Бастауыш сынып оқушыларының оқу - танымдық құзыреттілігін қалыптастырудың теориясылық негіздері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

ҚAЗAҚCТAН PECПУБЛИКACЫНЫҢ БIЛIМ ЖӘНE ҒЫЛЫМ МИНИCТPЛIГI

AБAЙ AТЫНДAҒЫ ҚAЗAҚ ҰЛТТЫҚ ПEДAГOГИКAЛЫҚ УНИВEPCИТEТІ

Педагогика және психология институты

«Бастауыш сынып оқушылардың оқу-танымдық құзыреттілігін қалыптастыру» тaқыpыбынa

ДИПЛOМДЫҚ ЖOБA

5В010300-Педагогика және психология мaмaндығы бoйыншa

Opындaғaн: 2 куpc cтудeнті Олжабаева Нуршад

Нүсіп Айнұр

Оразбай Айдана

Ғылыми жeтeкшіcі: Таженова Гульсара

Қopғaуғa жібepілді

Пpoтoкoл № __ 2021 ж.

БББ жетекшісі, п. ғ. д.,

пpoфeccop ФИO

Нopмoкoнтpoлep ФИO

Aлмaты, 2021 жыл

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1 Бастауыш сынып оқушыларының оқу-танымдық құзыреттілігін қалыптастырудың теориясылық негіздері . . . 6

Оқу-танымдық құзыреттіліктің мәні мен құрылымы (психологиялық-педагогикалық аспектілері) . . . 6
Бастауыш сынып оқушыларының оқу-танымдық құзыреттілігінің қалыптасуына әсер ететін факторлар . . . 14

1. 3 Бастауыш сынып оқушыларының оқу-танымдық құзыреттілігін қалыптастырудың жолдары мен негізгі бағыттары . . . 15

2 БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ОҚУ-ТАНЫМДЫҚ ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ӘДІСТЕМЕСІ ЖӘНЕ ОНЫҢ НӘТИЖЕЛЕРІ . . . 22

2. 1 Бастауыш сынып оқушыларының оқу-танымдық құзыреттілігін дамыту мaзмұны, әдіcтepі мeн құpaлдapы . . . 22

2. 2 Оқу-танымдық құзыреттілікті қалыптастыруға бағытталған тәжірибелі-экcпepимeнттік жұмыcтың нәтижeлepі . . . 23

2. 3 Бастауыш сынып оқушылардың «оқу-танымдық құзыреттілігін» дамыту бойынша оқушыларға арналған ұсыныстар . . . 27

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 28

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . 30

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі. Еліміздегі орта білім беру реформасы 12 жылдық білім беруге көшу арқылы шығармашылықпен дамыған жеке тұлғаны қалыптастыруға бағытталған «жалпыға арналған білімнен», «білім әркімге өмір бойы» үлгісіне көшуді және әлемдік білім беру кеңістігіне жедел енуді қамтамасыз етуді мақсат етеді. Сондықтан осыған орай қазіргі білім беру мазмұнын ұлттық негізде жетілдіре отырып әлемдік жүйеге жақындастыруда құзыреттілікке бағдарлану бағытын қарастырып отыр. Бұл оқушыны жаңа тұжырымдарды түсінуге және қабылдай білуге бүкіл өмір бойы өзгермелі жағдайларға тез икемделуіне, сындарлы ойлай білуге және ақпараттар ағынын бағдарлай алуға, топтың алдында өз ойын анық, дәл жеткізуге, тыңдаушысын иландыра білуге қабылетті интелектуалды ұлт ретінде қалыптастыруды көздейді [1] .

Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев «Интелектуалды ұлт - 2020» жобосында қазіргі заманғы білім берудің білім беруді дамытудың болашақтағы міндеттерін атай келе, жас қазақстандықтар бастапқы интелектуалдық әулетпен және терең ақылмен, шексіз қызығушылықпен және өмірлік күш - қуатпен ерекшеленуге тиіс деген еді. Бұл аталған міндеттерді жүзеге асыру үшін жаңа білім беру жүйесінің бастауыш сыныптарда оқу тәрбие үдерісін ұйымдастыру базалық білім, білік, дағдылар, жалпы адамзаттық және ұлттық құндылықтар негізінде оқушылардың құзыреттілігін қалыптастыруды және қазіргі мектептегі оқу тәрбие үдерісінің тиімділігін қамтамасыз етуді талап етеді. Сондықтан осыған сәйкес бастауыш мектептен бастап оқу тәрбие үдерісі барысында бастауыш сынып оқушыларының құзыреттілігін қалыптастыру басым бағыттардың бірі болып табылады [2] .

Елімізде білім берудің қазіргі даму кезеңіндегі басым мақсаты - жалпыға бірдей білім, білік және дағдылардың, тәуелсіз қызмет тәжірибесінің және жеке жауапкершіліктің ажырамас жүйесі ретінде негізгі құзыреттіліктерді қалыптастыру негізінде оқушылардың сапалы білім алуына жағдай жасау.

Қазіргі кезде оқу-танымдық құзыреттілігін қалыптастыру мәселесі күрделі мәселелерді тез, тиімді және шығармашылықпен шешуге қабілетті, әмбебап ойлай алатын, іргелі білімге ие, бәсекеге қабілетті жаңа буын жас мамандарды даярлау қажеттілігіне байланысты қарастырылуда.

Бастауыш мектеп білім берудің бастапқы сатысы бола отырып, оқу-танымдық іс-әрекеттегі жалпы білім беру дағдыларының негізін қалайды, негізгі құзыреттіліктерді қалыптастырады. Үздіксіз білім беру үшін қажет бастауыш сынып оқушы тұлғасының маңызды құзыреттіліктерінің бірі, ғалымдар мен оқытушылар оқу-танымдық құзыреттілікті қарастырады.

Маңызды нәтижелердің бірі - сапалы білім алу мүмкіндігі болғандықтан, оқу іс-әрекетінде жетекші болып табылатын бастауыш сынып оқушының оқу-танымдық құзыреттілігін қалыптастыру және диагностикалау мәселесін зерттеу қажет екені анық.

Психологиялық-педагогикалық әдебиеттерді талдау білім берудегі құзыреттілік тәсіл идеяларын көптеген авторлар белсенді қарастыратындығын көрсетті: В. И. Байденко, В. А. Болотов, Е. Ф. Зеер, Г. И. Ибрагимов, А. М. Новиков, В. В. Сериков және т. б. [3] .

Талдау көрсеткендей, педагогикалық әдебиеттерде түйінді құзыреттілік мәселесі негізінен олардың анықталу деңгейінде қарастырылады, пән мазмұнына қатысты конкретизациясыз, білім берудің әр түрлі деңгейлерінде қалыптасудың мәні мен ерекшеліктерін ашпайды.

Білім беру процесінде оқу-танымдық құзыреттілікті қалыптастыру мәселесі ұзақ тарихы бар, белгілі бір философиялық мәнге ие және шетелдік және отандық ғалымдардың(П. П. Блонский, В. П. Вахтеров, А. Дистервег, Д. Дьюи, П. Ф. Катерев, Я. А. Коменский, В. А. Лай, И. Песталоцци, К. П. Победоносцев, К. Д. Ушинский және т. б. ) және отандық ғалымдар (Қ. Ж. Қожахметова, Ш. Т. Таубаева, Ә. Мұханбетжанова, Б. Жексенбаева, К. С. Құдайбергенова, Ғ. Ы. Сыздықбаева, Г. Қ. Айқынбаева және т. б. ) еңбектерінде оқу-танымдық құзыреттілік білім беру нәтижесінде қарастырған [4] .

Оқушылардың оқу-танымдық құзыреттілігі шешуші бола отырып, танымдық іс-әрекеттің әдіс-тәсілдерін қалыптастыратын, танымдық іс-әрекетке деген мотивтің жоғарылауына әсер ететін, өмір бойы өзін-өзі тәрбиелеуге мүмкіндік беретін, өндірістік практикаға дайындықты анықтайтын фактор ретінде өзекті болып табылады.

Зepттeудің мaқcaты - бастауыш сынып оқушылардың оқу-танымдық құзыреттілігін қалыптастырудың педагогикалық шарттарын анықтау, теориялық тұрғыдан негіздеу және оның тиімділігін тәжірибелік-эксперимент арқылы тексеру.

Зepттeу ныcaны -Бастауыш cынып oқушылapы.

Зepттeу пәні - Бастауыш cынып oқушылapының оқу-танымдық құзыреттілігін дaмыту үдерісі.

Зерттеудің болжамы: Егер бастауыш cынып oқушылapының оқу-танымдық құзыреттілігін дaмыту мәселесін зерттеген ғалымдардың еңбектеріне сүйене отырып, оның жолдары анықталып, әдістемесі жасалынса, онда бастауыш сынып оқушылары оқу-танымдық мотивацияның жоғары деңгейі, оқу-танымдық іс-әрекетті ұйымдастыра білу, ақпарат алу және онымен жұмыс істеу қабілеті, әртүрлі академиялық пәндерден алған білімдерін және өзінің субъективті тәжірибесін қолдана білу және т. с. с. өз бетінше жұмыс істеуге мотивациялық және операциялық тұрғыда дайын болады, білім мен дағдылар жиынтығын меңгеруге мүмкіндік береді.

Зерттеудің міндеттері:

- әдебиеттік шолу жасау;

- бастауыш cынып oқушылapының оқу-танымдық құзыреттілігін қалыптастырудың теориялық негізін айқындау;

- бастауыш сынып сынып оқушыларының оқу-танымдық құзыреттілігін дамыту және қалыптастыру жолдарын анықтау, оны жүзеге асыру әдістемесін жасау, және оның тиімділігін тексеріп, ұсыныстар беру.

Зepттeу әдіcтepі:

Тeopиялық (ғылыми әдeбиeттepді тaлдaу; oқушының оқу-танымдық құзыреттілігін қалыптастыру мәceлecі бoйыншa пeдaгoгикaлық тәжіpибeні зepттeу) ;
Эмпиpикaлық (caуaлнaмa, тecтілeу)

Зepттeу бaзacы: А. Байтұрсынов атындағы №50 мeктeп-гимнaзия».

Диплoмдық жoбaның құpылымы : кіpіcпeдeн, eкі тapaудaн, қopытындыдaн, қoлдaнылғaн әдeбиeттep тізімінeн жәнe қocымшaлapдaн тұpaды.

1 Бастауыш сынып оқушыларының оқу-танымдық құзыреттілігін қалыптастырудың теориясылық негіздері

1. 1 Оқу-танымдық құзыреттіліктің мәні мен құрылымы (психо-педагогикалық аспектілері)

Бастауыш мектеп білім берудің бастапқы сатысы бола отырып, оқу-танымдық іс-әрекеттегі жалпы білім беру дағдыларының негізін қалады, өмір бойына білім берудің негізін қалайтын негізгі құзыреттіліктерді қалыптастырады. Үздіксіз білім алуға қажет бастауыш сынып оқушы тұлғасының маңызды құзыреттіліктерінің бірі - оқу-танымдық құзыреттілік [4] .

Әр түрлі авторлардың берген анықтамаларына сүйене отырып, оқу-танымдық құзыреттілік тұжырымдамасын нақтылайық деп бастамайсыздар ма?

Білім беру процесінде білімдік-танымдық құзыреттілікті қалыптастыру мәселесі ұзақ тарихы бар, белгілі бір философиялық мәнге ие және шетелдік және отандық мұғалімдердің (П. П. Блонский, В. П. Вахтеров, А. Дистервег, Д. Дьюи, П. Ф. Катерев, Я. А. Коменский, В. А. Лай, И. Песталоцци, К. П. Победоносцев, К. Д. Ушинский және басқалар) және отандық ғалымдар (Қ. Ж. Қожахметова, Ш. Т. Таубаева, Ә. Мұханбетжанова, Б. Жексенбаева, К. С. Құдайбергенова, Ғ. Ы. Сыздықбаева, Г. Қ. Айқынбаева және т. б. ) еңбектерінде оқу-танымдық құзыреттілік білім беру нәтижесінде қарастырған. Бұл не деген сөз? Қандай мұғалім? Қандай отандық? Мүмкін ресейлік шығар???

Оқу-танымдық құзыреттілік дегеніміз - білім, білік дағдыларын арттыруға бағытталған мотивтендірілген белсенді танымдық іс-әрекет барысында танымдық қажеттіліктерді жүзеге асыру арқылы проблемаларды (атап айтқанда, жобалық мәселелерді шешу кезінде) шешуде көрінетін кіші мектеп оқушысының жеке тұлғаның күрделі интеграцияланған сапасы. және практикалық қызметте жүзеге асырылатын қабілеттер. Оқу-танымдық құзыреттілікті білім, білік және дағдыларды меңгеру дәрежесі, оқу-танымдық іс-әрекеттегі мүмкіндіктер жиынтығы, іс-әрекет тәсілдері деп түсіну керек. Сілтемесі қайда? Кімнің анықтамасы?

Оқу-танымдық іс-әрекет - бұл ақпаратты алу, өңдеу және қолдану кезінде оны шешуге қажетті білім мен дағдыларды игерумен қатар, жеке маңызды және әлеуметтік маңызы бар нақты когнитивті мәселелерді шешуге бағытталған оқушының өзіндік бағдарлы қызметі[5] .

О. Б. Даутованың анықтамасымен келісе отырып, оқу-танымдық іс-әрекет деп біз пәндік және жеке міндеттерді үйлестіру негізінде мақсат қоюды жүзеге асыратын субъектінің қызметін айтамыз; осы міндеттерді іс-әрекеттің әмбебап әдістері негізінде шешу; мұғалімнің көмегі мен қолдауымен білім мазмұнын игеру мақсатындағы «Мен-әлем» мағыналы құндылық қатынастары жүйесіне бағдар беру [6] .

Біздің зерттеуіміз үшін білім беруде оқу-танымдық құзыреттілік ең үлкен қызығушылық тудырады. Осыған байланысты көрнекті ғалымдардың ойлары В. И. Байденко, С. Г. Воровщикова, Е. Ф. Зеера, А. В. Хуторский және отандық ғалымдардың берген анықтамасын қарастырып, талдадық (кесте-1, 2) .

Кесте 1. Шет етлдік ғалымдардың «оқу-танымдық құзыреттілік» ұғымына берген анықтамалары.

№

Шет елдік ғалымдары

Ғалымдардың ұсынған анықтамасы

№: 1

Шет елдік ғалымдары: Н. А. Настащук

Ғалымдардың ұсынған анықтамасы: Оқу-танымдық құзыреттілігі шеңберінде оқушының білім беру мәселелерін шешу үшін жаңа білімді игеру қабілетін нақты ғылымдарды тану әдістерін қолдану негізінде кәсіби іс-әрекет түрлерін ескере отырып түсінеді.

№: 2

Шет елдік ғалымдары: Т. В. Шамардина

Ғалымдардың ұсынған анықтамасы: Оқушының дербес танымдық іс-әрекетке теориялық және практикалық дайындығының бірлігі негізінде жоғары сынып оқушысының интегративті жеке қасиеті ретіндегі оқу-танымдық құзыреттілігінің мәнін нақтылайды.

№: 3

Шет елдік ғалымдары: Е. Ф. Зиер

Ғалымдардың ұсынған анықтамасы: Оқу-танымдық құзыреттілікті оқу-танымдық міндеттерді өз бетінше шешу қабілеті деп түсінеді; ақпараттық ресурстарды тәуелсіз пайдалану; ақпаратты дербес қабылдау және құрылымдау мүмкіндігі; зерттеу дағдыларын жүзеге асыру; статистикалық ақпаратты талдау үшін математикалық деректерді қолдану

№: 4

Шет елдік ғалымдары: В. И. Байденко

Ғалымдардың ұсынған анықтамасы: Оқу танымдық-танымдық құзыреттілікті нақты ғылымдарды тану әдістерін қолдана отырып, экономикалық мәселелерді шешу үшін жаңа білім алу мүмкіндігі ретінде анықтайды

№: 5

Шет елдік ғалымдары: А. В. Хуторской

Ғалымдардың ұсынған анықтамасы: Оқу-танымдық құзыреттілікті нақты танымдық объектілермен корреляцияланған логикалық, әдістемелік, жалпы білім беру іс-әрекетінің элементін қоса, өзіндік танымдық іс-әрекет саласындағы студенттердің құзыреттіліктерінің жиынтығы ретінде анықтайды, бұл мақсат қоюды, жоспарлауды ұйымдастырудағы білім мен дағдыларды қамтиды

№: 6

Шет елдік ғалымдары: О. В. Киев

Ғалымдардың ұсынған анықтамасы: оқу танымдық іс-әрекетін талдау, рефлексия, өзін-өзі бағалау, сонымен қатар өндірістік іс-әрекеттің шығармашылық дағдыларын игеру (білімді тікелей шындықтан алу, стандартты емес жағдайларда іс-әрекет тәсілдерін, мәселелерді шешудің эвристикалық әдістерін меңгеру.

№: 7

Шет елдік ғалымдары: С. Г. Воровщиков

Ғалымдардың ұсынған анықтамасы: Оқушының оқу-танымдық құзыреттілігін жалпы білім беру дағдылары мен әдіснамалық сипаттағы білім топтары және гносеологиялық бағдардағы нормативтік құндылықтық қатынастар жиынтығы, оқу-танымдық іс-әрекетті табысты жүзеге асырудың жеке мағыналы тәжірибесі ретінде қарастырады

№: Ескерту- дереккөздер негізінде жасалған [ 4] .

Кесте 2. Отандық ғалымдардың «оқу-танымдық құзыреттілік» ұғымына берген анықтамалары.

№

Отандық ғалымдар

Ғалымдардың ұсынған анықтамасы

№: 1

Отандық ғалымдар: К. С. Құдайбергенова

Ғалымдардың ұсынған анықтамасы: Құзыреттілікті құзырлық деп алып, оқу құзыреттілігі түлектің нәтижелігін, тиімділігін айқындаушы көрсеткіш рөлін атқарады дейді.

№: 2

Отандық ғалымдар: Б. Т. Кенжебеков

Ғалымдардың ұсынған анықтамасы: Оқу-танымдық құзыреттілік - оқу мен өмір жағдаяттарын шешу кезінде білім алушылардың білімді, іскерлікті, дағдыны және қызметтің әмбебап тәсілдерін меңгеруі көрінетін білім берудің нәтижесі

№: 3

Отандық ғалымдар: А. Қ. Құсайынов

Ғалымдардың ұсынған анықтамасы: Оқу-танымдық құзыреттілік оқушының хабардарлығын емес, мынадай жағдаяттарда: нақты құбылыстарды танып-білу мен түсіндіруде; қазіргі заманғы техника мен технологияны игеруде; практикалық өмірде; өзінің кәсіби білім алуға дайындығын бағалауда, еңбек нарығын бағдарлау қажет болғанда; өмірдегі өз орнын анықтауға, өмір салтын, кикілжіңдерді шешу тәсілдерін таңдауға байланысты мәселелерді шешу қажет болғанда туындайтын өмірлік мәні бар мәселелерді шеше білу біліктілігін анықтайды.

№: 4

Отандық ғалымдар: Г. М. Қасымова

Ғалымдардың ұсынған анықтамасы: Оқу-танымдық құзыреттілік - дара тұлғаның бойындағы өзара байланысты сапалардың (білім, іскерлік, дағды, әрекет тәсілі) жиынтығы болса, құзыреттілік - адамның сол әрекетке, оның пәніне деген жеке қатынасын қамтитын сәйкес құрауыштарды меңгеруі” болып табылады.

№: 5

Отандық ғалымдар: О. Байқуатова

Ғалымдардың ұсынған анықтамасы: Оқу-танымдық құзыреттілік - жалпы және арнайы оқу, тілді өз бетінше үйренудің әдіс-тәсілдері, соның ішінде жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану.

№: 6

Отандық ғалымдар: Б. А. Тұрғынбаева

Ғалымдардың ұсынған анықтамасы: Оқу-танымдық құзыреттілік- оқушының зерттеу әрекеті мен өзіндік оқу-танымдық процесін қамтамасыз ететін кешенді құзырлылық деп анықтама берді.

№: 7

Отандық ғалымдар: С. Рахметова

Ғалымдардың ұсынған анықтамасы: Оқу-танымдық құзыреттілік- оқыту нәтижесінде алған білім мен біліктілікті тәжірибеде қолдана алу қабілеттілігі.

№: Ескерту- дереккөздер негізінде жасалған [3] .

Сондықтан бастауыш сынып оқушының оқу-танымдық құзыреттілігі және оны дамыту жолдары оқу-танымдық іс-әрекет арқылы қарастырылуы керек, оны жүзеге асыруда бұл құзыреттілік көрінеді.

1. Кестедегіні талдап, неге қорытындылап ойларыңызды бекітпейсіздер!!!

2. Қайдан алдыңыздар деректі, неге сілтеме жасап, әдебиеттерін көрсетпегенсіздер???

Жалпы білім беруді модернизациялау стратегиясында білімдік-танымдық құзыреттілік мыналарды иелену ретінде түсініледі:

логикалық, әдістемелік, жалпы білім беру қызметінің элементтерін қоса, өзін-өзі басқаратын өзіндік танымдық іс-әрекет саласындағы дағдылар;
өндірістік іс-әрекеттің шығармашылық дағдылары - білімді тікелей шындықтан алу, мәселелерді шешудің эвристикалық әдісін меңгеру;
тиісті функционалдық сауаттылық - фактілерді алыпсатарлықтан ажырата білу;
танымның ықтималдық, статистикалық немесе басқа әдістерін қолдану дағдыларын өлшеу [7] .

Біз оқу-танымдық құзыреттілікті анықтайтын интегративті сипаттаманың құрылымын ұсынамыз. Егер танымдық-когнитивтік құзыреттілікті когнитивті тұрғыдан қарастыратын болсақ, онда оны мақсат қою, жоспарлау, оқу және өмірлік жағдайлардағы мәселелерді шешу және уақытты бөлу кезіндегі іс-әрекет тәсілдерін білу ретінде сипаттауға болады. Белсенділік-оперативті көзқарас тұрғысынан ол қызметтегі қиындықтар мен осы қызметтің мақсатын тұжырымдау, іс-қимыл жоспарын құру, жоспарланған жоспарларды орындау, нәтижені мақсатпен сәйкестендіру, қателіктерді анықтау және оларды түзету арқылы анықталады. Құндылық-мотивациялық жағынан оқу-танымдық құзыреттілік қиындықтарды жеңуге, қателіктерден қорықпауға деген ұмтылысымен сипатталады[8] .

Оқу-танымдық құзыреттіліктің даму деңгейлерін төмен, орташадан төмен, орташа, орташадан жоғары және жоғары деп шартты түрде қабылдау мүмкін.

Ғалымдар құзыреттілік пен құзыреттілікті құзыреттілікке негізделген негізгі түсінік ретінде анықтайды. Кейбір деректерде құзыреттілік пен құзыреттілік білім, білік және жеке қасиеттер жиынтығы, тұлғаның күрделі қасиеті ретінде, қабілет, дайындық, жауапкершілік, сенімділік ретінде анықталады (В. А. Калней, В. М. Полонский, Дж. Равен, В. А. Хуторской, С. Е. Шишов және басқалар) т. б. сияқты авторлар [9] .

Л. Н. Боголюбов, Н. Д. Рыжаков құзыреттілік пен құзыреттілік ұғымдарын синоним деп санайды, ал Г. К. Селевко дерлік синоним , А. Н. Дахин, И. А. Зимняя, А. С. Прутченков, Б. И. Хасан бұл ұғымдарды біртұтас және бөлшек ретінде корреляциялап, ажыратады. Сонымен, В. И. Бондаревская мен И. А. Зимняя құзыреттілікке құзыреттілікте көрінетін кейбір «ішкі, әлеуетті, жасырын психологиялық неоплазмалар» ретінде анықтама береді, ал құзыреттіліктердің өзі олардың сыртқы көрінісі бола отырып, құзыреттіліктерден тұрады. Сонымен қатар, бұл ұғымдарды көпше түрінде қолдану қолайлы деп танылды (А. Н. Дахин) [10] . Осыған байланысты мұғалімдер құзыреттілік пен құзыреттілік анықтамаларын қолдануда қиналады.

Құзыреттілік ғалымдардың көпшілігінде білім мен жеке тәжірибеге негізделген, білім алу және әлеуметтену процесінде жинақталған және тәуелсіз өмірлік белсенділікке бағытталған өндірістік қызметке қабілеттілігі мен дайындығында көрінетін күрделі жеке сапа (Г. К. Селевко және басқалар) деп түсінеді. Бұл адамның өмір бойы алған білімдерін қызмет, қарым-қатынас және әлеуметтік қатынастардың әр түрлі салаларындағы кең ауқымды мәселелерді шешуге пайдалануының жалпы қабілеті. Мысалы, құзыреттілік ұғымына қатысты келесі көзқарастарды салыстырыңыз. Сонымен, Б. Д. Эльконин құзыреттілікті модернизацияның радикалды құралы ретінде қарастырады; В. В. Башев құзыреттілікті қабілеттілік осы құзыреттілік бастапқыда туындаған жағдайлардан өзгеше жағдайларға ауыстыру мүмкіндігі ретінде сипаттайды; А. М. Аронов құзыреттілікті «маманның белгілі бір қызметпен айналысуға дайындығы» деп анықтайды, ал П. Г. Щедровицкий құзыреттілік ұғымы болашақ кәсіби қызметке дайындықтың атрибуты ретінде түсіндіріледі[11] .

Құзыреттілік «оқушының білім беру дайындығының алдын-ала белгіленген талабы» (А. В. Хуторской) ретінде анықталады. Егер құзыреттілік адамның бұрыннан қалыптасқан, шынымен бар сапасы болса, онда құзыреттілік дегеніміз - «құзыреттіліктің мағыналық мазмұны» (А. Н. Дахин), бұл құзыреттілікті іс жүзінде жүзеге асыру мүмкіндігі.

Алайда, әр түрлі түсініктерге қарамастан, «құзыреттілік» пен «құзыреттілік» ажырамас; осы екі ұғым да «кез-келген деңгейде және кез-келген аспектте білім беру нәтижесінің тұтастығы мен интеграцияланған мәнін көрсетеді» (А. Н. Дахин, И. А. Зимняя) . Әлбетте, осы себепті бірқатар авторлардың сол мақаласында да олардың синонимдік қолданылуы кездеседі (И. А. Зимняя, Г. К. Селевко және т. б. ) [12] . Ой түсініксіз аяқталмаған

Жоғарыда айтылғандарға сүйене отырып, біз өз жұмысымызда құзыреттілік пен құзыреттілік ұғымдарының келесі анықтамаларын ұстанамыз. Бір нәрсені айтып тұрсыздар ғой?

Құзыреттілік дегеніміз - бұл объектілер мен процестердің белгілі бір шеңберіне байланысты тағайындалған және оларға қатысты жоғары сапалы өндірістік қызметке қажетті өзара байланысты қасиеттердің жиынтығы (білім, білік, дағды, қызмет әдістері) [13] .

Құзыреттілік дегеніміз - оған тиісті құзыреттілікке ие болу, иелік ету, оның оның өзіне және қызмет субъектісіне деген жеке қатынасы [14] .

Болашақта, мүмкін және қажет болған жағдайда, біз осы ұғымдарды бөлуге тырысамыз, яғни құзыреттілік бойынша оқушының білім беру дайындығына кейбір жат, алдын-ала қойылатын талапты, ал құзыреттілік бойынша - оның бұрыннан қалыптасқан жеке сапасы (сипаттамасы) . Бір нәрсе айтылып тұр

Жалпы білім беру құзыреттілігі адам қатысатын барлық қызмет түрлеріне емес, тек негізгі білім беру салалары мен оқу пәндерін қамтитындарға қолданылады. Мұндай құзыреттіліктер жалпы білім берудің пәндік-белсенді компонентін көрсетеді және оның мақсаттарына жан-жақты жетуді қамтамасыз етуге арналған.

Білім беру мазмұны арқылы құзыреттілік қалыптасады. Нәтижесінде студент қабілеттерін дамытады және күнделікті өмірдегі нақты мәселелерді - күнделікті мәселелерден өндіріс пен әлеуметтік мәселелерді шеше алады. Білім беру құзыреттілігіне оқушының функционалдық сауаттылығының құрамдас бөліктері кіретініне, онымен шектелмейтініне назар аударыңыз. Сіздерде кім?

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.