіндігін көрсетеді. Табыс теориясының дамуына нақты үлес қосқан теориялық зерттеушілердің ішінде В.К. Радостовец, В. В. Шмидт, О. И. Радостовец, В. Л. Назарова, Л. Г. Лашун, Г. Қабылбаев, К. Ш. Дүйсембаев, С. К. Егембердиев, З. К. Дүйсембаев, Э. О. Нұрсейітов, Б. С. Утибаев, Р. М. Жүнісова, В. Д. Мельников, К. К. Ілиясов, П. Б. Исаханов және басқалар.
Дипломдық жұмыстың мақсаты - кірістерді қаржылық есепке алу мен кірістілікті талдаудың теориялық ережелері мен практикалық тәжірибесін зерттеу, сонымен қатар осы негізде кәсіпорынның кірістілігін жақсарту және арттыру жөніндегі шараларды әзірлеу.
Қойылған мақсат келесі міндеттерде нақтыланады:
- табыс ұғымын, көрсеткіштер мен кірістілікті талдау негіздерін анықтау;
- кәсіпорынның қаржылық есептілігінде кірістерді есепке алу нәтижелерін қалыптастыру және көрсету ерекшеліктерін зерттеу;
- Инаят-Астана ЖШС қызметіне сипаттама беру және қаржылық-шаруашылық қызметіне талдау жүргізу;
- Инаят-Астана ЖШС кірістер есебін ұйымдастыру жағдайын зерттеу;
- Инаят-Астана ЖШС табыстылығына факторлық талдау жүргізу;
- жүргізілген зерттеу негізінде Инаят-Астана ЖШС-нің проблемаларын анықтап, кірістілігін арттыру тетіктерін жетілдіру жолдарын әзірлеу.
Зерттеу нысаны Инаят-АстанаЖШС қаржы-шаруашылық қызметі болып табылады. Бухгалтерлік есеп және кәсіпорынның кірісі мен кірістілігін талдау.
Дипломдық жұмыстың теориялық және әдіснамалық негізі кәсіпорын кірістерін есепке алу және талдау мәселелері бойынша отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектері мен монографиялары, оқу құралдары мен әдістемелік әзірлемелер, мерзімді баспасөз материалдары болды. Дипломдық жұмыста зерттелетін мәселелерді талдауға және шешуге айтарлықтай үлес қосқан зерттеудің теориялық негізі Т. Б. Бердникова, К.Ш. Дюсембаевтың еңбектері болды.
Зерттеудің әдіснамалық негізін зерттеудің жалпы ғылыми әдістері, жүйелік тәсіл, микро және макроэкономикалық талдаудың үйлесімі, талдау мен синтездің аналитикалық, ықтималды - теориялық және эвристикалық әдістері құрады.
Зерттеудің ақпараттық базасын Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық және заңнамалық актілері, анықтамалық статистикалық материалдар, арнайы мерзімді басылымдардағы жарияланымдар, Инаят-АстанаЖШС жұмыс құжаттары мен қаржылық есептілігі құрады.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы қаржылық стратегияларды одан әрі дамыту үшін кәсіпорынның жай-күйін есепке алу мен қаржылық талдаудың органикалық байланысын пайдалану болып табылады.
Жұмыстың практикалық маңыздылығы оның нәтижелерін кәсіпорынды қаржылық сауықтыру бағдарламасын, кәсіпорынды дамытудың стратегиялық тұжырымдамаларын, Инаят-Астана ЖШС қаржылық жағдайын нығайту тетіктерін әзірлеу кезінде пайдалануға болатындығында.
Жұмыстың құрылымы мен көлемі. Дипломдық жұмыстың құрылымы кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады.
1 Табыстардың қаржылық есебі мен табыстылықты талдаудың әдістемелік негіздері
1.1 Табыс және табыстылық: ұғымдары, көрсеткіштері, талдау негіздері
Есепке алу процесінің соңғы кезеңі - ұйымның өндірістік-шаруашылық қызметінің нәтижелерін қалыптастыру, яғни ішкі басқару мақсаттары үшін де, сыртқы пайдаланушыларға ұсыну үшін де кәсіпорынның қаржылық есептілігі.
Табыс дегеніміз-кез-келген меншік нысанындағы кәсіпорындар құрған ақша жинақтарының негізгі бөлігінің ақшалай көрінісі. Экономикалық категория ретінде ол кәсіпорынның кәсіпкерлік қызметінің қаржылық нәтижесін сипаттайды (Баймұқашева М.Қ., 2019)[16].
Талдау көрсеткендей, экономистердің кіріс және пайда категорияларын нақты ажыратудың болмауы бүгінгі күнге дейін сақталып келеді. Көптеген ғалымдар мен практиктер бүгінде бұл ұғымдарды олардың арасында ешқандай айырмашылық жасамай анықтайды. Экономикалық әдебиеттерде табыс және пайда ұғымдарының көптеген анықтамаларын табуға болады, оларды ғылыми айналымда терминдердің кең спектрі қолданылады: табыс, жиынтық кіріс, жалпы кіріс, таза кіріс, кәсіпкердің кірісі, капитал кірісі, қаржылық нәтиже, жалпы пайда, таза пайда, баланстық пайда, пайда. Сонымен, Экономикалық теория негіздері нұсқаулығында келтірілген анықтамаға сәйкес, жиынтық кіріс - бұл сатылған өнімдер мен қызметтердің құны мен жалпы өндірістік шығындар арасындағы айырмашылық ретінде есептелген өндірістік - экономикалық қызметтің нәтижесі [21].
Ю. Малыгиннің анықтамасы бойынша табыс-бұл экономикалық және қаржылық қызмет нәтижесінде алынған ақшалай және заттай нысандағы қаражат [21]. Алайда, П.Ещенко мен Ю. Палкиннің пікірінше, табыс - бұл ақшалай кірістен өндіріс шығындарын алып тастағаннан кейін қалған сома [21]. Кәсіпорын экономикасы оқулығының авторлары жалпы кіріс пен өнімді өндіру мен сатудың барлық шығындарының арасындағы айырмашылықты жалпы кірісдеп атайды. Түсінуде. М. Коробовтың жалпы кірісі-бұл негізгі өнімді сатудан және басқа сатудан түскен кірісті, сондай-ақ қайтарымсыз қаржылық көмек, айыппұлдар, өсімпұлдар түріндегі бағалы қағаздармен, туынды құралдармен, валюталық құндылықтармен жасалған операциялардан түсетін кірісті қоса алғанда, барлық қызмет түрлерінен түсетін кірістердің жалпы сомасы. кәсіпорындар өздерінің контрагенттерінен экономикалық келісімшарттарды бұзғаны үшін өтемақы ретінде алады, күмәнді және үмітсіз берешекті реттеуден түсетін түсімдер және т. б.. М.Коробов кәсіпорынның тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді сатудан (сатудан) түскен кірісі, сондай-ақ өндіріс (айналым) шығындары, яғни олардың құны арасындағы айырмашылықты классикалық мағынадапайда деп атайды [21].
Табыс өндіріс тиімділігін, өндірілген өнімнің көлемі мен сапасын, еңбек өнімділігінің жай-күйін, өзіндік құн деңгейін неғұрлым толық көрсететін көрсеткіш болып табылады. Сонымен бірге, кіріс коммерциялық есеп айырысуды нығайтуға, меншіктің кез-келген түрінде өндірісті қарқындатуға ынталандырушы әсер етеді.
Кәсіпорын үшін табыс-бұл шығындардың ең көп өсуіне қол жеткізуге болатын салаларға инвестиция салуға ынталандыру жасайтын көрсеткіш. Табыс нарықтық қатынастардың санаты ретінде 1-суретте көрсетілген мынадай функцияларды орындайды.
Табыс функциялары
кәсіпорын қызметінің нәтижесінде алынған экономикалық әсерді сипаттайды
кәсіпорынның қаржы ресурстарының негізгі элементі болып табылады
әр түрлі деңгейдегі бюджеттерді қалыптастыру көзі болып табылады
Табыс функциялары
кәсіпорын қызметінің нәтижесінде алынған экономикалық әсерді сипаттайды
кәсіпорынның қаржы ресурстарының негізгі элементі болып табылады
әр түрлі деңгейдегі бюджеттерді қалыптастыру көзі болып табылады
Сурет 1. Табыс функциялары
Кәсіпорынның кірісін анықтай отырып, біз, әдетте, оларды негізгі қызметтен түсетін кірістерге және басқа да кірістерге - негізгі емес қызметтен түсетін кірістерге бөлеміз.
Кіріс мөлшеріне әсер ететін факторлар
ішкі
сыртқы
өндірістік
тыс өндірістік
экстенсивті
интенсивті
Кіріс мөлшеріне әсер ететін факторлар
ішкі
сыртқы
өндірістік
тыс өндірістік
экстенсивті
интенсивті
2-суретте табыс мөлшеріне әсер ететін факторлар көрсетілген.
2-сурет Табыс мөлшеріне әсер ететін факторлар
Табыстың көп өлшемді мәні мемлекет экономикасының нарықтық экономика негіздеріне көшуімен күшейтіледі. Өйткені, акционерлік, жалгерлік, жеке меншік немесе басқа меншік нысанындағы кәсіпорын қаржылық дербестік пен тәуелсіздікке ие бола отырып, бюджетке салықтар мен басқа да міндетті төлемдер мен аударымдарды төлегеннен кейін қалған кірісті қандай мақсаттарға және қандай мөлшерде бағыттау керектігін шешуге құқылы.
Нарықтық қатынастар жағдайында басқарушылық шешімдер қабылдау үшін Сіз кәсіпорын алған пайданың мөлшерін ғана емес, сонымен бірге олардың кірістілігін де білуіңіз керек. Табыстылық кәсіпорын қызметінің тиімділігін және инвестицияларды басқару шеберлігін сипаттайды. Табыстылықтың негізгі бөліктері пайда болып табылады, бірақ есептеулерде келтірілген пайда шартты түрде жеткілікті.
Табыстылық көрсеткішін талдаудың міндеттері:
- абсолютті кірістілік жоспарының орындалуын бағалау;
- таза табысты қалыптастырудың құрамдас элементтерін зерттеу;
- кірістерге әсер ететін факторлардың әсерін анықтау және сандық өлшеу;
- бөлу бағыттарын, пропорциялары мен үрдістерін зерттеу;
- табыстың өсу резервтерін анықтау;
- кәсіпорынның даму перспективаларын ескере отырып, табысты неғұрлым тиімді пайдалану бойынша ұсыныстар әзірлеу;
- табыстылықтың (табыстылықтың) әртүрлі коэффициенттерін және олардың деңгейіне әсер ететін факторларды зерттеу.
Экономикалық қызметтің тиімділігін бағалау үшін кірістілік коэффициенттері де қолданылады-оның капиталының, ресурстарының немесе өнімдерінің кірістілігі немесе кірістілігі.
3-суретте кәсіпорынның кірістілік көрсеткіштерінің жүйесі көрсетілген.
Табыстылық көрсеткіштері
Абсолюттік
Пайда
Рентабельділік
Салыстырмалы
Табыстылық көрсеткіштері
Абсолюттік
Пайда
Рентабельділік
Салыстырмалы
Сурет 3. Кәсіпорынның табыстылық көрсеткіштерінің жүйесі
Табыстылықтың салыстырмалы көрсеткіштері-бұл нарықтық экономика жағдайында оның қаржылық өмір сүру, қаржыландыру көздерін тарту және оларды тиімді (пайдалы) пайдалану қабілетін анықтайтын кәсіпорын қызметінің тиімділігін сипаттайтын кірістілік (рентабельділік) көрсеткіштері. Олар кәсіпорынның кірістілігін әртүрлі позициялардан өлшейді және экономикалық процеске, нарықтық алмасуға қатысушылардың мүдделеріне сәйкес топтастырылған.
Демек, кәсіпорынның кірістілігі мен кірістілігін талдау міндеттері: абсолютті және салыстырмалы кірістілік көрсеткіштерін есептеу; есептелген көрсеткіштер негізінде кәсіпорын қызметінің тиімділігін бағалау, яғни кәсіпорынның нарықтық экономика жағдайында жұмыс істеу қабілетін бағалау; жеке көрсеткіштердің таза табыстың қорытынды мәніне әсер ету дәрежесін бағалау; кәсіпорынның қаржылық есептілігінде проблемалық аймақтарды анықтау; кәсіпорын қызметінің тиімділігін арттыру бойынша бағыттарды әзірлеу.
Кәсіпорынның рентабельділігі оның алатын табысымен анықталады. Табыстылық көрсеткіштері кәсіпорынның өз қаражатын кіріс алу мақсатында қаншалықты тиімді пайдаланатынын көрсетеді. Капиталдың рентабельділік тобының коэффициенттері компанияның өз капиталын кіріс алу үшін қаншалықты тиімді пайдаланатынын көрсетеді.
Табыстылық көрсеткіштерін 4-суретте көрсетілген бірнеше топқа біріктіруге болады.
Рентабельділік көрсеткіштері
өндіріс шығындарының және инвестициялық жобалардың өтелімділігін сипаттайтын көрсеткіштер
капитал мен оның бөліктерінің кірістілігін сипаттайтын көрсеткіштер
сатудың рентабельділігін сипаттайтын көрсеткіштер
Рентабельділік көрсеткіштері
өндіріс шығындарының және инвестициялық жобалардың өтелімділігін сипаттайтын көрсеткіштер
капитал мен оның бөліктерінің кірістілігін сипаттайтын көрсеткіштер
сатудың рентабельділігін сипаттайтын көрсеткіштер
Сурет 4. Рентабельділік көрсеткіштерін топтастыру
Салынған капиталға қайтарымды барынша арттыру бойынша мақсатқа қол жеткізу дәрежесінің шарасы ретінде рентабельділіктің әртүрлі көрсеткіштері пайдаланылады: ROA активтерінің рентабельділігінен ROE меншікті (акционерлік) капиталының рентабельділігіне дейін. Компанияның қаржылық нәтижелерін басқару тәжірибесінде жеке көрсеткіштерге емес, олардың жүйелеріне көбірек көңіл бөлінеді.
Индикаторлар жүйесі - бұл логикалық-семантикалық тізбекте өзара байланысты жеке көрсеткіштер жиынтығы, мұнда әрбір келесі көрсеткіш алдыңғы көрсеткіштерден шығады және қаржылық нәтижені қалыптастыру бөлігінде белгілі бір семантикалық жүктемені көтеруі керек. Алынған көрсеткіштер пирамидаға салынған, оның жоғарғы жағында компания үшін стратегиялық маңызды көрсеткіш орналасқан. Әдетте, бұл көрсеткіш негізгі мақсатқа жету дәрежесінің өлшемі ретінде таңдалады.
Әрбір компания өзінің қызмет бейіні мен жұмыс істеу мақсаттарына барынша сәйкес келетін көрсеткіштердің өзіндік жүйесін әзірлейді және пайдаланады.
Осылайша, кірістілік көрсеткіштері кәсіпорынның қаржылық нәтижелері мен тиімділігін сипаттайды деп қорытынды жасауға болады. Олар кәсіпорынның кірістілігін әртүрлі позициялардан өлшейді және экономикалық процеске қатысушылардың мүдделеріне сәйкес жүйеленеді. Жоғарыда айтылғандардан көрініп тұрғандай, сату көлемі мен пайда мөлшері, кірістілік деңгейі кәсіпорынның өндірістік, жабдықтау, сату және коммерциялық қызметіне байланысты, яғни олар басқарудың барлық аспектілерін сипаттайды.
1.2 Табыстардың қаржылық есебінің әдістемелік негіздері
Бухгалтерлік есепті реттеу-бұл есеп жүйесіне тәртіп пен ұйымдастыруды енгізу бойынша белгілі бір қызмет.
Мемлекеттік реттеудің өзегі заңнама болып табылады-белгіленген нысандағы белгілі бір рәсімдерді сақтай отырып, мемлекеттік органдар шығаратын міндетті құқықтық актілердің жиынтығы.
Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңның маңызды ерекшелігі-бұл үздіксіз және үздіксіз құжаттық есепке алу арқылы жүзеге асырылатын ақпаратты жинау, тіркеу және жалпылаудың әдіснамалық негіздерін жасайды. Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептіліктің негізгі міндеттері-субъектіні, сондай-ақ басқа да мүдделі тұлғаларды оның шаруашылық қызметі туралы толық және шынайы ақпаратпен қамтамасыз ету [21].
Кәсіпорынның пайдасы мен шығындары туралы есепті жасау тәртібі № 1 Қаржылық есептілікті ұсыну Халықаралық қаржылық есептілік стандартымен (бұдан әрі - ҚЕХС) реттеледі, оның мақсаты кәсіпорынның алдыңғы кезеңдердегі қаржылық есептілігімен де, басқа кәсіпорындардың қаржылық есептілігімен де оның салыстырмалылығын қамтамасыз ету үшін жалпы мақсаттағы қаржылық есептілікті ұсыну үшін негіз белгілеу болып табылады. № 1 ҚЕХС қаржылық есептілікті ұсыну бойынша жалпы талаптарды, оның құрылымы бойынша ұсынымдарды және оның мазмұны бойынша ең төменгі талаптарды баяндайды.
Кірістер мен шығындар туралы есепті жасау кезінде № 1 ҚЕХС-тің басты мәселесі кірісті тану сәтін анықтау болып табылады.
8 ҚЕХС кезеңдегі таза пайда немесе залал, есеп саясатындағы іргелі қателер мен өзгерістер пайда мен шығындар туралы есептің өзінде әдеттегі қызметтен және төтенше жағдайлардан пайда немесе залал туралы ақпаратты ашуды ұйғарады. ҚЕХС жүйесінде орыс тіліне ресми аудармада осы атауды алған 18 кіріс стандарты бар. 18 ҚЕХС тауарларды сатудан, қызметтерді ұсынудан, пайыздар, дивидендтер және лицензиялық төлемдер әкелетін компанияның басқа кәсіпорындарының активтерін пайдаланудан түскен түсімді есепке алу кезінде қолданылады [19].
Басқа тұлғалардың компания активтерін пайдаланудан туындайтын түсім, егер: ал мәмілеге байланысты экономикалық пайда компанияға түсуі мүмкін; түсім сомасы сенімді бағалануы мүмкін; пайыз-уақыт-пропорционалды негізде; лицензиялық төлемдер-есептеу әдісі негізінде; дивидендтер - акционерлердің төлем алу құқығы белгіленген кезде.
ҚЕХС 18 сәйкес түсім алынған немесе алуға күтілетін өтеудің әділ құны бойынша бағалануы тиіс. Бұл ретте: құнын анықтау үшін сауда және көтерме жеңілдіктер шегерілуі тиіс; егер әділ құн мен өтеудің номиналды сомасы арасындағы айырмашылық пайыздық кіріс ретінде танылады және ашылады. Ақшаны кейінге қалдыру (мысалы, пайызсыз несие беру) іс жүзінде қаржылық операцияны білдіреді. Осыдан шартты пайыздық мөлшерлемені анықтау керек; тауарлар немесе қызметтер ұқсас тауарларға айырбасталған жағдайда, түсім танылмайды; сипаты мен құны жағынан ұсынылатыннан өзгеше тауарлар мен көрсетілетін қызметтерге тауарлар мен көрсетілетін қызметтер ұсынылған жағдайда, түсім алынған тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің әділ құны бойынша танылады және өлшенеді.
Басқа кірістер - түсімнен басқа, кірісті анықтауға жауап беретін және компанияның әдеттегі қызметі процесінде пайда болуы немесе болмауы мүмкін мақалалар. Тиісті шығыстар шегеріле отырып, есептерде көрсетіледі.
ҚЕХС 18 стандартының нормалары 5-суретте келтірілген операциялардан туындайтын табысқа қолданылмайды.
мал басының, ауыл шаруашылығы және орман шаруашылығы өнімдерінің табиғи өсімі
мал басының, ауыл шаруашылығы және орман шаруашылығы өнімдерінің табиғи өсімі
жалдау шарттары (ҚЕХС 17 Жалға алу)
капиталға қатысу әдісі бойынша есепке алынатын инвестицияларға байланысты дивидендтер (ҚЕХС 28 " қауымдасқан компанияларға инвестицияларды есепке алу)
сақтандыру компанияларының сақтандыру келісімшарттарын
қаржы активтері мен қаржылық міндеттемелердің әділ құнындағы өзгерістерді немесе оларды таратуды (ҚЕХС 32 "қаржы құралдары: ашу және ұсыну")
басқа ағымдағы активтер құнының өзгеруі
пайдалы қазбаларды өндіру
Қалыпты қызмет операцияларынан туындайтын табысқа стандартты таратуға қатысты шектеулер:
жалдау шарттары (ҚЕХС 17 Жалға алу)
капиталға қатысу әдісі бойынша есепке алынатын инвестицияларға байланысты дивидендтер (ҚЕХС 28 " қауымдасқан компанияларға инвестицияларды есепке алу)
сақтандыру компанияларының сақтандыру келісімшарттарын
қаржы активтері мен қаржылық міндеттемелердің әділ құнындағы өзгерістерді немесе оларды таратуды (ҚЕХС 32 "қаржы құралдары: ашу және ұсыну")
басқа ағымдағы активтер құнының өзгеруі
пайдалы қазбаларды өндіру
Қалыпты қызмет операцияларынан туындайтын табысқа стандартты таратуға қатысты шектеулер:
Сурет 5. ҚЕХС 18 қолданылмайтын операциялар
Табыс кәсіпорынның негізгі қызметінен түскен кірісті де, басқа операциялардан түскен кірісті де қамтиды. Табыс-бұл кәсіпорынның әдеттегі қызметі нәтижесінде пайда болатын және әртүрлі атаулармен анықталады, атап айтқанда: сату, төлемдер, пайыздар, дивидендтер, роялти. Егер кәсіпорынға болашақ экономикалық пайда алу мүмкіндігі болса және бұл пайданы сенімді бағалауға болатын болса, табыс танылады. ҚЕХС 18 көрсетілген критерийлер сақталатын жағдайларды анықтайды, сәйкесінше кіріс танылады. Ол сондай-ақ осы критерийлерді қолдану бойынша практикалық ұсыныстар береді.
Осы стандарт мынадай операциялар мен оқиғалар: тауарларды өткізу, қызметтер көрсету, кәсіпорын активтерін басқа тараптардың пайдалануы, олардың нәтижесі пайыздар, роялти және дивидендтер болып табылатын кірістер есебінде пайдаланылуы мүмкін.
Халықаралық стандарттарға сәйкес табыс кәсіпорын алған немесе оның ағымдағы шотына алуға жататын экономикалық пайданың жалпы түсімін ғана қамтиды. Үшінші тұлғалардың атынан алынған сомалар (мысалы, сату салығы, тауарлар мен қызметтерге салынатын салықтар және қосылған құн салығы) кәсіпорынға түсетін экономикалық пайда болып табылмайды және меншікті капиталдың өсуіне әкелмейді, яғни олар кірістен шығарылады.
Табыс сатушы ұсынатын кез келген сауда және көтерме жеңілдіктер сомасын шегере отырып, алынған немесе алынуға тиіс өтем құны бойынша өлшенеді. Операциядан туындайтын кіріс сомасы сатушы мен сатып алушы немесе активті пайдаланушы арасындағы шартпен анықталады(Сауда қызметін реттеу туралы Әділет АҚЖ №116) [16].
Тауарларды өткізуден түсетін табысты тану критерийлері 6-суретке сәйкес ұсынылған.
Тауарларды өткізуден түсетін табысты тану өлшемдері
сатушы бұдан былай сатылған тауарды басқаруға қатыспайды және бақыламайды
табыс сомасы сенімді бағаланады
мәмілеге байланысты экономикалық пайда сатып алушыға түсуі мүмкін
мәмілеге байланысты келтірілген немесе күтілетін шығындар сенімді бағаланады
тауарларды иеленудің Елеулі тәуекелдері мен артықшылықтарын сатушыдан сатып алушыға көшу
Тауарларды өткізуден түсетін табысты тану өлшемдері
сатушы бұдан былай сатылған тауарды басқаруға қатыспайды және бақыламайды
табыс сомасы сенімді бағаланады
мәмілеге байланысты экономикалық пайда сатып алушыға түсуі мүмкін
мәмілеге байланысты келтірілген немесе күтілетін шығындар сенімді бағаланады
тауарларды иеленудің Елеулі тәуекелдері мен артықшылықтарын сатушыдан сатып алушыға көшу
Сурет 6. Тауарларды өткізуден түсетін табысты тану өлшемдері
Қызметтер көрсету, жұмыстарды орындау кезінде табыс есепті күнге операцияның аяқталу сатысын көрсету арқылы танылады.
Есептілік тиісті жинақтау құжаттарында және белгіленген нысандардағы есепке алу тіркелімдерінде жинақталған бастапқы құжаттардың деректері бойынша жасалуға тиіс. Есепке алу тіркелімдерінде есептілікті жасау үшін жылдың басына, бір жылға және жылдың соңына қажетті ақпаратты жинақтайтын талдамалық деректер болуы тиіс екенін есте ұстаған жөн.
Бухгалтерлік есеп кәсіпорынды басқару үшін қажетті ақпаратты береді, экономикалық қызмет барысында жағымсыз құбылыстардың алдын алады, шаруашылық жүргізуші субъектінің активтерінің, капиталының және міндеттемелерінің жай-күйін бақылау, қаржылық жағдайды талдау үшін. Есепке алу мен есептілік арасындағы байланыс есепте алынған қорытынды деректер көрсеткіштер түрінде тиісті есеп беру нысандарына енгізілген кезде ғана белгіленеді. Есеп беру-ол есеп берудің соңғы кезеңі болып келеді, ол туралы ақпарат белгілі бір уақыт аралығында ұсынылуы керек .
Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептіліктің мақсаты мүдделі тұлғаларды жеке кәсіпкерлер мен ұйымдардың қаржылық жағдайы, қызметінің нәтижелері және қаржылық жағдайындағы өзгерістер туралы толық және шынайы ақпаратпен қамтамасыз ету болып табылады.
Бухгалтерлік қызметтің міндеті субъектінің шаруашылық процестері мен қызметінің қаржылық нәтижелері туралы жедел басшылық пен басқару үшін, сондай-ақ оны инвесторлар, жеткізушілер, сатып алушылар, кредиторлар, мемлекеттік органдар, банктер және өзге де мүдделі тұлғалар бухгалтерлік есеп жүргізу және қаржылық есептілік жасау қағидаттары мен ережелерін белгілейтін бухгалтерлік есеп стандарттарына сәйкес пайдалану үшін қажетті толық және дұрыс ақпарат қалыптастыруды қамтамасыз ету болып табылады [15].
Пайда мен шығындар туралы есеп белгілі бір кезеңдегі қаржылық нәтиженің қалыптасуын ашуға дейін азаяды. Бұл ретте кірістер мен шығыстар осы есепте қызмет түрлерін ажырату жолымен ұсынылуы мүмкін. Есеп беру деректері кірістер мен шығыстардың аналитикалық сипаттамасын қамтуы маңызды. 7-суретке сәйкес кірістер мен шығындар туралы есепті қалыптастыру схемасы.
Кірістер мен шығындар туралы есеп субъектінің кезеңдегі кірістері мен шығыстарын көрсетеді. Пайда мен шығындар туралы есеп кезең ішінде танылған кірістер мен шығыстардың барлық баптарын қамтуға тиіс.
Пайда мен шығын туралы есептің барлық бөліктері компания әкімшілігі үшін маңызды. Оны қызықтыратын болады деңгейі ретінде жалпы табысты, сондай-ақ оның сомасы. Мысалы, әкімшілік қызметтерді сату көлемін арттыруға тырысуы мүмкін:
- бағаның төмендеуі, бұл жалпы кіріс деңгейінің төмендеуіне әкеледі; операциялық шығындардың өсуі (мысалы, жарнама шығындары);
- көрсетілген қызметтердің өзіндік құнын қысқарту немесе операциялық шығыстарды азайту.
Бухгалтерлік есеп түбегейлі маңызды функцияларды орындайды. Бұл, біріншіден, нарық жағдайында меншік құрылымы өзгеріп, кәсіпорынның нәтижелеріне қызығушылық танытатын көптеген жаңа иелер пайда болады, өйткені олар оған өз қаражаттарын салған. Екіншіден, кәсіпорын оған бәсекелестіктегі жеңісті және қажетті қаржылық нәтижелерді қамтамасыз ететін басқару шешімдерін іздеуге мәжбүр. Осы мақсатта ол нарықтық жағдайды зерттейді, өз қызметін дербес жоспарлайды, жеткізушілер мен сатып алушыларды табады, бағаларды, жеңілдіктер жүйесін, бонустарды және т.б. белгілейді. Сондықтан компания тек сатып алушылар мен сату нарықтары үшін ғана емес, сонымен қатар коммерциялық банктердің несиелік ресурстары үшін, сондай-ақ басқа да әлеуетті инвесторлардың қаражаты үшін бәсекеге түседі.
Өнімді сатудан және қызмет көрсетуден түскен кіріс
-
Сатылған өнімнің және көрсетілген қызметтердің өзіндік құны
=
Жалпы пайда
+
Қаржыландырудан түскен кірістер
+
Басқа кірістер
-
Өнімді сатуға және қызмет көрсетуге арналған шығыстар
-
Әкімшілік шығыстар
-
Қаржыландыруға арналған шығыстар
-
Өзге де шығыстар
=
Жалғастырылатын қызметтен болған кезеңдегі пайда (залал)
+
Тоқтатылған қызметтен түскен пайда (залал)
=
Салық салынғанға дейінгі пайда (зиян)
-
Корпоративтік табыс салығы бойынша шығыстар
=
Кезең ішіндегі жиынтық пайда (қорытынды шығын)
Сурет 7. Пайда мен шығындар туралы есепті қалыптастыру схемасы
Осының нәтижесінде, бір жағынан, кәсіпорын басқарушылық шешімдер қабылдау және олардың нәтижелерін бағалау үшін уақтылы және толық ақпарат алу қажеттілігін тудырады. Екінші жағынан, кәсіпорын тиісті ақпаратты және оған өз қаражатын салған (немесе инвестицияламақ болған) адамдарға ұсынуы керек. Сонымен қатар, нарық жағдайында да салық аударымдарының дұрыстығы туралы мемлекет алдында есеп беру қажеттілігі сақталуда [21].
Осылайша, қаржылық нәтижелерді бухгалтерлік есепке алудың негізгі міндеттері есепті жыл ішінде қабылданған шаруашылық операцияларын көрсету және мүлікті бағалау қағидаларын сақтау; есепті жыл үшін жылдық бухгалтерлік есептілікке қоса берілетін түсіндірме жазбада келесі жылға жоспарланатын өзгерістерді тіркеу; осы уақыт ішінде жүзеге асырылған барлық шаруашылық операцияларын және мүлік пен міндеттемелерді түгендеу нәтижелерін есепті кезең үшін есепте көрсетудің толықтығы; кірістер мен шығыстарды есепті кезеңдерге жатқызудың дұрыстығы болып табылады.; өндіріске, инвестицияларға және басқа мақсаттарға арналған ағымдағы шығындарды есепке алуда шектеу; синтетикалық шоттар бойынша айналымдар мен қалдықтар туралы әрбір айдың бірінші күніндегі деректерге талдамалық есепке алу ақпаратының ұқсастығы.
2 Инаят-Астана ЖШС-ң іс-әрекеті мен бухгалтерлік есебінің жағдайына сипаттама
2.1 Инаят-Астана ЖШС-ң қаржы-шаруашылық іс-әрекетін талдау
Инаят-Астана ЖШС Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша заңды тұлға болып табылады. ЖШС мемлекеттік тіркеуден өткен сәттен бастап заңды тұлға құқығына ие болды.
Инаят-Астана ЖШС меншік құқығында оқшауланған мүлікке ие. ЖШС есеп жасайды, банктерде есепшотқа ие. Өзінің атауы жазылған дөңгелек мөрі, мөртабаны, тауар белгісі, фирмалық бланкілері болады.
Заңды мекенжайы: Нұр-сұлтан, Достық даңғылы, 202, 510-кеңсе.
Серіктестік өзінің қаржылық, шаруашылық және коммерциялық қызметін дербес жоспарлайды, ғимараттарды, үй-жайларды және сауда алаңдарын, жабдықтар мен техниканы меншікке сатып алуға және жалға алуға, сондай-ақ жалға беруге, пайда алу мақсатында айналыстағы бағалы қағаздарға ақшалай қаражатты орналастыруға құқығы бар. Заңнамаға сәйкес ЖШС Қазақстан Республикасының аумағында және шетелде филиалдар мен өкілдіктер, еншілес кәсіпорындар құру құқығына ие. Өз қызметін жүзеге асыра отырып, басқа заңды тұлғалармен бірлестіктерге (одақтарға) кіре алады, заңдарда тыйым салынбаған кез келген мәмілелерді жасай алады.
Инаят-Астана ЖШС өз қызметінің мақсаттарына қол жеткізу үшін кез келген мәмілелерді, шарттарды, келісімшарттарды, қолданыстағы заңнамаға қайшы келмейтін өзге де заңды актілерді жасасуға, мүліктік және жеке мүліктік емес құқықтарды сатып алуға, сотта талапкер және жауапкер болуға құқылы.
Инаят-Астана ЖШС қызметінің негізгі бағыттары:
- өнеркәсіптік, сауда және тұрғын үй және өзге де объектілерді салу, жөндеу, пайдалану;
- құрылыс жабдықтары мен техникасын сату;
- құрылыс-монтаж жұмыстары;
- тротуар плиткаларын өндіру;
- Қазақстан Республикасының заңнамасымен тыйым салынбаған өзге де қызмет түрлері.
Инаят-Астана ЖШС Жарғысына сәйкес міндеттемелер бойынша өзінің барлық мүлкімен жауап береді.
Инаят-Астана ЖШС салымшылары кәсіпорынның міндеттемелері бойынша жауап бермейді. Инаят-Астана ЖШС басшысы серіктестік қызметіне байланысты өзі енгізген салымдар құнының шегінде залалдар тәуекелін көтереді.
Инаят-Астана ЖШС жарғылық капиталы мен мүлкі қатысушының бастапқы жарнасы, қосымша жарналар есебінен құрылған.
Инаят-Астана ЖШС қатысушыларының шешімімен кәсіпорынның жарғылық капиталының көлемі өзгертілуі мүмкін.
Алайда, Инаят-Астана ЖШС жарғылық капиталының мөлшері Заңда белгіленгеннен төмен болмауы тиіс.
Инаят-Астана ЖШС-нің таза пайдасы салықтар бойынша барлық төлемдерден кейін салымшылар арасында дивиденд ретінде бөлінуі мүмкін. Сондай-ақ Инаят-Астана ЖШС пайда сомасынан түрлі қорларды қалыптастырады.
Инаят-Астана ЖШС-нің: резервтік қор; серіктестік қызметі үшін қажетті өндірістік және әлеуметтік даму қорын құруға құқығы бар.
Резервтік қор Инаят-АстанаЖШС-нің күтпеген шығындары мен шығындарын төлеу үшін қажет. Резервтік қор серіктестіктің қызметін кеңейту үшін пайдаланылуы мүмкін. Резервтік қор жарғылық капиталдың 10% мөлшерінде қалыптастырылады. Резервтік Қорға жыл сайынғы аударымдардың мөлшері таза кіріс сомасының кемінде 5 проценті болуға тиіс.
Инаят-Астана ЖШС қызмет ету кезеңінде Нұр - сұлтан қаласының келесі ірі объектілерінде құрылыс-монтаждау жұмыстары жүргізілді: Төле би көшесі, 1051 тұрғын үй, қаланы абаттандыру бойынша объектілер, Самал шағын ауданындағы № 7, 8 тұрғын үйлердің құрылысы және басқа да объектілер.
Инаят-Астана ЖШС-де жаңартылатын ақпарат негізінде ішкі ортаны талдаудың үздіксіз процесі жүріп жатыр. Ішкі ортаны талдау Инаят-Астана ЖШС-ның мақсаттары мен міндеттерін уақытында түзетуге, ішкі мүмкіндіктерді, күшті және әлсіз жақтарын, әлеуетін, кәсіпорын бәсекелі нарықтық күресте үміттене алатын негізгі дағдылары мен іскерліктерін айқындауға мүмкіндік береді.
Инаят-Астана ЖШС шикізат пен материалдарды негізгі жеткізушілер болып табылады:
- Агропромстрой ЖШС-темірбетон бұйымдарын жеткізу және құрастыру;
- Құрылыс материалдары зауыты ЖШС-силикатты кірпіш;
- Темірбетон ЖШС-металл бұйымдары;
- ЖК Диденко - қалау торы;
- болат өнеркәсібі компаниясы - арматура, металл.
Аса маңызды тапсырыс берушілер және Инаят-Астана ЖШС құрылыс объектілері болып табылады:
- Toyota Center Astana - Автоорталығы, Ш. Құдайбердіұлы даңғылы, 6;
-Нұр - сұлтан қаласы бойынша құрылыс департаменті-200 адам қабылдайтын емхана; Қалқаман шағын ауданында 300 орындық балабақша;
- Нұр - сұлтан қаласының құрылыс бөлімі ММ-Жетісу шағын ауданындағы №1 тұрғын үй; Есіл шағын ауданындағы №2 тұрғын үй;
- Қалалық мәдениет сарайы-ГДК ғимаратын жөндеу;
- Мегаполис-Элит - Ағыбай батыр көшесі, 30а тұрғын үй.
Инаят-Астана ЖШС сыртқы ортамен: энергетикалық және материалдық ресурстарды жеткізушілермен, кәсіпорында есепке алу мен бақылауды ұйымдастыру бойынша практикалық көмек көрсететін мемлекеттік, салық, статистикалық органдармен, фирмалармен байланыс жасайды. Орнату қызметтерінің жоғары дәлдігі заманауи жабдықты пайдалану және қызметкерлердің кәсібилігі арқылы қамтамасыз етіледі. Сонымен қатар, Инаят-Астана ЖШС технологияларды, материалдар мен жұмыс әдістерін үнемі жақсартып отырады.
Инаят-Астана ЖШС ұйымдық құрылымы 8-суретке сәйкес ұсынылған.
Директоры
Бас бухгалтер
Бухгалтер - кассир
Қоймашы
Құрастырушылар, монтаждаушылар және Құрылысшылар
Қойма шаруашылығы
Өндірістік процесс меңгерушісі
Өндірістік учаске
Жоспарлау-техникалық бөлімі
Директоры
Бас бухгалтер
Бухгалтер - кассир
Қоймашы
Құрастырушылар, монтаждаушылар және Құрылысшылар
Қойма шаруашылығы
Өндірістік процесс меңгерушісі
Өндірістік учаске
Жоспарлау-техникалық бөлімі
Сурет 8. Инаят-Астана ЖШС ұйымдық құрылымы
Өзінің лауазымдық міндеттері бойынша барлық персонал басқарушы персонал (менеджерлер), инженерлік-техникалық қызметкерлер (мамандар), қызметшілер мен жұмысшылар болып бөлінеді.
Компанияның өндірісті барлық қажетті ресурстармен: негізгі қорлармен және қосалқы бөлшектермен; негізгі шикізатпен; электр энергиясымен, жылумен және сумен; персоналмен қамтамасыз етудің жолға қойылған жүйесі бар.
Компанияны директор басқарады. Директордың ұйымдастыру-техникалық мәселелер жөніндегі орынбасары, директордың өндіріс жөніндегі орынбасары, қауіпсіздік жөніндегі инженер және Директордың қаржы жөніндегі орынбасары Инаят-Астана ЖШС директорына тікелей бағынады және оларға жүктелген міндеттер үшін дербес жауапты болады. Әрбір қызметкер үшін лауазымдық нұсқаулық әзірленді.
Кәсіпорынды басқарудың ұйымдастырушылық құрылымы классикалық сызықтық функционалды басқару жүйесіне жатады.
Инаят-Астана ЖШС Бас бухгалтері Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы Қазақстан Республикасы Заңының, Салық кодексінің, аудиторлық қызмет туралы Қазақстан Республикасы Заңының, бухгалтерлік есеп шоттары жоспарының ХҚЕС стандартының, белгіленген тәртіппен Қазақстан Республикасының өзге де заңнамалық және нормативтік актілерінің және Қоғамның есеп саясатының талаптарына сәйкес жүргізілетін бухгалтерлік есепті ұйымдастыруды қамтамасыз етеді.
Есеп саясатын қалыптастыруға Инаят-АстанаЖШС директоры жауап береді.
Есеп саясаты Инаят-АстанаЖШС қызметінің нәтижелері мен қаржылық жағдайы туралы мерзімді есептілік үшін негіз ретінде пайдаланылатын Қазақстан Республикасындағы бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік қағидаларында көзделген бухгалтерлік есеп әдістерін таңдауды айқындайды.
Ұйым қызметінің негізгі экономикалық көрсеткіштерін талдау 1-кестеде келтірілген қаржылық есептілік деректері бойынша жүргізіледі.
1 кесте - Инаят - Астана ЖШС-нің 2018-2020 жылдардағы қаржы - шаруашылық қызметінің негізгі көрсеткіштері
№
Көрсеткіштер
Жылдар
Тізбекті өсу қарқыны %
2018
2019
2020
2019 ж
2020 ж
А
1
3
4
5
6
7
1
Өнімді сатудан және қызмет көрсетуден түскен кіріс, мың тг.
127762
180096
199558
110,8
156,2
2
Сатылған өнімнің және көрсетілген қызметтердің өзіндік құны, мың тг.
78632
126233
147841
117,1
188,0
3
Жалпы пайда, мың тг.
49130
53863
51717
105,3
96,0
4
Басқа түсімдер, мың тг.
-
-
-
-
-
5
Іске асыру бойынша шығыстар, мың тг.
3924
2994
1395
35,5
46,6
6
Әкімшілік шығыстар, мың тг.
19261
18981
8767
45,5
46,2
7
Өзге де шығыстар, мың тг.
-
-
-
-
-
8
Операциялық қызметтен түскен пайда (залал), мың тг.
25945
31888
41555
160,2
130,3
9
Қаржыландыру бойынша кірістер, мың тг.
-
-
-
-
-
10
Қаржыландыру бойынша шығыстар, мың тг.
13857
-
-
-
-
11
Салық салынғанға дейінгі пайда (зиян), мың тг.
39802
31888
41555
104,4
130,3
12
Табыс салығы бойынша шығыстар, мың тг.
9471
7246
8709
91,9
120,2
13
Салық салынғаннан кейінгі пайда (залал), мың тг.
30331
24642
32846
133,3
108,3
14
Негізгі құралдардың орташа жылдық құны, мың тг.
465414
578234
599189
128,7
103,6
15
Еңбекке ақы төлеу шығыстары, мың тг.
29225
35381
41154
140,8
116,3
16
Қызметкерлердің орташа тізімдік саны, адам
82
91
95
115,8
104,4
17
Қор шығару, мың тг.
0,3
0,3
0,3
122,2
106,4
18
Қормен қарулану, мың тг.
5675,8
6354,2
6307,2
111,1
99,3
19
Еңбек өнімділігі, мың тг.
1558
1979
2101
134,8
106,2
20
Орташа айлық жалақы, мың тг.
29,7
32,4
36,1
121,5
111,4
21
Сату рентабельділігі, %
38,4
29,9
25,9
67,4
86,6
2019 жылы өнімді сатудан түскен табыс 180096 мың теңгені құрады, 2020 жылы сома 199558 мың теңгені құрады. 2019 жылмен салыстырғанда кәсіпорында жұмыс көлемінің 56,2 пайызға өсуі байқалады, мұны негізгі техникалық - экономикалық көрсеткіштердің өзгеруі дәлелдейді. Көрсетілетін қызметтер көлемінің өсуінің негізгі себебі тапсырыстардың ұлғаюы болып табылады.
Алайда, өнімді сатудан түскен кірістің 19462 мың теңгеге өсуімен бір мезгілде Инаят-Астана ЖШС 2019 жылмен салыстырғанда көрсетілетін қызметтердің өзіндік құны 2019 жылмен салыстырғанда 21608 мың теңгеге ұлғайды, бірақ 2018 жылмен салыстырғанда өзіндік құн 69209 мың теңгеге ұлғайды. Кәсіпорын басшылығы шикізат пен материалдарға және үстеме шығындарға шығындарды азайту саясатын жасауы керек, нәтижесінде жұмыстың өзіндік құны төмендейді.
2020 жылы жылдық жиынтық табыс сомасы 2018 жылмен салыстырғанда 40,9 пайызға, ал 2019 жылмен салыстырғанда 56,2 пайызға өсті, бұл кәсіпорынның тиімді саясатын көрсетеді.
Өнімнің бір теңгесіне жұмсалған шығындар талданып отырған кезеңде 2019 жылмен салыстырғанда 5,7 пайызға және 2018 жылмен салыстырғанда 21,3 пайызға ұлғайды. Өнімнің бір теңгесіне жұмсалатын шығындардың өсуі Инаят-АстанаЖШС-нің рентабельділігіне теріс әсер етті. Мәселен, 2020 жылы сату рентабельділігінің өсу қарқыны 25,9 пайызды құрады, бірақ 2018 жылға қарағанда ол 32,6 пайызға қысқарды.
Жаңа жабдықты сатып алу есебінен негізгі қорлардың орташа жылдық құны 2018 жылмен салыстырғанда 133775 мың теңгеге ұлғайды және өсу қарқыны 128,7 пайызды құрады.
2019 жылмен салыстырғанда Инаят-Астана ЖШС еңбекақы төлеу қоры 4811 мың теңгеге немесе 16,3 пайызға өсіп, 41154 мың теңгені құрады. Еңбекақы төлеу қорының өсуі кәсіпорын жұмысшыларының тарифтік мөлшерлемелері мен айлықақыларының өсуі есебінен болды. Егер Инаят-Астана ЖШС қызметкерлерінің орташа айлық жалақысы 2019 жылы 31700 теңгені құраса, 2020 жылы еңбекақы 2100 теңгеге ұлғайды.
Көрсетілетін қызметтер көлемінің өсуіне байланысты Инаят-Астана ЖШС басшылығы қызметкерлер санын 9 адамға көбейтті.
Инаят-Астана ЖШС негізгі қорлары құнының 1 теңгесіне теңгемен негізгі қорлардың қор беруі талданып отырған кезеңде 0,02 теңгеге ұлғайды, яғни 2020 жылы кәсіпорын негізгі өндірістік қорлардың орташа жылдық құнының әрбір теңгесіне 0,33 теңге кіріс алды. 2019 жылмен салыстырғанда 2020 жылы Еңбек қорымен жарақтандырылуы 47 мың теңгеге қысқарды, яғни кәсіпорынның әрбір жұмыскері 2020 жылы 6307,2 мың теңгеге негізгі өндірістік қорлармен жарақтандырылды.
Осылайша, Инаят - Астана ЖШС Қаржы-шаруашылық қызметін талдау талданып отырған кезеңде кәсіпорын тиімді жұмыс істегенін көрсетті, экономикалық тиімділікті қалпына келтіру және арттыру үшін кәсіпорын басшылығы шығындарды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz