Заттың пішінін анықтау
Silkway Халықаралық университеті
Бастауышта оқыту педагогикасы мен әдістемесікафедрасы
Педагогикалық факультеті
5В010100 Мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеу мамандығы
Курстық жұмыс
Пәні: Мектеп жасына дейінгі балалардың қарапайым математиканы оқыту теориясы мен әдістемесі
Тақырыбы: Мектепке дейінгі балаларда геометриялық түсініктерді қалыптастыру
Орындаған: Атаханова А.
Тобы:101-81
Курсы:3
Қабылдаған:Әуелбекева М.
Шымкент 2021
Тақырыбы: Мектепке дейінгі балаларда геометриялық түсініктерді қалыптастыру .
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
І - бөлім. Мектепке дейінгі балалардың геометриялық пішіндерді
қабылдау ерекшеліктерінің теориялық негіздері
1.1. мектепке дейінгі ұйымдарда геометриялық пішіндер жөніндегі
түсініктерді дамыту әдістемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2. Ересек балаларды геометриялық пішінмен таныстыру
әдістемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
1.3. Заттың пішінін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
ІІ - бөлім. Практикалық бөлім
2.1. Геометриялық пішіндер ұғымын сабақ үрдісінде пайдалануды
тәрбиелеу жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 23
2.2. Зерттеу шешімдері мен оған талдау жасау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 35
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 36
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Қазақстан Республикасы тәуелсіз мемлекет ретінде тәуелсіздік алған сәттен бастап қоғам дамуының қазіргі заманғы талаптарынан туындайтын міндеттер мен мақсаттар тұрғысынан өскелең ұрпаққа білім беру мен тәрбие беру мәселелерін толық жетілдіру қажет.
Әрине, бұл білім беру жүйесінің барлық салалары мен салаларында, оның ішінде мектепке дейінгі ұрпақ үшін үлкен жауапкершілікті көздейді. Өйткені, білім мен тәрбие негіздері Мектепке дейінгі ұйымдарда қаланады.
Бұл бағытта бірқатар іс-шаралар жүргізілуде. Атап айтқанда, мектепке дейінгі мекемелерде мемлекеттік білім беру стандарттары әзірленді, оларға сәйкес бірегей оқу-әдістемелік кешендер әзірленді, яғни мектепке дейінгі мекемелердің практикасына білім беру процесін ұйымдастырудың жаңа жүйесі енгізілуде, яғни жаңа жағдайларда педагогикалық ғылымның озық идеялары мен жинақталған тәжірибенің нәтижелері қолданылады.
Мұндай күрделі міндетті дұрыс шешу педагогтар мен оқытушылардың теориялық білім деңгейіне және кәсіби мамандануына байланысты. Сондықтан өздерін біліммен шектеп қана қоймай, сонымен қатар балаларды заманауи талаптарға сәйкес үйрете алатын,балалардың ойлау, сана-сезімі мен қабілеттерін жан-жақты дамытуға толық мүмкіндік жасай алатын мамандарды даярлау қажеттілігін ескеру қажет.
Зерттеу мақсаты. Математика сабақтарында балалардың пәнге деген қызығушылығын ояту әдісі ретінде геометриялық фигураларды оқыту әдістерін қолданудың ғылыми-әдістемелік негіздемесін жасау.
Зерттеу мақсаттары.
- геометриялық фигуралар туралы түсінік қалыптастыру ; ;
- балаларда сызу және өлшеу аспаптарының көмегімен және оларды пайдаланбай геометриялық фигураларды өлшеу және құру дағдыларын дамыту (көзбен өлшеу, қолмен сурет салу және т.б.).) ; - кеңістік ұғымдары жөніндегі білімдерін жалпылау;
- геометриялық пішіндерді анықтау әдісінің балалардың пәнге қызығушылығын оятудағы тиімділігін тәжірибе жүзінде тексеріп, зерттеу нәтижесінде ғылыми - әдістемелік нұсқау жасау, оны дәстүрлі оқыту әдістерінің нәтижелерімен салыстыру.
Проблема. Елдің болашағы оқу - тәрбие ісіне тәуелді. Сондықтан да оқу - тәрбие ісіне келелі міндеттер жүктелгендігін ескеріп, жаңа қоғам мүддесіне лайық, жан - жақты жетілген, бойында ұлттық сана, ұлттық психология қалыптасқан ертеңгі қоғам иелерін тәрбиелеп өсіру отбасының, балабақшаның міндеті.
Бүгінгі күн дидактика саласындағы орнықты мәселелердің бірі - математика пәні бойынша балалардың геометриялық ұғымдарын қалыптастыру проблемасы. Математика пәнін оқытудың тәжірибесі геометриялық пішіндермен таныстыра отырып оқытудың тиімді әдістемесіне қол жеткізді, екіншіден, баланың осы ұғымдарды игере отырып өзіндік білім алуы, өмір тәжірибесін жинақтау қажеттілігі.
Болжам. Егер математика сабағында балалардың пәнге қызығушылығын арттыруға бағытталған геометриялық ұғымдарды қолдану әдісі пайдаланылса, онда балалардың танымдық ойлау қабілеті, қызығушылығы артады, білімді игеру сапасының деңгейі жоғарылайды.
Зерттеу нысаны. Мектепке дейінгі мекемелерде математика пәнін оқыту.
Зерттеу пәні. Геометриялық пішіндерді қабылдау ерекшеліктері.
Зерттеу әдістері:
- зерттеу тақырыбына байланысты әдебиеттермен танысып, оларға ғылыми әдістемелік тұрғыдан талдау жасау;
- алдыңғы қатарлы мұғалімдердің іс - тәжірибесімен танысу;
- дәстүрлі оқыту әдістері мен ұсынылған оқыту әдісіне салыстырмалы талдау жасау;
Зерттеудің ғылыми - практикалық пайдасы.
- ұсынылып отырған курстық жұмыс мектепке дейінгі ұйымдарда балалардың пәнге қызығушылығын оятуға игі әсерін тигізеді және геометриялық пішіндер туралы ұғымдарды сапалы игеруге көмектеседі;
- геометриялық пішіндер ұғымын оқыту негізінде балалардың геометриялық ұғымын қалыптастыруға арналған тапсырмалардың мектепке дейінгі мекеме мұғалімдерінің іс - тәжірибесінде қолдануға кең мүмкіндіктің болуында.
І - бөлім. Мектепке дейінгі балалардың геометриялық пішіндерді
қабылдау ерекшеліктерінің теориялық негіздері
1.1. Мектепке дейінгі ұйымдарда геометриялық пішіндер жөніндегі
түсініктерді дамыту әдістемесі
Әдетте есту тобына алдыңғы топтан эвакуацияланған балалар кіреді-жас балалардың екінші тобы, бірақ кейде оған бұрын мектепке дейінгі мекемеге бармаған жаңа балалар кіреді. Мұғалім өз тобының композициялық сипаттамаларын ескеріп, жыл басында сараланған сабақ өткізуі керек. Бағдарлама сабақтардың мазмұнын қосымша күрделендіруді қамтамасыз етеді, сондықтан балабақшаға енді келген балалармен алдыңғы топтың бағдарламасы бойынша бірнеше сабақ өткізген жөн.
Эстияр тобында жиын, Өлшем, форма, кеңістіктік және уақытша қатынастар туралы идеялардың одан әрі дамуы, сондай-ақ балаларды санау және сандар ұғымының бастапқы қалыптасуы күтіледі .
Estiyar тобының бағдарламасы геометриялық фигуралар мен олардың атауларын қосымша анықтауды және нақты ажыратуды қарастырады. Төрт жастағы балалар үшін бұл түсінікті, өйткені оларды қолдануда әртүрлі геометриялық фигуралар (құрылыс материалдары, геометриялық мозаика және т.б.) бар, оларды іс жүзінде ажырата алады. Бұл топта балаларды осы формалардың кейбір ерекшеліктерімен (тұрақтылық пен тұрақсыздық), сондай-ақ олардың әртүрлі өлшемдерімен (кішкентай текше, үлкен текше, үлкен шеңбер, кішкентай шеңбер және т.б.) таныстыруға болады.
Балалардың осы тобында сіз айналадағы заттардың пішіндерін таныс геометриялық фигуралармен салыстыруды жалғастыруыңыз керек (кітап парағы тіктөртбұрышқа ұқсас, дөңгелек қарындаш цилиндрге ұқсас және т.б.).
Пішіні. Балаларды практикада белгілі геометриялық фигуралармен таныстырыңыз: доп, текше, цилиндр, тіктөртбұрыш, шаршы, шеңбер, үшбұрыш. Оны мотор түйсігі арқылы геометриялық фигураларды қарастыру техникасында және олардың ерекшеліктерін анықтау тәсілдерінде қолдану керек: текшеде көптеген бұрыштар бар, доп пен цилиндрдің бұрышы жоқ, доп пен цилиндр домаланады, ал текше тұрақты . Үйреніңіз ажырата бұрыштары, төбелері мен қабырғалары геометриялық нысандары. Төртбұрыш пен квадраттың төрт бұрышы, төрт төбесі, төрт қабырғасы және үшбұрыштың үш бұрышы, үш төбесі және үш қабырғасы бар екенін түсіндіру керек, доңғалақтың бұрыштары жоқ .
Балаларды барлық геометриялық фигуралардың өлшемдері әртүрлі болуы мүмкін екендігімен таныстырыңыз (үлкен-кішкентай текше, үлкен-кішкентай доп, үлкен-кішкентай цилиндр, үлкен-кішкентай шеңбер, үлкен-кішкентай шаршы, үлкен-кішкентай Үшбұрыш, үлкен-кішкентай тіктөртбұрыш).
Жаттығу балалар заттардың пішіндерін қоршаған өмірде кездесетін геометриялық фигуралар түрінде салыстырады: қарындаш-цилиндрлік, жалпақ-дөңгелек, дәптер (кітап) - Парақ-тікбұрышты, шыны-текше, Шар-Шар, шар-шаршы және т. б.
Дөңгелек, тікбұрышты және үшбұрышты нысандарды ажырата біліңіз. Мысалы, бөлмедегі тікбұрышты, шаршы немесе дөңгелек заттарды анықтау (үстелдің беті-тіктөртбұрыш, терезе-тіктөртбұрыш, орындықтың беті-шаршы, электр шамы-дөңгелек және т.б.).
Заттардың формасы туралы идеяларды дамыту бойынша жұмыс әдістері. Геометриялық фигуралардың атаулары балаларды ойын, сабақ және күнделікті өмірде біртіндеп таныстыруы керек. Балалардың мұғалімнің өзі бұл формаларды қалай атайтынын естігені жөн. Балалар бірдеңе салады делік, ал мұғалім оларға цилиндрлер мен текшелерді қолдануды ұсынады.
Мұны кішкентайлардың екінші тобының өзінде - ақ жасау керек, сонда балалар өздеріне таныс емес ойыншықтардың, құрылыс материалдары бөлшектерінің т. с. с. атауларын естуге бірте - бірте үйренеді. Ойындар процесінде шар мен цилиндрдің оңай домалайтынына, ал кубтың домаламайтынына балалардың назарын аударуға болады. Неліктен? Сұрақ балаларды ойландырады, олар бірден жауап та бермеуі мүмкін; ол уақа емес. Шар мен цилиндр неге домалайды, ал куб домаламайды? - деп тәрбиеші өз сұрағын тағы да қайталайды. Ол осы пішіндерді сипалап олардың формасын саусағымен айналдыра көрсетіп шығуды балаларға ұсынады: Куб қырлы, ал шарик теп - тегіс, - дейді балалар. Неге куб қырлы? - Оның бұрыштары мынадай. - Ал цилиндр мен шардың бұрыштары бар ма?. Балалар кубтың бұрыштары көп, ал шар мен цилиндрдің бұрыштары жоқ екенін аңғарады.
Бұдан кейін тәрбиеші шар мен цилиндрді салыстырып, бұл пішіндердің қайсысы орнықты, ал қайсысы орнықсыз екенін айтқызады. Балалар шар мен цилиндрді түрліше қойып көреді де цилиндрді тұрғызып қоюға, домалатуға болатынын, ал шар домалай беретінін байқайды. Неге цилиндр орнығып тұра алады?. Балалар затты қарап шығып, цилиндрдің едені мен төбесі бар, ал бүйірлері дөңгеленіп келген, ал шардың барлық жері дөңгеленіп келген, - дейді. Өздерінің ойыншықтарының ішінде бар геометриялық денелердің өзіндік қасиеттерін балалар осылайша байқайды.
Математика сабақтарында геометриялық пішіндер суреттері бірінде көп, басқаларында аз салынған түрлі карточкаларды пайдаланып, балалар олардың атауларымен танысады. Бұл пішіндер, сондай - ақ, санау үшін қажетті үлестіру материалдары да геометриялық мозаикада берліген, төрт жастағы балалар әдетте пішіндерді ажырата да, атай да алады.
Бес жасқа қараған балалар тобында негізгі міндет балаларды осы фигуралардың негізгі қасиеттерімен сабақта таныстыру болады.
Сондай сабақтарға мысалдар келтірейік.
Сабақтың мақсаты: балаларды берілген геометриялық пішіннің шамасы түрліше болуы мүмкін екендігімен таныстыру. Тәрбиеші әр түрлі пішіндерді көрсетіп, төртбұрыштар, кыадраттар, үшбұрыштар, дөңгелектер үлкен де, кіші де бола алатынына балалардың зейінін аударады. Ол ірі және ұсақ пішіндерді беттестіру әдісін қолданып салыстыруды ұсынады. Балалар пішіндердің формасы бірдей, ал үлкендігі мен түсі жөнінен әр түрлі екендігін анықтайды.
Бұдан кейін өлшемдері әр түрлі үш пішін беріледі, оларды үлкендігіне немесе кішілігіне қарай орналастыру керек.
Сонан соң балаларға өздерінің жеке конверттерінде жатқан пішіндерді қарастырып, формалары бірдей пішіндерді қатарластырып тізгізеді де кімде қандай пішін қанша екенін айтқызады.
Егер алғашқы сабақтарда барлық балалар бірдей комплектілерді (әр түсті және тек үлкендігі екі түрлі дөңгелектер, үшбұрыштар, квадраттар) алса, онда келесі жолы әр бала сол төрт формадан тұратын, бірақ әр пішіннің үлкендігі, түсі түрліше және саны жөнінен де әр түрлі пішіндердің ерекше комплектісін алады. Балалар кімде қандай пішін және қанша екенін айта отырып, өз комплектілерін қуана - қуана бөліп қоя бастайды.
Естиярлар тобында жыл аяғына қарай балаларды квадраттың, тік төртбұрыштың, дөңгелектің, ал біршама кейінірек үшбұрыштың да кейбір қасиеттерімен таныстыруға болады.
Мұндай сабақтарда балаларға тек білетіндерін ғана айтқызу емес, оларды өздері жауап іздейтіндей жағдайға келтіру қажет. Балалардың өздері формаларды қарастырып, өз қорытындыларын жасайтын болсын, ал тәрбиеші олардың жауаптарын анықтай түседі және жинақтайды.
1.2. Ересек балаларды геометриялық пішінмен таныстыру әдістемесі
Ересек балалар тобына әр түрлі отбасылардан және мектепке дейінгі мекемелерден келген балаларды, сондай - ақ бір комплектілі балалар бақшасында тәрбиеленіп жүрген бес жастағы балаларды зерттеу олардың білімдерінің ала - құла болатындығын көрсетеді. Алайда бұл жастағы балалардың бәрі математикалық білімге, атап айтқанда, санауға деген ынтасын, қызығатындығын білдіреді. Олар көзіне көрінгендердің бәрін (үйлердің қабаттары мен терезелерін, трамвайлар мен машиналарды т.б.) санайды.
Алдыңғы топтардың бағдарламасын өтпеген балалар сан есім - сөздерді көп атайды (кейде тіпті 15 көлемінде де), бірақ жиынтық заттарды санағанда сан есімді дәл өз объектісіне сәйкестемейді немесе сан есімдерді тастап кетеді, қорытындысы санды атай білмейді, санау процесінен санның жиынын дифференциялай алмайды. Үлкен жиынтықтан заттардың керекті санын санап ала алмайды (берілген санды ұмытып қалады, т.б.). бұл - олардың әлі де болса санау іс - әрекетін саналы түрде меңгере алмағандығын, санның жиын қуаттылығының көрсеткіші ретіндегі мәнін түсінбегендігінің айғағы, берілген санды олар тек тоқтату сигналы, яғни санауды немесе санап алуды нұсқауы ретінде қабылдайды. Жиындардың арасында өзара - бірмәнді сәйкестікті тағайындау жолымен оларды іс жүзінде салыстыру әдісін балалар меңгере алмаған, олар үлгідегі жиын элементтерінің арасындағы кеңістік қатынастарды байқамайды, заттарды бір - біріне тығыздап жақындатып орналастырады, сондықтан да сонша дегенді әрқашан дұрыс қайталап айта бермейді.
Балалар жиындарды әр түрлі белгілері бойынша реттей білмейді. Егер екі түсті бес қарындаш жатса, балалар олардың санын түсі бойынша ғана анықтайды (үш қызыл және екі көк), ал олардың жалпы заттық белгісі бойынша (қарындаштар деп) жинақтай алмайды. Бұл - балалар жиындарды жинақтау және жиыннан оның ішкі жиынын ажырату операциясын меңгере алмаған деген сөз.
Кейде балалар сандар қатарындағы сандарды ретімен ауызша дұрыс атайды және сегіз саны жетіден көп (үлкен) екенін айтады, алайда бұл қатынастарды сегіз саны алыс, жеті саны жақын, - деп қана түсіндіреді, яғни берілген санның бірліктерден құралғандығына негізделмей, олардың аталу ретіне негізделеді.
Балалар заттарды көбінесе тек бір бағытта - оңнан солға қарай оң қолмен санайды.
Егер жиынтықтардың біреуінің элементтері екіншісінің элементтерінен ірірек болса немесе егер сан жөнінен тең жиындар ауданы әр түрлі бөліктерді алып жатса немесе түрліше формада берілген болса, балалар жиынтықтардың сан жөнінен тең екендігін көре бермейді. Бұл - жиынның сандық жағы сапалық ерекшеліктерінен балалар санасында бөліне алмағандығын көрсетеді.
Дыбыстарды санағанда, заттарды сезім түйсігі, қимыл - қозғалыс арқылы санағанда балалар көп қателеседі.
Сөйтіп, балалардың сан есімдерді ретімен 12 - 15 - ке дейін санай білетіндіктеріне қарап, тәрбиеші жайбарақаттыққа салынбауы тиіс: нақтылы жиындар және олардың жасалу тәсілдері жөнінде түсініктері бар - жоғын, санамай тұрып - ақ жиындармен операциялар жасай біле ме, заттардың жиынтықтарын олардың элементтерін бір - біріне сәйкестей отырып саластыра ала ма, осыларды жақсы біліп, тексеріп алуы қажет.
Ересек балалар тобына отбасынан келген көптеген балалар негізгі геометриялық пішіндердің атауларын білмейді, әр түрлі ұзындық параметрлерін айыра білмейді, бір нәрсенің ені мен жуандығын шатастырады, оның ені мен ұзындығын айыра алмайды.
Ересек балалар тобына арналған бағдарламада балалардың ақыл - ойы мен математикалық дамуын әрі қарай жетілдіруге көмектесетін білімдер мен шеберліктерінің көлемі айқындалады.
Форма. Шар, куб, цилиндр, конус, білеуше (тік бұрышты параллелепипед), квадрат, тік төртбұрыш, үшбұрыш, дөңгелек, овал, трапеция жөніндегі түсініктерін бекіту және дұрыс атай білу.
Әр түрлі жазық фигуралардың төбелерінің, қабырғаларының, бұрыштарының санын санай білуге үйрету.
Кейбір геометриялық фигуралардың (тік төртбұрыш пен трапецияның, конус пен пирамиданың) өзгешелігімен таныстыру.
Өмірдегі заттардан геометриялық форманы көре білуге үйрету, шарға ұқсайтын не (доп, қарбыз т.б.), цилиндрге ше (стақан, банкі т.б.), конусқа не (воронка, пирамида т.б.), дөңгелекке ше (тәрелке, табақ т.б.), тік төртбұрышқа не (үстелдің қақпағы, қабырға, еден, төбе, есік т.б.), квадрат ше (орамал), үшбұрышқа ше (үш бұрышты орамал), овалға ше (жұмыртқаның ұзынынан кесілген жармасы, табақтың жиегі т.б.), трапецияға ше (балалар үстелі, үйлердің төбесі т.б.).
Балаларды геометриялық пішіндермен таныстыру әдістемесі. Алты жастағы балалар дөңгелекті, квадратты, үшбұрышты, тік төртбұрышты тек жақсы айыра біліп қоймай, оларды атайды да және бұл жазық пішіндердің бәрінің өлшемдері алуан түрлі және түстері де әр түрлі болуы мүмкін екенін біледі. Олар көлемді денелерді: шарды, кубты және цилиндрді біледі. Тәрбие бағдарламасында балаларды овал формалы денемен, конуспен және білеушемен таныстыру міндеті қойылған. Балалардың айналасындағы көптеген заттардың формалары сондай болып келеді, сондықтан оларды дұрыс атай білуге үйреткен жөн.
Заттарды формалары жөнінен салыстыру үшін үлгі ретіндегі балаларға таныс геометриялық пішіндердің ең қарапайым белгілерімен және ерекшеліктерімен оларды таныстыру ересек балалар тобы тәрбиешісінің негізгі міндеті болады. Балаларды жаңа геометриялық пішіндермен таныстыру жөнінен өткізілетін сабақтарға мысал келтірейік.
Конуспен таныстыру. Тәрбиеші балалардың алдына пирамида деп аталатын ойыншықты қояды да оны саусақтарымен айналдыра көрсетуді ұсынады, сонан соң пирамида өздеріне таныс қандай жазық пішінге ұқсас екендігін сұрайды. Балалар ол үшбұрыш тәріздес екенін айтады. Екі қолдарыңмен осы пішінді қапсыра ұстаңдар. Мұның үшбұрыштан қандай айырмашылығы бар?. Балалар оның дөңгелек екенін және жоғарыдан төмен қарай бірте - бірте жуандай беретінін, оның таяқшаға кигізілген сақиналардан тұратынын айтады. Тәрбиеші мұндай пішінді конус деп атайтынын айтады. Барған сайын кішірейе беретін квадраттардан тұратын екінші пішінді көрсетіп, тәрбиеші мұндай ойыншықты пирамидка деп атауға болатынын түсіндіреді. Пирамидка мен конусты элементтерге бөлшектеп балалар олардың айырмашылықтарын өздері байқайды: конус өлшемдері кеми беретін, бұрыштары жоқ, дөңгелек сақиналардан тұрады, ал пирамидка - өлшемдері кеми беретін квадраттан тұрады, конус домалайды, ал бұрыштары бар пирамидка домалай алмайды.
Конустың негізгі белгілерін айқындап алып, балалар тәрбиешінің тапсырмасы бойынша конусқа ұқсас заттарды табады және атайды (воронка, гүл салатын ваза, электр люстрасының қалпағы, сәбіз т.б.).
Жаттығу ретінде балалар өздеріне таныс цилиндр формалы заттарды атайды. Цилиндр тәріздес форманы конус тәріздес формамен салыстырып, балалар олардың арасындағы ұқсастық пен айырмашылықты тағайындайды. Батарея трубасының барлық жері дөңгелек және тегіс, ал сәбіз конус тәріздес (конустық) - ол да дөңгелек, бірақ барлық жері, цилиндрдікі сияқты, бірдей емес, мұның бір ұшы жіңішке.
Осылайша, көлемді геометриялық пішіндермен танысу балалардың танымдық белсенділігін арттырып, айналадағы өмір жөніндегі олардың түсінігін байыта түседі, мұның өзі балалардың іс - әрекетінің (олардың сурет салуы, жабыстыруы, конструкциялауы, бақылаулары туралы әңгімелері) жемісті болуына себепші болады.
Овал, квадрат, тік төртбұрыш, трапеция ерекшеліктерімен таныстыру. Балалар овалды шеңберден әдетте өздері - ақ жырата алады. Овал мен шеңбер арасындағы айырмашылықты атап көрсету үшін, тәрбиеші әр түсті модельдер, бірақ овалдың биіктігі шеңбердің диаметріне тең болатындай етіп, алады. Дөңгелекті овал формалы денеге беттестіріп салып, педагог фигуралардың бірдей еместігіне, демек, оларды бірдей атауға болмайтындығына балалардың көзін жеткізеді. Балаларға тәрбиеші овал деген атауды атайды. Үлгілерді (модельдерді) балалар бір - біріне беттестіріп салып, олардың ұқсастығы мен айырмашылықтарын жөнінде жалпы қорытындыға келеді: Овалдың бір бөлігі, жұмыртқа сияқты, дөңгелектеу де, екінші бөлігі сопақтау болып келеді. Балалар түсі және өлшемдері әр түрлі модельдерді формасы бойынша топтайды, әр форманы өлшемдері кемитін немесе артып отыратын ретпен, өздерінің істеген әрекеттерін сөзбен баяндай отырып, тізіп қояды.
Келесі сабақтарда квадратты тік төртбұрышпен салыстырып, балалардың назарын екі пішіннің ерекшеліктеріне аударады. Балалар квадрат пен тік төртбұрыштың қабырғалары түзу сызық кесінділері екенін көреді. Салыстыру үшін тәрбиеші екі қабырғасы квадраттың қабырғасына тең тік төртбұрышты алады. Тік төртбұрыш пен квадрат әр түсті. Тәрбиеші жасыл квадратты қызыл тік төртбұрышпен беттестіріп салады. Квадратты түрліше беттестіріп салу арқылы тік төртбұрыш тек екі қабырғасы ғана квадраттың қабырғасына тең, басқа екі қабырғасынан ұзын екеніне балалардың көзі жетеді. Тік төртбұрыштың бір бөлігін квадрат жаппайды. Егер екі пішін клеткалы қағазға кескінделген болса, бұл айырмашылық әбден нанымды болып көрінеді. Квадраттың қабырғалары орналасқан клеткаларды санап, балалар оның қарама - қарсы қабырғалары ғана тең деген тұжырымға келеді.
Бұдан кейін балаларды тәрбиеші өз айналасындағы заттардың ішінде көп кездесетін трапециямен таныстырады, мысалы, балалар бақшасында жиі кездесетін трапеция тәріздес формалы үстелдердің бетін, қаладағы үйлердің төбелерінің суретін балалар трапеция тәріздес етіп салады.
Бұл пішіннің ерекшеліктерімен тәрбиеші тік төртбұрышпен салыстыра отырып таныстырады. Трапецияның да төрт қабырғасы, төрт төбесі және төрт бұрышы бар. Трапецияның сары түсті моделін тік төртбұрыштың қызыл түсті моделімен беттестіріп салып, екі пішіннің төменгі қабырғалары дәлме - дәл ... жалғасы
Бастауышта оқыту педагогикасы мен әдістемесікафедрасы
Педагогикалық факультеті
5В010100 Мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеу мамандығы
Курстық жұмыс
Пәні: Мектеп жасына дейінгі балалардың қарапайым математиканы оқыту теориясы мен әдістемесі
Тақырыбы: Мектепке дейінгі балаларда геометриялық түсініктерді қалыптастыру
Орындаған: Атаханова А.
Тобы:101-81
Курсы:3
Қабылдаған:Әуелбекева М.
Шымкент 2021
Тақырыбы: Мектепке дейінгі балаларда геометриялық түсініктерді қалыптастыру .
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
І - бөлім. Мектепке дейінгі балалардың геометриялық пішіндерді
қабылдау ерекшеліктерінің теориялық негіздері
1.1. мектепке дейінгі ұйымдарда геометриялық пішіндер жөніндегі
түсініктерді дамыту әдістемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2. Ересек балаларды геометриялық пішінмен таныстыру
әдістемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
1.3. Заттың пішінін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
ІІ - бөлім. Практикалық бөлім
2.1. Геометриялық пішіндер ұғымын сабақ үрдісінде пайдалануды
тәрбиелеу жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 23
2.2. Зерттеу шешімдері мен оған талдау жасау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 35
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 36
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Қазақстан Республикасы тәуелсіз мемлекет ретінде тәуелсіздік алған сәттен бастап қоғам дамуының қазіргі заманғы талаптарынан туындайтын міндеттер мен мақсаттар тұрғысынан өскелең ұрпаққа білім беру мен тәрбие беру мәселелерін толық жетілдіру қажет.
Әрине, бұл білім беру жүйесінің барлық салалары мен салаларында, оның ішінде мектепке дейінгі ұрпақ үшін үлкен жауапкершілікті көздейді. Өйткені, білім мен тәрбие негіздері Мектепке дейінгі ұйымдарда қаланады.
Бұл бағытта бірқатар іс-шаралар жүргізілуде. Атап айтқанда, мектепке дейінгі мекемелерде мемлекеттік білім беру стандарттары әзірленді, оларға сәйкес бірегей оқу-әдістемелік кешендер әзірленді, яғни мектепке дейінгі мекемелердің практикасына білім беру процесін ұйымдастырудың жаңа жүйесі енгізілуде, яғни жаңа жағдайларда педагогикалық ғылымның озық идеялары мен жинақталған тәжірибенің нәтижелері қолданылады.
Мұндай күрделі міндетті дұрыс шешу педагогтар мен оқытушылардың теориялық білім деңгейіне және кәсіби мамандануына байланысты. Сондықтан өздерін біліммен шектеп қана қоймай, сонымен қатар балаларды заманауи талаптарға сәйкес үйрете алатын,балалардың ойлау, сана-сезімі мен қабілеттерін жан-жақты дамытуға толық мүмкіндік жасай алатын мамандарды даярлау қажеттілігін ескеру қажет.
Зерттеу мақсаты. Математика сабақтарында балалардың пәнге деген қызығушылығын ояту әдісі ретінде геометриялық фигураларды оқыту әдістерін қолданудың ғылыми-әдістемелік негіздемесін жасау.
Зерттеу мақсаттары.
- геометриялық фигуралар туралы түсінік қалыптастыру ; ;
- балаларда сызу және өлшеу аспаптарының көмегімен және оларды пайдаланбай геометриялық фигураларды өлшеу және құру дағдыларын дамыту (көзбен өлшеу, қолмен сурет салу және т.б.).) ; - кеңістік ұғымдары жөніндегі білімдерін жалпылау;
- геометриялық пішіндерді анықтау әдісінің балалардың пәнге қызығушылығын оятудағы тиімділігін тәжірибе жүзінде тексеріп, зерттеу нәтижесінде ғылыми - әдістемелік нұсқау жасау, оны дәстүрлі оқыту әдістерінің нәтижелерімен салыстыру.
Проблема. Елдің болашағы оқу - тәрбие ісіне тәуелді. Сондықтан да оқу - тәрбие ісіне келелі міндеттер жүктелгендігін ескеріп, жаңа қоғам мүддесіне лайық, жан - жақты жетілген, бойында ұлттық сана, ұлттық психология қалыптасқан ертеңгі қоғам иелерін тәрбиелеп өсіру отбасының, балабақшаның міндеті.
Бүгінгі күн дидактика саласындағы орнықты мәселелердің бірі - математика пәні бойынша балалардың геометриялық ұғымдарын қалыптастыру проблемасы. Математика пәнін оқытудың тәжірибесі геометриялық пішіндермен таныстыра отырып оқытудың тиімді әдістемесіне қол жеткізді, екіншіден, баланың осы ұғымдарды игере отырып өзіндік білім алуы, өмір тәжірибесін жинақтау қажеттілігі.
Болжам. Егер математика сабағында балалардың пәнге қызығушылығын арттыруға бағытталған геометриялық ұғымдарды қолдану әдісі пайдаланылса, онда балалардың танымдық ойлау қабілеті, қызығушылығы артады, білімді игеру сапасының деңгейі жоғарылайды.
Зерттеу нысаны. Мектепке дейінгі мекемелерде математика пәнін оқыту.
Зерттеу пәні. Геометриялық пішіндерді қабылдау ерекшеліктері.
Зерттеу әдістері:
- зерттеу тақырыбына байланысты әдебиеттермен танысып, оларға ғылыми әдістемелік тұрғыдан талдау жасау;
- алдыңғы қатарлы мұғалімдердің іс - тәжірибесімен танысу;
- дәстүрлі оқыту әдістері мен ұсынылған оқыту әдісіне салыстырмалы талдау жасау;
Зерттеудің ғылыми - практикалық пайдасы.
- ұсынылып отырған курстық жұмыс мектепке дейінгі ұйымдарда балалардың пәнге қызығушылығын оятуға игі әсерін тигізеді және геометриялық пішіндер туралы ұғымдарды сапалы игеруге көмектеседі;
- геометриялық пішіндер ұғымын оқыту негізінде балалардың геометриялық ұғымын қалыптастыруға арналған тапсырмалардың мектепке дейінгі мекеме мұғалімдерінің іс - тәжірибесінде қолдануға кең мүмкіндіктің болуында.
І - бөлім. Мектепке дейінгі балалардың геометриялық пішіндерді
қабылдау ерекшеліктерінің теориялық негіздері
1.1. Мектепке дейінгі ұйымдарда геометриялық пішіндер жөніндегі
түсініктерді дамыту әдістемесі
Әдетте есту тобына алдыңғы топтан эвакуацияланған балалар кіреді-жас балалардың екінші тобы, бірақ кейде оған бұрын мектепке дейінгі мекемеге бармаған жаңа балалар кіреді. Мұғалім өз тобының композициялық сипаттамаларын ескеріп, жыл басында сараланған сабақ өткізуі керек. Бағдарлама сабақтардың мазмұнын қосымша күрделендіруді қамтамасыз етеді, сондықтан балабақшаға енді келген балалармен алдыңғы топтың бағдарламасы бойынша бірнеше сабақ өткізген жөн.
Эстияр тобында жиын, Өлшем, форма, кеңістіктік және уақытша қатынастар туралы идеялардың одан әрі дамуы, сондай-ақ балаларды санау және сандар ұғымының бастапқы қалыптасуы күтіледі .
Estiyar тобының бағдарламасы геометриялық фигуралар мен олардың атауларын қосымша анықтауды және нақты ажыратуды қарастырады. Төрт жастағы балалар үшін бұл түсінікті, өйткені оларды қолдануда әртүрлі геометриялық фигуралар (құрылыс материалдары, геометриялық мозаика және т.б.) бар, оларды іс жүзінде ажырата алады. Бұл топта балаларды осы формалардың кейбір ерекшеліктерімен (тұрақтылық пен тұрақсыздық), сондай-ақ олардың әртүрлі өлшемдерімен (кішкентай текше, үлкен текше, үлкен шеңбер, кішкентай шеңбер және т.б.) таныстыруға болады.
Балалардың осы тобында сіз айналадағы заттардың пішіндерін таныс геометриялық фигуралармен салыстыруды жалғастыруыңыз керек (кітап парағы тіктөртбұрышқа ұқсас, дөңгелек қарындаш цилиндрге ұқсас және т.б.).
Пішіні. Балаларды практикада белгілі геометриялық фигуралармен таныстырыңыз: доп, текше, цилиндр, тіктөртбұрыш, шаршы, шеңбер, үшбұрыш. Оны мотор түйсігі арқылы геометриялық фигураларды қарастыру техникасында және олардың ерекшеліктерін анықтау тәсілдерінде қолдану керек: текшеде көптеген бұрыштар бар, доп пен цилиндрдің бұрышы жоқ, доп пен цилиндр домаланады, ал текше тұрақты . Үйреніңіз ажырата бұрыштары, төбелері мен қабырғалары геометриялық нысандары. Төртбұрыш пен квадраттың төрт бұрышы, төрт төбесі, төрт қабырғасы және үшбұрыштың үш бұрышы, үш төбесі және үш қабырғасы бар екенін түсіндіру керек, доңғалақтың бұрыштары жоқ .
Балаларды барлық геометриялық фигуралардың өлшемдері әртүрлі болуы мүмкін екендігімен таныстырыңыз (үлкен-кішкентай текше, үлкен-кішкентай доп, үлкен-кішкентай цилиндр, үлкен-кішкентай шеңбер, үлкен-кішкентай шаршы, үлкен-кішкентай Үшбұрыш, үлкен-кішкентай тіктөртбұрыш).
Жаттығу балалар заттардың пішіндерін қоршаған өмірде кездесетін геометриялық фигуралар түрінде салыстырады: қарындаш-цилиндрлік, жалпақ-дөңгелек, дәптер (кітап) - Парақ-тікбұрышты, шыны-текше, Шар-Шар, шар-шаршы және т. б.
Дөңгелек, тікбұрышты және үшбұрышты нысандарды ажырата біліңіз. Мысалы, бөлмедегі тікбұрышты, шаршы немесе дөңгелек заттарды анықтау (үстелдің беті-тіктөртбұрыш, терезе-тіктөртбұрыш, орындықтың беті-шаршы, электр шамы-дөңгелек және т.б.).
Заттардың формасы туралы идеяларды дамыту бойынша жұмыс әдістері. Геометриялық фигуралардың атаулары балаларды ойын, сабақ және күнделікті өмірде біртіндеп таныстыруы керек. Балалардың мұғалімнің өзі бұл формаларды қалай атайтынын естігені жөн. Балалар бірдеңе салады делік, ал мұғалім оларға цилиндрлер мен текшелерді қолдануды ұсынады.
Мұны кішкентайлардың екінші тобының өзінде - ақ жасау керек, сонда балалар өздеріне таныс емес ойыншықтардың, құрылыс материалдары бөлшектерінің т. с. с. атауларын естуге бірте - бірте үйренеді. Ойындар процесінде шар мен цилиндрдің оңай домалайтынына, ал кубтың домаламайтынына балалардың назарын аударуға болады. Неліктен? Сұрақ балаларды ойландырады, олар бірден жауап та бермеуі мүмкін; ол уақа емес. Шар мен цилиндр неге домалайды, ал куб домаламайды? - деп тәрбиеші өз сұрағын тағы да қайталайды. Ол осы пішіндерді сипалап олардың формасын саусағымен айналдыра көрсетіп шығуды балаларға ұсынады: Куб қырлы, ал шарик теп - тегіс, - дейді балалар. Неге куб қырлы? - Оның бұрыштары мынадай. - Ал цилиндр мен шардың бұрыштары бар ма?. Балалар кубтың бұрыштары көп, ал шар мен цилиндрдің бұрыштары жоқ екенін аңғарады.
Бұдан кейін тәрбиеші шар мен цилиндрді салыстырып, бұл пішіндердің қайсысы орнықты, ал қайсысы орнықсыз екенін айтқызады. Балалар шар мен цилиндрді түрліше қойып көреді де цилиндрді тұрғызып қоюға, домалатуға болатынын, ал шар домалай беретінін байқайды. Неге цилиндр орнығып тұра алады?. Балалар затты қарап шығып, цилиндрдің едені мен төбесі бар, ал бүйірлері дөңгеленіп келген, ал шардың барлық жері дөңгеленіп келген, - дейді. Өздерінің ойыншықтарының ішінде бар геометриялық денелердің өзіндік қасиеттерін балалар осылайша байқайды.
Математика сабақтарында геометриялық пішіндер суреттері бірінде көп, басқаларында аз салынған түрлі карточкаларды пайдаланып, балалар олардың атауларымен танысады. Бұл пішіндер, сондай - ақ, санау үшін қажетті үлестіру материалдары да геометриялық мозаикада берліген, төрт жастағы балалар әдетте пішіндерді ажырата да, атай да алады.
Бес жасқа қараған балалар тобында негізгі міндет балаларды осы фигуралардың негізгі қасиеттерімен сабақта таныстыру болады.
Сондай сабақтарға мысалдар келтірейік.
Сабақтың мақсаты: балаларды берілген геометриялық пішіннің шамасы түрліше болуы мүмкін екендігімен таныстыру. Тәрбиеші әр түрлі пішіндерді көрсетіп, төртбұрыштар, кыадраттар, үшбұрыштар, дөңгелектер үлкен де, кіші де бола алатынына балалардың зейінін аударады. Ол ірі және ұсақ пішіндерді беттестіру әдісін қолданып салыстыруды ұсынады. Балалар пішіндердің формасы бірдей, ал үлкендігі мен түсі жөнінен әр түрлі екендігін анықтайды.
Бұдан кейін өлшемдері әр түрлі үш пішін беріледі, оларды үлкендігіне немесе кішілігіне қарай орналастыру керек.
Сонан соң балаларға өздерінің жеке конверттерінде жатқан пішіндерді қарастырып, формалары бірдей пішіндерді қатарластырып тізгізеді де кімде қандай пішін қанша екенін айтқызады.
Егер алғашқы сабақтарда барлық балалар бірдей комплектілерді (әр түсті және тек үлкендігі екі түрлі дөңгелектер, үшбұрыштар, квадраттар) алса, онда келесі жолы әр бала сол төрт формадан тұратын, бірақ әр пішіннің үлкендігі, түсі түрліше және саны жөнінен де әр түрлі пішіндердің ерекше комплектісін алады. Балалар кімде қандай пішін және қанша екенін айта отырып, өз комплектілерін қуана - қуана бөліп қоя бастайды.
Естиярлар тобында жыл аяғына қарай балаларды квадраттың, тік төртбұрыштың, дөңгелектің, ал біршама кейінірек үшбұрыштың да кейбір қасиеттерімен таныстыруға болады.
Мұндай сабақтарда балаларға тек білетіндерін ғана айтқызу емес, оларды өздері жауап іздейтіндей жағдайға келтіру қажет. Балалардың өздері формаларды қарастырып, өз қорытындыларын жасайтын болсын, ал тәрбиеші олардың жауаптарын анықтай түседі және жинақтайды.
1.2. Ересек балаларды геометриялық пішінмен таныстыру әдістемесі
Ересек балалар тобына әр түрлі отбасылардан және мектепке дейінгі мекемелерден келген балаларды, сондай - ақ бір комплектілі балалар бақшасында тәрбиеленіп жүрген бес жастағы балаларды зерттеу олардың білімдерінің ала - құла болатындығын көрсетеді. Алайда бұл жастағы балалардың бәрі математикалық білімге, атап айтқанда, санауға деген ынтасын, қызығатындығын білдіреді. Олар көзіне көрінгендердің бәрін (үйлердің қабаттары мен терезелерін, трамвайлар мен машиналарды т.б.) санайды.
Алдыңғы топтардың бағдарламасын өтпеген балалар сан есім - сөздерді көп атайды (кейде тіпті 15 көлемінде де), бірақ жиынтық заттарды санағанда сан есімді дәл өз объектісіне сәйкестемейді немесе сан есімдерді тастап кетеді, қорытындысы санды атай білмейді, санау процесінен санның жиынын дифференциялай алмайды. Үлкен жиынтықтан заттардың керекті санын санап ала алмайды (берілген санды ұмытып қалады, т.б.). бұл - олардың әлі де болса санау іс - әрекетін саналы түрде меңгере алмағандығын, санның жиын қуаттылығының көрсеткіші ретіндегі мәнін түсінбегендігінің айғағы, берілген санды олар тек тоқтату сигналы, яғни санауды немесе санап алуды нұсқауы ретінде қабылдайды. Жиындардың арасында өзара - бірмәнді сәйкестікті тағайындау жолымен оларды іс жүзінде салыстыру әдісін балалар меңгере алмаған, олар үлгідегі жиын элементтерінің арасындағы кеңістік қатынастарды байқамайды, заттарды бір - біріне тығыздап жақындатып орналастырады, сондықтан да сонша дегенді әрқашан дұрыс қайталап айта бермейді.
Балалар жиындарды әр түрлі белгілері бойынша реттей білмейді. Егер екі түсті бес қарындаш жатса, балалар олардың санын түсі бойынша ғана анықтайды (үш қызыл және екі көк), ал олардың жалпы заттық белгісі бойынша (қарындаштар деп) жинақтай алмайды. Бұл - балалар жиындарды жинақтау және жиыннан оның ішкі жиынын ажырату операциясын меңгере алмаған деген сөз.
Кейде балалар сандар қатарындағы сандарды ретімен ауызша дұрыс атайды және сегіз саны жетіден көп (үлкен) екенін айтады, алайда бұл қатынастарды сегіз саны алыс, жеті саны жақын, - деп қана түсіндіреді, яғни берілген санның бірліктерден құралғандығына негізделмей, олардың аталу ретіне негізделеді.
Балалар заттарды көбінесе тек бір бағытта - оңнан солға қарай оң қолмен санайды.
Егер жиынтықтардың біреуінің элементтері екіншісінің элементтерінен ірірек болса немесе егер сан жөнінен тең жиындар ауданы әр түрлі бөліктерді алып жатса немесе түрліше формада берілген болса, балалар жиынтықтардың сан жөнінен тең екендігін көре бермейді. Бұл - жиынның сандық жағы сапалық ерекшеліктерінен балалар санасында бөліне алмағандығын көрсетеді.
Дыбыстарды санағанда, заттарды сезім түйсігі, қимыл - қозғалыс арқылы санағанда балалар көп қателеседі.
Сөйтіп, балалардың сан есімдерді ретімен 12 - 15 - ке дейін санай білетіндіктеріне қарап, тәрбиеші жайбарақаттыққа салынбауы тиіс: нақтылы жиындар және олардың жасалу тәсілдері жөнінде түсініктері бар - жоғын, санамай тұрып - ақ жиындармен операциялар жасай біле ме, заттардың жиынтықтарын олардың элементтерін бір - біріне сәйкестей отырып саластыра ала ма, осыларды жақсы біліп, тексеріп алуы қажет.
Ересек балалар тобына отбасынан келген көптеген балалар негізгі геометриялық пішіндердің атауларын білмейді, әр түрлі ұзындық параметрлерін айыра білмейді, бір нәрсенің ені мен жуандығын шатастырады, оның ені мен ұзындығын айыра алмайды.
Ересек балалар тобына арналған бағдарламада балалардың ақыл - ойы мен математикалық дамуын әрі қарай жетілдіруге көмектесетін білімдер мен шеберліктерінің көлемі айқындалады.
Форма. Шар, куб, цилиндр, конус, білеуше (тік бұрышты параллелепипед), квадрат, тік төртбұрыш, үшбұрыш, дөңгелек, овал, трапеция жөніндегі түсініктерін бекіту және дұрыс атай білу.
Әр түрлі жазық фигуралардың төбелерінің, қабырғаларының, бұрыштарының санын санай білуге үйрету.
Кейбір геометриялық фигуралардың (тік төртбұрыш пен трапецияның, конус пен пирамиданың) өзгешелігімен таныстыру.
Өмірдегі заттардан геометриялық форманы көре білуге үйрету, шарға ұқсайтын не (доп, қарбыз т.б.), цилиндрге ше (стақан, банкі т.б.), конусқа не (воронка, пирамида т.б.), дөңгелекке ше (тәрелке, табақ т.б.), тік төртбұрышқа не (үстелдің қақпағы, қабырға, еден, төбе, есік т.б.), квадрат ше (орамал), үшбұрышқа ше (үш бұрышты орамал), овалға ше (жұмыртқаның ұзынынан кесілген жармасы, табақтың жиегі т.б.), трапецияға ше (балалар үстелі, үйлердің төбесі т.б.).
Балаларды геометриялық пішіндермен таныстыру әдістемесі. Алты жастағы балалар дөңгелекті, квадратты, үшбұрышты, тік төртбұрышты тек жақсы айыра біліп қоймай, оларды атайды да және бұл жазық пішіндердің бәрінің өлшемдері алуан түрлі және түстері де әр түрлі болуы мүмкін екенін біледі. Олар көлемді денелерді: шарды, кубты және цилиндрді біледі. Тәрбие бағдарламасында балаларды овал формалы денемен, конуспен және білеушемен таныстыру міндеті қойылған. Балалардың айналасындағы көптеген заттардың формалары сондай болып келеді, сондықтан оларды дұрыс атай білуге үйреткен жөн.
Заттарды формалары жөнінен салыстыру үшін үлгі ретіндегі балаларға таныс геометриялық пішіндердің ең қарапайым белгілерімен және ерекшеліктерімен оларды таныстыру ересек балалар тобы тәрбиешісінің негізгі міндеті болады. Балаларды жаңа геометриялық пішіндермен таныстыру жөнінен өткізілетін сабақтарға мысал келтірейік.
Конуспен таныстыру. Тәрбиеші балалардың алдына пирамида деп аталатын ойыншықты қояды да оны саусақтарымен айналдыра көрсетуді ұсынады, сонан соң пирамида өздеріне таныс қандай жазық пішінге ұқсас екендігін сұрайды. Балалар ол үшбұрыш тәріздес екенін айтады. Екі қолдарыңмен осы пішінді қапсыра ұстаңдар. Мұның үшбұрыштан қандай айырмашылығы бар?. Балалар оның дөңгелек екенін және жоғарыдан төмен қарай бірте - бірте жуандай беретінін, оның таяқшаға кигізілген сақиналардан тұратынын айтады. Тәрбиеші мұндай пішінді конус деп атайтынын айтады. Барған сайын кішірейе беретін квадраттардан тұратын екінші пішінді көрсетіп, тәрбиеші мұндай ойыншықты пирамидка деп атауға болатынын түсіндіреді. Пирамидка мен конусты элементтерге бөлшектеп балалар олардың айырмашылықтарын өздері байқайды: конус өлшемдері кеми беретін, бұрыштары жоқ, дөңгелек сақиналардан тұрады, ал пирамидка - өлшемдері кеми беретін квадраттан тұрады, конус домалайды, ал бұрыштары бар пирамидка домалай алмайды.
Конустың негізгі белгілерін айқындап алып, балалар тәрбиешінің тапсырмасы бойынша конусқа ұқсас заттарды табады және атайды (воронка, гүл салатын ваза, электр люстрасының қалпағы, сәбіз т.б.).
Жаттығу ретінде балалар өздеріне таныс цилиндр формалы заттарды атайды. Цилиндр тәріздес форманы конус тәріздес формамен салыстырып, балалар олардың арасындағы ұқсастық пен айырмашылықты тағайындайды. Батарея трубасының барлық жері дөңгелек және тегіс, ал сәбіз конус тәріздес (конустық) - ол да дөңгелек, бірақ барлық жері, цилиндрдікі сияқты, бірдей емес, мұның бір ұшы жіңішке.
Осылайша, көлемді геометриялық пішіндермен танысу балалардың танымдық белсенділігін арттырып, айналадағы өмір жөніндегі олардың түсінігін байыта түседі, мұның өзі балалардың іс - әрекетінің (олардың сурет салуы, жабыстыруы, конструкциялауы, бақылаулары туралы әңгімелері) жемісті болуына себепші болады.
Овал, квадрат, тік төртбұрыш, трапеция ерекшеліктерімен таныстыру. Балалар овалды шеңберден әдетте өздері - ақ жырата алады. Овал мен шеңбер арасындағы айырмашылықты атап көрсету үшін, тәрбиеші әр түсті модельдер, бірақ овалдың биіктігі шеңбердің диаметріне тең болатындай етіп, алады. Дөңгелекті овал формалы денеге беттестіріп салып, педагог фигуралардың бірдей еместігіне, демек, оларды бірдей атауға болмайтындығына балалардың көзін жеткізеді. Балаларға тәрбиеші овал деген атауды атайды. Үлгілерді (модельдерді) балалар бір - біріне беттестіріп салып, олардың ұқсастығы мен айырмашылықтарын жөнінде жалпы қорытындыға келеді: Овалдың бір бөлігі, жұмыртқа сияқты, дөңгелектеу де, екінші бөлігі сопақтау болып келеді. Балалар түсі және өлшемдері әр түрлі модельдерді формасы бойынша топтайды, әр форманы өлшемдері кемитін немесе артып отыратын ретпен, өздерінің істеген әрекеттерін сөзбен баяндай отырып, тізіп қояды.
Келесі сабақтарда квадратты тік төртбұрышпен салыстырып, балалардың назарын екі пішіннің ерекшеліктеріне аударады. Балалар квадрат пен тік төртбұрыштың қабырғалары түзу сызық кесінділері екенін көреді. Салыстыру үшін тәрбиеші екі қабырғасы квадраттың қабырғасына тең тік төртбұрышты алады. Тік төртбұрыш пен квадрат әр түсті. Тәрбиеші жасыл квадратты қызыл тік төртбұрышпен беттестіріп салады. Квадратты түрліше беттестіріп салу арқылы тік төртбұрыш тек екі қабырғасы ғана квадраттың қабырғасына тең, басқа екі қабырғасынан ұзын екеніне балалардың көзі жетеді. Тік төртбұрыштың бір бөлігін квадрат жаппайды. Егер екі пішін клеткалы қағазға кескінделген болса, бұл айырмашылық әбден нанымды болып көрінеді. Квадраттың қабырғалары орналасқан клеткаларды санап, балалар оның қарама - қарсы қабырғалары ғана тең деген тұжырымға келеді.
Бұдан кейін балаларды тәрбиеші өз айналасындағы заттардың ішінде көп кездесетін трапециямен таныстырады, мысалы, балалар бақшасында жиі кездесетін трапеция тәріздес формалы үстелдердің бетін, қаладағы үйлердің төбелерінің суретін балалар трапеция тәріздес етіп салады.
Бұл пішіннің ерекшеліктерімен тәрбиеші тік төртбұрышпен салыстыра отырып таныстырады. Трапецияның да төрт қабырғасы, төрт төбесі және төрт бұрышы бар. Трапецияның сары түсті моделін тік төртбұрыштың қызыл түсті моделімен беттестіріп салып, екі пішіннің төменгі қабырғалары дәлме - дәл ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz