Нұрқазған кен орнының мыс концентратын алу технологиялары

Жұмыс түрі: Іс-тәжірибеден есеп беру
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қарағанды техникалық университеті
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кафедра ГРМПИ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ӨНДІРІСТІК ТӘЖІРИБЕ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
БОЙЫНША ЕСЕП
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
КарТУ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
( тәжірибеден өту орны)
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
АО" Жер мониторингін іздестіру және зертханалық зерттеулер басқармасы"
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жетекші
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Медеубаева.Д.К
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
(баға) (кәсіпорыннан жет. қолы, т.а.ж.)
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Муқажанова.Ж.Т
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Комиссия мүшелері (факультеттен жет.қолы, т.а.ж.)
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кенетаева.А.А
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
(қолы) (т.а.ж.) Студент ГПР-19-1
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Марченко.И.А (топ)
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
(қолы) (т.а.ж.) Егінбай Біржан Ерболұлы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
(тегі, инициалдары)
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
25.06.2021ж
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
(қолы) (күні)
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2021 ж

Мазмұны
Кіріспе.

1.Кәсіп орын туралы жалпы мәліметтер. Қазақстан Республикасында жер мониторингi.
2
1.1 II. Жер ресурстарын басқару жөнiндегi функциялар.
3
1.2 III. Жер мониторингiнiң құрылымы.
4
2. Нұрқазған тау-кен байыту комбинаты.
5
3. Нұрқазған кенінің тектоникалық анықтамалары.
5-6
4.Геологиялық құрылымы.
7
5.Нұрқазған типті кендердің минералогиясы.
8-9
6.Мыс минералы.
10-17
7.Нұрқазған кен орнының мыс концентратын алу технологиялары.
17-20
Қорытынды.
Алынған әдебиет.
21

1
Кіріспе.
I. Жалпы ережелер
1. Жер мониторингi - болып жатқан өзгерiстердi уақытында анықтау, оларды бағалау, одан әрi дамуын болжау және жағымсыз процестердi болдырмау және оның зардаптарын жою мақсатында жүргiзiлетiн, жер қорының сапалық және сандық жай-күйiн базалық (бастапқы) жедел, мерзiмдi байқау жүйесiн бiлдiредi.
2. Жер мониторингi - қоршаған табиғи ортаның жай-күйiне мониторингтiң құрамдас бөлiгi және онымен бiр уақытта басқа да табиғи орталарға мониторинг жүргiзуге арналған база болып табылады. Ол мемлекеттiк жер кадастрын, жерге орналастыруды, жердiң пайдаланылуына және қорғалуына бақылау жасауды және жер ресурстарын мемлекеттiк басқару саласындағы өзге де функцияларды жүргiзудi тиiстi ақпаратпен қамтамасыз етедi.
3. Жерге меншiк нысандарына, оның мақсатты арналуына және жердi пайдаланудың сипатына қарамастан Қазақстан Республикасының барлық жерi бойынша жер мониторингiнiң объектiсi болып табылады.
4. Жер мониторингiн жүргiзу кезiнде жердiң жай-күйiне әсер ететiн мынадай процестер:
эволюциялық (дамудың табиғи-тарихи және әлеуметтiк-экономикалық процестерiмен байланысты);
циклдық (табиғи сипаттың өзгеруiнiң тәулiктiк, маусымдық, жылдық және өзге де уақыттық кезеңдерiмен байланысты);
антропогендiк (адамның қызметiмен байланысты);
төтенше жағдайлар (авариялармен, апаттармен, табиғи және экологиялық зiлзалалармен және басқаларымен байланысты) анықталады.
5. Жер мониторингiн жүргiзуге арналған ақпараттардың көздерi болып, жүйелi байқаудың, суреттердiң, тексерулердiң, түгендеудiң нәтижелерi, жердiң пайдаланылуы мен қорғалуына мемлекеттiк бақылау жасаудың материалдары, архивтiк деректер, жерлердiң сапалық жай-күйi туралы басқа да мәлiметтер қызмет етедi.
6. Қазақстан Республикасы Жер ресурстарын басқару жөнiндегi агенттігі жер мониторингiнiң нәтижелерiн Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 1996 жылғы 6 маусымдағы N 710 қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасында мемлекеттiк жер кадастрын жүргiзудiң тәртiбiне сәйкес жер, оның сапалық жай-күйi және пайдаланылуы туралы есептiң құрамында атқарушы органдарға бередi.
7. Мемлекеттiк бағдарламаларға сәйкес жер мониторингiн жүргiзу жөнiндегi жұмыстар бюджеттiк қаражаттың есебiнен жүзеге асырылады.
8. Қазақстан Республикасы халықаралық ғылыми-техникалық бағдарламаларға сәйкес жердiң кең ауқымды мониторингi жөнiндегi жұмыстарға қатыса алады.
Жер мониторингi жөнiндегi мемлекетаралық және халықаралық бағдарламаларды қаржыландыру - Қазақстан Республикасы басқа мемлекеттермен жасасқан келiсiмдерде және шарттарда айқындалған тәртiппен және талаптарда бюджетте көрсетiлген мақсаттарға арнап көзделген қаражат есебiнен және шегінде жүзеге асырылады.

2
II. Жер ресурстарын басқару жөнiндегi орталық
уәкiлеттi орган мен оның жергiлiктi жерлердегi
органдарының функциялары
9. Жер туралы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес жер мониторингiн жүргiзудi ұйымдастыру жер ресурстарын басқару жөнiндегi орталық уәкiлеттi органға және оның жергiлiктi жерлердегi органдарына жүктеледi.
10. Қазақстан Республикасы Жер ресурстарын басқару жөнiндегi агенттігі:
1) аэрофотоғарыштық, жобалау-зерттеу, жерге орналастыру, топографиялық-геодезиялық, картографиялық, топырақтық, геоботаникалық, бағалау жұмыстары мен жер мониторингiн жүргiзу үшiн қажеттi өзге де зерттеулер мен тексерулердi жүргiзудi ұйымдастырады;
2) белгiленген тәртiппен өзiнiң құзыретiнiң шегiнде:
барлық мемлекеттiк органдар, басқа да заңды және жеке тұлғалар үшiн мiндеттi болып табылатын, жердiң мониторингiн жүргiзу үшiн қажеттi әдiстемелiк нұсқаулар мен нұсқаулықтарды, құжаттардың нормативтерi мен стандарттарын;
жердiң жай-күйiн байқау пункттерiнiң аумақтық-аймақтық желiлерiн әзiрлейдi және бекiтедi;
3) жердiң жай-күйiн байқау пункттерiнiң аумақтық-аймақтық желiлерiнде, сондай-ақ жағымсыз процестерге ұшыраған аймақтарда жер мониторингiн жүргiзудi ұйымдастырады және үйлестiредi;
4) жер мониторингi деректерiнiң басқа табиғи орталар мониторингiнiң мәлiметтерiмен өзара үйлесуiнiң сақталуын қамтамасыз етедi;
5) жер ресурстарын басқару жөнiндегi жергiлiктi уәкiлеттi органдар мен жер ресурстарын басқару жөнiндегi орталық атқарушы орган жүйесiнiң өндiрiстiк бөлiмшелерiнiң жер мониторингiн жүргiзуiне бақылауды жүзеге асырады;
6) жыл сайын, белгiленген мерзiмдерде Қазақстан Республикасының Үкiметi мен мемлекеттiк басқару саласындағы мүдделi орталық атқарушы органдарға мемлекеттiк жер кадастры мен жер мониторингi деректерiнiң негiзiнде жасалған Қазақстан Республикасындағы жерлер, олардың сапалық жай-күйi мен пайдаланылуы туралы жиынтық есеп ұсынады;
7) iрi табиғи кешендер, облыстар және тұтастай алғанда республика бойынша жерлердiң жай-күйi туралы материалдарды iрiктеудi, жүйелендiрудi және қорытуды жүзеге асырады;
8) жер мониторингi деректерiн алудың, өңдеудiң және сақтаудың автоматтандырылған әдiстерiне кезең-кезеңмен көшу жөнiндегi жұмыстарды жүргiзудi қамтамасыз етедi;
9) республикалық деңгейде ақпараттарды жаңартуды, сақтауды, қорғауды және оған кiру құқығын жүзеге асырады және қамтамасыз етедi;
10) көрсеткiштерге ақпараттық-анықтамалық қызмет көрсетудi жүзеге асырады.
11. Облыстардың (республикалық маңызы бар қалалардың) жер ресурстарын басқару жөнiндегi комитеттерi:

3
1) мониторинг жүргiзудiң, сондай-ақ жердiң жай-күйiн байқау пункттерiнiң желiлерiн облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың аумақтарына орналастырудың бағдарламасын әзiрлейдi және оларды Қазақстан Республикасының Жер ресурстарын басқару жөнiндегi агенттігінiң бекiтуiне ұсынады;
2) облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың деңгейiнде базалық және мерзiмдi жер мониторингiн жүзеге асырады;
3) жекелеген табиғи кешендер, аудандар, облыстар бойынша жер мониторингiнiң деректерiн қорытады;
4) жыл сайын белгiленген мерзiмде тиiстi атқарушы орган мен Қазақстан Республикасы Жер ресурстарын басқару жөнiндегi агенттігіне мемлекеттiк жер кадастры мен жер мониторингi деректерiнiң негiзiнде жасалған облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың жерi, олардың сапалық жай-күйi мен пайдаланылуы туралы есеп, ал айрықша қауiптi процестер анықталған кезде - жедел мәлiметтер ұсынады;
III. Жер мониторингiнiң құрылымы
13. Жер мониторингiнiң құрылымы жердiң негiзгi мақсатты арналуымен және аумақтық ауқымымен айқындалады.
14. Мониторинг жердiң мақсаттық арналуының ерекшелiгi ескерiле отырып жүргiзiледi және жердiң санаттарына сәйкес келетiн iшкi жүйелерге:
ауыл шаруашылығы мақсатындағы жердiң мониторингiне;
елдi мекендердегi (қалалардағы, поселкелердегi және селолық елдi мекендердегi) жердiң мониторингiне;
өнеркәсiп, көлiк, байланыс, қорғаныс және өзге ауыл шаруашылығы емес мақсаттағы жердiң мониторингiне;
ерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы жердiң, сауықтыру мақсатындағы, рекреациялық және тарихи-мәдени мақсаттағы жердiң мониторингiне;
орман қоры жерiнiң мониторингiне;
су қоры жерiнiң мониторингiне;
запастағы жердiң мониторингiне бөлiнедi.
15. Аумақтық ауқымына қарай республикалық, аймақтық және жергiлiктi жерлердiң мониторингi жүзеге асырылады:
республикалық - Қазақстан Республикасының барлық аумағын қамтиды;
аймақтық - физикалық-географиялық, әкiмшiлiк, экономикалық және өзге де шекаралармен шектелген аумақтарды қамтиды;
жергiлiктi - жекелеген жер учаскелерi мен ландшафтық-экологиялық кешендердiң қарапайым құрылымдарына дейiнгi аймақтық деңгейден төмен аумақтық объектiлерде жүргiзiледi.

4
Нұрқазған тау-кен байыту комбинаты-мыс кені шикізатын өндіретін қазақстандық кәсіпорын. Теміртау қаласынан солтүстікке қарай 10 километр және Самарқанд су қоймасының солтүстік жағалауынан 2,5 километр қашықтықта, Түлкілі тауының ауданында (Синяя сопка, 594 М) орналасқан. Шикізат базасы-Самара мыс кен орны. Қазақмыс корпорациясының Қарағандыцветметөндірістік бірлестігінің құрамына кіреді.
Тарихы:
1935 жылы басталған Самара мыс-порфир кен орнын іздеу және бағалау жұмыстары 1953, 1961, 1963 және 1971 жылдары жалғасты. Кен орнының кен алаңын одан әрі барлауды Орталыққазгеология өндірістік-геологиялық бірлестігі жүргізді (1972-75).
1990-шы жылдардың басында Қазақстан Үкіметі австралиялық BHP компаниясының кен орнын пайдалану құқығын ұсынды, алайда ол бас тартты . 2002 жылы кен орнын жер қойнауын пайдалану құқығы Қазақмыс корпорациясына берілді. 2003 жылдың 15 қаңтарында Нұрқазғанкенішінің ашылуы болды, ал 2006 жылдың сәуірінде Қарағайлы КБК, Нұрқазған, Абыз және Құсмұрын кеніштерін, Борлы көмір департаментін (Молодежный және Қушоқы разрездері), Қарағанды құю зауытын және қосалқы кәсіпорындарды біріктірген Қарағандыцветмет өндірістік бірлестігі құрылды. Сол жылдың қыркүйегінде карьердің, шахтаның және салынған байыту фабрикасының негізінде Нұрқазған КБК құрылды . КБК құрылысы кезінде кейбір қазақстандық ғалымдар Теміртау өнеркәсіптік торабынан тыс өндірістің ең лас құрауыштарын (байыту фабрикасы мен қалдық қоймасы) шығару туралы ұсыныс айтқан болатын.
Нұрқазған кеннің тектоникалық анықтамалары:
Кен алаңының орталық бөлігіндегі кен орнының батыс учаскесінің алабы енгізудің бірінші фазасындағы кварцты диориттерден, гранодиориттерден, гранодиориттерден-екінші порфирден тұрады
массив түзілуін аяқтайтын фазалар мен интрузивті брекчиялар . Массив диабаздардың кеуделік дайкалары жиі шектелетін үзілісті бұзылулар желісімен сынған.
Енгізудің екінші кезеңіне Мыстың, алтынның, күмістің, молибденнің кен гидротермалдық ерітінділерін әкелу және оларды енгізудің бірінші фазасындағы кварц диориттерінің интрузивті брекчияларында кейіннен кеннің ыдырауы байланысты. Негізгі кенді минерал-халькопирит
цементтің рөлі брекчий, ұялар, тамырлар мен ойықтарды құрайды. Сульфидті мыс-порфирлі
алтын-мыс кендері гидротермальды түрде өзгертілген интрузивті брекстердің өзек тәрізді денесімен байланысады, оның пішінін тұтастай қайталайды. Кен аймағында нақты геологиялық шекаралар жоқ.
Олар тек химиялық талдау нәтижелері бойынша анықталады. Қапталдағы кен аймағының орталық бөлігінде қуаты 400 м дейін тұтас кендену
расщепляется арналған маломощные, бірте-бірте выклинивающиеся денелері. Кен шоғыры 800 м-ге дейін созылған субмеридионалды бағытта созылған нысаны бар
көлденеңінен ені 400 м дейін (+ 300 - 120) м, батысқа қарай (77° дейін). Құлаш
құлау бойынша кендену-1360 м дейін
5
МАССИВТЕГІ НЕГІЗГІ КЕРНЕУЛЕРДІҢ БАҒЫТТАРЫН АНЫҚТАУ
Ауырлық Заңына сәйкес негізгі кернеулердің бірі массивте әрекет етеді
тік және Н тереңдігінде σ в = γ h , мұндағы γ -- тау жыныстарының орташа меншікті салмағы анықталады. Көлденең жазықтықтағы басқа екі негізгі кернеудің әсер ету бағыттары, әдетте, геологиялық құрылымдармен, атап айтқанда кен шоғырларының созылуымен және құлауымен байланысты.
М. В. Гзовскийдің әдістемесі бағыттарды кинематикалық қайта құруға мүмкіндік береді
массивтегі негізгі кернеулердің әрекеті, конъюгаттардың өзара орналасуына негізделген
Тектоникалық бұзылулар: ең үлкен тектоникалық кернеулер бисектор арқылы әрекет етеді
олардың арасындағы өткір бұрыш. Нұрқазған кен орны ауданының геологиялық картасындағы тектоникалық жарықтар бойынша (сурет. 1) ең үлкен көлденең кернеулердің басым бағыты субмеридионалды (с - Ю) екенін табамыз. Бұл кеніш массивінде ең үлкен көлденең тектоникалық кернеулер кен денесінің бойымен (С - Ю) бағытта, ал ең кішілері-кен шоғырының (З - В) бағытта құлауымен қиылысады деп болжауға мүмкіндік береді.

Сур. 1. Тектоникалық жарықтары бар (тұтас сызықтар -- белгіленген; штрихтік -- болжанатын) және қайта жаңартылған бағыттағы кен орны ауданының геологиялық картасы
тектоникалық кернеулердің әсері

6
Геологиялық құрылымы.

Шығыстан және батыстан кенді түзілімдердің шығуы бірдей аттас күшпен шектеледі
(сурет 2); ішінде екенін ескеру маңызды
батыстың жатқан бөлігінің солтүстік бөлігі
тар, бірақ ұзартылған
полиститикалық серпентиниттік меланж аймағы, олист, олистостром тізбегіне кіреді, мұнда әр түрлі көлемдегі құмтастар, яшмалар мен базальттардың тастары мен блоктары кездеседі. Шамасы, бұл шөгінділерді ТТ шығыстан іргелес жатқан YNKM шеңберінде кең дамыған Жоғарғы Ордовиктің Катсиан кезеңінің олистостромымен салыстыруға болады.
Нұрқазған қабаттарының жанартау-пирокластикалық шөгінділері өте жақсы
түсі мен құрамы бойынша ерекшеленеді. Кен орнының орталық бөлігі жасыл түсті болып табылады вулканикалық-пирокластикалық шөгінділер, онда агломерат туфтары сирек кездеседі андезит-базальт және базальт порфириттерінің лавалары мен автомагматикалық брекциялары сирек кездесетін ірі түйіршікті туфтардың горизонттары мен муфиттер мен алеуротуфиттердің жұқа линзаларымен қабыстырылған. Жоғарыда пелитикалық, пелиттік-псаммиттік туфиттер, туф-конгломерат брекциялары горизонты орналасқан, олардың орнын литокристалды-крастикалық туфтар мен андезидтік құрамды лавалар басады. Жасыл түсті Нұрқазған қабатында, қызыл түсті.Төменгі девондық Жарсор қабатының вулканогендік-терригендік шөгінділері.төменгі девонның жарсор свитасының вулканогендік-терригендік шөгінділері.Жарсор қабаты әр түрлі түйіршікті туфасты құмтастардан, қиыршық тастардан,алевролиттер мен аралық құрамдағы дөрекі-детритті туфтар аз; метаморфтық және фрагменттері бар қиыршық тас-конгломераттар секцияның түбінде болады.кремнийлі жыныстар, сонымен қатар Жоғарғы Ордовиктің әктастары.
Терраның орталық бөлігінде габбро-монзониттоналит полифаза кешенінің гранитоидтары ұшырасады
7
Нұрқазған типті кендердің минералогиясы.
Негізгі парагенетикалық бірлестіктердің минералдарын біз Tescan Vega II сканерлейтін электронды микроскопты қолданып зерттедік
бұрын алынған деректерді толықтырған INCA Penta Fetx3 микробымен, С.А. Журутин (1998) CAMECA SX-100 электронды зондты микроанализаторда (Техникалық
Клаусталь университеті, Германия).
Мыс негізгі кен компоненті болып табылады және 85% халькопиритпен ұсынылған,
борнит, ковелин және халькоцит сирек кездеседі. Батыстағы байланысты компоненттер
кен денесі Au, Mo, Ag, Pt, сондай-ақ минералогиялық Te, Se, Pd
ғылыми зерттеулер анықталған жоқ.
Минералданудың мезотермиялық сатысының минералды құрамы. Халькопириттің химиялық құрамы айтарлықтай тұрақты және стандартты формулаға (%) жақындайды:
Cu = 34,13, Fe = 30,18, S = 34,57; тұрақты қоспалар (%) да атап өтіледі: Pb (0,07), Sb
(0,03), Ag (0,02), Mn (0,14), Cd (0,03). Дисперсті қосылыстар құрамында күміс бар борниттің (%) құрамы бар: S (25.86-21.98), Fe (18.98-7.90), Cu (30.79-22.52), Ag (46.08-24.46) және құрамында күміс бар халькопирит (%): S (33.03), Fe (24.74), Cu (31.88), Ag (10.35).
Боркит (S = 26,3%, Cu = 61,1%, Fe = 11,96%) парагенезде халькопирит бар
Ag (0,02-0,432%) және Pt (0,06-0,159%) қоспалары, сонымен қатар шамалы концентрациясы бар
As, Mn, Cd. Басқа парагенетикалық бірлестіктердің борниттерінде екенін атап өткен жөн
платина қоспалары орнатылмаған.
Халькопирит пен борнитпен парагенездегі пирит (S = 53,52%, Fe = 46,48%) құрамында
қоспа элементтері (%): Ag (0,12 дейін), Ni (0,01), V (0,03 дейін) және өте сирек Au (0,02). Деңгей
микроэлементтердің мазмұны, басқа парагенездердің пириттері, ерекшеленбейді.
Нұрқазған типіндегі рудаларға алтын қосындыларының құрамы өте өзгермелі. Халькопирит пен борнитпен парагенездегі алтынның құрамында (%): Au = 88,5, Ag = 10,89, Cu = 0,15, Fe = 0,8,
ал полиметалл қауымдастығының алтынында Au концентрациясы = 73,34% төмен, бірақ құрамында Ag = 25,96% және Zn = 1,11% жоғары.
Минералданудың эпитермиялық сатысының минералды құрамы. Сфалерит (Zn = 71,76%,
S = 28,24%) парагенезде халькопиритпен микроэлементтер болмайды. Перифериялық және қабаттасқан полиметалл минералдануының сфалериті S құрамымен 32,88-32,61% айырмашылығы жоқ; алайда Zn концентрациясы (сәйкесінше 64,22 - 61,34%)
қоспалардың елеусіз ауытқуымен ерекшеленеді: Cu - 0,138, 0,27%; Fe - 0,52,
0,37%; Cd - 0,51, 0,39%; Pb - сәйкесінше 0,53, 0,42.
Галена (Pb = 79,16%, S = 6,74%) парагенездегі халькопиритпен Cu (7,40%) байытылған және
Zn (6,71%). Перифериялық және қабаттасқан полиметалл минералдану галенасы мүлдем басқа химиялық құрамға ие (%): Pb = 85,25, S = 13,43, Cu 0,1, Sb 0,01;
Ag (0,08% дейін) және Cd (0,04%) сирек кездеседі.
Фахлордың химиялық құрамы тұрақты (%): S (27.85), Cu (41.85), As

8
(20.90), Zn (6.27) және купирлі теннантитке сәйкес келеді, бірақ қоспалық элементтердің мазмұнында айқын айырмашылық бар. Ферругинді (Fe = 2,62%) теннантит құрамында 0,56% дейін Ag бар, ол
полиметаллды ассоциацияға тән, сирек өңделмеген руда алмастырады
пиритті жауын-шашынмен халькопирит, мұндағы Fe (3,0%) және Sb (1,0)
%). Ag-дің жоғарылауы (0,60%) аралас флорада да байқалды (%):
Sb = 14.16, As = 11.82, Zn = 6.30, Cu = 39.79, S = 26.52, Fe = 1.85. Ашық кендер (S = 27,75%,
Калий метасоматиттерінің Cu = 41,70%, Fe = 1,44%, Zn = 6,63%, As = 21,03) құрамы жағынан да купирлі теннантитке сәйкес келеді, бірақ құрамында Ag қосылыстары жоқ. Бөлек топ құрылды
құрамында Pb = 13,23%, сондай-ақ S = 21,98%, Cu = 36,54%, As = 7,39 жоғары малиновскит
%, Sb = 13,72% және көміртекті малиновскит (%): C (21.05), S (14.46), Fe (1.43), Cu
(27.16), Zn (4.07), Sb (13.71), Pb (18.13).
[13] бойынша флорада теллур мен алтынфилиттің болмауы эпитермальды кен денелерінің жоғарғы бөлігінің толығымен эрозияға ұшырағанын көрсетеді, бұл тұжырыммен келіспейді
[14] Нұрқазған ММММ эрозиясының төмен деңгейі туралы.
Ba-O-Mo + (Cu) фазалары келесі мазмұнмен табылды (%): Ba (42.80), O
(33.68), Mo (22.65), Cu (0.87). Титан (IV) сульфид (%): S (13.14), O (69.21), Ti (17.65). Қорғасын (II) карбонатының келесі химиялық құрамы бар (%): Pb = (6.00), C (21.55), O (18.53) және
құрамында Fe (1,80%) және Cu (2,27%) қоспалары бар. Темір қоспасы бар доломит кристалдары бар (%): C (22.95), O = (4.10), Ca (12.09), Mg (5.76), Fe (5.11).
Микропробтарды талдау нәтижелері тек борнит деп болжайды
(негізгі кен парагенезі) құрамында Pt (1480 ppm дейін) жоғары концентрациялары бар, бұған дейін Р.М. Антонюк [6]. Бұл деректер рұқсат етілді
Нұрқазған кенінің кендерінде платина-металдың минералдануының болуын дәлірек анықтау, оның болуы бұрын Батыс кен денесінде белгілі болған
жүргізген химиялық талдау нәтижелері бойынша М.Н. Чертилин (2006).

9
Мыс (латынша Cuprum; Cu) - элементтердің периодтық жүйесінің І-тобындағы химиялық элемент, атомдық нөмірі 29, атомдық массасы 63,546. Табиғатта тұрақты екі изотопы бар: 63Cu және 65Cu. Жер қыртысындағы массасы бойынша мөлшері 4,7.10 - 3%. Негізгі минералдары: халькопирит, халькозин, ковеллин, малахит, азурит. Пластикалық қызыл түсті металл, кристалл торы қырлары центрленген кубтық, тығыздығы 8,94 гсм3, балқу t 1084,5°С, қайнау t 2540°С, тотығу дәрежесі +1, +2. Құрғақ ауадағы бөлме температурасында тотықпайды. Қыздырғанда ауада CuО және Cu2О-ға дейін тотығады, галогендермен, S, Se, HNO3, H2SO4-пен әрекеттеседі. Аммиак, цианидтермен, т.б. кешенді қосылыстар түзеді. Сульфид концентратын балқытып, одан түзілген мыс штейнін қара мысқа дейін тотықтырып, оны жалынмен не электролиттік әдіспен тазарту арқылы; гидрометаллургиялық әдіс - құрамында мысы бар минералдарды күкірт қышқылымен (немесе NH3 ерітіндісімен) өңдеп, одан әрі электролиздеу арқылы алады. Мыс кабельдердің, электр қондырғылары мен жылу алмастырғыштардың ток өткізгіш бөлігін жасау үшін пайдаланылады; қорытпалардың (латунь, қола, мыс-никель, т.б.) құраушысы ретінде қолданылады.
Мыс кентастары
Құрамынан мыс алынатын табиғи шикізат. Оның құрамына мысы бар 240-тан аса минерал кіреді. Олардың ішінде өнеркәсіптік негізгілері: халькопирит (құрамындағы мыстың мөлшері 34%), борнит (63,3), ковеллин (66,4), халькозин (79,8), теннантит (57), тетраэдрит (52,3), энаргит (48,3), куприт (88,8), тенорит (79,8), малахит (57,7), азурит (55,3), хризоколла (36,1), брошантит (56,2), атакамит (59,5). Мысты құмтас кен орындарында мыстың мөлшері көп болады. Қазақстанда бұл кен типтері басты орында (мысалы, Жезқазған кен орны). Минералдық және химиялық құрамдарына байланысты мыс кендерінің технологиялық сорттары сульфидтік, тотыққан, аралас болып ажыратылады. Сонымен қатар мыс кендері сом және сеппелі-тарамшалы болып бөлінеді. Қазақстанда мыс кендерінің ірі кен орындарына Жезқазған, Қоңырат, Ақтоғай, Жаманайбат, т.б. жатады.
Мыс концентраты
Пайдалы қазылымдарды байыту өнімі, не шикізатты химиялық өңдеудің өнімі. Бұл өнімдерде пайдалы концентрат мөлшері бастапқы шикізаттағыдан көп болады. Олар байыту фабрикасынан тікелей пайдалануға не металлургиялық өңдеуге жіберіледі. Металлургиялық өңдеуге жіберер алдында оларды флотациялық байытудан өткізеді. Мыс кенін байыту барысында негізгі алынатын өнім, құрамындағы мыс 55%-ға жететін (көбінесе 10%-дан 30%-ға дейін) мыс концентраты болып есептелінеді. Ал флотация кезінде мыстың концентратқа өту шығымы 80%-дан 95%-ға дейін болады. Байыту барысында мыс концентратынан басқа қосымша пиритті және түсті металдар концентраттары (мырышты, молибденді, т.б.) алынады. Қазақстанда мыс шикізат көздері Орталық, Шығыс (Кенді Алтай) және Оңтүстік Қазақстан облыстарында шоғырланған. Соңғы жылдары мыс-мырыш күрделі концентраттарын балқытып, ұсатып өңдеу, автогенді балқытып өңдеу тәсілдері Балқаш мыс зауытында жүргізілуде.

10
Мыстың жаратылысы
Гидротермалық және ол көбінесе мысты минералдардың жер бетінде ыдырауынан шығады. Мыстың кейінгі жаратылысын көрсету үшін халькопирит атты мысты минералдың ыдырауын келтірейік: CuFeS2 - * FeSO4 --Cu. Осы ыдыраудың нәтижесінде мыспен қатар малахит, азурит минералдары да пайда болады
Жалпы мыс туралы
Дүние жүзінде 70-тен астам түсті металл балқытылады. Оларды 14 сала өндіреді. Олардың барлығы қосылып түсті металлургияны құрайды. Түсті металдардың көп бөлігі аз уақыттан бері ғана пайдаланыла бастады. Ғылыми-техникалық революцияның нәтижесінде олар кеңінен қолданысқа түсті. Реактивті ұшақтар, ғарыш кемелерін, атом реакторларын жасау үшін ерекше қасиеттері бар, мүлдем жаңа конструкциялық мателиалдарды қажет етті. Ондай қасиеттер тек түсті металдарда ғана бар. Қорғасын, никель және қалайы жемірілуге (коррозия), титан ыстыққа төзімді келеді, ал күміс, мыс және алюминий жоғары электр өткзгіштігімен ерекшелінеді. Сондықтан, олардың қолдану аясы өте ауқымды: медициналық аспаптар мен материалдардан бастап күрделі электроника мен ядролық техника осы металдардан жасалады және әр металл өз кәсібін тапқан. Адамдар металдардың ішінде алғашқы болып мысты рудадан тез еритін, оңай бөлінетін болғандықтан ерте кезден қолдана бастаған. Ескі замандарда негізінен қалайы мен мыс қосындысы нәтижесінде қола алынып, қару-жарақ дайындалған. Бұл адамзат тарихында қола дәуірі ретінде белгілі. Мыстың латынша Cuprum атауы Кипр аралына байланысты онда біздің заманымызға дейінгі ІІ мыңжылдықта мыс рудниктері қолданылып балқытылған. Страбон жазбаларында мыс Эбвей жеріндегі Халкида қаласының атымен Халкос деп аталған. Осы сөзден ескі грек тілінде мыстан және қоладан жасалған заттар, ұсталық өндіріс, ұсталық заттар мен құймалар атаулары шыққан. Мыстың екінші латыншы атауы AES (санскр, ayas, гот тілінде air, неміс тілінде err, ағылшынша ore) руда немесе рудник дегенді білдіреді. Еуропа тілдерінің үнді-герман теориясында қолданылып, орыстың медь(полякша miedr, чех тілінде - med) ескі немісше smida (металл) және shmied (ұста, ағылшынша smith) сөздерінен шығарады.Әрине, бұл сөздердің түбірлерінің туыстығына дау жоқ, бірақ та бұл екі сөзде гректің рудник, копь деген сөзінен бір-біріне байланыссыз түрде шыққан. Осы сөздерден басқада туыс атаулар шыққан - медаль-медальон(французша medaile). Орыстың ескі жазбаларында мыс және мыстан жасалған деген сөздер кездеседі. Алхимиктар мысты Венера (Venus) деп атаған. Қазақстанда да мұндай атаулар ерте заманннан бар. Олардың атауларын ерте кезде өмір сүрген ата-бабаларымыз қойған, және де осы күнге дейін сол аттарын сақтап қалған. Мысалы: Мыстау, Мыстөбе, Жезді тағы басқа сол сияқтылар. Көптеген түсті металдардан сапасы жөнінен бастапқы материалдардан да асып түсетін қорытпалар жасалады. Мыстың қалайымен (қола), мырышпен (жез), никельмен (мельхиор), алюминиймен (дюралюминий) қорытпалары бұрыннан қолданылып келсе, ал берилий қоласы ҒТР дәуірінде пайда болды.

11
Қасиеттері
Физикалық қасиеттері
Мыс қызғылт-сары түсті, жұмсақ металл. Ауада жылдым тотығып, ашық қызыл-сары рең береді. Мыс жұқа түрінде көгілдір-жасыл түске ие. Мыс куб тәріздес көпбұрышты торшадан құралған. Кеңістікте тобын F m3m, a = 0,36150 нм, Z = 4 құрайды. Мыс өте жоғары жылу және электр өткізгіштігімен(электрөткізгіштік-к үмістен кейін 2 орында, 200С та өздік өткізгіштік 55,5-58МСмм) белгілі. Екі тұрақты изотобы бар. 63Cu және 65Cu. Бірнеше радиоактивті изотоптары да кездеседі. Ең көп сақталынатын изотобы 64Cu, оның жартылай ыдырау периоды 12,7 сағ. Бұл екі нұсқамен ыдырап, басқа заттар түзіледі. Мыстың әртүрлі құймалары белгілі: мырыш пен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.