Бастауыш сынып оқушыларының оқу - танымдық құзыреттілігін қалыптастырудың теориясылық негіздері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

ҚAЗAҚCТAН PECПУБЛИКACЫНЫҢ БIЛIМ ЖӘНE ҒЫЛЫМ МИНИCТPЛIГI
AБAЙ AТЫНДAҒЫ ҚAЗAҚ ҰЛТТЫҚ ПEДAГOГИКAЛЫҚ УНИВEPCИТEТІ

Педагогика және психология институты

Бастауыш сынып оқушылардың оқу-танымдық құзыреттілігін қалыптастыру тaқыpыбынa

ДИПЛOМДЫҚ ЖOБA

5В010300-Педагогика және психология мaмaндығы бoйыншa

Opындaғaн: 2 куpc cтудeнті Олжабаева Нуршад
Нүсіп Айнұр
Оразбай Айдана

Ғылыми жeтeкшіcі: Таженова Гульсара

Қopғaуғa жібepілді
Пpoтoкoл № __ 2021 ж.

БББ жетекшісі, п.ғ.д.,
пpoфeccop _______ ФИO
Нopмoкoнтpoлep ________ ФИO

Aлмaты, 2021 жыл

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1 Бастауыш сынып оқушыларының оқу-танымдық құзыреттілігін қалыптастырудың теориясылық негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
0.1 Оқу-танымдық құзыреттіліктің мәні мен құрылымы (психологиялық-педагогикалық аспектілері) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
0.2 Бастауыш сынып оқушыларының оқу-танымдық құзыреттілігінің қалыптасуына әсер ететін факторлар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .14
1.3 Бастауыш сынып оқушыларының оқу-танымдық құзыреттілігін қалыптастырудың жолдары мен негізгі бағыттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... .15
2 БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ОҚУ-ТАНЫМДЫҚ ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ӘДІСТЕМЕСІ ЖӘНЕ ОНЫҢ НӘТИЖЕЛЕРІ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
2.1 Бастауыш сынып оқушыларының оқу-танымдық құзыреттілігін дамыту мaзмұны, әдіcтepі мeн құpaлдapы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22
2.2 Оқу-танымдық құзыреттілікті қалыптастыруға бағытталған тәжірибелі-экcпepимeнттік жұмыcтың нәтижeлepі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
2.3 Бастауыш сынып оқушылардың оқу-танымдық құзыреттілігін дамыту бойынша оқушыларға арналған ұсыныстар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .27
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі. Еліміздегі орта білім беру реформасы 12 жылдық білім беруге көшу арқылы шығармашылықпен дамыған жеке тұлғаны қалыптастыруға бағытталған жалпыға арналған білімнен, білім әркімге өмір бойы үлгісіне көшуді және әлемдік білім беру кеңістігіне жедел енуді қамтамасыз етуді мақсат етеді. Сондықтан осыған орай қазіргі білім беру мазмұнын ұлттық негізде жетілдіре отырып әлемдік жүйеге жақындастыруда құзыреттілікке бағдарлану бағытын қарастырып отыр. Бұл оқушыны жаңа тұжырымдарды түсінуге және қабылдай білуге бүкіл өмір бойы өзгермелі жағдайларға тез икемделуіне, сындарлы ойлай білуге және ақпараттар ағынын бағдарлай алуға, топтың алдында өз ойын анық, дәл жеткізуге, тыңдаушысын иландыра білуге қабылетті интелектуалды ұлт ретінде қалыптастыруды көздейді [1].
Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Интелектуалды ұлт - 2020 жобосында қазіргі заманғы білім берудің білім беруді дамытудың болашақтағы міндеттерін атай келе, жас қазақстандықтар бастапқы интелектуалдық әулетпен және терең ақылмен, шексіз қызығушылықпен және өмірлік күш - қуатпен ерекшеленуге тиіс деген еді. Бұл аталған міндеттерді жүзеге асыру үшін жаңа білім беру жүйесінің бастауыш сыныптарда оқу тәрбие үдерісін ұйымдастыру базалық білім, білік, дағдылар, жалпы адамзаттық және ұлттық құндылықтар негізінде оқушылардың құзыреттілігін қалыптастыруды және қазіргі мектептегі оқу тәрбие үдерісінің тиімділігін қамтамасыз етуді талап етеді. Сондықтан осыған сәйкес бастауыш мектептен бастап оқу тәрбие үдерісі барысында бастауыш сынып оқушыларының құзыреттілігін қалыптастыру басым бағыттардың бірі болып табылады [2].
Елімізде білім берудің қазіргі даму кезеңіндегі басым мақсаты - жалпыға бірдей білім, білік және дағдылардың, тәуелсіз қызмет тәжірибесінің және жеке жауапкершіліктің ажырамас жүйесі ретінде негізгі құзыреттіліктерді қалыптастыру негізінде оқушылардың сапалы білім алуына жағдай жасау.
Қазіргі кезде оқу-танымдық құзыреттілігін қалыптастыру мәселесі күрделі мәселелерді тез, тиімді және шығармашылықпен шешуге қабілетті, әмбебап ойлай алатын, іргелі білімге ие, бәсекеге қабілетті жаңа буын жас мамандарды даярлау қажеттілігіне байланысты қарастырылуда.
Бастауыш мектеп білім берудің бастапқы сатысы бола отырып, оқу-танымдық іс-әрекеттегі жалпы білім беру дағдыларының негізін қалайды, негізгі құзыреттіліктерді қалыптастырады. Үздіксіз білім беру үшін қажет бастауыш сынып оқушы тұлғасының маңызды құзыреттіліктерінің бірі, ғалымдар мен оқытушылар оқу-танымдық құзыреттілікті қарастырады.
Маңызды нәтижелердің бірі - сапалы білім алу мүмкіндігі болғандықтан, оқу іс-әрекетінде жетекші болып табылатын бастауыш сынып оқушының оқу-танымдық құзыреттілігін қалыптастыру және диагностикалау мәселесін зерттеу қажет екені анық.
Психологиялық-педагогикалық әдебиеттерді талдау білім берудегі құзыреттілік тәсіл идеяларын көптеген авторлар белсенді қарастыратындығын көрсетті: В.И. Байденко, В.А.Болотов, Е.Ф. Зеер, Г.И. Ибрагимов, А.М. Новиков, В.В. Сериков және т.б. [3].
Талдау көрсеткендей, педагогикалық әдебиеттерде түйінді құзыреттілік мәселесі негізінен олардың анықталу деңгейінде қарастырылады, пән мазмұнына қатысты конкретизациясыз, білім берудің әр түрлі деңгейлерінде қалыптасудың мәні мен ерекшеліктерін ашпайды.
Білім беру процесінде оқу-танымдық құзыреттілікті қалыптастыру мәселесі ұзақ тарихы бар, белгілі бір философиялық мәнге ие және шетелдік және отандық ғалымдардың(П.П.Блонский, В.П.Вахтеров, А.Дистервег, Д.Дьюи, П.Ф.Катерев, Я.А.Коменский, В.А.Лай, И.Песталоцци, К.П.Победоносцев, К.Д.Ушинский және т.б.) және отандық ғалымдар (Қ.Ж.Қожахметова, Ш.Т.Таубаева, Ә.Мұханбетжанова, Б.Жексенбаева, К.С.Құдайбергенова, Ғ.Ы.Сыздықбаева, Г.Қ.Айқынбаева және т.б.) еңбектерінде оқу-танымдық құзыреттілік білім беру нәтижесінде қарастырған [4].
Оқушылардың оқу-танымдық құзыреттілігі шешуші бола отырып, танымдық іс-әрекеттің әдіс-тәсілдерін қалыптастыратын, танымдық іс-әрекетке деген мотивтің жоғарылауына әсер ететін, өмір бойы өзін-өзі тәрбиелеуге мүмкіндік беретін, өндірістік практикаға дайындықты анықтайтын фактор ретінде өзекті болып табылады.
Зepттeудің мaқcaты - бастауыш сынып оқушылардың оқу-танымдық құзыреттілігін қалыптастырудың педагогикалық шарттарын анықтау, теориялық тұрғыдан негіздеу және оның тиімділігін тәжірибелік-эксперимент арқылы тексеру.
Зepттeу ныcaны - Бастауыш cынып oқушылapы.
Зepттeу пәні - Бастауыш cынып oқушылapының оқу-танымдық құзыреттілігін дaмыту үдерісі.
Зерттеудің болжамы: Егер бастауыш cынып oқушылapының оқу-танымдық құзыреттілігін дaмыту мәселесін зерттеген ғалымдардың еңбектеріне сүйене отырып, оның жолдары анықталып, әдістемесі жасалынса, онда бастауыш сынып оқушылары оқу-танымдық мотивацияның жоғары деңгейі, оқу-танымдық іс-әрекетті ұйымдастыра білу, ақпарат алу және онымен жұмыс істеу қабілеті, әртүрлі академиялық пәндерден алған білімдерін және өзінің субъективті тәжірибесін қолдана білу және т.с.с. өз бетінше жұмыс істеуге мотивациялық және операциялық тұрғыда дайын болады, білім мен дағдылар жиынтығын меңгеруге мүмкіндік береді.
Зерттеудің міндеттері:
- әдебиеттік шолу жасау;
- бастауыш cынып oқушылapының оқу-танымдық құзыреттілігін қалыптастырудың теориялық негізін айқындау;
- бастауыш сынып сынып оқушыларының оқу-танымдық құзыреттілігін дамыту және қалыптастыру жолдарын анықтау, оны жүзеге асыру әдістемесін жасау, және оның тиімділігін тексеріп, ұсыныстар беру.
Зepттeу әдіcтepі:
1. Тeopиялық (ғылыми әдeбиeттepді тaлдaу; oқушының оқу-танымдық құзыреттілігін қалыптастыру мәceлecі бoйыншa пeдaгoгикaлық тәжіpибeні зepттeу);
2. Эмпиpикaлық (caуaлнaмa, тecтілeу)
Зepттeу бaзacы: А.Байтұрсынов атындағы №50 мeктeп-гимнaзия.
Диплoмдық жoбaның құpылымы: кіpіcпeдeн, eкі тapaудaн, қopытындыдaн, қoлдaнылғaн әдeбиeттep тізімінeн жәнe қocымшaлapдaн тұpaды.

1 Бастауыш сынып оқушыларының оқу-танымдық құзыреттілігін қалыптастырудың теориясылық негіздері
1.1 Оқу-танымдық құзыреттіліктің мәні мен құрылымы (психо-педагогикалық аспектілері)

Бастауыш мектеп білім берудің бастапқы сатысы бола отырып, оқу-танымдық іс-әрекеттегі жалпы білім беру дағдыларының негізін қалады, өмір бойына білім берудің негізін қалайтын негізгі құзыреттіліктерді қалыптастырады. Үздіксіз білім алуға қажет бастауыш сынып оқушы тұлғасының маңызды құзыреттіліктерінің бірі - оқу-танымдық құзыреттілік [4].
Әр түрлі авторлардың берген анықтамаларына сүйене отырып, оқу-танымдық құзыреттілік тұжырымдамасын нақтылайық деп бастамайсыздар ма?
Білім беру процесінде білімдік-танымдық құзыреттілікті қалыптастыру мәселесі ұзақ тарихы бар, белгілі бір философиялық мәнге ие және шетелдік және отандық мұғалімдердің (П.П.Блонский, В.П.Вахтеров, А.Дистервег, Д.Дьюи, П.Ф.Катерев, Я.А.Коменский, В.А.Лай, И.Песталоцци, К.П.Победоносцев, К.Д.Ушинский және басқалар) және отандық ғалымдар (Қ.Ж.Қожахметова, Ш.Т.Таубаева, Ә.Мұханбетжанова, Б.Жексенбаева, К.С.Құдайбергенова, Ғ.Ы.Сыздықбаева, Г.Қ.Айқынбаева және т.б.) еңбектерінде оқу-танымдық құзыреттілік білім беру нәтижесінде қарастырған.Бұл не деген сөз? Қандай мұғалім? Қандай отандық? Мүмкін ресейлік шығар???
Оқу-танымдық құзыреттілік дегеніміз - білім, білік дағдыларын арттыруға бағытталған мотивтендірілген белсенді танымдық іс-әрекет барысында танымдық қажеттіліктерді жүзеге асыру арқылы проблемаларды (атап айтқанда, жобалық мәселелерді шешу кезінде) шешуде көрінетін кіші мектеп оқушысының жеке тұлғаның күрделі интеграцияланған сапасы. және практикалық қызметте жүзеге асырылатын қабілеттер. Оқу-танымдық құзыреттілікті білім, білік және дағдыларды меңгеру дәрежесі, оқу-танымдық іс-әрекеттегі мүмкіндіктер жиынтығы, іс-әрекет тәсілдері деп түсіну керек. Сілтемесі қайда? Кімнің анықтамасы?
Оқу-танымдық іс-әрекет - бұл ақпаратты алу, өңдеу және қолдану кезінде оны шешуге қажетті білім мен дағдыларды игерумен қатар, жеке маңызды және әлеуметтік маңызы бар нақты когнитивті мәселелерді шешуге бағытталған оқушының өзіндік бағдарлы қызметі[5].
О.Б.Даутованың анықтамасымен келісе отырып, оқу-танымдық іс-әрекет деп біз пәндік және жеке міндеттерді үйлестіру негізінде мақсат қоюды жүзеге асыратын субъектінің қызметін айтамыз; осы міндеттерді іс-әрекеттің әмбебап әдістері негізінде шешу; мұғалімнің көмегі мен қолдауымен білім мазмұнын игеру мақсатындағы Мен-әлем мағыналы құндылық қатынастары жүйесіне бағдар беру [6].
Біздің зерттеуіміз үшін білім беруде оқу-танымдық құзыреттілік ең үлкен қызығушылық тудырады. Осыған байланысты көрнекті ғалымдардың ойлары В.И. Байденко, С.Г. Воровщикова, Е.Ф. Зеера, А.В. Хуторский және отандық ғалымдардың берген анықтамасын қарастырып, талдадық (кесте-1,2).

Кесте 1. Шет етлдік ғалымдардың оқу-танымдық құзыреттілік ұғымына берген анықтамалары.
№
Шет елдік ғалымдары
Ғалымдардың ұсынған анықтамасы
1
Н.А.Настащук
Оқу-танымдық құзыреттілігі шеңберінде оқушының білім беру мәселелерін шешу үшін жаңа білімді игеру қабілетін нақты ғылымдарды тану әдістерін қолдану негізінде кәсіби іс-әрекет түрлерін ескере отырып түсінеді.
2
Т.В. Шамардина
Оқушының дербес танымдық іс-әрекетке теориялық және практикалық дайындығының бірлігі негізінде жоғары сынып оқушысының интегративті жеке қасиеті ретіндегі оқу-танымдық құзыреттілігінің мәнін нақтылайды.
3
Е.Ф. Зиер
Оқу-танымдық құзыреттілікті оқу-танымдық міндеттерді өз бетінше шешу қабілеті деп түсінеді; ақпараттық ресурстарды тәуелсіз пайдалану; ақпаратты дербес қабылдау және құрылымдау мүмкіндігі; зерттеу дағдыларын жүзеге асыру; статистикалық ақпаратты талдау үшін математикалық деректерді қолдану
4
В.И.Байденко
Оқу танымдық-танымдық құзыреттілікті нақты ғылымдарды тану әдістерін қолдана отырып, экономикалық мәселелерді шешу үшін жаңа білім алу мүмкіндігі ретінде анықтайды
5
А.В. Хуторской
Оқу-танымдық құзыреттілікті нақты танымдық объектілермен корреляцияланған логикалық, әдістемелік, жалпы білім беру іс-әрекетінің элементін қоса, өзіндік танымдық іс-әрекет саласындағы студенттердің құзыреттіліктерінің жиынтығы ретінде анықтайды, бұл мақсат қоюды, жоспарлауды ұйымдастырудағы білім мен дағдыларды қамтиды
6
О.В.Киев
оқу танымдық іс-әрекетін талдау, рефлексия, өзін-өзі бағалау, сонымен қатар өндірістік іс-әрекеттің шығармашылық дағдыларын игеру (білімді тікелей шындықтан алу, стандартты емес жағдайларда іс-әрекет тәсілдерін, мәселелерді шешудің эвристикалық әдістерін меңгеру.
7
С.Г.Воровщиков
Оқушының оқу-танымдық құзыреттілігін жалпы білім беру дағдылары мен әдіснамалық сипаттағы білім топтары және гносеологиялық бағдардағы нормативтік құндылықтық қатынастар жиынтығы, оқу-танымдық іс-әрекетті табысты жүзеге асырудың жеке мағыналы тәжірибесі ретінде қарастырады
Ескерту- дереккөздер негізінде жасалған [ 4].
Кесте 2. Отандық ғалымдардың оқу-танымдық құзыреттілік ұғымына берген анықтамалары.
№
Отандық ғалымдар
Ғалымдардың ұсынған анықтамасы
1
К.С.Құдайбергенова
Құзыреттілікті құзырлық деп алып, оқу құзыреттілігі түлектің нәтижелігін, тиімділігін айқындаушы көрсеткіш рөлін атқарады дейді.
2
Б.Т.Кенжебеков
Оқу-танымдық құзыреттілік - оқу мен өмір жағдаяттарын шешу кезінде білім алушылардың білімді, іскерлікті, дағдыны және қызметтің әмбебап тәсілдерін меңгеруі көрінетін білім берудің нәтижесі
3
А.Қ.Құсайынов
Оқу-танымдық құзыреттілік оқушының хабардарлығын емес, мынадай жағдаяттарда: нақты құбылыстарды танып-білу мен түсіндіруде; қазіргі заманғы техника мен технологияны игеруде; практикалық өмірде; өзінің кәсіби білім алуға дайындығын бағалауда, еңбек нарығын бағдарлау қажет болғанда; өмірдегі өз орнын анықтауға, өмір салтын, кикілжіңдерді шешу тәсілдерін таңдауға байланысты мәселелерді шешу қажет болғанда туындайтын өмірлік мәні бар мәселелерді шеше білу біліктілігін анықтайды.
4
Г.М.Қасымова
Оқу-танымдық құзыреттілік - дара тұлғаның бойындағы өзара байланысты сапалардың (білім, іскерлік, дағды, әрекет тәсілі) жиынтығы болса, құзыреттілік - адамның сол әрекетке, оның пәніне деген жеке қатынасын қамтитын сәйкес құрауыштарды меңгеруі" болып табылады.
5
О.Байқуатова
Оқу-танымдық құзыреттілік - жалпы және арнайы оқу, тілді өз бетінше үйренудің әдіс-тәсілдері, соның ішінде жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану.
6
Б.А.Тұрғынбаева
Оқу-танымдық құзыреттілік- оқушының зерттеу әрекеті мен өзіндік оқу-танымдық процесін қамтамасыз ететін кешенді құзырлылық деп анықтама берді.
7
С.Рахметова
Оқу-танымдық құзыреттілік- оқыту нәтижесінде алған білім мен біліктілікті тәжірибеде қолдана алу қабілеттілігі.
Ескерту- дереккөздер негізінде жасалған [3].

Сондықтан бастауыш сынып оқушының оқу-танымдық құзыреттілігі және оны дамыту жолдары оқу-танымдық іс-әрекет арқылы қарастырылуы керек, оны жүзеге асыруда бұл құзыреттілік көрінеді.
1.Кестедегіні талдап, неге қорытындылап ойларыңызды бекітпейсіздер!!!
2.Қайдан алдыңыздар деректі, неге сілтеме жасап, әдебиеттерін көрсетпегенсіздер???
Жалпы білім беруді модернизациялау стратегиясында білімдік-танымдық құзыреттілік мыналарды иелену ретінде түсініледі:
логикалық, әдістемелік, жалпы білім беру қызметінің элементтерін қоса, өзін-өзі басқаратын өзіндік танымдық іс-әрекет саласындағы дағдылар;
өндірістік іс-әрекеттің шығармашылық дағдылары - білімді тікелей шындықтан алу, мәселелерді шешудің эвристикалық әдісін меңгеру;
тиісті функционалдық сауаттылық - фактілерді алыпсатарлықтан ажырата білу;
танымның ықтималдық, статистикалық немесе басқа әдістерін қолдану дағдыларын өлшеу [7].
Біз оқу-танымдық құзыреттілікті анықтайтын интегративті сипаттаманың құрылымын ұсынамыз. Егер танымдық-когнитивтік құзыреттілікті когнитивті тұрғыдан қарастыратын болсақ, онда оны мақсат қою, жоспарлау, оқу және өмірлік жағдайлардағы мәселелерді шешу және уақытты бөлу кезіндегі іс-әрекет тәсілдерін білу ретінде сипаттауға болады. Белсенділік-оперативті көзқарас тұрғысынан ол қызметтегі қиындықтар мен осы қызметтің мақсатын тұжырымдау, іс-қимыл жоспарын құру, жоспарланған жоспарларды орындау, нәтижені мақсатпен сәйкестендіру, қателіктерді анықтау және оларды түзету арқылы анықталады. Құндылық-мотивациялық жағынан оқу-танымдық құзыреттілік қиындықтарды жеңуге, қателіктерден қорықпауға деген ұмтылысымен сипатталады[8].
Оқу-танымдық құзыреттіліктің даму деңгейлерін төмен, орташадан төмен, орташа, орташадан жоғары және жоғары деп шартты түрде қабылдау мүмкін.
Ғалымдар құзыреттілік пен құзыреттілікті құзыреттілікке негізделген негізгі түсінік ретінде анықтайды. Кейбір деректерде құзыреттілік пен құзыреттілік білім, білік және жеке қасиеттер жиынтығы, тұлғаның күрделі қасиеті ретінде, қабілет, дайындық, жауапкершілік, сенімділік ретінде анықталады (В.А. Калней, В.М. Полонский, Дж. Равен, В.А. Хуторской, С.Е. Шишов және басқалар) т.б. сияқты авторлар [9].
Л.Н.Боголюбов, Н.Д.Рыжаков құзыреттілік пен құзыреттілік ұғымдарын синоним деп санайды, ал Г.К. Селевко дерлік синоним, А.Н.Дахин, И.А.Зимняя, А.С.Прутченков, Б.И.Хасан бұл ұғымдарды біртұтас және бөлшек ретінде корреляциялап, ажыратады. Сонымен, В.И.Бондаревская мен И.А.Зимняя құзыреттілікке құзыреттілікте көрінетін кейбір ішкі, әлеуетті, жасырын психологиялық неоплазмалар ретінде анықтама береді, ал құзыреттіліктердің өзі олардың сыртқы көрінісі бола отырып, құзыреттіліктерден тұрады. Сонымен қатар, бұл ұғымдарды көпше түрінде қолдану қолайлы деп танылды (А.Н.Дахин) [10].Осыған байланысты мұғалімдер құзыреттілік пен құзыреттілік анықтамаларын қолдануда қиналады.
Құзыреттілік ғалымдардың көпшілігінде білім мен жеке тәжірибеге негізделген, білім алу және әлеуметтену процесінде жинақталған және тәуелсіз өмірлік белсенділікке бағытталған өндірістік қызметке қабілеттілігі мен дайындығында көрінетін күрделі жеке сапа (Г.К. Селевко және басқалар) деп түсінеді. Бұл адамның өмір бойы алған білімдерін қызмет, қарым-қатынас және әлеуметтік қатынастардың әр түрлі салаларындағы кең ауқымды мәселелерді шешуге пайдалануының жалпы қабілеті. Мысалы, құзыреттілік ұғымына қатысты келесі көзқарастарды салыстырыңыз. Сонымен, Б.Д. Эльконин құзыреттілікті модернизацияның радикалды құралы ретінде қарастырады; В.В. Башев құзыреттілікті қабілеттілік осы құзыреттілік бастапқыда туындаған жағдайлардан өзгеше жағдайларға ауыстыру мүмкіндігі ретінде сипаттайды; А.М.Аронов құзыреттілікті маманның белгілі бір қызметпен айналысуға дайындығы деп анықтайды, ал П.Г. Щедровицкий құзыреттілік ұғымы болашақ кәсіби қызметке дайындықтың атрибуты ретінде түсіндіріледі[11].
Құзыреттілік оқушының білім беру дайындығының алдын-ала белгіленген талабы (А.В. Хуторской) ретінде анықталады. Егер құзыреттілік адамның бұрыннан қалыптасқан, шынымен бар сапасы болса, онда құзыреттілік дегеніміз - құзыреттіліктің мағыналық мазмұны (А.Н. Дахин), бұл құзыреттілікті іс жүзінде жүзеге асыру мүмкіндігі.
Алайда, әр түрлі түсініктерге қарамастан, құзыреттілік пен құзыреттілік ажырамас; осы екі ұғым да кез-келген деңгейде және кез-келген аспектте білім беру нәтижесінің тұтастығы мен интеграцияланған мәнін көрсетеді (А.Н. Дахин, И.А. Зимняя). Әлбетте, осы себепті бірқатар авторлардың сол мақаласында да олардың синонимдік қолданылуы кездеседі (И.А. Зимняя, Г.К. Селевко және т.б.) [12]. Ой түсініксіз аяқталмаған
Жоғарыда айтылғандарға сүйене отырып, біз өз жұмысымызда құзыреттілік пен құзыреттілік ұғымдарының келесі анықтамаларын ұстанамыз. Бір нәрсені айтып тұрсыздар ғой?
Құзыреттілік дегеніміз - бұл объектілер мен процестердің белгілі бір шеңберіне байланысты тағайындалған және оларға қатысты жоғары сапалы өндірістік қызметке қажетті өзара байланысты қасиеттердің жиынтығы (білім, білік, дағды, қызмет әдістері) [13].
Құзыреттілік дегеніміз - оған тиісті құзыреттілікке ие болу, иелік ету, оның оның өзіне және қызмет субъектісіне деген жеке қатынасы [14].
Болашақта, мүмкін және қажет болған жағдайда, біз осы ұғымдарды бөлуге тырысамыз, яғни құзыреттілік бойынша оқушының білім беру дайындығына кейбір жат, алдын-ала қойылатын талапты, ал құзыреттілік бойынша - оның бұрыннан қалыптасқан жеке сапасы (сипаттамасы).Бір нәрсе айтылып тұр
Жалпы білім беру құзыреттілігі адам қатысатын барлық қызмет түрлеріне емес, тек негізгі білім беру салалары мен оқу пәндерін қамтитындарға қолданылады. Мұндай құзыреттіліктер жалпы білім берудің пәндік-белсенді компонентін көрсетеді және оның мақсаттарына жан-жақты жетуді қамтамасыз етуге арналған.
Білім беру мазмұны арқылы құзыреттілік қалыптасады. Нәтижесінде студент қабілеттерін дамытады және күнделікті өмірдегі нақты мәселелерді - күнделікті мәселелерден өндіріс пен әлеуметтік мәселелерді шеше алады. Білім беру құзыреттілігіне оқушының функционалдық сауаттылығының құрамдас бөліктері кіретініне, онымен шектелмейтініне назар аударыңыз.Сіздерде кім?
Білім берудің құзыреттілік тұжырымдамасын білім берудің нормативті-практикалық компонентіне енгізу бізге орыс мектебіне тән мәселені шешуге мүмкіндік береді, бұл кезде оқушылар теориялық білімдер жиынтығын жақсы меңгере алады, бірақ пайдалануды қажет ететін іс-шараларда айтарлықтай қиындықтарға тап болады. бұл нақты мәселелерді немесе проблемалық жағдайларды шешуге арналған білім. Білім беру құзыреттілігі білім алушының бір-бірінен бөлек білім мен дағдыларды емес, әр таңдалған бағыт бойынша жеке-белсенділік сипатына ие білім компоненттерінің сәйкес жиынтығы болатын күрделі процедураны игеруін талап етеді[15].
Білім беру құзыреттілігінің күрделілігі білім беру стандарттарын жүйелі түрде ұсынуға қосымша мүмкіндік береді, бұл студенттердің оларды игеру жетістіктерін тексеруге нақты көрсеткіштер құруға мүмкіндік береді. Түлектердің дайындық деңгейіне қойылатын талаптар тұрғысынан алғанда, білім беру құзыреттілігі - бұл студенттердің дайындық сапасының интегративті сипаттамалары, олардың білім, білік және дағдылардың кешенін мақсатты түрде қолдану қабілетімен байланысты. мәселелердің белгілі бір пәнаралық шеңбері.
Білім беру құзыреттілігі дегеніміз - жеке және әлеуметтік маңызы бар өндірістік қызметті жүзеге асыру үшін қажетті нақты іс-әрекет объектілерінің белгілі бір ауқымына қатысты студенттің іс-әрекетінің мағыналық бағыттарының, білімінің, дағдыларының, дағдылары мен тәжірибесінің жиынтығы [16].
Білім беру құзыреттілігі мен құзыреттілігі ұғымдарын анықтай отырып, біз олардың жіктелуін қарастырамыз. Ғалымдар білім беру мазмұнының жалпы метасубъектіге (барлық пәндер үшін), пәнаралық (пәндер циклі немесе білім беру салалары үшін) және пәнге (әр академиялық пән бойынша) бағытталуын ескере отырып, оларды бөлуді ұсынады. Осы позициялардан құзыреттер ажыратылады: білім берудің жалпы (метасубъект) мазмұнына қатысты негізгі құзыреттер; академиялық пәндер мен білім беру салаларының белгілі бір шеңберіне қатысты жалпы пәндік құзыреттер; академиялық пәндер шеңберінде нақты сипаттамасы мен қалыптасу мүмкіндігі бар пәндік құзыреттер.
Осылайша, білім берудің негізгі құзыреттіліктері оқу кезеңдері мен оқу пәндері деңгейінде оқудың әр кезеңі үшін нақтыланған.
Құзыреттілік пен құзыреттіліктің ажырамас құндылықтың бір түрі және оның бөлігі ретінде арақатынасына сүйене отырып, ғалымдар білім құзыреттілігінің құрылымын нақты құзыреттер жиынтығы түрінде ұсынады. Бірақ құзыреттіліктің мазмұнына, оның компоненттік құрамы мен ауқымына деген жалпы көзқарас әлі қалыптасқан жоқ, өйткені нақты құзыреттерді таңдау үшін әртүрлі негіздер таңдалады[17].
Салыстыру үшін педагогика теориясында қалыптасқан негізгі құзыреттіліктердің бірнеше классификациясын ұсынайық.
Дж.Делорс негізгі, ғаламдық құзыреттіліктерді тұжырымдап, оларды білімге негізделген төрт тірек ретінде анықтады: білуге үйрету, істеуге үйрету, бірге өмір сүруге үйрету, өмір сүруге үйрету.
И.А.Зимняя өз еңбектерінде келесі жіктеуді береді: тұлға және өмір субъектісі ретінде өзіне қатысты құзыреттіліктер; адамның басқа адамдармен қарым-қатынасына қатысты; оның барлық түрлері мен түрлеріндегі қызметке қатысты [18].
Д.С.Ермаков құзыреттілікті келесі бағыттар бойынша анықтайды: шындық құбылыстарын тану және түсіндіру құзыреттілігі, қазіргі заманғы технология мен технологияны дамыту, әр түрлі әлеуметтік рөлдерді орындау кезінде адамдардың практикалық өмірдегі қарым-қатынасы, өз мәселелерін шешуде, мамандық таңдау және олардың кәсіптік оқуға дайындығын бағалау кезінде [19].
А.В. Хуторской негізгі құзыреттердің жіктелуін келесідей ұсынады: құндылық-семантикалық, жалпы мәдени, білімдік-танымдық, ақпараттық, коммуникативті, әлеуметтік-еңбек, жеке өзін-өзі жетілдіру [20].
Барлық ұсынылған жіктемелерде танымға баса назар аударылады. Сонымен, ұсынылған Дж.Делоре жіктемесінде құзыреттілікке баса назар аударылды - білуге үйрету, Жалпы білім беру мазмұнын жаңарту стратегиясында дербес танымдық іс-әрекет саласындағы құзыреттілік айқындалған, деп Д.С.Ермаков таным мен шындық құбылыстарын түсіндірудегі құзыреттілік туралы.
Л.Г.Вяткин, М.И.Махмутов, А.Я.Наин, Н.А.Половникова, Т.Н.Шамова, Ф.Х. сияқты ғалымдардың еңбектері. Chукин және басқалар; Д.Брунер, П.Я.Гальперин, А.Н.Дубровина, Н.А.Менчинская, Н.Ф.Тализина сияқты ғалымдар психикалық әрекеттерді кезең-кезеңмен қалыптастыру теориясымен айналысты.
Когнитивтік психикалық процестер - бұл психикалық құбылыстар, олардың жиынтығы, білімді процесс және нәтиже ретінде тікелей қамтамасыз етеді. Оларға: сезу, қабылдау, зейін, бейнелеу, қиял, есте сақтау, ойлау, сөйлеу жатады [21]. Бәріде Интернет желілеріндегі дүниелер-плагиат
Таным дегеніміз - білімді игеру мен игеруді қамтамасыз ететін психикалық рефлексия процесі. Таным процесі көрнекілік, қиял, түйсік сияқты психикалық іс-әрекеттің түрлерін қамтиды, олар білім негізінде қоршаған әлемнің заттарының, құбылыстарының одан әрі дамуын болжауға мүмкіндік береді [21, 116].
И.А.Зимняя танымдық іс-әрекеттің құзыреттілігін танымдық міндеттерді қою және шешу; стандартты емес шешімдер, проблемалық жағдайлар - оларды құру және шешу; өнімді және репродуктивті таным; зерттеу, интеллектуалды қызмет [22].
Оқушылардың оқу-танымдық құзыреттілігін қалыптастыру білімді практикада қолдануды көрсететін білім беру өнімдерін жасауға бағытталған жүйесін шешу процесінде - оқушының жеке қасиеттерін дамытудың кезеңдік және күрделі процесінде жүреді деп ойлаймыз. Талдаудан кейінгі ойды қорытындылау жоқ, байланыс жоқ!
Оқу-танымдық құзыреттіліктің құрылымын қорытындылай келе, біз:
1) оның негізгі компоненттері жалпы құзыреттілік компоненттерімен корреляцияланады, ерекшелігі танымдық іс-әрекеттің ерекшеліктерімен байланысты, мұнда оқу-танымдық құзыреттілік жүзеге асырылады және қалыптасады;
2) компоненттік композиция танымдық іс-әрекеттің мотивтері мен құндылықтарын, осы іс-әрекетті білуді қамтиды; осы қызметті жүзеге асыру мүмкіндігі мен тәжірибесі, сондай-ақ эмоционалды-ерік қасиеттері;
3) оқу-танымдық құзыреттіліктің құрылымын потенциалды компоненттер - құзыреттіліктер ұсынуы мүмкін, олар тек танымдық іс-әрекет болған кезде құзыреттілікке айналуы мүмкін, бұл құрылымның әлеуетті компонентін іске асырылатынға айналдыру көзі болып табылады, яғни құзыреттілік. ??????
Оқу-танымдық құзыреттіліктің мәнін анықтай отырып, оны қалыптастырудың тиімділігі оқушылардың танымдық қызығушылығы мен танымдық іс-әрекетке деген тұрақты мотивацияны дамыту, жалпы білім беру дағдыларын, іскерліктер мен іс-әрекет әдістерін пысықтау міндеттерін қоятындығын атап өтуге болады. Студенттердің білімдік-танымдық құзыреттілігін қалыптастыру танымдық іс-әрекетте оқушының жеке қасиеттерін, жалпы білім беру дағдылары мен практикалық дағдыларын дамытудың сатылы және күрделі процесі ретінде жүретіндігін ерекше атап өткен жөн.
Оқу-танымдық құзыреттілігі оның құрылымы тұрғысынан көптеген зерттеушілердің назарын аударады (Е.В. Апанович, И.Н. Верещагина, Н.В. Елашкина, И.А. Е.Г. Тарева, Н.В. Языкова). Олар оқу дағдыларын негізгі компоненттер ретінде тануда бірауыздан. Сонымен бірге білім беру дағдылары оқушылардың оқу іс-әрекетін жеңілдететін және катализатор ететін құралдар қызметін атқарады. Не аяғы жоқ, не басы жоқ сөйлемдер, түсініксіз!
Ғылыми педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерде жалпы білім беру дағдылары жан-жақты зерттелген - барлық оқу пәндерін игеру кезінде жүзеге асырылатын қызмет түрлері. Шетел тілін меңгеру үшін қажетті жеке білім дағдыларына келетін болсақ, ғылым мұндай дағдылардың номенклатурасын анықтады және оларды қалыптастыру әдістемесін анықтады, бірақ тек орта мектеп пен жоғары кәсіби білімнің жоғарғы деңгейіне қатысты (А.Л.Бердичный, И.Л.). Бим, В.П.Бойко, М.Г.Глернер, Г.В.Эйгер, Н.Ф.Коряковцева, Е.Г.Скосоренко, Э.Г.Тарева, Р.Г.Абрахам, А.У.Чамот, Р.Эллис, Дж.М.Грин, К.Грифитс, А.Галбах, Х.Холек, Р.Л. Оксфорд, Дж.М.Парр). Бастауыш мектеп жағдайында арнайы білім дағдыларының тізімі аяқталмаған.
Қорытындылай келе, білім беру және танымдық құзыреттілік шет тілін оқитын кіші мектеп оқушыларының бастауыш коммуникативті құзыреттілігінің маңызды компоненті болып табылатындығын және бұл компонент оқытудың өндірістік сипатын қамтамасыз ететіндігін, бұл қажетті деңгейге жетуге мүмкіндік беретіндігін атап өткен жөн. кіші студентке қол жетімді мәдениетаралық қарым-қатынас жағдайында шетел тілінде сөйлесу мүмкіндігі. Күрделі құрылымға ие бола отырып, оқу-танымдық құзыреттілік дараланған, бұл барлық студенттер үшін әмбебап білім мен нормативті-өндірістік дағдыларды қалыптастыруда ғана емес, сонымен қатар мектеп оқушыларының ерекше стильді қалыптастыратын жеке-дара білім беру іс-әрекеттерін тағайындауында көрінеді. олардың оқу қызметі.
Түсініксіз тұжырым,алдыменен оқып шығыңыз!
1.1 Оқу-танымдық құзыреттіліктің мәні мен құрылымы (психо-педагогикалық аспектілері)-Тақырып ашылмаған, құрылымы қайда?

1.2 Бастауыш сынып оқушыларының оқу-танымдық құзыреттілігінің қалыптасуына әсер ететін факторлар

Психологиялық-педагогикалық сөздіктегі фактор ұғымы процестің сипаты немесе оның жеке ерекшеліктерін, механизмдері мен кезеңдерін анықтайтын себеп, қозғаушы күш ретінде анықталады [23]. Біз өз жұмысымызда факторларды мектептің білім беру процесінде бастауыш сынып оқушысының оқу-танымдық құзыреттілігін қалыптастыруға әсер ету көзі ретінде қарастырамыз.
Бастауыш сынып оқушының оқу-танымдық құзыреттілігін қалыптастыру процесін ұйымдастыру кезінде сыртқы және ішкі факторлар ескерілуі керек. Біздің ойымызша, келесі сыртқы факторларды ажыратуға болады:
педагогикалық - бұларға мыналар жатады: педагогикалық кадрлар біліктілігінің кәсіби деңгейі, баланың жеке басын қалыптастыруда оқу-танымдық құзыреттілік деңгейін арттыру қажеттілігі; білім беру процесін бағдарламалық-әдістемелік қамтамасыз етудің қоршаған қоғамның ерекшеліктері мен құндылықтарына сәйкестігі; оқу-танымдық іс-әрекеттің педагогикалық технологияларын таңдау;
әлеуметтік - бұл білім беру мекемесінің жұмыс істеуінің әлеуметтік шарттары; білім беру мекемесінің әлеуметтік-мәдени және білім беру мүмкіндіктері; әлеуметтік педагог кадрлармен қамтамасыз ету, білім беру процесі субъектілерінің өзара әрекеттесу және ынтымақтастық деңгейі;
әлеуметтік-мәдени - келесі сипаттамаларда көрінеді: оқушылардың әлеуметтік-мәдени дамуындағы білім беру процесінің барлық субъектілерінің мақсаттары мен көзқарастарының ортақ болуы; мектептің білім беру кеңістігінің мәдени дәстүрлерін дамыту; аймақтың ұлттық-мәдени құндылықтарын сақтау және дамыту мүмкіндіктері.
Біз ішкі факторлар ретінде психологиялық факторларды қосамыз: бастауыш сынып оқушының жас ерекшеліктері, баланың субмәдениеті, оның әлеуметтік тәжірибесі мен құндылық бағдары, қажеттіліктері мен мотивтері, кіші оқушының оқу-танымдық қызметін ұйымдастырудың шарттары, құралдары мен технологиялары. Кіші жастағы оқушының білімдік-танымдық құзыреттілігін қалыптастыруға әсер ететін ішкі факторлардың ішінде баланың жобалық іс-әрекетке дайындығы ерекше маңызды.
Бастауыш сынып оқушыларының оқу-танымдық құзыреттілігін қалыптастыру үдерісінде фактор ретінде пайдалану оқу процесін ұйымдастыруға басқаша қарауға мүмкіндік береді.
Сонымен, бастауыш сынып оқушаларының оқу-танымдық құзыреттілігін қалыптастырудағы ішкі және сыртқы факторларды жан-жақты қарастыру білім берудің қалыптасуын қамтамасыз ететін маңызды фактор болып табылатын жобалық іс-әрекеттің педагогикалық әлеуетінің маңыздылығы туралы айтуға мүмкіндік береді. және когнитивті тәжірибе, әлеуметтік маңызды құндылықтарды игеру, әлеуметтік маңызды жобаларға қатысу мүмкіндігі[24].
Біз анықтаған факторлар тобы оқушының оқу-танымдық құзыреттілігін қалыптастыру процесіне оң әсер етеді деп санаймыз. Педагогикалық факторлар тобының факторлары мектептің оқу-тәрбие процесінде көрінетін және баланың жеке ерекшеліктеріне байланысты психологиялық факторлар тобына әсер ететін жетекші факторлар болып табылады. Педагогикалық топтың факторлары бақылауға мүмкіндік береді, өйткені қызмет субъектісіне деген қызығушылық адам осы әрекетке қатысқан жағдайда ғана дамиды. Сондықтан, бастауыш сынып оқушының оқу-танымдық құзыреттілігін қалыптастыру үшін, баланың жеке басының ерекшеліктерін ескере отырып, жобалық тапсырмалар жүйесін шешу арқылы оқушыларды оқу-танымдық іс-әрекетке қосу қажет. Біз қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуына тәуелді әлеуметтік факторлар тобына әсер ете алмаймыз, бірақ олар мектептің білім беру кеңістігін ұйымдастырған кезде ескерілуі керек [25]. Сілтеме біреудің еңбегі дегенді білдіреді, сіздің тұжырымыңыз қайда сонда?

1.3 Бастауыш сынып оқушыларының оқу-танымдық құзыреттілігін қалыптастырудың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.