Бәсекелестіктің нарықтағы қызметтері


іҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
АБЫЛАЙ ХАН АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР ЖӘНЕ ӘЛЕМ ТІЛДЕРІ УНИВЕРСИТЕТІ
Мамандық
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА
Орындаған:
Ғылыми жетекші:
Нормабақылаушы:
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі
Алматы, 2021
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Абылай хан атындағы
Қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университеті
Халықаралық құқық және экономика факультеті
Экономика және менеджмент кафедрасы
АТЫ-ЖӨНІ
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА
тақырыбы «Қордай ақпарат-баспа компаниясы» ЖШС мысалында кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін экономикалық бағалау»
Мамандық: 5В050600 - «Экономика»
Алматы, 2021
МАЗМҰНЫ
Баспа компаниясының қызметінің көрсеткіштеріне
техникалық-экономикалық сипаттамасы
Баспа саласында мамандандырылған компанияның бәсекеге
қабілеттілігін экономикалық бағалау
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілік ұғымы кәсіпорын стратегиясының маңызды элементтерінің бірі болып табылады. Бүгінгі күні кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін бағалауды арттыру мәселесі өзекті болып отыр. Нарықтық жағдай көбінесе бәсекелестік күрестің жай-күйі мен нәтижелеріне байланысты. Нарықтық экономиканы дамыту кезеңінде Компанияның өндірістік әлеуетін қалыптастыру және бәсекеге қабілеттілігін арттыру қажеттігі айқындалады. Кәсіпорындар бәсекелестік күресте нақты мүмкіндіктерді бағалау және шаралар мен қаражатты әзірлеу үшін өзінің күшті және әлсіз жақтарын талдауға үлкен мән береді, олардың есебінен кәсіпорын бәсекеге қабілеттілікті арттырып, өз табысын қамтамасыз ете алады. Маркетингтік зерттеу барысында кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін бағалау үшін кәсіпорын жағдайының орнықтылық дәрежесін, нарықта сұранысқа ие және кәсіпорынға белгіленген және тұрақты түпкілікті нәтижелер алуды қамтамасыз ететін өнімді шығару қабілетін айғақтайтын Кейбір сандық көрсеткіштерді пайдаланады. Өндірістің неғұрлым төмен шығындары бар кәсіпорын табыстың үлкен көлемін алады. Бұл өндіріс ауқымын кеңейтуге, оның техникалық деңгейін, экономикалық тиімділігі мен өнім сапасын арттыруға, сондай-ақ өткізу жүйесін жетілдіруге мүмкіндік береді. Мұндай кәсіпорынның және ол шығаратын өнімнің бәсекеге қабілеттілігі нәтижесінде, бұл оның үлесін осындай қаржылық және техникалық мүмкіндіктері жоқ басқа кәсіпорындардың есебінен ұлғайтуға ықпал етеді. Бұл-мақаланың бастамасы.
Дипломдық жобаның мақсаты кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігінің мәнін ашу және оны арттыру бойынша ұсыныстар жасау болып табылады.
Жұмыстың мақсатына сәйкес дипломдық жобаға келесі міндеттер қойылды:
-бәсекелестік пен бәсекеге қабілеттіліктің түсінігі мен экономикалық мәнін зерттеу;
-компаниялардың бәсекеге қабілеттілігіне әсер ететін факторларды анықтау;
-баспа саласының мамандандырылған компаниясының бәсекеге қабілеттілігін экономикалық бағалау әдістері мен өлшемдерін қарастыру;
-ұсынылатын баспа қызметтерінің сапасын талдау және «Қордай ақпарат - баспа компаниясы» ЖШС-нің кәсіпорнының бәсекеге қабілеттілігін экономикалық бағалау;
«Қордай ақпарат - баспа компаниясы» ЖШС бәсекеге қабілеттілігін жетілдіру бойынша ұсыныстар әзірлеу.
Дипломдық жобада баспа саласындағы кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі зерттеу пәні болып табылады.
Дипломдық жобаны зерттеу нысаны баспа саласының кәсіпорны - «Қордай ақпарат - баспа компаниясы» ЖШС болып табылады.
Дипломдық жобада зерттеудің теориялық негізі кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі саласындағы көрнекті қазақстандық, ресейлік және шетелдік теоретиктердің еңбектері болды, бұл таңдалған зерттеудің көп аспектілігін растайды.
Жұмыстың әдіснамалық базасы зерттеудің жалпы ғылыми және практикалық әдістері, сондай-ақ жүйелік талдау әдістемесі болды.
Ұсынылған дипломдық жобаның ғылыми жаңалығы шығындардағы көшбасшылық стратегиясының инновациялық әдістемесін әзірлеумен түсіндіріледі. Шығындардағы көшбасшылық стратегиясы пайданы одан әрі арттыру мақсатында өндірістік шығындарды азайтуды көздейді. Сеніммен айтуға болады, көрсетілген әдістеме бәсекеге қабілеттілігін арттыру кәсіпорынның өте маңызды және дамытуға ықпал ететін болады.
Дипломдық жобада жүргізілген зерттеудің ғылыми - практикалық маңыздылығы, зерттеу объектісі болып табылатын кәсіпорынға кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін жақсарту бойынша тиісті ұсыныстар берілгендігі байқалады. Көрсетілген ұсыныстар «Қордай ақпарат - баспа компаниясы» ЖШС мысалында кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін жақсартуға мүмкіндік берді.
Дипломдық жобаның құрылымы мен көлемі. Материалдың құрылымы мен логикалық дәйектілігі кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан тұрады.
Жобаның бірінші тарауында компаниялардың бәсекеге қабілеттілігінің мәні және оны бағалау өлшемдері сипатталады. Бәсекеге қабілеттіліктің мәні және бәсекеге қабілеттілікті бағалау кезеңдері сияқты ұғымдар ашылған. Екінші тарауда "Қордай ақпарат - баспа компаниясы" ЖШС кәсіпорнының мысалында бәсекеге қабілеттілікті сипаттау және бағалау критерийлері келтіріледі. Жүргізілген зерттеудің маңыздылығы баспа кәсіпорнының бәсекеге қабілеттілігін экономикалық бағалау критерийлеріне ғана емес, сондай-ақ баспа саласының жай-күйіне бағалау жүргізілуіне байланысты.
Үшінші тарауда бәсекеге қабілеттілігін бағалау көрсеткіштерін арттыру жолдары мен CRM моделі және В2В принципі негізінде баспа кәсіпорнының бәсекеге қабілеттілігін көтеру үшін ұсынымдар тізбесі келтіріледі.
1 КӘСІПОРЫНДАРДЫҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1. 1 Бәсекелестіктің және бәсекеге қабілеттіліктің экономикалық мәні
Өзінің құрылған сәтінен бастап және барлық өмірлік цикл ішінде кез келген өндірістік кәсіпорын, кез келген кәсіпкер олар үшін өмірлік маңызы бар бәсекеге қабілеттілік мәселелерін шешу қажеттігіне келіп тіреледі. Қазіргі уақытта "бәсекеге қабілеттілік" ұғымының бірыңғай анықтамасы жоқ және экономикалық әдебиетте кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігінің тіпті әртүрлі анықтамаларын кездестіруге болады. Олардың кейбіреуіне келетін болсақ:
-нарықтық қатынастар субъектісінің нарықта бар бәсекеге қабілеттінарықтық қатынастар субъектілерімен қатар нарыққа шығу қасиеті;
-осы фирманың дамуының айырмашылығын бәсекелес субъектілермен салыстырғанда артықшылықтар жасайтын және нарықтың белгілі бір үлесін тұрақты алуға мүмкіндік беретін кәсіпорынның тұтыну және құндық сипаттамаларының салыстырмалы шамасы ретінде көрсететін салыстырмалы сипаттама;
-шаруашылық жүргізуші субъектінің экономикалық ресурстарды олардың бәсекелестерінің пайдалануына қатысты пайдалану тиімділігінің деңгейін көрсететін жалпылама қызметі, бұл шығарылатын өнімді (ұсынылатын қызметті) тұтынушылардың талаптарына сәйкес келуге мүмкіндік береді.
Келтірілген анықтамалар кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігінің мәнін анықтауға үш негізгі тәсілді бөліп көрсетуге мүмкіндік береді:
-кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі оның бәсекеге қабілетті өнім (қызмет) шығару (ұсыну) қабілетін білдіреді;
-кәсіпорынның тиімді артықшылығы болып табылады;
-кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі оның әсерлі тиімділігінің шарасы болып табылады [1, 184б. ] .
Нарықтық бәсекелестіктің мәні экономикалық ресурстарды барынша тиімді пайдалану арқылы өндірілген өнімге қажеттілікті қанағаттандыру жолымен барынша пайда алу үшін күреске негізделеді, осыған сәйкес бәсекелестік - заңнама шеңберінде немесе табиғи жағдайларда объективті немесе субъективті қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін бәсекелестермен күресте жеңіске жету немесе басқа мақсаттарға жету үшін субъектінің өзінің бәсекелестік артықшылықтарын басқару үрдісі.
Қарқындылық дәрежесі бойынша бәсекелестік келесідей бола алады:
- тартымды, осы сегментте субъект өзінің қажеттіліктерін сапалы қанағаттандырса немесе алдыңғы сегментке қарағанда көбірек табыс алатын болса;
- орташа, бәсекелестік субъектінің іс-әрекеттері нарықтың берілген сегментінде бәсекелестік ортаны қолдайтын жағдайда;
субъект берілген сегменттен объектіні жұтып, жойып немесе ығыстырып тастағанда, бәсекелестік объектісі үшін қатал;
объект осы сегменттен субъектіні жұтып, жойып немесе басып озған кезде бәсекелестік субъектісі үшін қатал [2, 272б. ] .
Сондай-ақ бәсекелестіктің әр түрлі формалары болады:
пәндік-бірдей қажеттілікті қанағаттандыратын ұқсас объектілер арасындағы бір ассортименттік топтың тауарлары арасындағы бәсекелестік;
функционалдық-алмастырушы тауарлар (объектілер) арасындағы бәсекелестік;
тұлғалық.
Бәсекелестік нарықта бірқатар функцияларды орындайды (1 сурет) :
нақты еңбекті қоғамдық қажеттілікке түйістіреді
тауардың нарықтық құнын анықтайды және белгілейді
еңбек өнімділігіне және өндірісті басқарудың тиімділігіне тәуелді жеке тұлғалық құн мен пайданы теңестіруге
жәрдемдеседі
Бәсекелестіктің қызметтері
жеке басымдылық
Сурет 1 - Бәсекелестіктің нарықтағы қызметтері
клиенттердің қажеттілігі
баға
сұраныс пен ұсыныс
Ескертпе: дереккөзге сәйкес автормен әзірленген [3, 528б. ]
1-ші суреттегі ақпараттар нақты еңбекті қоғамдық қажеттілікке түйістіреді. Сонымен қатар еңбек өнімділігіне және өндірісті басқарудың тиімділігіне тәуелді жеке тұлғалық құн мен пайданы теңестіруге жәрдемдеседі [3, 437б. ] .
Бәсекелестік арқылы өндіріс факторларын ғана емес, шаруашылық жүргізуші субъектілер қызметінің үлесі мен тиімділігіне сәйкес табыстарды да бөлу жүргізіледі. Ресурстарды тиімді пайдалану өндірушілерге жоғары табыс алуға мүмкіндік береді, ресурстарды тиімсіз пайдаланған кезде олар шығынға ұшырайды және нарықтан ығыстырылуы мүмкін.
Нарықтық субъектілердің бәсекелестік мінез-құлқының әртүрлі типтері бар:
- креативті (жасампаз) - қарсыластардың алдында басымдықты қамтамасыз ететін алғышарттар жасауға бағытталған мінез-құлық;
- бейімделген - өндірістегі инновациялық өзгерістерді есепке алатын (көшіру) және қарсыластардың алдын алу іс-әрекеттері;
- қамтамасыз етуші (кепілдік беретін) - қол жеткізілген ұстанымдарды сақтауға бағытталған мінез-құлық.
Бәсекелестік нарықта бәсекелестік күреске қатысу белсенділігі көзқарасы бойынша көшбасшыларды, көшбасшылыққа үміткерлерді, білгір және жаңадан келгендерді ажыратады[4, 92б. ] .
- Компанияның бәсекеге қабілеттілігіне әсер ететін факторлар
Бәсекеге қабілеттілікті кәсіпорын қызметінің тиімділігін талдау үшін пайдаланылатын ең маңызды интегралдық көрсеткіштердің бірі ретінде сипаттауға болады. Бәсекеге қабілеттілік ұғымы іс жүзінде қандай да бір субъектінің бәсекелестікке төтеп беру қабілетін (әлеуетті және/немесе нақты) білдіреді. Ең алдымен, кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі ұғымын анықтау керек. Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі-бұл өз тауарларымен (жұмыстарымен, қызметтерімен) тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыру шеңберінде кәсіпорынның даму деңгейін сипаттайтын қасиеті.
Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі оның әлеуетті сапасы ретінде сипатталуы мүмкін, оған осылар кіреді: кәсіпорынның тұтынушылардың мақсаттық топтарының нақты үміттерін анықтау және тұтынушылардың мінез-құлқындағы трендтерді сауатты анықтау қабілеті. Басқаша айтқанда, ұйым қазіргі уақытта да, болашақтағы болжамды кезеңде де тұтынушының қажеттіліктерін объективті, дәл және уақтылы талдауы керек [5, c. 39] .
Бұл талдау мақсатты тұтынушылық топтың психологиялық, экономикалық және әлеуметтік-мәдени факторларын ескеретін ғылыми моделін пайдаланудың арқасында мүмкін болады; Кәсіпорынның өндірісті ұйымдастыру қабілеті, оның нәтижелері баға-сапаға қатынасында тұтынушылардың болжамдарына сәйкес болады. Бұл жағдайда, әңгіме тек тауардың тұтынушылық қасиеттері туралы ғана емес, сонымен қатар оның маркетингтік қасиеттері (кепілдік, баға және т. б. ) туралы да сөз қозғалады; тиімді маркетингтік саясатты іске асыру қабілеті; кәсіпорынның өндіріс факторларымен, атап айтқанда: жұмыс күшімен, қаржымен, энергиямен, шикізатпен және материалдармен қамтамасыз етуге арналған шығындарды іздеу және төмендету шарттарын жасау қабілеті; салалық бәсекелестермен салыстырғанда технологиялық өндірісті құру және ұстап тұру қабілеті. Демек, тұрақты және уақтылы технологиялық жаңарту қажеттілігі туындайды; инновацияларға негізделген тиімді маркетингтік және өндірістік стратегияны құру және жүргізу қабілеті; орындаушылық және басқару деңгейлерінде жоғары кадрлық әлеуетті құру және іске асыру қабілеті. Орындаушы персонал, егер ол кәсіпорында бар өндірістік технологияларды тиімді пайдалануға қабілетті болса және жаңа технологияларды игеруге дайын болса, сапалы болып табылады. Басқарушы персонал, егер ол нарықтық мүмкіндіктерді анықтауға және тиімді пайдалануға қабілетті болса, сапалы болып табылады. Осы сапаларды іске асыру кәсіпорынға сауда маркаларын нығайтудан, нарықтық құнның өсуінен және сыртқы ортаның қолайсыз әсеріне қатысты қосымша орнықтылық жасаудан көрінетін нақты бәсекелестік артықшылықтар жасауға мүмкіндік береді [6, 344 б. ] .
Барлығын қосқанда, бұл кәсіпорынның мүмкіндіктерін кеңейтуге және оның үлестік шығындарын төмендетуге ықпал етеді, бұл өз кезегінде өндірілетін тауарлардың (жұмыстардың, қызметтердің) және әкелінетін пайданың бағасына әсер етеді.
Ұйымның, кәсіпорынның, фирманың бәсекеге қабілеттілігі-бұл:
- басқа шаруашылық жүргізуші субъектілерден өзінің тауарларымен (жұмыстарымен, қызметтерімен) халықтың қажеттіліктерін неғұрлым жоғары дәрежеде қанағаттандыру, қызметтің тиімділігі, нарықтық конъюнктураның жағдайларына бейімделу мүмкіндігі мен серпіні, бәсекеге қабілеттілік стратегияларын әзірлеу және іске асыру негізінде экономикалық дамуға қабілеттілік қабілеті бар қасиеттерімен ерекшеленетін қасиеттердің жиынтығы:
- кәсіпорынның басқа агенттермен бәсекелестік күресте жеңіске жетуін қамтамасыз ететін ерекшеліктері мен мүмкіндіктерінің жиынтығы;
- тиісті динамикалық нарықтың белгілі бір үлесі бар субъект қасиеттерінің жиынтығы, ол өндіретін объектілердің еркін нарықта бәсекелестік жағдайында тұтынушылардың талаптарына сәйкестік дәрежесін сипаттайды;
- фирманың, компанияның нарықтарда ұқсас тауарларды өндірушілермен және сатушылармен неғұрлым жоғары сапаны, қолжетімді бағаларды қамтамасыз ету, сатып алушылар, тұтынушылар үшін қолайлы жасау арқылы бәсекелесу қабілеті;
- өз тауарларымен немесе нақты қоғамдық қажеттіліктегі қызметтермен қанағаттану дәрежесі бойынша да, өндірістік қызметтің тиімділігі бойынша данарықта басқа да ұқсас өнімді дайындаушылар мен жеткізушілерге (бәсекелестерге) қарсы тұру қабілеті;
- бәсекелестік нарық жағдайында тиімді шаруашылық қызметі және оны іс жүзінде тиімді іске асыру мүмкіндігі. Бұл кәсіпорынның өміршеңдігін, оның өзінің қаржылық, өндірістік, ғылыми-техникалық және еңбек әлеуетін тиімді пайдалана білуін қорытындылайтын көрсеткіші;
- фирманың бәсекеге қабілетті өнім шығару қабілеті, фирманың ел ішінде және оның шекарасынан тыс осы саланың басқа фирмаларына қатысты артықшылығы;
- бәсекеге қабілетті бұйымдар мен қызметтерді шығару және сату жолымен осы уақыт кезеңінде нақты нарықта (өткізу аймағында) табысты жұмыс істеу қабілеті;
- белгілі бір уақыт кезеңінде және болашақта бәсекеге қабілетті тауарларды (қызметтерді) әзірлеу, өндіру және сату әлеуеті бойынша нарықтың нақты сегменттеріндегі ұқсастардан ұйымның өз тауарларымен және қызметтерімен ұйымның қаржылық жағдайына нұқсан келтірмей қол жеткізілген артықшылығы;
- осы фирманың дамуын өз тауарларымен адамдардың қажеттіліктерін қанағаттандыру дәрежесі бойынша және өндірістік қызметтің тиімділігі бойынша бәсекелес фирмалардың дамытуынан айырмашылығын білдіретін салыстырмалы сипаттамасы. Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі оның нарықтық бәсекелестік жағдайларына бейімделуінің мүмкіндіктері мен серпінін сипаттайды;
- елдің ішіндегі және одан тыс жерлердегі осы саладағы басқа фирмаларына қатысты фирманың салыстырмалы сипаттамасы;
- кәсіпорынның нарықтағы ағымдағы жағдайы (бірінші кезекте нарықтың иеленетін үлесі - нарығы және көлемдері бойынша жалпы бәсекелес кәсіпорындардың сатуларымен салыстырғандағы сату көлемі) және оның өзгеру үрдісі;
- нарықтағы басқа ұқсас фирмалармен (кәсіпорындармен), тауарлармен қарсыластыққа (бәсекелестікке) төтеп беруге мүмкіндік беретін экономикалық, техникалық және пайдалану параметрлерінің деңгейі;
- өзінің бәсекелестік артықшылықтарын пайдалану деңгейі мен дәрежесімен және сыртқы және ішкі ортаның тұрақты өзгеретін жағдайларына, сонымен бір уақытта кез келген уақытта пайда болуын сақтай отырып, бейімделу мүмкіндігімен анықталатын кәсіпорынның кешенді сипаттамасы;
- өзінің бәсекелестерінің тауарларына қарағанда неғұрлым тартымды, кешенде алынған өзінің баға және баға емес сипаттамалары бойынша тауарлар мен қызметтерді жасау, жобалау, өндіру және жеткілікті жоғары пайдамен сатуға нақты және әлеуетті мүмкіндіктері;
- кәсіпорынның нарықтағы табысын анықтайтын тұтыну және құндық (бағалық) сипаттамаларының кешені, яғни дәл осы кәсіпорынның басқалардан артықшылығы;
- фирманың осы саланың басқа фирмаларына қатысты ұлттық экономика ішінде және одан тыс жерлерде салыстырмалы артықшылығы;
- компанияның өз өнімін үшінші тұлғалар алдындағы міндеттемелердің өсуі мен орындалуын қамтамасыз ететін баға бойынша сату қабілеті (рентабельділіктің белгілі бір деңгейін, негізгі қорларды қалыптастыруды, инвестицияланған капиталды қайтаруды қамтамасыз ету) ;
- экономикалық жарыс субъектісі үшін артықшылықтар жасайтын қасиеттерге ие болу;
-объектінің техникалық - функционалдық, экономикалық, ұйымдастырушылық және басқа сипаттамаларының тұтынушылардың талаптарына сәйкес келу дәрежесін сипаттайтын, осы объектіге тиесілі нарық үлесін анықтайтын және осы нарықтың басқа объектілердің пайдасына қайта бөлінуіне кедергі келтіретін тиісті релевантты нарықтың белгілі бір үлесі бар объектінің қасиеті;
- зерттелетін кәсіпорынның (стратегиялық бәсекелестік тобының құрамында көрініс табатын) барынша ықтимал интеграцияланған рейтингтік бағасы, ол әрбірінің жалпыланған сандық бағасы бар әлеуеттің барлық қолда бар түрлерін экономикалық неғұрлым орынды және кешенді пайдалануды болжайды [7, 238 б] .
2 «ҚОРДАЙ АҚПАРАТ-БАСПА КОМПАНИЯСЫ» ЖШС-НІҢ КӘСІПОРЫННЫҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН ЭКОНОМИКАЛЫҚ БАҒАЛАУ
... жалғасы- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz