Оқуға үйрету әдістемесінің психологиялық негіздері

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСБУПЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ

МИРАС УНИВЕРСИТЕТІ

РЕФЕРАТ

ПӘНІ; Олигофренопедагогика ТАҚЫРЫБЫ ; Ақыл-есі кем балаларға арналған оқыту процесі

Тобы: ДФ-811K-1

Орындаған:Турсынбаева Фариза

Қабылдаған:Оспанханова Сагира

Шымкент 2021ж

Жоспар

1. Кіріспе

Ақыл-есі кем балаларға арналған оқыту процесі

2. Негізгі бөлім

Арнайы (түзету) мектептің оқушыларын оқыту әдістеріне шағын сипаттама

Оқуға үйрету әдістемесінің психологиялық негіздері

3. Қорытынды

Психология оқу дағдысының қалыптасуында үш деңгейді белгілейді

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Оқыту үдерісі бұл мұғалім мен оқушылардың іс - әрекетінде көрінетін екі жақты үдеріс. Мұғалім балаларды білімдермен қаруландырып, ал оқушылар болса оларды меңгеріп, тәжірибеде қолдануға міндетті. Олигофренопедагогика түзету педагогиканың құрамдас бөлігі ретінде келесі бағыттарды, байланыстарды қарастырады: - оқыту теориясы; - тәрбие теориясы; - арнайы мектепті басқару жүйесі - мектептану. Арнайы мектеп дидактикасы - бұл оқыту теориясы және ақыл-ойы кем балалардың тапсырмаларды, міндеттерді, мазмұнның принциптерін, әдістерін және оқу іскерлігінің формаларын анықтайды. Ол оқушылардың білім мен іскерлік пен дағдыны қарулану тәсілдерін ойлап табады, өндіріс саласындағы тәжірибелік іскерлікте мектеп түлектерін даярлайды. Негізгі концептуалды үйлесім болып, мектеп оқушыларының білімді игеру қасиеттері және оларды қарапайым жағдайларды мұғалімнің бақы- лауымен қолданулары табылады. Педагогикалық үдеріс жүйе ретінде өзінің созылу жүйесімен бірдей емес. Жүйе ретінде халыққа білім беру толығымен - оқу мекемесі, мектеп, сынып, ұстаздар мен балалар ұжымдары болады. Бұл жүйелердің әрқайсысы нақты ішкі және сыртқы шарттарды жүйелейді. Сыртқы шарттарға табиғи орта, әртүрлі орталықтар, материалдық техникалық қамтамасыздандыру, педагог кадрларының саны және т. б. жатады. Ішкі шарттарға оқу процессінің бағыттары оның құрамдары жатады: бағдарламаларымен қамтамасыз ету, оқу жоспары, оқулықтар. Ұстаздар- дың - ақыл ойы бұзылған балалардың мүмкіндіктерін білу және олардың актуалды және жақын даму шектерін білу. Оқу үдерісінің нәтижесі оқушы мен мұғалімнің қарым-қатынасы тікелей және технологияны пайдалануға болады. Педагогикалық үдеріс педагогтердің, оқушылардың тәрбие шарттар- дың оқыту жүйесі болып табылады. Оқытудың құраушысы түзетулік оқытудың моделі болып есептеледі. Ақыл-ойы кем балалардың қарапайым мектептердегі даму ерекшеліктерін моделді оқыту толықтырады. Оқыту-тәрбиелік үдерістің жалпы дидактикамен түзетулік мазмұ- нын жалпы және арнайы білімнің негізгі шарты болып табылады, себебі оқу жүйесінің негізгі үйлесімдерін белгілейді, жалпы қоғамда жеке тұлғаның қажеттіліктері мұғалімнің іске асыру құралы болып табылады. Негізгі құраушылары: мектеп білімінің оқу міндеттері мен мақсат- тары принциптері, әдістері оқушыларға ықпал ету формаларымен жалпы білім беру үдерісі болып табылады. Ақыл-ойы бұзылған балалар оқу-таным іскерлігіне тез арада қосылмауы мүмкін, оның бірнеше себептері: дефект құрылымының сапалық өзгешелігі, оның түрлі балаларда көрінуі; - алғашқы дефект басқа да екі қайтара және үш қайтара көрінуіне әкеледі; - психикалық үдерістің барлық деңгейлерінің төмендігі (жад, сөз әрекеті, ойы, қабылдауы, ерік, қызығушылығы) ; - алынған ақпаратты өңдеу, ұғындыру, аз мүмкіншілігін қабылдау; - әлеуметтік салалардың әсерлік ерекшеліктері (бала ортасы - мектеп, отбасы, ересектер, құрбылар және т. б. ) ақыл-ойы бұзылған тұлға - жасөспірім. Оқу үдерісі ақыл-ойы бұзылған балалардың барлық себептерін тиісті түзетулік бағытын алып жүру керек. Оқу үдерісі, педагогикалық тәсілдер арнайы, оқушының тұлғасына әсер ету ретінде қолданылады, оларда орын толтыру үдерісін дамыту танымдық мүмкіншіліктерін, ынталандырушы түзетулік деп аталады. Арнайы (түзету) мектепте оқытуда оқушылардың ерекшеліктері ғана емес, олардың мүмкіншіліктерін іске асырып есепке алынады. Әрбір ақыл-ойы кем жасөспірім - өзінің оқуымен, қимыл мүмкіншілігімен, мінезімен, қылықпен көрінетін ерекше тұлға.

Арнайы (түзету) мектептің оқушыларын оқыту әдістеріне шағын сипаттама Оқушыларға білімді әңгімелеуде түсіндіруде кітаппен жұмыс арқылы жеткізіледі. Әңгіме - мұғаліммен құбылыстарды, оқиғаларды эмоционалды, жарқын суреттеуі. Әңгіме аз уақытқа созылады, оқушының сезімдері мен ойларына ықпал етеді. Әңгімелер педагогикалық және шығармашылық болып бөлінеді. Педагогикалық, шығармашылық әңгімелер ерекшелігі - шығармашылық әңгіменің тек бөлек, нақты амалдарды ғана қолданады. Әңгімелер нақты педагогикалық жағдайларға байланысты бөлінеді. Әңгіме - суреттеу, әңгіме - баяндау, әңгіме - кіріспе. Сөз білім бұлағы болып табылады. Мұғалімнің сөйлеу қабілетіне келесі талаптар қойылады: - фонетикалық және логикалық жағынан мінсіздік; - айқындық, мәнерлілік, анықтық; - жалғаулардың анық айтылуы, екпіннің дұрыс болуы; - сөз қарқыны баяу болуы; - оқушылардың түсінігіне қол жетімді болуы; Кітаппен жұмыс жасау сөздік әдіс ретінде сирек қолданылады, бірақ маңызды әдіс. Дауыстап оқыту әсіресе 1-4-сыныптарда үлкен маңызға ие, өйткені балалар бірінші рет оқушыларға үлгі болатын дұрыс, 24 мәнерлі, қашқын оқытуды тыңдайды. Оқушыларға өздігінен оқыту ұсыны- лады, мәтін мөлшері бойынша кіші болғанда олар оны оқып мұғалімнің сұрағына жауап бере алады. Іштей оқуға таңдаумен қарау керек, себебі ақыл-ойы бұзылған балалардың көпшілігі бұндай іскерлік түріне өздерін ұйымдастыра алмайды. Түсіндіру Осы әдістің көмегі арқылы оқушылар мұғалімнің сұрақтарына жауап бере алады. Сұрақтарды қоюдағы талаптар: - қалыптастырулардың дұрыстығы мен анықтылығы; - мазмұнына жету; - қойылған сұрақтардың арасындағы байланыс; - қалыптастырулардың және олардың түрлерінің әртүрлілігі; - сұрақ бірнеше сұрақтардан болмауы керек; - сұрақтар оқушылардың дара мүмкіншіліктеріне тиісті талапқа сай болу керек. Мұғалім оқушылардың қойылған сұрақтың жауабын құруға және оқушылар өздері қалыптастырылған сұрақтарға ерекше назар аудару керек. Әңгіме әдісі оқу процесіндегі білім алу және түзету-тәрбиелік әдістер мақсаттарын табысты шешуге көмектеседі. Көрнекілік әдістер (демонстрация, экскурсия, дербес бақылаулар) . Мұғалім бақылауға арналған объектілерді анықтап ойлануы тиіс: - Олардың оқушыға ұсынатын жүйеліліктері; - Әрбір объекті ұйымын зерттеу. Демонстрация оқушылардың құбылыстармен, процестермен объектілердің табиғи түрінде көрнекті-сенушілік таныстыруында болады. Әдетте демонстрация кезінде көрнекілік объектілерді (мөлшер, түр, түс, құрама бөлімдер, олардың өзара қатынасын) бейнелейді. Табиғи объектілерден басқа бейнелі, символды көрнекілік, жүйелі бейнелеу және көрнекі графикалық құралдар бөлінеді. Арнайы мектепте- ріндегі бастауыш сынаптарда табиғи заттарға және иллюстрациялық - бейнелеу құралдарына: суреттерге, картиналарға, пәндік-операциялық карталарға, графикалық бейнелеулерге жоғары бағалау беріледі. Жоғары сыныптарда символды және жүйелі көрнекілік қолданы- лады. Арнайы мектептердің шарттарында оқушыларға әртүрлі көрнекілік құралдарды үйлестіруді ұсыну маңызды болып келеді (табиғатты объект - муляж, макет; бейнелеу көрнекілігі - карта, кесте) . Арнайы мектептерде символды көрнекілік қолдануға шек қойылған, себебі оқушылардың көбі бұл көрнекілік түрін түсінбейді. Өздік бақылау - дербестік тәжірибе оқушылардың перцептивті бақылау сияқты ұйымдастырылады. Бақылау - бұл ашылған мақсатқа бағытталған қабылдау, айқын жоспармен әртүрлі жағдайда жүзеге асатын процесс (мектеп алаңында, кабинетте, табиғат бұрышында, экскурсияда) . Оқушылар пәнді табиғи шарттарда көреді. Бұл жағдайда көрнекілік 25 оқушының практикалық әрекеттерімен қосып, ойлануға, суреттеуге, талқылауға түрткі болып келеді. Арнайы (түзету) мектептерде оқу процесінде көрнекіліктің таңдауға және қолдануға талаптардың қатары көрсетіледі: - көрсетілетін объект айқын мөлшермен, түспен, лайықты түрлері мен барлық жақтардан оқушыға белгілі тиісті болу керек; - көрнекіліктің қандай түрін сабаққа қажет ететін және оны сабақ- тың жай кезеңінде қолданған жақсы болатын мұғалім анықтап алу тиіс; - көрнекілік құралдарының қажетті мөлшерін алу керек, себебі оқушыларға көрнекілікті үйретіп қана қоймай, сонымен қатар көрнекілік- пен жұмыс істеуді үйрету керек; - көрнекілікті жүйелі түрде демонстрациялау керек; - ауызша суреттеуді қолдану маңызды, ол оқушыларға заттың жеке қасиеттерін анықтауға көмектеседі. Көрнекілік әдістер қатарына экскурсиялар да жатады. Олардың құндылығы оқушылардың заттардың табиғи шарттарын оқып білуінде. Оқушыларды экскурсияға даярлау керек. Жазбаша, ауызша жаттығулар - бұл іс-әрекеттің жақсы сақталу мақсатымен және білім сапасын көтеруді қамтамасыз ететін ұйымдасқан қамтамасыз және үйрету әдісі. Бұл әдістің маңызы табысты іскерлікті құруы мен дағдыларды табысты құруында. Жаттығулардың арнайы, туынды және түсінік беретін түрлер ажыратылады. Ойдың даму бұзулары бар балаларды жазуға, санауға, оқуға үйрету кезінде жаттығудың әртүрі қолданылады. Бірақ арнайы түрі жиірек және көп қайталауды талап етеді. Туынды жаттығулар сирек қолданылады, өйткені олар вариативті орындалуға және ертерек қалыптасқан дағдылар- ды бекітуге бағытталған. Түсініктеме беретін жаттығулар орыс тілінен және математикадан жаттығулар орындау кезінде қолданылады Дидактикалық әдістер жүйесінде танымд ық ойындар (дидактикалық) ерекше орын алады.

Оқуға үйрету әдістемесінің психологиялық негіздері

Оқу - әріптік кодты дыбыстық кодқа ауыстыру және қабылданған ақпаратты

ұғынуды көрсететін сөйлеу әрекетінің бір түрі.

Оқу білу сөйлеу бірлігінің көру бейнесінің (сөз, сөз тіркестері,

сөйлем) оның есту - сөйлеу - қозғалыс бейнесімен және оның соңғы

мағынасының арақатынасын да қамтиды. Осы процестің үшбірлігі оқудың кез-келген түрінде сақталады, дауыстап немесе іштен оқу болса да.

Бірінші жағдайда сөйлеу - қозғалыс компоненті сөйлеудің сыртқы

көрінісінен жүзеге асырылады, екінші жағдайда - сөйлеудің ішкі көрінісі.

Оқу тәжірибесін кеңейту және тез оқу дағдысын жаңарту мөлшеріне қарай,

уақытаралық компонент кіші роль ойнайды, ал сөйлеу бірлігінің көру бейнесі

оның мағынасымен көп деңгейде тікелей қатынасқа түседі. Дегенмен,

психологтардың зерттеулері оқудың ситетикалық тәсілінің құрылуы кезінде

оқып отырған адамның түсінігі үшін оның сыртқы сыртқы артикуляциялық немесежасырын жүзеге асырылуы маңызды. Оқу техникасы аз қалыптасқан болса, қатты айтудың ролі соншалықты жоғары болады. Дәл осы бастапқы оқушыға әріптік белгіні түсініп, оларды ауызша сөйлеумен байланыстыруға көмектеседі. Айтылып отырға психологиялық заңдылық мынадай жолға негізделеді: балаларды алғашқыда дауыстап оқуға содан соң ғана жазбаша ақпаратты меңгерудің тиімдітәсілі ретінде іштен оқуды ақырындап үйретеді. Бұл әсіресе, ақыл-есі кем балаларға маңызды. Себебі оларға жасырын артикуляциялау көру, сөйлеу - есту және түсіну компоненттері арасына өзара байланыс орнау үшін жеткіліксіз болады. Сондықтан да, арнайы мектептің оқушылары 7 - сыныптыңөзінде мәтіннің мазмұнын іштен оқығанға қарағанда, дауыстап оқығанда жақсы түсінеді.

Киноға түсіру арқылы мыналар белгілі болды: оқып отырған адамның көзі

жолмен секірмелі түрде 0, 15 - 0, 2 с тең қысқа аялдаулармен қозғалады.

Оқымысты адам 1 жолда 3 - 6 кедерге жасайды (мәтіннің күрделілігіне

байланысты), осы кідіріс аралығында оқылған мәтінді түсінуге тырысады.

Сенсорлы қабылданған мәтін түсініксіз болатын болса, оқушы адамның оқылған жерді қайта көзімен шалып шығады. Бастапқы оқушы адамда түсіну мақсатындағы мұндай қайталау буын немесе сөздің қайта қайталануымен қатар жүреді. Бұл психологиялық ерекшелікті ақыл-есі кем балаларды оқыту кезінде де ескеріп отыру қажет. Соңғысында көптеген қайталаулар да сондай роль ойнаса да жиі қайталанып отыруы мүмкін. Себебі, бұл оқушыларда интеллектісі бар қалыпты балаларға қарағанда мағынасын түсіну қайда күрделенген. Сонымен бірге қайталап оқудың стереотипке, қажетсіз қайталауға айналып кетпеуін қадағап отыру керек.

Тәжірибелі оқымыстының түсінуі үшін жолығатын минималды бірлік

синтагма болып табылады. Ол лексикалық мәнмен және мағыналық қатынастарда

(алтын бас тіркесінде әр сөз белгілі бір мән береді, ал синтагманың нақты

мағынасы - ақыл-ойдың сапасын бағалау) көрінеді. Оқылғанды мәндік өңдеу

көзбен қабылданатын сөйлеу бірлігі деңгейінде ғана емес, сондай-ақ

анализденіп отырған материал деңгейінде де жүзеге асырылады. Сонымен қатар, мәндік болжал оқылған сөздің, синтагманың, сөйлемнің негізінде қалыптасуы мүмкін.

Психология оқу дағдысының қалыптасуында үш деңгейді белгілейді:

- Аналитикалық;

- Ситетикалық;

- Автоматтандырылған.

Бірінші этапта көзбен қабылданатын бірлік әріп немесе буын. Осы

уақыттағы оқушының көру жазықтығы өте шектелген. Оқылған сөздің мағынасын түсіну оның дыбысталуынан артта қалады, себебі бір буынды екіншісіне қосуға, содан кейін ғана оны білуге уақыт кетеді.

Осы деңгейдің өзінде буындап оқуды меңгерген соң, бала бірінші буынға

сүйеніп сөзді толық тауыпкөруге тырысады. Бірақ мағыналық болжал буын

деңгейінде жұмыс істемегендіктен, бала көп жағдайда қателеседі. Дегенмен,

сөзді тауып көруге деген ықылас оқушының саналы оқуға деген ұмтылысының дәлелі болып табылады.

Синтетикалық оқу деңгейінде, бірлік ретінде сөз болады. Сөйлемді оқу

уақыты қысқарады және синтагма немесе сөйлем құрылымындағы сөздік бірліктің соңғы дыбысталуына жақындайды. Сондай-ақ, болжау процесі де дами береді. Оқылған сөзге сүйене отырып, бұл процесс табысты бола түседі, дегенмен қателесу қаупі де жоқ емес.

Бұл қателесулер оқылғанның жалпы мағынасына

кедергісін тигізбейді, себебі балалар бұрын оқылға контекстке сүйене алады.

(сыбдырлады сөзінен соң балалар бұлақтарды дейді, ал шын мәнісінде

бұлақтар; ұл бала құлады да қатты тіркесінен кейін балалар жылады дейді, ал

ол бақырды сөзі болуы мүмкін) . Мағыналы болжалды пайдаланудың бұл

тенденциясы ақыл есі кем балаларда да көрініс табады. Олардың жалпы мектеп

оқушыларынан айырмашылығы: олар мағыналық болжал кезінде сөйлемнің

мағынасын бұзып алады. (суға құлап бақырабастады деудің орнына олар суға

бата бастады деуі мүмкін) . Қандай жағдай болса да, оқушыны бірден бөлуге

болмайды, себебі тенденцияның өзі оң нәтижелі. Ол - тез оқу дағдысының даму кепілі.

Автоматтандырылған оқу деңгейінің бірлігі - синтагма және сөйлем.

Түсіну оқылғанды дауыстаудан озады. Себебі, мәтіннің кесілген бөлігі көзбен қамтылған және тез түсінілген. Осы деңгейде синтагма және сөйлем деңгейінде жүзеге асырылатын мүмкіндік болжау тіпті қатесіз болып шығады деп айтуға болады. Оқушылар толығымен тез оқу дағдысын меңгереді.

Ақыл-есі кем балаларды оқытуда осы үш кезең де жақсы бақылауда

болады, себебі, олар уақытқа байланысты созылған: бірінші жыл толық және

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.