Сүт шикізатының сипаттамасы
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
НАРХОЗ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ КОЛЛЕДЖ
ОҚУ ТӘЖІРИБЕСІН ОРЫНДАУ БОЙЫНША
ЕСЕП
2 - КУРС СТУДЕНТТЕРІНЕ АРНАЛҒАН
МЕНЕДЖМЕНТ МАМАНДЫҒЫ
(САЛАЛАР БОЙЫНША)
Орындаған:
Мұқаш І.А.
Қабылдаған::
Кенесариева А.А.
АЛМАТЫ, 2021
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3
1.
КӘСІПОРЫНДЫ ТЕХНИКАЛЫҚ ЖАБДЫҚТАУ ЖӘНЕ ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1.
Кәсіпорындарға, ұйымдарға арналған жиһаздар ... ... ... ... ... ... ... ... ..
6
1.2.
Сауда автоматтары, көлік көтеру, өлшеуіш және тоңазытқыш құрал-жабдықтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
7
1.3.
Еңбекті қорғау-құқықтық, мекемелік негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... .
9
1.4.
Өндірістік зақым және кәсіби сырқат. Тоқ және өрт қауіпсіздігі ... ..
10
2.
САЛАНЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖӘНЕ САЛА ТЕХНОЛОГИЯСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
14
2.1.
Өнеркәсіптің салалық құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
14
2.2.
Өнеркәсіптегі шикізат ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
19
2.3.
Өнеркәсіпті ұйымдастырудың ғылыми негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ..
23
2.4.
Өнеркәсіптегі кәсіпорындық өндірісті ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... .
24
2.5.
Өнеркәсіптің негізгі технологиялары ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..
26
2.6.
Технологиялық үдірісті құрудың негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...
27
3.
КӘСІПОРЫН ЭКОНОМИКАСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
32
3.1.
Бизнес-жоспар құру және оның жеке көрсеткіштеріне есеп беру ... .
32
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
59
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ..
60
ҚОСЫМША АҚПАРАТ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
61
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
Мен, Мұқаш Іңкәр Алтымбекқызы .05.21ж.- 06.21ж Нархоз Университетінің Экономикалық колледжінде оқу тәжірибесінен өттім. Оқу тәжірибесі оқу жүйесінің ең маңызды бөлігі және технологиялық жүйеде білім алушылардың ұйымда алған тәжірибелік білімдерін бекітуді қарастырады. Оқу тәжірибесі негізінде Кәсіпорынды жабдықтау және техникалық қамтамасыз ету, Саланы ұйымдастыру және сала технологиясы, Кәсіпорын экономикасы пәндерінен оқу тәжірибесінен өттім. Оқу тәжірибесінің есебіне Адал агроөнеркәсіп компаниясы акционерлік қоғамын алған болатынмын.
Оқу тәжірибесінің мақсаты білім алушылардың менеджер ретінде өз бетімен қалыптасуы болып табылады.
Тәжірибенің тапсырмалары мыналар:
Негізгі кәсіптік білімділікті және үйренуді басқару сонымен қатар ұйымның бизнесі бойынша қалыптастыру.
Арнайы экономикалық және технологиялық пәндердің теориялық білімін орнықтыру, ашу және тереңдету.
Осы оқу тәжірибесінен өтер кезде қатысушылар, оқу кезінде алған теориялық білімдерін тәжірибемен ұштастыру керек.
Осы тәжірибе барысында:
Басқару және шаруашылық қызметтегі құжаттамалық мәселелерді шешудегі теориялық білімді тәжірибелік түрде іске асыру дағдыларын меңгеру.
Жұмыс үрдісін ұйымдастыру процесінде пайдаланылатын ақпараттық технологияларды және есептеу техникасын зерттеу.
Кәсіпорынның ұйымдық құрылымын, оның құрылымдық бөлімшесін, жұмыс орнын ұйымдастыруды үйрену.
Адал Агроөнеркәсіптік Компаниясы -- кәсіпорын жануарлардан алынатын өнімдер мен шикізатты-сүт, сүт және қышқыл сүт өнімдерін өндіреді, қайта өңдейді және сатады.
Сурет 1. Адал Агроөнеркәсіптік Компаниясының логотипі.
Фирма ҚР сүт және сүт өнімдерін ірі өндірушілердің бірі болып табылады.
Адал Агроөнеркәсіптік Компаниясы 1999 жылы құрылды.
Директоры - Серік Смайылов.
Кәсіпорында 500-ден астам қызметкер жұмыс істейді.
Компанияда ISO 9001 және ISO 22000 стандарттарының талаптарына сәйкес тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі мен сапа менеджментінің біріктірілген жүйесі енгізілген.
Сауда белгілері: Сүт әлемі, Адал, АЯ.
Адал Агроөнеркәсіптік Компаниясы 1999 жылы құрылды. Компания қышқыл-сүт өнімдерін өндіреді, компанияда ISO 9001 және ISO 22000 стандарттарының талаптарына сәйкес тамақ өнімдерінің сапасы мен қауіпсіздігінің біріктірілген менеджмент жүйесі енгізілген.
Адал Агроөнеркәсіптік Компаниясы ақ-сүт және сүт өнімдерін өндірудің толық циклінің заманауи индустриялық кешені. Кешеннің жобалық қуаттылығы күніне 200 тонна сүт өнімдерін құрайды. Компания ҚР-дағы сүт және сүт өнімдерін ірі өндірушілердің бірі болып табылады.
Өндірістің ең жоғары рентабельділігіне қол жеткізу үшін компания селекциялық жұмыстармен айналысады және ІҚМ - Алатау (швицкий) және қара-ала (голштинский) екі тұқымын өсіру бойынша асыл тұқымды шаруашылық мәртебесіне ие. Компания ірі ауқымды селекцияның қатысушысы болып табылады және Аграрлық университет ғалымдарымен және тірі ҒЗИ-мен тығыз байланыста жұмыс істейді. Селекциялық жұмыстарды жүргізу есебінен 2001 жылдан бастап бір сиырдың орташа сауымы жылына 2 970 литрден 5 402 литрге дейін өсті.
Компанияда 2010 жылдан бастап МС ISO 22000:2009 талаптарына сәйкес шығарылатын өнімнің сапа және қауіпсіздік менеджментінің біріктірілген жүйесі енгізілген.
2013 жылы компанияда сүт-тауар фермасын қайта құру жобасы жүзеге асырылды, бұл сауын табыны мен қаймағы алынбаған сүт өндірісінің көлемін ұлғайтуға, сондай-ақ табынды басқару бағдарламасымен сауудың инновациялық технологиясын енгізуге мүмкіндік берді.
Компания соңғы өнімді шығаруға назар аударады, бұл кәсіпорынның ағымдағы кірісін едәуір арттырады. Жобаны іске асыру нәтижесінде сүт пен өндірілетін сүт өнімдерінің сапасы едәуір артты.
Адал Агроөнеркәсіптік Компаниясының мақсатты нарықта алға қойылған стратегиялық міндеттерді шешу үшін әлеуетті мүмкіндіктері өте жоғары. Компания шығаратын өнімдер нарық сегменттерінің талаптарына және ГОСТ-тың барлық нормалары мен талаптарына, санитарлық нормаларға және т. б. сәйкес келеді.
1. КӘСІПОРЫНДЫ ТЕХНИКАЛЫҚ ЖАБДЫҚТАУ ЖӘНЕ ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ
1.1. Кәсіпорындарға, ұйымдарға арналған жиһаздар.
Адал агроөнеркәсіптік компаниясына арналған жиһаздар мен мүліктер, бұл - кеңселік жиһаздар, сондай-ақ өнім дайындау үшін қолданылатын техника, құрал-жабдықтар, жұмыскерлерге қызмет көрсетуші арнайы бөлімдер үшін жиһаздар, яғни, асхана жабдықтары, медицина бөлімі үшін жабдықтар, гардероб, арнайы киім ауыстыратын бөлме жабдықтары, ілгіштер және т.б.
Кеңсе жиһазы, әдетте, бөлменің көлемін ескере отырып, компанияның профиліне сәйкес таңдалады. Компанияның қаржылық мүмкіндіктері де маңызды рөл атқарады.
Кеңсенің ішкі көрінісі кез-келген компания үшін үлкен маңызға ие екендігіне ешкім күмән келтірмейді, өйткені компанияның келушілері мен клиенттері, ең алдымен, оның кеңсесіне барады. Кеңсе жиһазына тапсырыс беру кезінде өте маңызды сәт оның өзіндік құнында жатыр. Әдетте, көптеген компаниялардың иелері кеңсе жиһаздарын үнемдеуді қалайды, бұл кейіннен ұйымның барлық қызметкерлерінің жұмыс сапасына әсер етуі мүмкін. Жоғары сапалы кеңсе жиһазын таңдағанда, үнемдеуге болмайды, ұзақ уақытқа созылатын және экологиялық таза материалдардан жасалған жиһазды таңдаған дұрыс, олар денсаулыққа зиян тигізбейді және жағымсыз салдарға әкелмейді. Айта кету керек, сәтті кеңсе жиһазы, ең алдымен, әр қызметкерге жеке бейімделу мүмкіндігімен эргономикалық болуы керек.
Жоғары ықтималдығы бар арзан жиһаз оған жұмыс істейтіндердің денсаулығына зиян тигізуі мүмкін. Көптеген кеңсе қызметкерлерінің өнімділік деңгейінің төмендеуі бірнеше айдан кейін ғана табылуы мүмкін. Кеңсе жиһазы компанияның жұмысына қатысатын барлық қызметкерлер үшін ыңғайлы және есептелген болуы керек, өйткені кеңсе қызметкерлері уақытының көп бөлігін жұмыс орнында өткізеді. Кеңсеге арналған жиһазды таңдаудағы ең маңызды сәт-бұл өнімді жұмыс істеуге және бөлмеде жайлы сезінуге мүмкіндік беру. (Өндірушіден кеңсе жиһазын сатып алыңыз)
Кез - келген кеңсе жиһазының негізгі параметрлері оның беріктігі мен эргономикасы болып табылады. Офистік жиһаз, Кеңсеге арналған дивандар фирманың немесе компанияның клиенттеріне де, оның қызметкерлеріне де жарай беруге тиіс. Түсіну керек, түстердің көптігі бар нашар жиһаздың нәтижесі психологиялық және қаржылық жағынан кәсіпорынның барлық сипаттамаларының төмендеуі болуы мүмкін. Кәсіпорынның кез-келген директоры бүкіл коммерциялық ұйымның әл-ауқаты мен жетістігі оның қызметкерлерінің қалай жұмыс істейтініне байланысты екенін нақты түсінеді. Ол үшін тиісті жағдайлар жасау қажет, олардың ең бастысы - жұмыс орындары. Олар ыңғайлы болуы керек. Кеңседе жайлылық атмосферасы және нәтижеге жұмыс істеуге деген ұмтылыс болуы керек. Кеңсе жиһазын және басқа да интерьер заттарын сатып алу кезінде белгілі бір қаражатты үнемдеуге деген ұмтылыс сізге ешқандай пайда әкелмейді. Сонымен қатар, бұл сіздің бүкіл компанияңызға айтарлықтай зиян тигізуі мүмкін. Көріп отырғаныңыздай, бәрі бір қарағанда көрінуі мүмкін сияқты қарапайым емес. Әсіресе, сіз өзіңіз үшін ешкім сияқты дамуға қызығушылық танытатын жеке бизнес туралы.
Оқшаулау сипаттамаларына, қызметкерлер арасындағы бөлік жасалған материалдың қандай қасиетіне назар аударыңыз.
Кеңсе үшін жұмсақ жиһазды таңдау кезінде белгілі бір критерийлер ескеріледі:
жиһаз әр түрлі тұрақты және ұзақ мерзімді жүктемелерге төтеп беретін етіп жоғары беріктігі;
сенімді арматураның болуы және бұл талап кеңседе әр күн сайын және жиһаздың жиі қолданылатындығына байланысты, сондықтан ол тозуға төзімді болуы керек;
эргономика, әр қызметкерге жұмыс орнында жайлы отыруға мүмкіндік береді және мұндай жайлы жағдайлар оның жұмысына оң әсер етеді;
экологиялық тазалық, өйткені мұндай өнімдерде зиянды немесе қауіпті компоненттердің болуына жол берілмейді, өйткені бұл жұмыс атмосферасына және адамдардың әл-ауқатына кері әсер етеді.
Осылайша, кеңседе пайдалануға арналған жұмсақ жиһаз көптеген нысандарда ұсынылған. Ол мөлшері, сыртқы түрі, өндіріс материалдары және басқа параметрлер бойынша ерекшеленуі мүмкін. Офисте оңтайлы жұмыс атмосферасын құруы үшін дұрыс дизайнды таңдау өте маңызды.
1.2. Сауда автоматтары, көлік көтеру, өлшеуіш және тоңазытқыш құрал-жабдықтар.
Сауда автоматтары тиындарды немесе купюраларды қабылдай алады жəне артық ақшаны қайтарып бере алады. Сауда автоматтары арқылы көптеген əралуан тауарларды сата бастады, олардың ішінде тез өтетін күнделікті сұраныс тауарлары (темекі, алкогольсіз сусындар, кəмпиттер, газеттер, ыстық жəне салқын сусындар) жəне басқа да өнімдер (косметика, қағаз мұқабалы кітаптар, грампластинка альбомдары, пленкалар, футболкалар, сақтандыру полистері, аяқ киімге арналған кремдер, тіпті балық аулауға арналған жем) бар.
Сауда автоматтары зауыттарда, мекемелерде, ірі дүкендерде, бензин құю стансаларында, темір жолдағы мейрамхана вагондарда орналасады. Олар, əдетте, ең қолайлы жерлердегі сауда алаңдарын жалдайтын жəне автоматтарға қызмет көрсетумен айналысатын ерекше фирмаларға тиесілі болып келеді.
Азық-түлік өндіретін кәсіпорындар шикізатты, жартылай фабрикаттарды, компоненттерді, дәмдеуіштерді, қоспаларды, контейнерлер мен қаптамаларды өлшеу қажеттілігіне тап болады. Таразы әр учаске мен өнім түрі үшін таңдалады. Таразы - дененің массасын оған әсер етуші ауырлық күшінің көмегімен анықтайтын құрал. Таразының үй жағдайында пайдалану үшін қолға ұстайтын, қабырғала ілетін және стол не еденге қоятын түрлері шығарылады.
Тоңазытқыш - температурасықоршаған ортаның температурасынан төмен болатын, жоғарғы температурада микроорганизмдер әсерінен жылдам бұзылатын азық-түлік өнімдері мен тағамдарды сақтауға арналған құрылғы немесе арнаулы камералар.
Адал сүт зауытында қолданылатын құрал-жабдықтар:
Сүт анализаторлары [Сурет 2. Сүт анализаторлары]
Әр түрлі параметрлердің сапасын анықтауға және сүттегі соматикалық жасушаларды анықтауға арналған сүт анализаторлары.
Сүт сүзгілері [Сурет 3. Сүт сүзгілері]
Сүтті жұқа және өрескел тазалауға арналған сүт сүзгілері, сүт сүзгісінің жеңдері мен корпустарына арналған сүзгілер.
Жуғыш заттар [Сурет 4. Жуғыш заттар]
Сүт және ет өнеркәсібіне, сүт құбырларын жууға және сүт жабдықтарын санитарлық өңдеуге арналған сілтілі және қышқыл жуғыш заттар.
Беттер мен судың тазалығын бақылау [Сурет 5.Беттер мен судың тазалығын бақылау]
Санаулы секунд ішінде объектінің тазалығы мен гигиеналық жағдайын өлшеу. Микроорганизмдерді немесе органикалық қалдықтарды анықтау.
Сүт центрифугалары [Сурет 6. Сүт центрифугалары]
Сүт өнеркәсібіне арналған сүттегі майды анықтауға арналған сүт центрифугалары.
Суық тұман генераторлары [Сурет 7. Суық тұман генераторлары]
Суық тұман генераторлары тазарту және дезинфекциялау жұмыстарын жүргізу үшін қолданылатын суық тұманды шығару үшін қолданылады.
Extenso мультифункционалды жүйесі
EXTENSO инновациялық сүтті тестілеу жүйесі 13 минут ішінде бір уақытта сүтте антибиотиктер мен токсиндердің 90 түрінің қалдық мөлшерін анықтай алады
ITA210 SRL (Италия) компаниясы үш конфигурацияда сүт және сүт сезімтал өнімдерді электрондық құю ULTRA CLEAN моноблоктарын және үшблоктарын өндіреді:
Кесте 1. ULTRA CLEAN блоктарының жұмыс істеу мерзімі.
Сақтау мерзімі
Мерзімге байланысты орындалатын іс-әрекет
1.
7 күн
өнімді құюға арналған бөтелкелерді өңдеу.
2.
14 күн
күн өнімді құю үшін бөтелкелерді пероксидпен зарарсыздандыру.
3.
21 күн
өнімді құю үшін бөтелкелерді қышқылмен зарарсыздандыру.
Ламинарлы ағын және HEPA сүзгілері бар күмбез құю блогының қорғаныс қоршауларының жоғарғы жағында орналасқан.
Байланыссыз құю жүйесі саптамаларға, демек, түпкілікті өнімнің ластануын болдырмай, өнімнің бүкіл контурына санитарлық қызмет көрсетуге мүмкіндік береді.
1.3. Еңбекті қорғау-құқықтық, мекемелік негіздері
Еңбекті қорғау -- жұмыс барысында адамның қауіпсіздігіне, денсаулығы мен жұмысқа қабілеттілігін сақтауға кепілдік беретін әлеуметтік-экономикалық, ұйымдық, техникалық, гигиеналық және емдік-профилактикалық шаралар.
Еңбек құқығы дегеніміз - меншігі мен шаруашылық түріне байланыссыз жұмысшылардың барлық категориясының жалдамалы еңбекке байланысты қоғамдық еңбек қатынастарын реттейтін құқықтың жеке саласы.
Қауіпсіздік және еңбекті қорғау саласындағы басты қағидалар: жұмыскердің өмірін және денсаулығын сақтау; жұмыскерлердің денсаулығына өндірістік зиянды әрекеттердің әсер етуіне жол бермеу; еңбек шартында жұмыскерлердің құқығын қорғау; аумақтық бөлімшелер және реттеушілердің өкілдерінің келісілген әрекеттерін қамтамасыз ету; қауіпсіздік және еңбекті қорғау жағдайы туралы ақпараттық толықтығы және шынайылығы.
Еңбекті қорғауды басқару саласында мақсатты тұжырымдаудың бірыңғай жүйесі енгізілді, атап айтқанда мәдениетті арттыру және еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы бойынша жүйені жетілдіру бағдарламасы, қызметтің жаңа негізгі функционалдық көрсеткіштері бекітілді.
Жұмыскерлер еңбек (қызметтік) міндеттерін атқарған кезде бақытсыз жағдайлардан міндетті сақтандыру шарты, сондай-ақ іріктеушілердің ауыру жағдайларына ерікті медициналық сақтандыруға жылдық шарт жасалды.
Электр қондырғыларын, өндірісік жабдықтарды пайдаланғаны үшін жауапкершіліктерін; өндірістік жарақаттанудың алдын алу және өндірісте бақытсыз жағдайларды азайту мәселелерін қоса алғанда еңбекті қоғау сұрақтарын реттейтін бұйрықтар шығарылды. Жұмыс орнында қауіпсіздікті реттейтін тиісті нұсқаулар, саясат және ережелер бекітілді.
Құқықтық және ұйымдастыру сұрақтары ҚР Конституциясы және негізгісі 2007 ж. қабылданған еңбек кодексі болып табылатын заңдық актілер негізінде базаланады. Бұдан басқа Еңбекті қорғаудың құқықтық негізін заңдық күші бар актілер, құрайды. ҚР Президентінің жарлықтары, ҚР Үкіметінің қаулылары, сот және төрелік соттардың шешімі, министрліктер мен мекемелердің қаулылары, өздерінің құзыреттілігі шегінде биліктің атқарушы органдарымен шығарылған нормативтік актілер құрайды.
Еңбек қорғаудың осы негізгі нормативтік құқықтық актілермен қатар:
МЕСТ-тер;
Еңбек қауіпсіздігі стандарттар жүйесінің мемлекеттік стандарттары;
Мемлекеттік санитарлық-эпидемиологиялық ережелер және нормалар (санитарлық ережелер, гигиеналық нормативтер, санитарлық ережелер және нормалар, санитарлық нормалар);
Еңбек қорғау бойынша салааралық ережелер жинағы, еңбек қорғау бойынша типтік нұсқаулықтар;
Қауіпсіздік ережелері, құрылу және қауіпсіз пайдалану ережелері, қауіпсіздік нұсқаулықтары қолданылады.
1.4. Өндірістік зақым және кәсіби сырқат. Тоқ және өрт қауіпсіздігі.
Кәсіби жарақат дегеніміз - өндірісте сәтсіз оқиғада адамның байқаусызда алынған жарақат.
Өндірісте еңбектің дұрыс ұйымдастырылмауынан, еңбек тәртібін бұзу салдарынан, техникалық қауіпсіздікті сақтамаудан және бақылаудың әлсіздігінен өндірістік жазатайым оқиғалар болуы мүмкін. Әрбір жазатайым оқиға технологиялық үрдістерді орындау кезінде туатын қатерлі жағдайдың нәтижесі болып табылады.Кез - келген жазатайым оқиғада көптеген себепші факторлардың арасынан оны тікелей тудырушы факторларды атап өтер болсақ, бұған қауіпті әрекетпен қауіпті жағдай жатады.
Қауіпті әрекет - жұмысшының (оператордың, жүргізушінің, слесарьдың, токарьдың) нақты жағдайдағы кәсіптік қимыл нормасына сәйкес келмейтін әрекет жасауы.
Қауіпті жағдай - өндірістік ортаның қабылданған нормаға сәйкес келмейтін әрекет жасауы.
Егер қауіпті әрекеттер бүтіндей адамға тәуекелді болса, онда қауіпті жағдайлар машиналардың жіктелмегендігінің салдары болуы мүмкін.
Қауіпті өндірістік факторлардың әсерінен жұмысшының кездейсоқ оқиғаға ұшырауы өндірісте болған қайғылы оқиға деп аталады.
Егер жұмысшы жұмыс кезінде өзінің қауіпсіздік талаптарын сақтамауынан жарақат алса, ол өндірістік жарақаттану деп аталады.Өндірістік жарақаттаануға жұмысшының сол мекеменің көлігімен жұмысқа барар жолда немесе қайтарда алған жарақаты жатады.
Ал, жұмысшының мас болуы, ұрлық жасауы кезіндегі , болмаса әкімшіліктің рұқсатынсыз жеке басының қажетін өтеу кезінде алған жарақаты өндірістік жарақатқа жатпайды.
Қоғамдық тапсырмаларды орындау кезінде, адамдарды құтқару кезінде және жұмысқа бару немесе жұмыстан қайтар жолда, яғни жалпы көлікпен жүрген кезінде алған жарақат жұмысқа байланысты деп есептеледі.
Жұмыстан бос уақытта алған жарақат тұрмыстық жарақат болады.
Өндірістік жарақат жұмысшыға әлеуметтік және экономикалық,физиологиялық және моральдық әсерін айта кету керек.
Әлеуметтік зиян-адам денсаулығының нашарлауы және еңбекке қабілеттінің төмендеуі;мамандығына,жұмысына деген қызықпаушылықтың проблемасы;ұжымда әлеуметтік-психологиялық қарым-қатынастың нашарлауы. Бұдан басқа өндірістік қайғылы жағдайдан зақымданушы моральдік және психофизиологиялық зияндарды басынан өткізеді.
Экономикалық зиян-оқиға болған мекемеге немесе тұтас алғанда халық шаруашылығына әкелетін материалдық шығындар.
Моральдік зиян-бұл жеке жарақаттанғанның немесе өліммен аяқталатын жағдайларда ештеңемен орнын толтыра алмайтын жарақатпен байланысты.
Психофизиологиялық зиян-жарақаттанған адамның орнына келуіндегі бірнеше күн ішіндегі зиян болып саналады.
Улы заттармен жұмыс әсерінен денсаулықтың нашарлануы кәсіптік улану деп аталады.Кәсіптік(жарақат)аурулар ішінде көсіптік улану жиі кездеседі,олар қауіпті және созылмалы болуы мүмкін.
Тоқ - электр қозғаушы күштіңәсерінен зарядтардың (зарядталған бөлшектер немесе дене) бағытталған қозғалысы.
Электротехниканың кез келген түрін пайдаланатын ұйымда (яғни әрбір ұйымда) оларды жарамды күйде ұстау қамтамасыз етілуге тиіс. Бұл үшін еңбекті қорғау жөніндегі инженер немесе еңбекті қорғауды қамтамасыз ету жөніндегі функцияларды орындайтын маман жауапты болады.
Мұндай жабдықты пайдалану нұсқаулықтарға, қауіпсіздік ережелері мен нормаларына, еңбекті қорғау талаптарына және басқа да құжаттарға сәйкес жүргізілуі тиіс.
Электр жабдығы техникалық жоспарлы қызмет көрсетуден, жөндеуден, профилактикалық сынақтардан және оның дұрыс жұмыс істеуін қамтамасыз ететін қызмет көрсетудің басқа да түрлерінен уақтылы өтуі тиіс.
Электр жабдықтарында жұмыс істеуге электр қауіпсіздігінің қажетті тобы бар, медициналық тексеруден өткен және денсаулық жағдайы бойынша қарсы көрсетілімдері жоқ, пайдалану ережелері мен қауіпсіздік техникасы бойынша нұсқаулықтан өткен адамдар жіберіледі.
Компанияда барлық электр техникалық және электр техникалық емес персонал үшін еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы бойынша нұсқаулықтар міндетті түрде жүргізілуі тиіс, сонымен қатар барлық қызметкерлер үшін тиісті нұсқаулықтар әзірленуі тиіс.
Электр жабдығымен жұмыс істейтін Персонал электрден қорғау құралдарымен және арнайы киіммен қамтамасыз етілуге, ал электр қондырғыларының өзі қорғау құралдарымен және өрт сөндіру үшін барлық қажетті заттармен жабдықталуға тиіс.
Кәсіпорындардың осы талаптардың сақталуын тексеруді энергия қадағалау органдары, мемлекеттік еңбек инспекциясы және т. б. жүргізеді.
Өрт қауіпсіздігі - бұл өрт болу мүмкіндігін болдырмау және оның пайда болған кезінде адамдарға, құрылыс және материалдық құндылықтарға өрттің қауіпті факторларының жағымсыз әсерлерін жою үшін қажетті шараларды қолдану болып саналады.
Басшының аса маңызды міндеттерінің бірі бола отырып, кәсіпорындағы өрт қауіпсіздігі қызметкерлердің денсаулығы мен өмірін сақтауды қамтамасыз етуге арналған.
Жалпы еңбекті қорғаудың ажырамас бөлігі болып табылатын өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында кәсіпорынның өрт пен өрттің алдын алу жөніндегі қызметін, атап айтқанда:
өрттің алдын алу және оны жою кезінде белсенді іс-шаралар кешенін құру;
кәсіпорын объектілерін әртүрлі өрт бақылау құралдарымен қамтамасыз ету, сондай-ақ қызметкерлерді өрт туралы хабардар ету;
кәсіпорын қызметкерлерін өрт қауіпсіздігі бойынша шаралар туралы тұрақты хабардар ету.
2. САЛАНЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖӘНЕ САЛА ТЕХНОЛОГИЯСЫ
2.1. Өнеркәсіптің салалық құрылымы.
Кез келген елдің экономикасы бір-бірімен байланысты салалардың біртұтас жиынтығы болып табылады. Әрбір мемлекет өзінің ұлттық және тарихи дәстүрлеріне, географиялық және геосаяси жағдайларына және халықтың еңбек дағдыларына байланысты ұлттық экономиканың қалыптасуына басқа елдермен халықаралық ынтымақтастықтың көбірек әсерін тигізетін өзіндік ерекше жиынтығын жасайды. Ұлттық экономиканы талдау кезінде салалар, салалар, кешендер, экономика салалары сияқты ұғымдар ажыратылады. Олардың жиынтық әлеуметтік өнім мен ұлттық табысты құруға қатысуына сәйкес әлеуметтік өндіріс екі үлкен бағытқа бөлінеді: материалдық өндіріс және материалдық емес сала. Материалдық өндіріске өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы және орман шаруашылығы, жүк көлігі, байланыс (материал өндірісінде), құрылыс, сауда, қоғамдық тамақтану, ақпараттық-есептеу қызметтері және т.б. Өндірістік емес салаға тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық, жолаушылар көлігі, байланыс (өндірістік емес саланың ұйымдары мен халыққа қызмет көрсету), денсаулық сақтау, дене тәрбиесі және әлеуметтік қамсыздандыру, халық ағарту, мәдениет және өнер, ғылым және ғылыми қызметтер, несиелеу және сақтандыру, әкімшілік аппараттың қызметі кіреді. Өз кезегінде экономиканың әр саласы салаларға бөлінеді. Статистикаға сәйкес, сала ауыр салаларға (электр, қара және түсті металлургия, машина жасау, отын, орман шаруашылығы, ағаш өңдеу, целлюлоза-қағаз және құрылыс өндірісі), жеңіл өнеркәсіпке (тоқыма, киім, былғары, аяқ киім, аң терісі және т.б.) бөлінеді. азық-түлік (тамақ, ет, сүт, балық өнеркәсібі және т.б.), химия және мұнай-химия, сонымен қатар электронды өнеркәсіп.
Сала- бұл өнімнің, өндірістік технологияның, негізгі құралдардың, жұмысшы және қанағаттандырылған қажеттіліктердің кәсіби дайындығы сипатталатын кәсіпорындар мен ұйымдардың жиынтығы. Салаларды жіктеу келесі өлшемдерге сәйкес жүзеге асырылады:
1. Біртектілік:
дайын бұйымдар (аспап жасау, автомобиль, электр);
өңделген шикізат (орман, ағаш өңдеу);
технологиялық процестер (химиялық, металлургиялық).
2. Мақсаты:
өндіруші (шикізат, материалдар, отын алуды қамтамасыз етеді);
өңдеу (түпкілікті өнімді жасайды).
3. Қолдану аясы:
А тобы (өндіріс құралдарын өндіру);
В тобы (тұтыну құралдарын өндіру).
Экономиканы салалар бойынша құрылымдау кезінде сала ұғымы үш мағынаға ие болатындығын ескеру қажет:
таза индустрия - бір өнім түрінің - бір өнімнің (көмір, мұнай, газ) барлық өндірісінің жиынтығы;
экономикалық индустрия - өнеркәсіп өнімін шығару олардың өндірісінің көп бөлігін құрайтын кәсіпорындар жиынтығы;
әкімшілік тармақ - бір министрліктің (немесе басқа әкімшілік органның) қарамағындағы кәсіпорындар жиынтығы.
Нарықпен байланыс деңгейіне сәйкес нарықтық және нарықтық емес секторлар бөлінеді.
Нарықтан тыс сектор - кәсіпорынның өндірушілері немесе иелері тікелей пайдалануға арналған, сондай-ақ басқа тұтынушылар ақысыз немесе сұранысқа әсер етпейтін бағамен ұсынылатын өнімдер мен қызметтерді өндіру. Нарық секторы нарықта сатуға арналған тауарлар мен қызметтерді осы тауарларға немесе қызметтерге сұранысты айтарлықтай әсер ететін бағамен өндіруді, сондай-ақ тауарлар мен қызметтерді бартерлік айырбастауды, заттай жалақы мен дайын тауарлық-материалдық қорларды қамтиды.
Халықаралық статистикаға сәйкес экономика әдетте тауар өндіретін және қызмет көрсететін салаларға бөлінеді. Тауар өндіретін салаларға өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы, құрылыс және т.б. Қызмет көрсету салаларына білім беру, көлік, сауда, денсаулық сақтау, жалпы үкімет, қорғаныс т.б.
Өнеркәсіптің құрылымы күрделі. Ол көптеген кәсіпорындардан тұрады. Өндіретін өнімнің, пайдаланатын шикізаттың немесе технологияның ұқсастығына байланысты кәсіпорындар салаларға бірігеді.Өнеркәсіпте негізінен өндіріс құрал-жабдықтарын шығаратын (отын, металл, машиналар мен құрал-саймандар): энергетика, металлургия, машина жасау және т.б. басты рөл атқарады. Оларды ауыр өнеркәсіп деп атайды (А тобы). Әсіресе, маңыздылары машина жасау (онда жаңа машиналар мен құрал-саймандар жасалады), химия өнеркәсібі (жаңа материалдар) және электр энергетикасы. Олар экономиканың барлық салаларындағы ғылыми-техникалық прогресті анықтайды, сол үшін оларға салалардың авангардтық үштігі деген атақ берілген. Халық түтынатын тауарларды өндіретін салаларды (азық-түлік, киім, аяқ киім), Б тобына жатқызады. Онда тамақ және жеңіл өнеркәсіптері ерекше орында.
Қазақстандағы жалпы өнім өндіру көлеміндегі А тобының үлесі 80% -ға жетті. Б тобы одан едәуір артта. Мұнымен шет елден азық-түлік пен тұтыну заттарын ауыр өнеркәсіп тауарларына айырбастап, сатып алу байланысты. Елге ондай айырбастың баға қайшысына байланысты пайдасы жоқ.
Көптеген дамыған елдерде А тобы салаларының үлесі 50%, немесе одан да аз. Өнеркәсіп салаларын, сонымен бірге, өндіруші және өңдеуші салаларға бөлу қабылданған. Біріншілері жер қойнауынан (тау-кен өнеркәсібі), судан (балық және су аңдарын аулау), орманнан (ағаш дайындау) шикізат өндіреді, ал екіншілері оларды өңдейді (мысалы, металлургия және ағаш өңдеу). Электр энергиясы мен жылу өндіретін және су мен газ тарататын салалар жеке топты құрайды.
Қазіргі заманғы кәсіпорындар салық жеңілдіктері бар еркін экономикалық зоналарда және шекаралық аудандарда көбірек орналасады, бұл аумақтарда халықаралық экономикалық аудандар да қалыптасуда. Өнеркәсіптің теңіз жағалауларына ығысуы да байқалады. Соның нәтижесінде кейбір портты қалалар маңында сырттан әкелінетін шикізатты бастапқы өңдеуден өткізетін ірі өнеркәсіптік кешендер пайда болған.
Кесте 2. Өңдеуші өнеркәсіптердің құрылымы, (%)
Салалар
Қазақстан
Дуние жүзі
Дамыған елдер
Тамақ өнеркәсібі
22
11
10
Жеңіл өнеркәсіп
1
4
3
Орман және ағаш өңдеу
2
9
10
Химия және мұнай өңдейтін
11
17
16
Металлургия
42
5
4
Машина жасау
9
50
53
Басқа салалар
13
4
4
Барлығы
100
100
100
Сонымен, өнеркәсіптің дамуы мен орналасуында қарама-қарсы екі бағыт түйіседі. Біріншіден, технологиялық жағынан сабақтас өндірістерді біріктіру негізінде аумақтық-өндірістік кешендер түзілсе, екіншіден, экономикалық тиімділік факторы негізінде бір саладағы кәсіпорындарды шашырата орналастыру байқалады.
Сапа деңгейін бағалау үшін өнеркәсіптік өнімді, оны әрқайсысы сапа деңгейін анықтайтын көрсеткіштер түрлерінің шектелген жиынтығымен сипаттала алатын топтарға бөліп, зерттеу объектісі ретінде жіктейміз.
Бұйым деп өнеркәсіптің өнімнің саны данамен немесе үлгімен есептеле алатын бірлігін түсінуге болатынын айтып кету қажет. Сонымен бірге әрбір бұйымның анықталған шектермен регламенттелген, геометриялық өлшемдері мен массасы бар екені болжанады.
Өнеркәсіптік өнімнің саны ұзындық, үстіңгі бет, көлем немесе масса бір-ліктерімен өлшенетін үлгілерін, осы көзқарастан алғанда, бұйымдарға жатқызбайды. Алайда егер мұндай үлгілер орауының бұзылуы пайдалану тиімділігін қиындатуы, төмендетуі немесе болдырмауы мүмкін болатын стандарттық өнеркәсіптік оралып шығарылса, олар сондай-ақ бұйымдар ретінде қарастырылу керек.
Барлық бұйымдардың сақталушылық көрсеткіштері берілген уақыт бойында олардың өлшемдері мен пішіндерінің тұрақтылығын ескеру керек.
Жөндеуге жарамдылық, тоқтаусыздық, ұзақ мерзімділік, стандарттау және бірыңғайлау көрсеткіштері бұйымдардың белгілі түрлері сапасының деңгейін анықтау үшін ғана қолданылады; бұл көрсеткіштер үздіксіз өлшеу сипаты бар үлгілердің сапасын сипаттай алмайды (м, м², м³, кг және т.б.).
Сөйтіп, өнім санын өлшеу сипаты оны жіктелуінің ұтымды белгілерінің бірінің қызметін атқара алады.
Оның сапасының құрамына кіретін өнімнің қасиеттері, типтік режимдер кезінде пайдалану сатысында іске асырылады (мақсаттық тағайындалу бойынша пайдалану; тасымалдау, сақтау және жөндеу).
Сапа көрсеткіштері өнімнің әрбір үлгісінің оған ұшырайтын режимдерде пайдалануға бейімделгендік дәрежесін сипаттау керек.
Өнім сапасын бақылау сияқты, мақсаттық тағайындалу бойынша пайдалануды екі тәсілмен жүзеге асыруға болады.
Бірінші тәсіл өнімді пайдалану процесінде оның өзінің шығынымен сипатталады. Бұл тәсіл сондай-ақ жұмсалатын бұйымдарға және үздіксіз өлшеу сипаты бар өнімнің барлық үлгілеріне таралады.
Бұл тәсіл кезінде өнімнің шығыны, қағида бойынша, қайта өңдеудің қай-тымсыз процесінде (шикізат, материалдар, жартылай дайын өнімдер), (отынды) жаққан кезде, тірі организмдермен сіңірілген кезде (тағам өнімдері, тыңайтқыштар) және т.б. көрсетіледі. Жеке жағдайларда шығын жартылай қайтымды (химия өндірістеріндегі еріткіштерді қайтарымдау және жаңғырту және т.б.).
Пайдаланудың екінші тәсілі өнімнің өзінің емес, оның ресурсының жұмсалуымен сипатталады. Шығындық бұйымдарды есептемегенде, пайдаланудың бұл түріне барлық бұйымдар ұшырайды.
Өнім сапасы көрсеткіштерінің түрлерін таңдауға оны мақсаттық пайдалану тәсілі елеулі әсер етеді, ол өнімді жіктеудің маңызды белгісінің қызметін атқарады.
Оны жіктеу негізіне алып, барлық өнімді екі класқа: бөліктері бойынша жұмсалатын және ресурсты жұмсайтын деп бөлуге болады.
Сөз мақсаттық пайдалану режимінде жұмсау туралы болатынын атап көрсету қажет, өйткені пайдаланудың басқа режимдерінде болуы оның осы кластардың кез-келгеніне қатыстылығына байланыссыз өнім ресурсының жұмсалуымен қабаттас болады. Ресурстың мұндай шығыны көбінесе сақталу кезінде болады.
Мақсаттық пайдалануға жататыны сияқты, өнімнің барлық үлгілері сақталуға жатады. Сондықтан өнімнің сақталушылығы оның сапасының әмбебап көрсеткіші болып табылады.
Өнімнің барлық үлгілері жөндеуге ұшырамайды. Сондықтан сапа деңгейіне өнімнің жөнделуге бейімделгендігін сипаттайтын көрсеткіштердің енгізілуі (жөндеуге жарамдылық), әрбір қарастырылатын үлгінің пайдаланудың көрсетілген режимінде болу мүмкіндігімен анықталады.
Өнімнің соңғы жіктелу белгісінің қызметін патентке лайықтылық атқарады. Өнеркәсіптің өндіру салалары өнімінің үлгілері, негізінде, қалған өнімнен ерекшелігінде, патентке лайықтылыққа ие болмайды.
Жоғарыда айтылғанның негізінде 2.1-суретте берілген, жіктеу жүйесі ұсынылады.
Сурет 2. Өнеркәсіптік өнімнің жіктелуі
Сүт өнімдері өнеркәсібі - тамақ индустриясы салаларының ішінде үшінші орында. 2002 жылғы статистикалық мәлімет бойынша шаруашылықтың барлық түрінде сүт өндіру 4,1 млн-ға т-ны құраса, әрбір сиырдан сауылатын сүттің орташа көрсеткіші - 2044 кг-ға жетті. Сүт, қаймақ, ірімшік, айран, ашытқы шығаратын сүт зауыттары мен сүт комбинаттары еліміздің әрбір экономикалық аудандары мен өнеркәсіп орталықтарында шоғырланған. Өйткені сүт өнімдерін алысқа тасымалдау тиімсіз. Қала халқын дер кезінде сүт өнімдерімен қамтамасыз ету үшін сүт зауыттары әрбір қалада салынған. Ірі сүт зауыттары Алматы, Қарағанды, Қостанай, Павлодар, Шымкент қалаларында орналасқан.
Май шайқау, сыр қайнату сияқты сүт өнімдері өнеркәсібі, негізінен, Солтүстік Қазақстан, Орталық Қазақстан, Оңтүстік Қазақстан экономикалық аудандарында, сүтті ірі қара мал шаруашылығымен айналысатын аудандарда шоғырланған. Көкшетау, Қостанай, Алматы сүт комбинаттары сүт өнімдерінің 75%-ын шығарады.
Сонымен қатар елімізде өсімдік майы мен маргарин майын шығаратын өнеркәсіп орындары жақсы дамып келеді. Өсімдік майы күнбағыс және шитті мақта дақылдарынан алынады. Күнбағыс майын Шығыс Қазақстан және Павлодар облыстары шығарады. Өскемен қаласында өсімдік майын айыру комбинаты жұмыс істейді. Шитті мақта майын шығаратын зауыт Оңтүстік Қазақстан облысының Шымкент қаласында орналасқан.
Қазір көптеген елді мекендерде өсімдік майын шығаратын шағын кәсіпорындар кездеседі. Бірақ онда шикізаттан май алу сапасы мемлекеттік кәсіпорындардан әлдеқайда төмен.
ADAL компаниялар тобы берік тұрған үш кит:
Ауыл Шаруашылығы Департаменті:
Өсімдік шаруашылығы-біздің сиырларымызға азық дайындау және экспортқа жүгері өсіру үшін Алматы облысында орналасқан 5 000 гектардан астам суармалы жер.
Мал шаруашылығы-2 500-ден астам жануарлары бар және күніне 20 тоннаға дейін сүт өндіретін 2 сүт-ет фермасы.
Күн сайын өнімділігі 150 тоннадан асатын сүт зауыты табиғи сүт өнімдерінің 56 түрін шығарады.
Өткізу және дистрибуция департаменті біздің жаңа сүт өнімдерімізді күн сайын Алматы мен облыстың сауда нүктелеріне өткізеді.
2.2. Өнеркәсіптегі шикізат.
Шикізат - бұрын еңбек әрекетіне түскен және одан әрі өнделуге тиіс еңбек заттары (мысалы, қазылған кеніш, қырқылған жүн); әдетте, шикізат қайсыбір өнеркәсіп саласына: жеңіл, тамақ, т.б. арналған деп ұғынылады;
Шикізат - табиғи ресурстардың, негізінен, пайдалы қазбалардың өндірісте пайдаланылатын бөлігі. Бұлайша ұғынуда шикізат -- табиғи ресурстардың ендігі пайдаланылатын немесе технологиялық тұрғыдан өндіріске тартылуы мүмкін бөлігі.
Адал Агроөнеркәсіптік Компаниясында шикізатқа үлкен көңіл мен назар бөлінеді. Шикізаттың сапалылығын қадағалауы үшін сүт зауытында тексерістер болып тұрады.
Сүт зауыты туралы айтатын болсақ, Адал Агроөнеркәсіптік Компаниясы ірі қара малдың 3 500 басын ұстауға есептелген, Қазақстандағы ең ірі мегафермалардың бірін құрды.
Компания сиырларды импорттамады, әлемдік деңгейдегі үздік бұқалардың ұрығын пайдаланып, жетекші генетик-мамандармен бірлесіп жоғары деңгейдегі селекциялық-тұқымдық жұмысты жүргіземіз. Солайша Адал Агроөнеркәсіптік Компаниясы өз сиырларын, атап айтқанда алатау (швицкий) және қара шұбар (голштин) тұқымдарының генетикалық әлеуетін жақсартады.
Фермада малдарды жақсы ұстау үшін барлық жағдай жасалған:
Сиырларды еркін ұстау, олардың балғын суға қолжетімділігі және үйлестірілген тамақтануы сауынға жақсы ықпал етеді.
Шатырдағы желдеткіштер, желден қорғайтын торлар және желдеткіш коньки сиыр қорадағы жайлы климаттық жағдайды қамтамасыз етеді.
Сауу - фермадағы технологиялық үдерістің күрделі және маңызды кезеңі. Біздің заманауи буындағы сауу аппараттарымыз бұзаудың емшекті соруының табиғи үдерісіне жақындатылған екі тактілік саууды имитациялайды, емшектің массажын және маститтің профилактикасын қамтамасыз етеді. Біздің фермада малдар үшін күйзеліс аз, бұл саууды ұлғайтады және сүттің сапасына кепілдік береді.
Сиырлар сабаннан жасалған жатақтарда, жұмсақ матрастарда және резеңкелі төсемелерде демалады. Қоңыр сиырлар душ қабылдауды және қасынуды жақсы көреді.
Көңді автоматты режимде қырғыш транспортерлер жинайды.
Селекциялық жұмысты, заманауи сиыр қораларымен жабдықталған ферманы, жоғары технологиялық сауу жабдығын, табынды автоматтандырылған басқаратын озық жүйелердің енгізілуін және қызметкерлердің өз ісіне деген махаббатын біздің сиырлар бағалайды. Сондықтан олар дәмді әрі пайдалы сүт береді!
Сүт өнімдерін өндіруге арналған шикізат-бұл табиғи сиыр сүті, кілегей, екінші реттік сүт ақуызы-көмірсулар шикізаты.
Тұтас сүт-сүт өнімдерін өндіруге арналған сүт шикізатының негізгі түрі. Сүттің жоғары тағамдық құндылығы ондағы ақуыздардың, майлардың, көмірсулардың, минералдар мен дәрумендердің оңтайлы құрамына байланысты. Сүттегі компоненттердің қатынасы мен формасы олардың жақсы сіңуіне және сіңуіне ықпал етеді. Қазіргі уақытта 200-ден астам түрлі сүт компоненттері белгілі.
Олардың негізгілері-су, ақуыздар, майлар, көмірсулар, минералдар, екінші реттік -- дәрумендер, ферменттер, гормондар, фосфатидтер және т.б. сонымен қатар, сүтте әртүрлі жолдармен табылған бөгде заттар (антибиотиктер, ауыр металдар, радионуклидтер, афлатоксиндер және т. б.) табылуы мүмкін.
Тұтас сүтпен қатар сүт өнімдерін өндіру үшін сүт шикізаты ретінде Қаймағы алынбаған сүтті, майсыздандырылған сүтті, айран мен сүт сарысуын бөліп алу арқылы алынған кілегей пайдаланылады.
Тұтас сүт ағынында сепарациялау немесе қалыпқа келтіру кезінде негізгі (сепарациялау кезінде) немесе жанама (ағындағы қалыпқа келтіру кезінде) өнім ретінде майдың әртүрлі салмақтық үлесі бар кілегей алынады. Сүт майының көп бөлігі кілегейге шоғырланған. Бірақ бұл оларға негізгі биологиялық құндылық бермейді. Ақуыз-лецитин кешендері, сондай -- ақ сүт майының биологиялық белсенді компоненттері-линол, линолен, арахидон сияқты маңызды полиқанықпаған май қышқылдары, олар холестерин алмасуын қалыпқа келтіруге және сол арқылы адамдарда атеросклероздың дамуына жол бермейді.
Кілегей жоғары майлы сүт өнімдерін (ауыз кілегей, қаймақ, май және т.б.) өндіруде құнды сүт шикізаты ретінде қолданылады.
Тұтас сүтті бөлу кезінде кілегейден басқа майсыз сүт алынады, оған ақуыз заттарының негізгі бөлігі, лактоза, минералдар және майда еритін дәрумендерден басқа сүттің биологиялық белсенді заттарының бір бөлігі енеді.
Майсыз сүттегі қатты заттардың массалық үлесі шамамен 9% құрайды. Сүт майы тек 0,05% құрайды, негізінен бөлу кезінде сүт плазмасына түскен ұсақ май шарлары түрінде. Майсыздандырылған сүтті диеталық тағамдық сүт өнімдерін өндіру және азықтық мақсаттар үшін шикізат ретінде пайдалану ұсынылады.
Сары май сиыр майының барлық түрлерін кілегейден шығару кезінде пайда болады. Айранның ерекше құндылығы-липотропты заттар оған кілегейден өтеді: организмдегі май мен холестерин алмасуын қалыпқа келтіруге қатысатын фосфатидтер мен лецитин. Айран құрамында сүт ақуыздары, лактоза, минералдар және биологиялық белсенді заттар бар.
Май құрамындағы сүт майы (0,5%) тұтас сүтке қарағанда төмен, бірақ майсыз майға қарағанда жоғары. Айран, майсыз сүт сияқты, сүт өнімдерін өндіруде құнды шикізат болып табылады. Сонымен қатар, ол көптеген сүт өнімдерін өндіруде майдың массалық үлесі бойынша сүт шикізатын қалыпқа келтіру үшін қолданылады. Сүт сарысуы-ірімшік, сүзбе және казеин өндірісінде алынатын жанама өнім.
Өндіріс әдісіне байланысты оның құрамында кейбір айырмашылықтар бар, бірақ орта есеппен оның құрамында тұтас сүттің қатты заттарының жартысына жуығы бар. Бұл сарысуды сарысуы бар ақуыздар мен сүт қанттарын алу үшін қолдануға мүмкіндік береді -- тамақ, сүт, косметикалық және басқа да салаларда қолданылатын өнімдер. Сарысуды қолданудың басқа тәсілдері бар, соның ішінде одан сусындар алу үшін.
Сүт шикізаты құрамына, қасиеттеріне, тағамдық, биологиялық және энергетикалық құндылығына байланысты сапалы сипаттамаларға ие.
Сүт шикізатының сипаттамасы. Сүт шикізатының энергетикалық құндылығы оның құрамына кіретін компоненттермен (майлар, ақуыздар, көмірсулар және минералдар) байланысты. 1000 г сүт шикізатына есептегендегі Е (кДж) энергетикалық құндылығын мынадай формула бойынша есептеуге болады:Е=(39Ж+ 17,2 Б+ 16,7 У) 10, мұндағы Ж -- майдың массалық үлесі; Б -- ақуыздың массалық үлесі; У -- көмірсулардың массалық үлесі; 39; 17,2; 16,7 -- тиісінше майдың, ақуыздың, көмірсулардың 1 г энергетикалық құндылығы; 10 -- 1000 г сүт шикізатына қайта есептеу коэффициенті. Сүт шикізатының орташа энергетикалық құндылығы (кДж): Қаймағы алынбаған сүт -- 2805, майсыздандырылған сүт -- 1440, айран -- 1599, сүт сарысуы-1013.
Сүт шикізатының құрамы. Сүт шикізатының химиялық құрамы (орташа мәліметтер) Диаграмма 1. келтірілген.
Диаграмма 1. Сүт шикізатының химиялық құрамы, %
Адал Агроөнеркәсіптік Компаниясы зауытының қуаттылығы - тәулігіне 150-200 тонна сүт өңдеу, бірақ қазір ол шамамен жартысы жүктелген. Себебі, шикізаттың жетіспеушілігі. Жеке кәсіпкерлерден келетін сүт қосымша жабдықтың көмегімен өңделеді (бактефуга, оның көмегімен молекулалық деңгейде тазартылады), пастерлеу және ультрапастеризация жоғары температура жағдайында жүзеге асырылады - нәтижесінде ол екі рет өңделеді.
2.3. Өнеркәсіпті ұйымдастырудың ғылыми негіздері.
Өндірісті ұйымдастыру, Өнеркәсіп өндірісін ұйымдастыру - өндірістің үйлесімді дамуын, жаңа өнімнің тез енгізіліп, игерілуін, еңбек ресурстары мен материалдық ресурстардың, қолданыстағы техниканың неғұрлым толық пайдаланылуын және осы негізде өндіріс нышандарын оңтайлы ұштастыру, өнімнің кеңістік пен уақыт ішінде барлық дайындалу сатыларын келісіп алу жолымен өндірістің тиімділігін арттыруды қамтамасыз ететін шаралар жүйесі. Өндірісті ұйымдастыру үйлесімділік, ырғақтылық және өндірістің үздіксіздігі қағидаттарына негізделеді. Ол түрлі әдістермен жүзеге асырылады, олардың ең бастылары: тасқынды, топтамалық және жеке-дара әдістер. Өндірісті ұйымдастыру элементтік (атқарымдық), кеңістіктік, уақыттық бөліктерге ажыратылады. Ол өнеркәсіп өндірісінің барлық буындарын - салалық және ішкі салалық экономикадан бастап жұмыс орнына дейін қамтиды.
Өндірісті ұйымдастыру қоғамдық және жекеше нысандарға бөлінеді. Қоғамдық нысан қоғамдық еңбек бөлінісінен туындайды және өндірістің мамандануы мен кәсіпорындардың мамандануын, кәсіпорынның ұтымды мөлшерін таңдауды және негіздеуді, өндірістің құрамдастырылуын, кәсіпорындардың кооперациялануын қамтиды. Өндірісті жекеше ұйымдастыру бірыңғай еңбек бөлінісінен туындайды, ол еңбектің кәсіпорын ішіндегі бөлінісі мен ұштастырылуын қамтиды. Өнеркәсіп өндірісін кеңістікте ұйымдастыру өнімді дайындау үдерісінің жеке үдерістерге бөлшектелуінен және кәсіпорынның жекелеген өндірістік буынынан тұрады. Осы деңгейде өндірісті ұйымдастырудың үш түрін бөліп алуға болады, олар:
үдерісті жұмыс орнында,
цех ішінде
цехтардың арасында ұйымдастыру.
Негізгі өндірісті ұйымдастырумен қатар көмекші және қызмет көрсетуші үдерістерді ұйымдастырудың да зор маңызы бар. Олардың атқарымдық міндеті - машиналар мен жабдықтардың қалыпты жұмыс жағдайында болуын қолдау, энергиямен, еңбек заттарымен, құрал-саймандармен, аспаптармен, бейімдемелермен қамтамасыз ету. Көмекші және қызмет көрсетуші үдерістерді ұйымдастыруда кәсіпорын мен басқа да бөлімшелердің аспаптық және жөндеу өндірісінің, көлік және энергетикалық шаруашылықтарының жұмысын ұйымдастыру қамтылады. Өндірістің оңтайлы ұйымдастырылуы тиісті сапада өнім өндіру көлемінің ұлғайтылуын, бұйымдардың жетілдірілуін, еңбек өнімділігінің арттырылуын, өндіріс шығынының азайтылуын, еңбек жағдайының жақсартылуын, кадрлардың мәдени-техникалдық деңгейінің көтерілуін қамтамасыз етеді.
Сүт өнеркәсібі-сүттен түрлі сүт өнімдерін өндіру жөніндегі кәсіпорындарды біріктіретін тамақ өнеркәсібінің саласы. Өнеркәсіп құрамына жануар майын, тұтас сүт өнімдерін, сүт консервілерін, құрғақ сүт, ірімшік, фета ірімшігі, балмұздақ, казеин және басқа да сүт өнімдерін өндіретін кәсіпорындар кіреді.
Адал Агроөнеркәсіптік Компаниясы - қоғамдағы еңбек бөлінісі жүйесіндегі оқшауланған дербес өндірістік - шаруашылық бірлік, заңды тұлғақұқығы берілген шаруашылық жүргізуші субъект; өндірістік-шаруашылық қызметті ұйымдастырудың негізгі нысаны, ол әлеуметтік қажеттіліктерді қанағаттандыру және пайда алу мақсатымен еңбек ұжымын пайдалана отырып, өнім(тауар) өндіреді, жұмыстарды орындайды, қызметтер көрсетеді және өндіріс құрал-жабдығы мен басқа да мүлікке меншік нысандарына қарамастан заңды тұлға ретінде және шаруашылық есеп принципіне сүйеніп әрекет етеді.
2.4. Өнеркәсіптегі кәсіпорындық өндірісті ұйымдастыру.
Кәсіпорынның өндірістік құрылымы дегеніміз - кәсіпорынның бөлімшелерінің құрамы мен көлемдерін, олардың өзара байланыстарының түрлерін, қуаттары мен жұмысшылар саны бойынша ара қатынасын қамтитын өндірістік процестің ұйымдастыру түрі.
Өндірісті ұйымдастырудың негізгі үлгілері:
Жеке дара өндіріс - шығарылатын өнімнің кең номенклатурасын, сол сияқты көмекші операцияларға уақыт шығындарының көп жұмсалуы, еңбек өнімділігінің төмен және өнімнің өзіндік құнының жоғары болуын сипаттайды.
Сериялы өндіріс - жеткілікті көп мөлшерде түпкілікті және көп емес бұйымдардың номенклатурасын анықтайды.
Жаппай өндіріс - ұзақ уақыт ішінде үздіксіз шығарылатын шектеулі номенклатуралық бұйымдар немесе материалдардың әрбір жұмыс орнында елеулі мөлшерде қатаң қайталанатын процестерді сипаттайды.
Адал Агроөнеркәсіптік Компаниясы Жоғарыда аталған өндірісті ұйымдастырудың жаппай өндіріс түріне жатады.
Адал Агроөнеркәсіптік Компаниясы ақ-сүт және сүт өнімдерін өндірудің толық циклінің заманауи индустриялық кешені. Кешеннің жобалық қуаттылығы күніне 200 тонна сүт өнімдерін құрайды. Компания ҚР-дағы сүт және сүт өнімдерін ірі өндірушілердің бірі болып табылады.
Адал Агроөнеркәсіптік Компаниясы өндірістік бөлімшелері, жұмыскерлерге қызмет көрсету орындары, кәсіпорындарды басқару, ұйымдастыру кешені, олардың саны, бір- бірімен байланысы, өндірістік алаңда орналасуы мен жұмыскерлер саны мен құрамы, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
НАРХОЗ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ КОЛЛЕДЖ
ОҚУ ТӘЖІРИБЕСІН ОРЫНДАУ БОЙЫНША
ЕСЕП
2 - КУРС СТУДЕНТТЕРІНЕ АРНАЛҒАН
МЕНЕДЖМЕНТ МАМАНДЫҒЫ
(САЛАЛАР БОЙЫНША)
Орындаған:
Мұқаш І.А.
Қабылдаған::
Кенесариева А.А.
АЛМАТЫ, 2021
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3
1.
КӘСІПОРЫНДЫ ТЕХНИКАЛЫҚ ЖАБДЫҚТАУ ЖӘНЕ ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1.
Кәсіпорындарға, ұйымдарға арналған жиһаздар ... ... ... ... ... ... ... ... ..
6
1.2.
Сауда автоматтары, көлік көтеру, өлшеуіш және тоңазытқыш құрал-жабдықтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
7
1.3.
Еңбекті қорғау-құқықтық, мекемелік негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... .
9
1.4.
Өндірістік зақым және кәсіби сырқат. Тоқ және өрт қауіпсіздігі ... ..
10
2.
САЛАНЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖӘНЕ САЛА ТЕХНОЛОГИЯСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
14
2.1.
Өнеркәсіптің салалық құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
14
2.2.
Өнеркәсіптегі шикізат ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
19
2.3.
Өнеркәсіпті ұйымдастырудың ғылыми негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ..
23
2.4.
Өнеркәсіптегі кәсіпорындық өндірісті ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... .
24
2.5.
Өнеркәсіптің негізгі технологиялары ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..
26
2.6.
Технологиялық үдірісті құрудың негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...
27
3.
КӘСІПОРЫН ЭКОНОМИКАСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
32
3.1.
Бизнес-жоспар құру және оның жеке көрсеткіштеріне есеп беру ... .
32
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
59
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ..
60
ҚОСЫМША АҚПАРАТ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
61
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
Мен, Мұқаш Іңкәр Алтымбекқызы .05.21ж.- 06.21ж Нархоз Университетінің Экономикалық колледжінде оқу тәжірибесінен өттім. Оқу тәжірибесі оқу жүйесінің ең маңызды бөлігі және технологиялық жүйеде білім алушылардың ұйымда алған тәжірибелік білімдерін бекітуді қарастырады. Оқу тәжірибесі негізінде Кәсіпорынды жабдықтау және техникалық қамтамасыз ету, Саланы ұйымдастыру және сала технологиясы, Кәсіпорын экономикасы пәндерінен оқу тәжірибесінен өттім. Оқу тәжірибесінің есебіне Адал агроөнеркәсіп компаниясы акционерлік қоғамын алған болатынмын.
Оқу тәжірибесінің мақсаты білім алушылардың менеджер ретінде өз бетімен қалыптасуы болып табылады.
Тәжірибенің тапсырмалары мыналар:
Негізгі кәсіптік білімділікті және үйренуді басқару сонымен қатар ұйымның бизнесі бойынша қалыптастыру.
Арнайы экономикалық және технологиялық пәндердің теориялық білімін орнықтыру, ашу және тереңдету.
Осы оқу тәжірибесінен өтер кезде қатысушылар, оқу кезінде алған теориялық білімдерін тәжірибемен ұштастыру керек.
Осы тәжірибе барысында:
Басқару және шаруашылық қызметтегі құжаттамалық мәселелерді шешудегі теориялық білімді тәжірибелік түрде іске асыру дағдыларын меңгеру.
Жұмыс үрдісін ұйымдастыру процесінде пайдаланылатын ақпараттық технологияларды және есептеу техникасын зерттеу.
Кәсіпорынның ұйымдық құрылымын, оның құрылымдық бөлімшесін, жұмыс орнын ұйымдастыруды үйрену.
Адал Агроөнеркәсіптік Компаниясы -- кәсіпорын жануарлардан алынатын өнімдер мен шикізатты-сүт, сүт және қышқыл сүт өнімдерін өндіреді, қайта өңдейді және сатады.
Сурет 1. Адал Агроөнеркәсіптік Компаниясының логотипі.
Фирма ҚР сүт және сүт өнімдерін ірі өндірушілердің бірі болып табылады.
Адал Агроөнеркәсіптік Компаниясы 1999 жылы құрылды.
Директоры - Серік Смайылов.
Кәсіпорында 500-ден астам қызметкер жұмыс істейді.
Компанияда ISO 9001 және ISO 22000 стандарттарының талаптарына сәйкес тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі мен сапа менеджментінің біріктірілген жүйесі енгізілген.
Сауда белгілері: Сүт әлемі, Адал, АЯ.
Адал Агроөнеркәсіптік Компаниясы 1999 жылы құрылды. Компания қышқыл-сүт өнімдерін өндіреді, компанияда ISO 9001 және ISO 22000 стандарттарының талаптарына сәйкес тамақ өнімдерінің сапасы мен қауіпсіздігінің біріктірілген менеджмент жүйесі енгізілген.
Адал Агроөнеркәсіптік Компаниясы ақ-сүт және сүт өнімдерін өндірудің толық циклінің заманауи индустриялық кешені. Кешеннің жобалық қуаттылығы күніне 200 тонна сүт өнімдерін құрайды. Компания ҚР-дағы сүт және сүт өнімдерін ірі өндірушілердің бірі болып табылады.
Өндірістің ең жоғары рентабельділігіне қол жеткізу үшін компания селекциялық жұмыстармен айналысады және ІҚМ - Алатау (швицкий) және қара-ала (голштинский) екі тұқымын өсіру бойынша асыл тұқымды шаруашылық мәртебесіне ие. Компания ірі ауқымды селекцияның қатысушысы болып табылады және Аграрлық университет ғалымдарымен және тірі ҒЗИ-мен тығыз байланыста жұмыс істейді. Селекциялық жұмыстарды жүргізу есебінен 2001 жылдан бастап бір сиырдың орташа сауымы жылына 2 970 литрден 5 402 литрге дейін өсті.
Компанияда 2010 жылдан бастап МС ISO 22000:2009 талаптарына сәйкес шығарылатын өнімнің сапа және қауіпсіздік менеджментінің біріктірілген жүйесі енгізілген.
2013 жылы компанияда сүт-тауар фермасын қайта құру жобасы жүзеге асырылды, бұл сауын табыны мен қаймағы алынбаған сүт өндірісінің көлемін ұлғайтуға, сондай-ақ табынды басқару бағдарламасымен сауудың инновациялық технологиясын енгізуге мүмкіндік берді.
Компания соңғы өнімді шығаруға назар аударады, бұл кәсіпорынның ағымдағы кірісін едәуір арттырады. Жобаны іске асыру нәтижесінде сүт пен өндірілетін сүт өнімдерінің сапасы едәуір артты.
Адал Агроөнеркәсіптік Компаниясының мақсатты нарықта алға қойылған стратегиялық міндеттерді шешу үшін әлеуетті мүмкіндіктері өте жоғары. Компания шығаратын өнімдер нарық сегменттерінің талаптарына және ГОСТ-тың барлық нормалары мен талаптарына, санитарлық нормаларға және т. б. сәйкес келеді.
1. КӘСІПОРЫНДЫ ТЕХНИКАЛЫҚ ЖАБДЫҚТАУ ЖӘНЕ ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ
1.1. Кәсіпорындарға, ұйымдарға арналған жиһаздар.
Адал агроөнеркәсіптік компаниясына арналған жиһаздар мен мүліктер, бұл - кеңселік жиһаздар, сондай-ақ өнім дайындау үшін қолданылатын техника, құрал-жабдықтар, жұмыскерлерге қызмет көрсетуші арнайы бөлімдер үшін жиһаздар, яғни, асхана жабдықтары, медицина бөлімі үшін жабдықтар, гардероб, арнайы киім ауыстыратын бөлме жабдықтары, ілгіштер және т.б.
Кеңсе жиһазы, әдетте, бөлменің көлемін ескере отырып, компанияның профиліне сәйкес таңдалады. Компанияның қаржылық мүмкіндіктері де маңызды рөл атқарады.
Кеңсенің ішкі көрінісі кез-келген компания үшін үлкен маңызға ие екендігіне ешкім күмән келтірмейді, өйткені компанияның келушілері мен клиенттері, ең алдымен, оның кеңсесіне барады. Кеңсе жиһазына тапсырыс беру кезінде өте маңызды сәт оның өзіндік құнында жатыр. Әдетте, көптеген компаниялардың иелері кеңсе жиһаздарын үнемдеуді қалайды, бұл кейіннен ұйымның барлық қызметкерлерінің жұмыс сапасына әсер етуі мүмкін. Жоғары сапалы кеңсе жиһазын таңдағанда, үнемдеуге болмайды, ұзақ уақытқа созылатын және экологиялық таза материалдардан жасалған жиһазды таңдаған дұрыс, олар денсаулыққа зиян тигізбейді және жағымсыз салдарға әкелмейді. Айта кету керек, сәтті кеңсе жиһазы, ең алдымен, әр қызметкерге жеке бейімделу мүмкіндігімен эргономикалық болуы керек.
Жоғары ықтималдығы бар арзан жиһаз оған жұмыс істейтіндердің денсаулығына зиян тигізуі мүмкін. Көптеген кеңсе қызметкерлерінің өнімділік деңгейінің төмендеуі бірнеше айдан кейін ғана табылуы мүмкін. Кеңсе жиһазы компанияның жұмысына қатысатын барлық қызметкерлер үшін ыңғайлы және есептелген болуы керек, өйткені кеңсе қызметкерлері уақытының көп бөлігін жұмыс орнында өткізеді. Кеңсеге арналған жиһазды таңдаудағы ең маңызды сәт-бұл өнімді жұмыс істеуге және бөлмеде жайлы сезінуге мүмкіндік беру. (Өндірушіден кеңсе жиһазын сатып алыңыз)
Кез - келген кеңсе жиһазының негізгі параметрлері оның беріктігі мен эргономикасы болып табылады. Офистік жиһаз, Кеңсеге арналған дивандар фирманың немесе компанияның клиенттеріне де, оның қызметкерлеріне де жарай беруге тиіс. Түсіну керек, түстердің көптігі бар нашар жиһаздың нәтижесі психологиялық және қаржылық жағынан кәсіпорынның барлық сипаттамаларының төмендеуі болуы мүмкін. Кәсіпорынның кез-келген директоры бүкіл коммерциялық ұйымның әл-ауқаты мен жетістігі оның қызметкерлерінің қалай жұмыс істейтініне байланысты екенін нақты түсінеді. Ол үшін тиісті жағдайлар жасау қажет, олардың ең бастысы - жұмыс орындары. Олар ыңғайлы болуы керек. Кеңседе жайлылық атмосферасы және нәтижеге жұмыс істеуге деген ұмтылыс болуы керек. Кеңсе жиһазын және басқа да интерьер заттарын сатып алу кезінде белгілі бір қаражатты үнемдеуге деген ұмтылыс сізге ешқандай пайда әкелмейді. Сонымен қатар, бұл сіздің бүкіл компанияңызға айтарлықтай зиян тигізуі мүмкін. Көріп отырғаныңыздай, бәрі бір қарағанда көрінуі мүмкін сияқты қарапайым емес. Әсіресе, сіз өзіңіз үшін ешкім сияқты дамуға қызығушылық танытатын жеке бизнес туралы.
Оқшаулау сипаттамаларына, қызметкерлер арасындағы бөлік жасалған материалдың қандай қасиетіне назар аударыңыз.
Кеңсе үшін жұмсақ жиһазды таңдау кезінде белгілі бір критерийлер ескеріледі:
жиһаз әр түрлі тұрақты және ұзақ мерзімді жүктемелерге төтеп беретін етіп жоғары беріктігі;
сенімді арматураның болуы және бұл талап кеңседе әр күн сайын және жиһаздың жиі қолданылатындығына байланысты, сондықтан ол тозуға төзімді болуы керек;
эргономика, әр қызметкерге жұмыс орнында жайлы отыруға мүмкіндік береді және мұндай жайлы жағдайлар оның жұмысына оң әсер етеді;
экологиялық тазалық, өйткені мұндай өнімдерде зиянды немесе қауіпті компоненттердің болуына жол берілмейді, өйткені бұл жұмыс атмосферасына және адамдардың әл-ауқатына кері әсер етеді.
Осылайша, кеңседе пайдалануға арналған жұмсақ жиһаз көптеген нысандарда ұсынылған. Ол мөлшері, сыртқы түрі, өндіріс материалдары және басқа параметрлер бойынша ерекшеленуі мүмкін. Офисте оңтайлы жұмыс атмосферасын құруы үшін дұрыс дизайнды таңдау өте маңызды.
1.2. Сауда автоматтары, көлік көтеру, өлшеуіш және тоңазытқыш құрал-жабдықтар.
Сауда автоматтары тиындарды немесе купюраларды қабылдай алады жəне артық ақшаны қайтарып бере алады. Сауда автоматтары арқылы көптеген əралуан тауарларды сата бастады, олардың ішінде тез өтетін күнделікті сұраныс тауарлары (темекі, алкогольсіз сусындар, кəмпиттер, газеттер, ыстық жəне салқын сусындар) жəне басқа да өнімдер (косметика, қағаз мұқабалы кітаптар, грампластинка альбомдары, пленкалар, футболкалар, сақтандыру полистері, аяқ киімге арналған кремдер, тіпті балық аулауға арналған жем) бар.
Сауда автоматтары зауыттарда, мекемелерде, ірі дүкендерде, бензин құю стансаларында, темір жолдағы мейрамхана вагондарда орналасады. Олар, əдетте, ең қолайлы жерлердегі сауда алаңдарын жалдайтын жəне автоматтарға қызмет көрсетумен айналысатын ерекше фирмаларға тиесілі болып келеді.
Азық-түлік өндіретін кәсіпорындар шикізатты, жартылай фабрикаттарды, компоненттерді, дәмдеуіштерді, қоспаларды, контейнерлер мен қаптамаларды өлшеу қажеттілігіне тап болады. Таразы әр учаске мен өнім түрі үшін таңдалады. Таразы - дененің массасын оған әсер етуші ауырлық күшінің көмегімен анықтайтын құрал. Таразының үй жағдайында пайдалану үшін қолға ұстайтын, қабырғала ілетін және стол не еденге қоятын түрлері шығарылады.
Тоңазытқыш - температурасықоршаған ортаның температурасынан төмен болатын, жоғарғы температурада микроорганизмдер әсерінен жылдам бұзылатын азық-түлік өнімдері мен тағамдарды сақтауға арналған құрылғы немесе арнаулы камералар.
Адал сүт зауытында қолданылатын құрал-жабдықтар:
Сүт анализаторлары [Сурет 2. Сүт анализаторлары]
Әр түрлі параметрлердің сапасын анықтауға және сүттегі соматикалық жасушаларды анықтауға арналған сүт анализаторлары.
Сүт сүзгілері [Сурет 3. Сүт сүзгілері]
Сүтті жұқа және өрескел тазалауға арналған сүт сүзгілері, сүт сүзгісінің жеңдері мен корпустарына арналған сүзгілер.
Жуғыш заттар [Сурет 4. Жуғыш заттар]
Сүт және ет өнеркәсібіне, сүт құбырларын жууға және сүт жабдықтарын санитарлық өңдеуге арналған сілтілі және қышқыл жуғыш заттар.
Беттер мен судың тазалығын бақылау [Сурет 5.Беттер мен судың тазалығын бақылау]
Санаулы секунд ішінде объектінің тазалығы мен гигиеналық жағдайын өлшеу. Микроорганизмдерді немесе органикалық қалдықтарды анықтау.
Сүт центрифугалары [Сурет 6. Сүт центрифугалары]
Сүт өнеркәсібіне арналған сүттегі майды анықтауға арналған сүт центрифугалары.
Суық тұман генераторлары [Сурет 7. Суық тұман генераторлары]
Суық тұман генераторлары тазарту және дезинфекциялау жұмыстарын жүргізу үшін қолданылатын суық тұманды шығару үшін қолданылады.
Extenso мультифункционалды жүйесі
EXTENSO инновациялық сүтті тестілеу жүйесі 13 минут ішінде бір уақытта сүтте антибиотиктер мен токсиндердің 90 түрінің қалдық мөлшерін анықтай алады
ITA210 SRL (Италия) компаниясы үш конфигурацияда сүт және сүт сезімтал өнімдерді электрондық құю ULTRA CLEAN моноблоктарын және үшблоктарын өндіреді:
Кесте 1. ULTRA CLEAN блоктарының жұмыс істеу мерзімі.
Сақтау мерзімі
Мерзімге байланысты орындалатын іс-әрекет
1.
7 күн
өнімді құюға арналған бөтелкелерді өңдеу.
2.
14 күн
күн өнімді құю үшін бөтелкелерді пероксидпен зарарсыздандыру.
3.
21 күн
өнімді құю үшін бөтелкелерді қышқылмен зарарсыздандыру.
Ламинарлы ағын және HEPA сүзгілері бар күмбез құю блогының қорғаныс қоршауларының жоғарғы жағында орналасқан.
Байланыссыз құю жүйесі саптамаларға, демек, түпкілікті өнімнің ластануын болдырмай, өнімнің бүкіл контурына санитарлық қызмет көрсетуге мүмкіндік береді.
1.3. Еңбекті қорғау-құқықтық, мекемелік негіздері
Еңбекті қорғау -- жұмыс барысында адамның қауіпсіздігіне, денсаулығы мен жұмысқа қабілеттілігін сақтауға кепілдік беретін әлеуметтік-экономикалық, ұйымдық, техникалық, гигиеналық және емдік-профилактикалық шаралар.
Еңбек құқығы дегеніміз - меншігі мен шаруашылық түріне байланыссыз жұмысшылардың барлық категориясының жалдамалы еңбекке байланысты қоғамдық еңбек қатынастарын реттейтін құқықтың жеке саласы.
Қауіпсіздік және еңбекті қорғау саласындағы басты қағидалар: жұмыскердің өмірін және денсаулығын сақтау; жұмыскерлердің денсаулығына өндірістік зиянды әрекеттердің әсер етуіне жол бермеу; еңбек шартында жұмыскерлердің құқығын қорғау; аумақтық бөлімшелер және реттеушілердің өкілдерінің келісілген әрекеттерін қамтамасыз ету; қауіпсіздік және еңбекті қорғау жағдайы туралы ақпараттық толықтығы және шынайылығы.
Еңбекті қорғауды басқару саласында мақсатты тұжырымдаудың бірыңғай жүйесі енгізілді, атап айтқанда мәдениетті арттыру және еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы бойынша жүйені жетілдіру бағдарламасы, қызметтің жаңа негізгі функционалдық көрсеткіштері бекітілді.
Жұмыскерлер еңбек (қызметтік) міндеттерін атқарған кезде бақытсыз жағдайлардан міндетті сақтандыру шарты, сондай-ақ іріктеушілердің ауыру жағдайларына ерікті медициналық сақтандыруға жылдық шарт жасалды.
Электр қондырғыларын, өндірісік жабдықтарды пайдаланғаны үшін жауапкершіліктерін; өндірістік жарақаттанудың алдын алу және өндірісте бақытсыз жағдайларды азайту мәселелерін қоса алғанда еңбекті қоғау сұрақтарын реттейтін бұйрықтар шығарылды. Жұмыс орнында қауіпсіздікті реттейтін тиісті нұсқаулар, саясат және ережелер бекітілді.
Құқықтық және ұйымдастыру сұрақтары ҚР Конституциясы және негізгісі 2007 ж. қабылданған еңбек кодексі болып табылатын заңдық актілер негізінде базаланады. Бұдан басқа Еңбекті қорғаудың құқықтық негізін заңдық күші бар актілер, құрайды. ҚР Президентінің жарлықтары, ҚР Үкіметінің қаулылары, сот және төрелік соттардың шешімі, министрліктер мен мекемелердің қаулылары, өздерінің құзыреттілігі шегінде биліктің атқарушы органдарымен шығарылған нормативтік актілер құрайды.
Еңбек қорғаудың осы негізгі нормативтік құқықтық актілермен қатар:
МЕСТ-тер;
Еңбек қауіпсіздігі стандарттар жүйесінің мемлекеттік стандарттары;
Мемлекеттік санитарлық-эпидемиологиялық ережелер және нормалар (санитарлық ережелер, гигиеналық нормативтер, санитарлық ережелер және нормалар, санитарлық нормалар);
Еңбек қорғау бойынша салааралық ережелер жинағы, еңбек қорғау бойынша типтік нұсқаулықтар;
Қауіпсіздік ережелері, құрылу және қауіпсіз пайдалану ережелері, қауіпсіздік нұсқаулықтары қолданылады.
1.4. Өндірістік зақым және кәсіби сырқат. Тоқ және өрт қауіпсіздігі.
Кәсіби жарақат дегеніміз - өндірісте сәтсіз оқиғада адамның байқаусызда алынған жарақат.
Өндірісте еңбектің дұрыс ұйымдастырылмауынан, еңбек тәртібін бұзу салдарынан, техникалық қауіпсіздікті сақтамаудан және бақылаудың әлсіздігінен өндірістік жазатайым оқиғалар болуы мүмкін. Әрбір жазатайым оқиға технологиялық үрдістерді орындау кезінде туатын қатерлі жағдайдың нәтижесі болып табылады.Кез - келген жазатайым оқиғада көптеген себепші факторлардың арасынан оны тікелей тудырушы факторларды атап өтер болсақ, бұған қауіпті әрекетпен қауіпті жағдай жатады.
Қауіпті әрекет - жұмысшының (оператордың, жүргізушінің, слесарьдың, токарьдың) нақты жағдайдағы кәсіптік қимыл нормасына сәйкес келмейтін әрекет жасауы.
Қауіпті жағдай - өндірістік ортаның қабылданған нормаға сәйкес келмейтін әрекет жасауы.
Егер қауіпті әрекеттер бүтіндей адамға тәуекелді болса, онда қауіпті жағдайлар машиналардың жіктелмегендігінің салдары болуы мүмкін.
Қауіпті өндірістік факторлардың әсерінен жұмысшының кездейсоқ оқиғаға ұшырауы өндірісте болған қайғылы оқиға деп аталады.
Егер жұмысшы жұмыс кезінде өзінің қауіпсіздік талаптарын сақтамауынан жарақат алса, ол өндірістік жарақаттану деп аталады.Өндірістік жарақаттаануға жұмысшының сол мекеменің көлігімен жұмысқа барар жолда немесе қайтарда алған жарақаты жатады.
Ал, жұмысшының мас болуы, ұрлық жасауы кезіндегі , болмаса әкімшіліктің рұқсатынсыз жеке басының қажетін өтеу кезінде алған жарақаты өндірістік жарақатқа жатпайды.
Қоғамдық тапсырмаларды орындау кезінде, адамдарды құтқару кезінде және жұмысқа бару немесе жұмыстан қайтар жолда, яғни жалпы көлікпен жүрген кезінде алған жарақат жұмысқа байланысты деп есептеледі.
Жұмыстан бос уақытта алған жарақат тұрмыстық жарақат болады.
Өндірістік жарақат жұмысшыға әлеуметтік және экономикалық,физиологиялық және моральдық әсерін айта кету керек.
Әлеуметтік зиян-адам денсаулығының нашарлауы және еңбекке қабілеттінің төмендеуі;мамандығына,жұмысына деген қызықпаушылықтың проблемасы;ұжымда әлеуметтік-психологиялық қарым-қатынастың нашарлауы. Бұдан басқа өндірістік қайғылы жағдайдан зақымданушы моральдік және психофизиологиялық зияндарды басынан өткізеді.
Экономикалық зиян-оқиға болған мекемеге немесе тұтас алғанда халық шаруашылығына әкелетін материалдық шығындар.
Моральдік зиян-бұл жеке жарақаттанғанның немесе өліммен аяқталатын жағдайларда ештеңемен орнын толтыра алмайтын жарақатпен байланысты.
Психофизиологиялық зиян-жарақаттанған адамның орнына келуіндегі бірнеше күн ішіндегі зиян болып саналады.
Улы заттармен жұмыс әсерінен денсаулықтың нашарлануы кәсіптік улану деп аталады.Кәсіптік(жарақат)аурулар ішінде көсіптік улану жиі кездеседі,олар қауіпті және созылмалы болуы мүмкін.
Тоқ - электр қозғаушы күштіңәсерінен зарядтардың (зарядталған бөлшектер немесе дене) бағытталған қозғалысы.
Электротехниканың кез келген түрін пайдаланатын ұйымда (яғни әрбір ұйымда) оларды жарамды күйде ұстау қамтамасыз етілуге тиіс. Бұл үшін еңбекті қорғау жөніндегі инженер немесе еңбекті қорғауды қамтамасыз ету жөніндегі функцияларды орындайтын маман жауапты болады.
Мұндай жабдықты пайдалану нұсқаулықтарға, қауіпсіздік ережелері мен нормаларына, еңбекті қорғау талаптарына және басқа да құжаттарға сәйкес жүргізілуі тиіс.
Электр жабдығы техникалық жоспарлы қызмет көрсетуден, жөндеуден, профилактикалық сынақтардан және оның дұрыс жұмыс істеуін қамтамасыз ететін қызмет көрсетудің басқа да түрлерінен уақтылы өтуі тиіс.
Электр жабдықтарында жұмыс істеуге электр қауіпсіздігінің қажетті тобы бар, медициналық тексеруден өткен және денсаулық жағдайы бойынша қарсы көрсетілімдері жоқ, пайдалану ережелері мен қауіпсіздік техникасы бойынша нұсқаулықтан өткен адамдар жіберіледі.
Компанияда барлық электр техникалық және электр техникалық емес персонал үшін еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы бойынша нұсқаулықтар міндетті түрде жүргізілуі тиіс, сонымен қатар барлық қызметкерлер үшін тиісті нұсқаулықтар әзірленуі тиіс.
Электр жабдығымен жұмыс істейтін Персонал электрден қорғау құралдарымен және арнайы киіммен қамтамасыз етілуге, ал электр қондырғыларының өзі қорғау құралдарымен және өрт сөндіру үшін барлық қажетті заттармен жабдықталуға тиіс.
Кәсіпорындардың осы талаптардың сақталуын тексеруді энергия қадағалау органдары, мемлекеттік еңбек инспекциясы және т. б. жүргізеді.
Өрт қауіпсіздігі - бұл өрт болу мүмкіндігін болдырмау және оның пайда болған кезінде адамдарға, құрылыс және материалдық құндылықтарға өрттің қауіпті факторларының жағымсыз әсерлерін жою үшін қажетті шараларды қолдану болып саналады.
Басшының аса маңызды міндеттерінің бірі бола отырып, кәсіпорындағы өрт қауіпсіздігі қызметкерлердің денсаулығы мен өмірін сақтауды қамтамасыз етуге арналған.
Жалпы еңбекті қорғаудың ажырамас бөлігі болып табылатын өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында кәсіпорынның өрт пен өрттің алдын алу жөніндегі қызметін, атап айтқанда:
өрттің алдын алу және оны жою кезінде белсенді іс-шаралар кешенін құру;
кәсіпорын объектілерін әртүрлі өрт бақылау құралдарымен қамтамасыз ету, сондай-ақ қызметкерлерді өрт туралы хабардар ету;
кәсіпорын қызметкерлерін өрт қауіпсіздігі бойынша шаралар туралы тұрақты хабардар ету.
2. САЛАНЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖӘНЕ САЛА ТЕХНОЛОГИЯСЫ
2.1. Өнеркәсіптің салалық құрылымы.
Кез келген елдің экономикасы бір-бірімен байланысты салалардың біртұтас жиынтығы болып табылады. Әрбір мемлекет өзінің ұлттық және тарихи дәстүрлеріне, географиялық және геосаяси жағдайларына және халықтың еңбек дағдыларына байланысты ұлттық экономиканың қалыптасуына басқа елдермен халықаралық ынтымақтастықтың көбірек әсерін тигізетін өзіндік ерекше жиынтығын жасайды. Ұлттық экономиканы талдау кезінде салалар, салалар, кешендер, экономика салалары сияқты ұғымдар ажыратылады. Олардың жиынтық әлеуметтік өнім мен ұлттық табысты құруға қатысуына сәйкес әлеуметтік өндіріс екі үлкен бағытқа бөлінеді: материалдық өндіріс және материалдық емес сала. Материалдық өндіріске өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы және орман шаруашылығы, жүк көлігі, байланыс (материал өндірісінде), құрылыс, сауда, қоғамдық тамақтану, ақпараттық-есептеу қызметтері және т.б. Өндірістік емес салаға тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық, жолаушылар көлігі, байланыс (өндірістік емес саланың ұйымдары мен халыққа қызмет көрсету), денсаулық сақтау, дене тәрбиесі және әлеуметтік қамсыздандыру, халық ағарту, мәдениет және өнер, ғылым және ғылыми қызметтер, несиелеу және сақтандыру, әкімшілік аппараттың қызметі кіреді. Өз кезегінде экономиканың әр саласы салаларға бөлінеді. Статистикаға сәйкес, сала ауыр салаларға (электр, қара және түсті металлургия, машина жасау, отын, орман шаруашылығы, ағаш өңдеу, целлюлоза-қағаз және құрылыс өндірісі), жеңіл өнеркәсіпке (тоқыма, киім, былғары, аяқ киім, аң терісі және т.б.) бөлінеді. азық-түлік (тамақ, ет, сүт, балық өнеркәсібі және т.б.), химия және мұнай-химия, сонымен қатар электронды өнеркәсіп.
Сала- бұл өнімнің, өндірістік технологияның, негізгі құралдардың, жұмысшы және қанағаттандырылған қажеттіліктердің кәсіби дайындығы сипатталатын кәсіпорындар мен ұйымдардың жиынтығы. Салаларды жіктеу келесі өлшемдерге сәйкес жүзеге асырылады:
1. Біртектілік:
дайын бұйымдар (аспап жасау, автомобиль, электр);
өңделген шикізат (орман, ағаш өңдеу);
технологиялық процестер (химиялық, металлургиялық).
2. Мақсаты:
өндіруші (шикізат, материалдар, отын алуды қамтамасыз етеді);
өңдеу (түпкілікті өнімді жасайды).
3. Қолдану аясы:
А тобы (өндіріс құралдарын өндіру);
В тобы (тұтыну құралдарын өндіру).
Экономиканы салалар бойынша құрылымдау кезінде сала ұғымы үш мағынаға ие болатындығын ескеру қажет:
таза индустрия - бір өнім түрінің - бір өнімнің (көмір, мұнай, газ) барлық өндірісінің жиынтығы;
экономикалық индустрия - өнеркәсіп өнімін шығару олардың өндірісінің көп бөлігін құрайтын кәсіпорындар жиынтығы;
әкімшілік тармақ - бір министрліктің (немесе басқа әкімшілік органның) қарамағындағы кәсіпорындар жиынтығы.
Нарықпен байланыс деңгейіне сәйкес нарықтық және нарықтық емес секторлар бөлінеді.
Нарықтан тыс сектор - кәсіпорынның өндірушілері немесе иелері тікелей пайдалануға арналған, сондай-ақ басқа тұтынушылар ақысыз немесе сұранысқа әсер етпейтін бағамен ұсынылатын өнімдер мен қызметтерді өндіру. Нарық секторы нарықта сатуға арналған тауарлар мен қызметтерді осы тауарларға немесе қызметтерге сұранысты айтарлықтай әсер ететін бағамен өндіруді, сондай-ақ тауарлар мен қызметтерді бартерлік айырбастауды, заттай жалақы мен дайын тауарлық-материалдық қорларды қамтиды.
Халықаралық статистикаға сәйкес экономика әдетте тауар өндіретін және қызмет көрсететін салаларға бөлінеді. Тауар өндіретін салаларға өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы, құрылыс және т.б. Қызмет көрсету салаларына білім беру, көлік, сауда, денсаулық сақтау, жалпы үкімет, қорғаныс т.б.
Өнеркәсіптің құрылымы күрделі. Ол көптеген кәсіпорындардан тұрады. Өндіретін өнімнің, пайдаланатын шикізаттың немесе технологияның ұқсастығына байланысты кәсіпорындар салаларға бірігеді.Өнеркәсіпте негізінен өндіріс құрал-жабдықтарын шығаратын (отын, металл, машиналар мен құрал-саймандар): энергетика, металлургия, машина жасау және т.б. басты рөл атқарады. Оларды ауыр өнеркәсіп деп атайды (А тобы). Әсіресе, маңыздылары машина жасау (онда жаңа машиналар мен құрал-саймандар жасалады), химия өнеркәсібі (жаңа материалдар) және электр энергетикасы. Олар экономиканың барлық салаларындағы ғылыми-техникалық прогресті анықтайды, сол үшін оларға салалардың авангардтық үштігі деген атақ берілген. Халық түтынатын тауарларды өндіретін салаларды (азық-түлік, киім, аяқ киім), Б тобына жатқызады. Онда тамақ және жеңіл өнеркәсіптері ерекше орында.
Қазақстандағы жалпы өнім өндіру көлеміндегі А тобының үлесі 80% -ға жетті. Б тобы одан едәуір артта. Мұнымен шет елден азық-түлік пен тұтыну заттарын ауыр өнеркәсіп тауарларына айырбастап, сатып алу байланысты. Елге ондай айырбастың баға қайшысына байланысты пайдасы жоқ.
Көптеген дамыған елдерде А тобы салаларының үлесі 50%, немесе одан да аз. Өнеркәсіп салаларын, сонымен бірге, өндіруші және өңдеуші салаларға бөлу қабылданған. Біріншілері жер қойнауынан (тау-кен өнеркәсібі), судан (балық және су аңдарын аулау), орманнан (ағаш дайындау) шикізат өндіреді, ал екіншілері оларды өңдейді (мысалы, металлургия және ағаш өңдеу). Электр энергиясы мен жылу өндіретін және су мен газ тарататын салалар жеке топты құрайды.
Қазіргі заманғы кәсіпорындар салық жеңілдіктері бар еркін экономикалық зоналарда және шекаралық аудандарда көбірек орналасады, бұл аумақтарда халықаралық экономикалық аудандар да қалыптасуда. Өнеркәсіптің теңіз жағалауларына ығысуы да байқалады. Соның нәтижесінде кейбір портты қалалар маңында сырттан әкелінетін шикізатты бастапқы өңдеуден өткізетін ірі өнеркәсіптік кешендер пайда болған.
Кесте 2. Өңдеуші өнеркәсіптердің құрылымы, (%)
Салалар
Қазақстан
Дуние жүзі
Дамыған елдер
Тамақ өнеркәсібі
22
11
10
Жеңіл өнеркәсіп
1
4
3
Орман және ағаш өңдеу
2
9
10
Химия және мұнай өңдейтін
11
17
16
Металлургия
42
5
4
Машина жасау
9
50
53
Басқа салалар
13
4
4
Барлығы
100
100
100
Сонымен, өнеркәсіптің дамуы мен орналасуында қарама-қарсы екі бағыт түйіседі. Біріншіден, технологиялық жағынан сабақтас өндірістерді біріктіру негізінде аумақтық-өндірістік кешендер түзілсе, екіншіден, экономикалық тиімділік факторы негізінде бір саладағы кәсіпорындарды шашырата орналастыру байқалады.
Сапа деңгейін бағалау үшін өнеркәсіптік өнімді, оны әрқайсысы сапа деңгейін анықтайтын көрсеткіштер түрлерінің шектелген жиынтығымен сипаттала алатын топтарға бөліп, зерттеу объектісі ретінде жіктейміз.
Бұйым деп өнеркәсіптің өнімнің саны данамен немесе үлгімен есептеле алатын бірлігін түсінуге болатынын айтып кету қажет. Сонымен бірге әрбір бұйымның анықталған шектермен регламенттелген, геометриялық өлшемдері мен массасы бар екені болжанады.
Өнеркәсіптік өнімнің саны ұзындық, үстіңгі бет, көлем немесе масса бір-ліктерімен өлшенетін үлгілерін, осы көзқарастан алғанда, бұйымдарға жатқызбайды. Алайда егер мұндай үлгілер орауының бұзылуы пайдалану тиімділігін қиындатуы, төмендетуі немесе болдырмауы мүмкін болатын стандарттық өнеркәсіптік оралып шығарылса, олар сондай-ақ бұйымдар ретінде қарастырылу керек.
Барлық бұйымдардың сақталушылық көрсеткіштері берілген уақыт бойында олардың өлшемдері мен пішіндерінің тұрақтылығын ескеру керек.
Жөндеуге жарамдылық, тоқтаусыздық, ұзақ мерзімділік, стандарттау және бірыңғайлау көрсеткіштері бұйымдардың белгілі түрлері сапасының деңгейін анықтау үшін ғана қолданылады; бұл көрсеткіштер үздіксіз өлшеу сипаты бар үлгілердің сапасын сипаттай алмайды (м, м², м³, кг және т.б.).
Сөйтіп, өнім санын өлшеу сипаты оны жіктелуінің ұтымды белгілерінің бірінің қызметін атқара алады.
Оның сапасының құрамына кіретін өнімнің қасиеттері, типтік режимдер кезінде пайдалану сатысында іске асырылады (мақсаттық тағайындалу бойынша пайдалану; тасымалдау, сақтау және жөндеу).
Сапа көрсеткіштері өнімнің әрбір үлгісінің оған ұшырайтын режимдерде пайдалануға бейімделгендік дәрежесін сипаттау керек.
Өнім сапасын бақылау сияқты, мақсаттық тағайындалу бойынша пайдалануды екі тәсілмен жүзеге асыруға болады.
Бірінші тәсіл өнімді пайдалану процесінде оның өзінің шығынымен сипатталады. Бұл тәсіл сондай-ақ жұмсалатын бұйымдарға және үздіксіз өлшеу сипаты бар өнімнің барлық үлгілеріне таралады.
Бұл тәсіл кезінде өнімнің шығыны, қағида бойынша, қайта өңдеудің қай-тымсыз процесінде (шикізат, материалдар, жартылай дайын өнімдер), (отынды) жаққан кезде, тірі организмдермен сіңірілген кезде (тағам өнімдері, тыңайтқыштар) және т.б. көрсетіледі. Жеке жағдайларда шығын жартылай қайтымды (химия өндірістеріндегі еріткіштерді қайтарымдау және жаңғырту және т.б.).
Пайдаланудың екінші тәсілі өнімнің өзінің емес, оның ресурсының жұмсалуымен сипатталады. Шығындық бұйымдарды есептемегенде, пайдаланудың бұл түріне барлық бұйымдар ұшырайды.
Өнім сапасы көрсеткіштерінің түрлерін таңдауға оны мақсаттық пайдалану тәсілі елеулі әсер етеді, ол өнімді жіктеудің маңызды белгісінің қызметін атқарады.
Оны жіктеу негізіне алып, барлық өнімді екі класқа: бөліктері бойынша жұмсалатын және ресурсты жұмсайтын деп бөлуге болады.
Сөз мақсаттық пайдалану режимінде жұмсау туралы болатынын атап көрсету қажет, өйткені пайдаланудың басқа режимдерінде болуы оның осы кластардың кез-келгеніне қатыстылығына байланыссыз өнім ресурсының жұмсалуымен қабаттас болады. Ресурстың мұндай шығыны көбінесе сақталу кезінде болады.
Мақсаттық пайдалануға жататыны сияқты, өнімнің барлық үлгілері сақталуға жатады. Сондықтан өнімнің сақталушылығы оның сапасының әмбебап көрсеткіші болып табылады.
Өнімнің барлық үлгілері жөндеуге ұшырамайды. Сондықтан сапа деңгейіне өнімнің жөнделуге бейімделгендігін сипаттайтын көрсеткіштердің енгізілуі (жөндеуге жарамдылық), әрбір қарастырылатын үлгінің пайдаланудың көрсетілген режимінде болу мүмкіндігімен анықталады.
Өнімнің соңғы жіктелу белгісінің қызметін патентке лайықтылық атқарады. Өнеркәсіптің өндіру салалары өнімінің үлгілері, негізінде, қалған өнімнен ерекшелігінде, патентке лайықтылыққа ие болмайды.
Жоғарыда айтылғанның негізінде 2.1-суретте берілген, жіктеу жүйесі ұсынылады.
Сурет 2. Өнеркәсіптік өнімнің жіктелуі
Сүт өнімдері өнеркәсібі - тамақ индустриясы салаларының ішінде үшінші орында. 2002 жылғы статистикалық мәлімет бойынша шаруашылықтың барлық түрінде сүт өндіру 4,1 млн-ға т-ны құраса, әрбір сиырдан сауылатын сүттің орташа көрсеткіші - 2044 кг-ға жетті. Сүт, қаймақ, ірімшік, айран, ашытқы шығаратын сүт зауыттары мен сүт комбинаттары еліміздің әрбір экономикалық аудандары мен өнеркәсіп орталықтарында шоғырланған. Өйткені сүт өнімдерін алысқа тасымалдау тиімсіз. Қала халқын дер кезінде сүт өнімдерімен қамтамасыз ету үшін сүт зауыттары әрбір қалада салынған. Ірі сүт зауыттары Алматы, Қарағанды, Қостанай, Павлодар, Шымкент қалаларында орналасқан.
Май шайқау, сыр қайнату сияқты сүт өнімдері өнеркәсібі, негізінен, Солтүстік Қазақстан, Орталық Қазақстан, Оңтүстік Қазақстан экономикалық аудандарында, сүтті ірі қара мал шаруашылығымен айналысатын аудандарда шоғырланған. Көкшетау, Қостанай, Алматы сүт комбинаттары сүт өнімдерінің 75%-ын шығарады.
Сонымен қатар елімізде өсімдік майы мен маргарин майын шығаратын өнеркәсіп орындары жақсы дамып келеді. Өсімдік майы күнбағыс және шитті мақта дақылдарынан алынады. Күнбағыс майын Шығыс Қазақстан және Павлодар облыстары шығарады. Өскемен қаласында өсімдік майын айыру комбинаты жұмыс істейді. Шитті мақта майын шығаратын зауыт Оңтүстік Қазақстан облысының Шымкент қаласында орналасқан.
Қазір көптеген елді мекендерде өсімдік майын шығаратын шағын кәсіпорындар кездеседі. Бірақ онда шикізаттан май алу сапасы мемлекеттік кәсіпорындардан әлдеқайда төмен.
ADAL компаниялар тобы берік тұрған үш кит:
Ауыл Шаруашылығы Департаменті:
Өсімдік шаруашылығы-біздің сиырларымызға азық дайындау және экспортқа жүгері өсіру үшін Алматы облысында орналасқан 5 000 гектардан астам суармалы жер.
Мал шаруашылығы-2 500-ден астам жануарлары бар және күніне 20 тоннаға дейін сүт өндіретін 2 сүт-ет фермасы.
Күн сайын өнімділігі 150 тоннадан асатын сүт зауыты табиғи сүт өнімдерінің 56 түрін шығарады.
Өткізу және дистрибуция департаменті біздің жаңа сүт өнімдерімізді күн сайын Алматы мен облыстың сауда нүктелеріне өткізеді.
2.2. Өнеркәсіптегі шикізат.
Шикізат - бұрын еңбек әрекетіне түскен және одан әрі өнделуге тиіс еңбек заттары (мысалы, қазылған кеніш, қырқылған жүн); әдетте, шикізат қайсыбір өнеркәсіп саласына: жеңіл, тамақ, т.б. арналған деп ұғынылады;
Шикізат - табиғи ресурстардың, негізінен, пайдалы қазбалардың өндірісте пайдаланылатын бөлігі. Бұлайша ұғынуда шикізат -- табиғи ресурстардың ендігі пайдаланылатын немесе технологиялық тұрғыдан өндіріске тартылуы мүмкін бөлігі.
Адал Агроөнеркәсіптік Компаниясында шикізатқа үлкен көңіл мен назар бөлінеді. Шикізаттың сапалылығын қадағалауы үшін сүт зауытында тексерістер болып тұрады.
Сүт зауыты туралы айтатын болсақ, Адал Агроөнеркәсіптік Компаниясы ірі қара малдың 3 500 басын ұстауға есептелген, Қазақстандағы ең ірі мегафермалардың бірін құрды.
Компания сиырларды импорттамады, әлемдік деңгейдегі үздік бұқалардың ұрығын пайдаланып, жетекші генетик-мамандармен бірлесіп жоғары деңгейдегі селекциялық-тұқымдық жұмысты жүргіземіз. Солайша Адал Агроөнеркәсіптік Компаниясы өз сиырларын, атап айтқанда алатау (швицкий) және қара шұбар (голштин) тұқымдарының генетикалық әлеуетін жақсартады.
Фермада малдарды жақсы ұстау үшін барлық жағдай жасалған:
Сиырларды еркін ұстау, олардың балғын суға қолжетімділігі және үйлестірілген тамақтануы сауынға жақсы ықпал етеді.
Шатырдағы желдеткіштер, желден қорғайтын торлар және желдеткіш коньки сиыр қорадағы жайлы климаттық жағдайды қамтамасыз етеді.
Сауу - фермадағы технологиялық үдерістің күрделі және маңызды кезеңі. Біздің заманауи буындағы сауу аппараттарымыз бұзаудың емшекті соруының табиғи үдерісіне жақындатылған екі тактілік саууды имитациялайды, емшектің массажын және маститтің профилактикасын қамтамасыз етеді. Біздің фермада малдар үшін күйзеліс аз, бұл саууды ұлғайтады және сүттің сапасына кепілдік береді.
Сиырлар сабаннан жасалған жатақтарда, жұмсақ матрастарда және резеңкелі төсемелерде демалады. Қоңыр сиырлар душ қабылдауды және қасынуды жақсы көреді.
Көңді автоматты режимде қырғыш транспортерлер жинайды.
Селекциялық жұмысты, заманауи сиыр қораларымен жабдықталған ферманы, жоғары технологиялық сауу жабдығын, табынды автоматтандырылған басқаратын озық жүйелердің енгізілуін және қызметкерлердің өз ісіне деген махаббатын біздің сиырлар бағалайды. Сондықтан олар дәмді әрі пайдалы сүт береді!
Сүт өнімдерін өндіруге арналған шикізат-бұл табиғи сиыр сүті, кілегей, екінші реттік сүт ақуызы-көмірсулар шикізаты.
Тұтас сүт-сүт өнімдерін өндіруге арналған сүт шикізатының негізгі түрі. Сүттің жоғары тағамдық құндылығы ондағы ақуыздардың, майлардың, көмірсулардың, минералдар мен дәрумендердің оңтайлы құрамына байланысты. Сүттегі компоненттердің қатынасы мен формасы олардың жақсы сіңуіне және сіңуіне ықпал етеді. Қазіргі уақытта 200-ден астам түрлі сүт компоненттері белгілі.
Олардың негізгілері-су, ақуыздар, майлар, көмірсулар, минералдар, екінші реттік -- дәрумендер, ферменттер, гормондар, фосфатидтер және т.б. сонымен қатар, сүтте әртүрлі жолдармен табылған бөгде заттар (антибиотиктер, ауыр металдар, радионуклидтер, афлатоксиндер және т. б.) табылуы мүмкін.
Тұтас сүтпен қатар сүт өнімдерін өндіру үшін сүт шикізаты ретінде Қаймағы алынбаған сүтті, майсыздандырылған сүтті, айран мен сүт сарысуын бөліп алу арқылы алынған кілегей пайдаланылады.
Тұтас сүт ағынында сепарациялау немесе қалыпқа келтіру кезінде негізгі (сепарациялау кезінде) немесе жанама (ағындағы қалыпқа келтіру кезінде) өнім ретінде майдың әртүрлі салмақтық үлесі бар кілегей алынады. Сүт майының көп бөлігі кілегейге шоғырланған. Бірақ бұл оларға негізгі биологиялық құндылық бермейді. Ақуыз-лецитин кешендері, сондай -- ақ сүт майының биологиялық белсенді компоненттері-линол, линолен, арахидон сияқты маңызды полиқанықпаған май қышқылдары, олар холестерин алмасуын қалыпқа келтіруге және сол арқылы адамдарда атеросклероздың дамуына жол бермейді.
Кілегей жоғары майлы сүт өнімдерін (ауыз кілегей, қаймақ, май және т.б.) өндіруде құнды сүт шикізаты ретінде қолданылады.
Тұтас сүтті бөлу кезінде кілегейден басқа майсыз сүт алынады, оған ақуыз заттарының негізгі бөлігі, лактоза, минералдар және майда еритін дәрумендерден басқа сүттің биологиялық белсенді заттарының бір бөлігі енеді.
Майсыз сүттегі қатты заттардың массалық үлесі шамамен 9% құрайды. Сүт майы тек 0,05% құрайды, негізінен бөлу кезінде сүт плазмасына түскен ұсақ май шарлары түрінде. Майсыздандырылған сүтті диеталық тағамдық сүт өнімдерін өндіру және азықтық мақсаттар үшін шикізат ретінде пайдалану ұсынылады.
Сары май сиыр майының барлық түрлерін кілегейден шығару кезінде пайда болады. Айранның ерекше құндылығы-липотропты заттар оған кілегейден өтеді: организмдегі май мен холестерин алмасуын қалыпқа келтіруге қатысатын фосфатидтер мен лецитин. Айран құрамында сүт ақуыздары, лактоза, минералдар және биологиялық белсенді заттар бар.
Май құрамындағы сүт майы (0,5%) тұтас сүтке қарағанда төмен, бірақ майсыз майға қарағанда жоғары. Айран, майсыз сүт сияқты, сүт өнімдерін өндіруде құнды шикізат болып табылады. Сонымен қатар, ол көптеген сүт өнімдерін өндіруде майдың массалық үлесі бойынша сүт шикізатын қалыпқа келтіру үшін қолданылады. Сүт сарысуы-ірімшік, сүзбе және казеин өндірісінде алынатын жанама өнім.
Өндіріс әдісіне байланысты оның құрамында кейбір айырмашылықтар бар, бірақ орта есеппен оның құрамында тұтас сүттің қатты заттарының жартысына жуығы бар. Бұл сарысуды сарысуы бар ақуыздар мен сүт қанттарын алу үшін қолдануға мүмкіндік береді -- тамақ, сүт, косметикалық және басқа да салаларда қолданылатын өнімдер. Сарысуды қолданудың басқа тәсілдері бар, соның ішінде одан сусындар алу үшін.
Сүт шикізаты құрамына, қасиеттеріне, тағамдық, биологиялық және энергетикалық құндылығына байланысты сапалы сипаттамаларға ие.
Сүт шикізатының сипаттамасы. Сүт шикізатының энергетикалық құндылығы оның құрамына кіретін компоненттермен (майлар, ақуыздар, көмірсулар және минералдар) байланысты. 1000 г сүт шикізатына есептегендегі Е (кДж) энергетикалық құндылығын мынадай формула бойынша есептеуге болады:Е=(39Ж+ 17,2 Б+ 16,7 У) 10, мұндағы Ж -- майдың массалық үлесі; Б -- ақуыздың массалық үлесі; У -- көмірсулардың массалық үлесі; 39; 17,2; 16,7 -- тиісінше майдың, ақуыздың, көмірсулардың 1 г энергетикалық құндылығы; 10 -- 1000 г сүт шикізатына қайта есептеу коэффициенті. Сүт шикізатының орташа энергетикалық құндылығы (кДж): Қаймағы алынбаған сүт -- 2805, майсыздандырылған сүт -- 1440, айран -- 1599, сүт сарысуы-1013.
Сүт шикізатының құрамы. Сүт шикізатының химиялық құрамы (орташа мәліметтер) Диаграмма 1. келтірілген.
Диаграмма 1. Сүт шикізатының химиялық құрамы, %
Адал Агроөнеркәсіптік Компаниясы зауытының қуаттылығы - тәулігіне 150-200 тонна сүт өңдеу, бірақ қазір ол шамамен жартысы жүктелген. Себебі, шикізаттың жетіспеушілігі. Жеке кәсіпкерлерден келетін сүт қосымша жабдықтың көмегімен өңделеді (бактефуга, оның көмегімен молекулалық деңгейде тазартылады), пастерлеу және ультрапастеризация жоғары температура жағдайында жүзеге асырылады - нәтижесінде ол екі рет өңделеді.
2.3. Өнеркәсіпті ұйымдастырудың ғылыми негіздері.
Өндірісті ұйымдастыру, Өнеркәсіп өндірісін ұйымдастыру - өндірістің үйлесімді дамуын, жаңа өнімнің тез енгізіліп, игерілуін, еңбек ресурстары мен материалдық ресурстардың, қолданыстағы техниканың неғұрлым толық пайдаланылуын және осы негізде өндіріс нышандарын оңтайлы ұштастыру, өнімнің кеңістік пен уақыт ішінде барлық дайындалу сатыларын келісіп алу жолымен өндірістің тиімділігін арттыруды қамтамасыз ететін шаралар жүйесі. Өндірісті ұйымдастыру үйлесімділік, ырғақтылық және өндірістің үздіксіздігі қағидаттарына негізделеді. Ол түрлі әдістермен жүзеге асырылады, олардың ең бастылары: тасқынды, топтамалық және жеке-дара әдістер. Өндірісті ұйымдастыру элементтік (атқарымдық), кеңістіктік, уақыттық бөліктерге ажыратылады. Ол өнеркәсіп өндірісінің барлық буындарын - салалық және ішкі салалық экономикадан бастап жұмыс орнына дейін қамтиды.
Өндірісті ұйымдастыру қоғамдық және жекеше нысандарға бөлінеді. Қоғамдық нысан қоғамдық еңбек бөлінісінен туындайды және өндірістің мамандануы мен кәсіпорындардың мамандануын, кәсіпорынның ұтымды мөлшерін таңдауды және негіздеуді, өндірістің құрамдастырылуын, кәсіпорындардың кооперациялануын қамтиды. Өндірісті жекеше ұйымдастыру бірыңғай еңбек бөлінісінен туындайды, ол еңбектің кәсіпорын ішіндегі бөлінісі мен ұштастырылуын қамтиды. Өнеркәсіп өндірісін кеңістікте ұйымдастыру өнімді дайындау үдерісінің жеке үдерістерге бөлшектелуінен және кәсіпорынның жекелеген өндірістік буынынан тұрады. Осы деңгейде өндірісті ұйымдастырудың үш түрін бөліп алуға болады, олар:
үдерісті жұмыс орнында,
цех ішінде
цехтардың арасында ұйымдастыру.
Негізгі өндірісті ұйымдастырумен қатар көмекші және қызмет көрсетуші үдерістерді ұйымдастырудың да зор маңызы бар. Олардың атқарымдық міндеті - машиналар мен жабдықтардың қалыпты жұмыс жағдайында болуын қолдау, энергиямен, еңбек заттарымен, құрал-саймандармен, аспаптармен, бейімдемелермен қамтамасыз ету. Көмекші және қызмет көрсетуші үдерістерді ұйымдастыруда кәсіпорын мен басқа да бөлімшелердің аспаптық және жөндеу өндірісінің, көлік және энергетикалық шаруашылықтарының жұмысын ұйымдастыру қамтылады. Өндірістің оңтайлы ұйымдастырылуы тиісті сапада өнім өндіру көлемінің ұлғайтылуын, бұйымдардың жетілдірілуін, еңбек өнімділігінің арттырылуын, өндіріс шығынының азайтылуын, еңбек жағдайының жақсартылуын, кадрлардың мәдени-техникалдық деңгейінің көтерілуін қамтамасыз етеді.
Сүт өнеркәсібі-сүттен түрлі сүт өнімдерін өндіру жөніндегі кәсіпорындарды біріктіретін тамақ өнеркәсібінің саласы. Өнеркәсіп құрамына жануар майын, тұтас сүт өнімдерін, сүт консервілерін, құрғақ сүт, ірімшік, фета ірімшігі, балмұздақ, казеин және басқа да сүт өнімдерін өндіретін кәсіпорындар кіреді.
Адал Агроөнеркәсіптік Компаниясы - қоғамдағы еңбек бөлінісі жүйесіндегі оқшауланған дербес өндірістік - шаруашылық бірлік, заңды тұлғақұқығы берілген шаруашылық жүргізуші субъект; өндірістік-шаруашылық қызметті ұйымдастырудың негізгі нысаны, ол әлеуметтік қажеттіліктерді қанағаттандыру және пайда алу мақсатымен еңбек ұжымын пайдалана отырып, өнім(тауар) өндіреді, жұмыстарды орындайды, қызметтер көрсетеді және өндіріс құрал-жабдығы мен басқа да мүлікке меншік нысандарына қарамастан заңды тұлға ретінде және шаруашылық есеп принципіне сүйеніп әрекет етеді.
2.4. Өнеркәсіптегі кәсіпорындық өндірісті ұйымдастыру.
Кәсіпорынның өндірістік құрылымы дегеніміз - кәсіпорынның бөлімшелерінің құрамы мен көлемдерін, олардың өзара байланыстарының түрлерін, қуаттары мен жұмысшылар саны бойынша ара қатынасын қамтитын өндірістік процестің ұйымдастыру түрі.
Өндірісті ұйымдастырудың негізгі үлгілері:
Жеке дара өндіріс - шығарылатын өнімнің кең номенклатурасын, сол сияқты көмекші операцияларға уақыт шығындарының көп жұмсалуы, еңбек өнімділігінің төмен және өнімнің өзіндік құнының жоғары болуын сипаттайды.
Сериялы өндіріс - жеткілікті көп мөлшерде түпкілікті және көп емес бұйымдардың номенклатурасын анықтайды.
Жаппай өндіріс - ұзақ уақыт ішінде үздіксіз шығарылатын шектеулі номенклатуралық бұйымдар немесе материалдардың әрбір жұмыс орнында елеулі мөлшерде қатаң қайталанатын процестерді сипаттайды.
Адал Агроөнеркәсіптік Компаниясы Жоғарыда аталған өндірісті ұйымдастырудың жаппай өндіріс түріне жатады.
Адал Агроөнеркәсіптік Компаниясы ақ-сүт және сүт өнімдерін өндірудің толық циклінің заманауи индустриялық кешені. Кешеннің жобалық қуаттылығы күніне 200 тонна сүт өнімдерін құрайды. Компания ҚР-дағы сүт және сүт өнімдерін ірі өндірушілердің бірі болып табылады.
Адал Агроөнеркәсіптік Компаниясы өндірістік бөлімшелері, жұмыскерлерге қызмет көрсету орындары, кәсіпорындарды басқару, ұйымдастыру кешені, олардың саны, бір- бірімен байланысы, өндірістік алаңда орналасуы мен жұмыскерлер саны мен құрамы, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz