Бастауыш мектеп жасындағы оқушылардың шығармашылық танымдық қызығушылықтарын дамыту жолдары

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 57 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

М. Козыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан университеті

Әбдібекова Нұрай Рсымбекқызы

Қазақ тілі сабақтарында шығармашылық тапсырмалар арқылы екінші сынып оқушыларының танымдық қызығушылықтарын дамыту

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ

Мамандығы: «6В01301 Бастауыш оқытудың педагогикасы мен әдістемесі»

Петропавл, 2021

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

М. Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан университеті

«Қорғауға жіберілді»

БМДББТӘ» Кафедра

меңгерушісі А. Н. Саржанова

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ

Тақырыбы: «Қазақ тілі сабақтарында шығармашылық тапсырмалар арқылы екінші сынып оқушыларының танымдық қызығушылықтарын дамыту»

Мамандығы: «6В01301 Бастауыш оқытудың педагогикасы мен әдістемесі»

Орындаған Н. Р. Әбдібекова

Ғылыми жетекші

ф. ғ. к., доцент К. И. Ибраева

Петропавл, 2021

М. Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан университеті

«Бастауыш және мектепке дейінгі білімнің теориясы мен әдістемесі» кафедрасы

ПІКІР

Студент: Әбдібекова Нұрай Рсымбекқызы

Диплом жұмысының тақырыбы: «Қазақ тілі сабақтарында шығармашылық тапсырмалар арқылы екінші сынып оқушыларының танымдық қызығушылықтарын дамыту»

Ғылыми жетекшісі

_{(ғылыми дәрежесі, лауазымы, аты-жөні. )}

«___» 2021 ж.

(қолы)

Мазмұны

Кіріспе

1. Бастауыш мектеп жасындағы оқушылардың шығармашылық танымдық қызығушылқтарын дамытудың теориялық негіздері.

1. 1 Бастауыш мектеп жасындағы оқушылардың шығармашылық танымдық қызығушылықтарын қалыптастырудың педагогикалық мәселелері . . .

1. 2. Бастауыш мектеп жасындағы оқушылардың шығармашылық танымдық қызығушылықтарын дамыту жолдары . . .

1. 3. Қазақ тілі сабағында шығармашылық танымдық қызығушылықтарын қалыптастыруда озық тәжірибелерді қолдану жолдары . . .

2. Екінші сынып оқушылардың қазақ тілін оқыту барысында шығармашылық танымдық қызығушылықтарын арттырудың әдіснамалық негіздері.

2. 1. Екінші сыныпқа арналған қазақ тілі пәнінен оқу бағдарламасының сараптасмасы . . . . . ……

2. 2. Екінші сынып оқушыларының шығармашылық тапсырмалар арқылы танымдық қызығушылықтарын дамытуға арналған тапсырмалар жүйесі . . .

2. 3. Екінші сынып оқушыларының шығармашылық танымдық қызығушылығын дамытудағы эксперимент өткізу және оның нәтижесі . . .

Қорытынды . . .

Әдебиеттер тізімі . . .

Қосымша А. №1бақылау жұмысы

Қосымша Ә. №2бақылау жұмысы

Кіріспе

Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңында білім беру жүйесінің жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған рөлі атап көрсетілсе, осы Заңның 41-бабында: «педагог қызметкерлер оқушылардың мемлекеттік білім беру стандартында көзделген деңгейден төмен емес білім, білік, дағды алуын қамтамасыз етуге, жеке шығармашылық қабілеттерінің дамуы үшін жағдай жасауға міндетті» делінген[1] .
Қазіргі уақытта бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілеттерін арттыру мақсатында тиімді технологияны енгізу. Бүгінгі күні мемлекетіміздің өркениетке жету жолындағы өр талабына тұғыр боларлықтай ұрпақ оқыту, тәрбиелеу ісін жаңа сапалық өзгерістер деңгейіне көтеруді талап етіп отыр. Мектеп құрылымында болып жатқан өзгерістер, білім беру мақсаттарының алмасуы, оның дамытушылық сипаттарының бекітілуі, көпнұсқалық оқытуға көшу сияқты мәселелер орындаушылардан шығармашылық бастамалық, жұмыстың жоғары сапасын және кәсібилікті талап етеді.

Шығармашылық - бұл адамның өмір шындығында өзін-өзі тануға ұмтылуы, ізденуі. Өмірде дұрыс жол табу үшін адам дұрыс ой түйіп, өздігінен сапалы, дәлелді шешімдер қабылдай білуге үйренуі қажет. Адам бойындағы қабілеттерін дамытып, олардың өшуіне жол бермеу, оның рухани күшін нығайтып, өмірден өз орнын табуға көмектеседі. Өйткені адам туынды ғана емес жаратушы да. Бұл үлкен жауапкершілік артатын күрделі мақсат. Оны шешу үшін ең алдымен оқыту мазмұны жаңартылып, әдіс-тәсілдің озығы өмірге келуі, олар әрбір азаматтың жеке басының қасиеттерін, қабілеттерін дамытып, шығармашылығын, талантын ұштайтындай болып ұйымдастырылуы қажет. Сонда ғана мектептерден өз өміріне өзгеріс енгізе алатын, өз бетінше өмір сүру жолдарын таңдай алатын азаматтар тәрбиеленіп шығады.

Баланы бастауыш сыныптардан бастап шығармашылық ойлауға, қалыптан тыс шешімдер қабылдай алуға, практикалық әрекеттерге дайын болуға әкелудің жолдарын көрсету керек. Шығармашылық - бүкіл тірішіліктің көзі. Адам баласының сөйлей бастаған кезінен бастап, бүгінгі күнге дейін жеткен жетістіктері шығармашылықтың нәтижесі. Бұған бүкілхалықтық, жалпы және жеке адамның шығармашылығы арқылы келдік. Әр жаңа ұрпақ өзіне дейінгі ұрпақтың қол жеткен жетістіктерін меңгеріп қана қоймай, өз іс-әрекетінде сол жетістіктерді жаңа жағдайға бейімдей, жетілдіре отырып, барлық салада таңғажайып табыстарға қол жеткізеді[2] .

Зерттеу жұмысының өзектілігі.

Тәуелсіз мемллекетіміздің болашағын дайындауда, олардың дүниетанымын, өмірлік бағдарын кеңейтіп, жан-жақты жетілген азамат етіп шығару талабы тұр. Көп уақыт орта білім беретін мектептің негізгі міндеті - білім беру, дағды мен біліктерін қалыптастыру болып келсе, қазіргі мектептің негізгі міндеті - біршама күрделі ойы ұшқыр, шығармашылық қабілеті жоғары, өмірге икемді, жан-жақты дамыған жеке басты тұлға тәрбиелеу. Әр заманның ұсынары бар және қалай болғанда да заман ағымынан қалмай, ілгері жүру - ұлы мұрат. Қазіргі уақытта Қазақстанда білім берудің өзіндік ұлттық ерекшелігі қалыптасуды Елбасының халыққа арнаған «Қазақстан 2030» жолдауындағы негізгі идеяларды іске асырудағы білімнің басты миссиясын оқушылардың Қазақстандық патриотизмге, шығармашылық жағынан дамыған жеке тұлға, реформаға белсене қатысушы ретінде тәрбиелеу деп есептейміз. ХХІ ғасырда Қазақстанның Орта Азия барысына айналуын елестету үшін бүгіннен бастап жас ұрпақтың бойына ұлттық мінез-құлық, биік талғампаздық, тәкаппарлық, тектілік мен білімділік, шығармашылық қасиеттерін қалыптастыруымыз керек[3] .

Мектеп - әлеуметтік мәселелердің бірі. Мектептегі оқу-тәрбие жұмыстарына жаңаша көзқараспен қарау қажеттілігі туындайды.

Бастауыш сынып оқушыларында әлемнің көп бейнелі жақтарын шығармашылық таным негізінде қабылдай алу қабілетін дамыту қажет. Осының негізінде интеллектуалды, креативті (шығармашылық қабілетті) ұрпақты тәрбиелеп оқыту педагогикалық психологияның маңызды мәселелерінің бірі деп білеміз. Педагогикалық психология тұрғысынан шығармашылық іс-әрекетті зерттеу, соның бір тарауы шығармашылық қабілет мәселесі - аса маңызды сұрақтардың бірі.

Әрбір жеке адамның шығармашылық қабілетінің дамуының жоғары жетістігі тек сол адамның ғана жеке басының даму көрсеткішіне ғана емес, бұл қоғам дамуына да, өркендеуіне де едәуір әсер етеді.

Бастауыш мектеп кезеңі - тұлғаның шығармашылық әлеуетінің дамуына ең қолайлы жас кезеңі. Бұл жас кезеңіне мыналар тән:

-барлық үдерістердің өту белсенділігі;

-рефлексия мен сынның аз көрінуі, баланың жаңа әлеуметтік топтарға енуі, мотивация мен өзін-өзі танудың дамуы;

-ересек адамның бағалауының қажеттілігі;

-қиял еркіндігі, сезімталдық;

-жаңа әсер алуға ұмтылу.

Бастауыш мектеп оқушыларының шығармашылық қабілетінің дамуы оқу барысын дұрыс ұйымдастырумен байланысты. Мектеп мұғалімдері көп жағдайда оқушылардың пәнге байланысты жаңа материалды дұрыс меңгеріп, сабақ үлгерімінің жақсы көрсеткіштеріне қанағаттанып қояды да, олардың дәстүрлі емес шешім қабылдауына, шығармашылық белсенділігіне жағдай жасай бермейді.

Қазақстанның болашағын ойласақ, егемен еліміздің білім беру жүйесі мен мектептері қазіргі жағдайда шығармашыл жаңа адамды қалыптастыру бағытында жұмыс жүргізуі тиіс. Адам баласының шығар биігі тек білім арқылы боларын терең пайымдаған мемлекет басшысы Н. Ә. Назарбаев білім қызметкерлерінің І-ші құрылтайында: «Ұстаздар ескі қалыптасқан көзқарастан құтылуыкерек, өйткені ескі білімге оқушылардан сұраныс жоқ» деген еді. Бұл ойдан аңғарып отырғанымыз, қоғамның бүгінгі таңда жалпы білім беретін мектепке қоятын талаптарының өзгеріп отырғандығы. Оқу- тәрбие процесінде мұғалім мен оқушының арасындағы қарым-қатынастың ролі ерекше. Мұғалім қызығушылық қабілетін арттыра отырып, оқушының шығармашылығын, қабілетін оятуға, дамытуға жол ашады[4] . Шығармашылық - бала бойындағы дарындылығын дамыту, тәрбиелеу - бүгінгі күннің өзекті мәселесі болып отыр. Баланың қызығушылық қабылетін арттыру арқылы шығармашылық қабілетін де дамыту қажет. Қызығу - бұл адамның саналы әрекеті. Қызығушылық қалай пайда болады? Баланың қызығуы үшін - оның көңіл-күйі көтеріңкі, көңілді болуы тиіс. Бала бір нәрсеге қызығу үшін қызығатын нәрселер адамға жағымды сезімдер тудыруы керек. Жалпы адамның қызығуы бірнеше түрге бөлінеді. Қызығу туралы психологтар, педагогтар көптеген еңбектерін жазып, дәлелденген, зерттелген. Олар мыналар: Э. Парондайк, У. Мак Дугал. Бұл ғалымдар қызығушылықты зерттеп, оның жемістерін де атап өтті. Мысалы:

а) қызығушылық қабілеті артта отырып оқушының шығармашылық қабілетін оятуға,

ә) бала бойында шығармашылық заңдылықтарды дамытып, тәрбиелеуге ; т. б[5] .
Шығармашылық дегеніміз - оқушының белсенділігі мен дербес іс-әрекетінің ең жоғарғы түрі. Бұл мәселені шешуде шығармашылық тапсырмалардың орны ерекше. Шығармашылық бағыттағы тапсырмалар оқушының білім деңгейін - оқушылық деңгейден шығармашылық деңгейге көтеруге жол ашады.
Бүгінгі таңда оқушылардың сөйлеу мәдениеті жоғары деп айта алмаймыз. Оның бірден бір себебі, көркем әдебиет оқитын оқушы жоқтың қасы. Қазіргі таңда оқушылардың әдеби шығармалармен танысуына, көркем шығармалар оқуына уақыт аз, ынта төмен. Оқушылар әдеби көркем шығармаларды оқу арқылы жан-жақты әдемілікті меңгереді, әдемі сөйлеу, өздерін кейіпкерлермен салыстыру, терең ойлау, шығармалардағы оқиғаларды елестету арқылы сыни ойлайтын дәрежеге көтеріліп, өздерінің ерекшеліктерін қай жерде де байқата алады. Болмыс, бітіміндегі қасиеттерді әдеби кейіпкерлердің әрекеттері мен сөздері негізінде қалыптастыру мүмкіндігі туындайды. Білім берудегі жаңа тәсілдердің орны бөлек, дей тұрғанмен, кітап еш уақытта екінші кезекке өтпеуі тиіс.
Құнанбай тәрбиелеген Абайдың, Шыңғыс тәрбиелеген Шоқанның қалыптасуында кітап берген тәрбиенің орны ерекше. Сондықтан педагогтың басты міндеті- оқырман оқушыны қалыптастыру, өз бетімен шығармашылық жұмыс жүргізе алатын дара тұлға тәрбиелеу.
Оқушының шығармашылық қабілетін ашу, оны алға қарай дамыту үшін жоспарлы істің мақсаты мен міндетін айқындап алу қажет. Мақсат - баға жетпес байлығымыз, бар білімнің бастауы ана тілімізді оқытуда жан сарайы кең, ұлттық рухы зор, дүниетанымы бай, ізденімпаз, шығармашыл тұлға қалыптастыру.
Қазіргі кезеңде білім беру саласындағы әлемдік білім кеңістігіне ұмтылу - мектеп оқушыларының дербестігін, ізденімпаздығын, белсенділігі мен шығармашылық мүмкіндіктерін дамытуды талап етеді. Сондықтан оқушылардың мектепте оқып жүрген кезінде олардың ойлау белсенділігін дамытып, білімі мен біліктерін өмірдің жаңа жағдайында пайдалана білуге үйрету қажеттілігі туындайды. Сондықтан мектеп қабырғасынан кітап оқуды дағдыға айналдырған адам кітап арқылы өзін тәрбиелеуді тоқтатпайды[6] .

«Шығармашылық» адам бойындағы қабілеттерін дамытып, олардың өшуіне жол бермеу, адамның рухани күшін нығайтып, өзін-өзі табуына жәрдемдеседі. Адам әрдайым өзін жетілдіруге, ұмтылуға, өсуге қабілетті болады, сол арқылы оған толыққанды өмір сүру үшін жаңа рухани күш беру білімінің ең негізгі мақсаты болып табылады деп - Қазақстан орта білімді дамыту тұжырымдамасының жобасында. Сонымен қатар қазақтың ұлы ойшылдары да өз еңбектерінде адамның жеке басының қабілеттерінің дамуын қарастырып, тиімді жақтарын пайдаланған. Кеңестік дәуірдегі психологтар мен көрнекті ғалым педагогтар В. В. Давыдов, Л. Р. Выготский, Л. В. Занков, Б. Г. Ананьев, және қазақтың ағартушы ғалымдарынан А. Байтұрсынов, М. Жұмабаев, Ж. М. Әбділдин, Қ. Б. Жарықбаев, М. М. Мұханов, т. б. еңбектерін тұлғаны дамыту мәселесінің теориясы мен практикасына қосқан еңбектерін білеміз. Осы ғалымдардың еңбектерін тұжырымдап, пікірлерін шығармашылық, қабілет деген ұғым, түсініктерді ұғынып, оны қалыптастырудың жолдарын іздестіру қажеттілігі туындап дамыту жолдары жолға қойылуда. Жоғарыда көрсетілген бұл ғылыми зерттеулер педагогика ғылымының құнды дүниелері болып есептеледі. Дегенмен мектепке дейінгі ұйымдардың оқу-тәрбие үрдісінде ұлттық ойындарды ұйымдастыруға байланысты әлі шешімін таппай отырған мәселелер бар[7] .

Осы тұрғыдан алғанда төмендегідей қарама-қайшылықтар туындап отыр:

бастауыш сынып оқыту мен әдістеме тәжірибесінде анықталмағандығы;

- шығармашылық танымдық тапсырмаларды ұйымдастырудың өзектілігі мен оны жүзеге асыру әдістеменің ғылыми тұрғыдан жеткіліксіздігі.

- бастауыш мектеп ұйымдардың оқу-тәрбие үрдісінде ұйымдастыру талаптары қойылғанмен, оны іске асыруда тәрбиешілердің әдістемелік тұрғыда дайындық деңгейлерінің төмендігі.

Аталған қарама-қайшылықтар шешімін іздестіру бастауыш сынып оқу-тәрбие үрдісінде шығапмашылық танымдық тапсырмаларды ұйымдастырудың тиімді жолдары мен әдістерін іздестіру проблемасын туғызды. Көрсетілген проблема зерттеу тақырыбын: « Қазақ тілі сабақтарында шығармашылық тапсырмалар арқылы екінші сынып оқушыларының танымдық қызығушылықтарын дамыту » деп таңдауға негіз болды.

Сондықтан тақырыптың өзектігілігі, қажеттілігі, жұмыстың зерттеу мақсаты мен міндеттерін айқындайды.

Зерттеудің мақсаты: Қазақ тілі сабақтарында шығармашылық тапсырмалар арқылы екінші сынып оқушыларының танымдық қызығушылықтарын дамыту.

Зерттеудің болжамы: Егер, қазақ тілі сабағында шығармашылық тапсырмалар жүйесін нақтыласа және оқушылардының шығармашылық ойлауының еркін көрінуіне ықпал ететін шынайы шығармашылық ахуал жасалса, онда, екінші сынып оқушыларының ақыл-ой интеллектісін, танымдық іс әрекетіне сүйене отырып дамытқан жағдайда қызығушылық қалыптасады, сол себепті, ұйымдастырылған оқу қызыметін неғұрлым көтеруге болады.

Зерттеудің міндеттері:

Оқушылардың шығармашылық қабілетінің даму ерекшеліктері бойынша теоиялық және әдістемелік еңбектерді талдау;
Бастауыш сынып оқушыларының шығармашылығын қалыптастырудағы оқытудың ғылымы - әдістемелік, педагогикалық - психологиялық әдебиеттерді талдау, мазмұнын, мәнін ашу;
Бастауыш мектепте қазақ тілі сабақтарында оқушылардың қызығушылықтары мен қабылеттерін дамыту үшін оқытудың тиімді жолдарын талдап зерттеу;
Қазақ тілі сабақтарын оқытуда жаңа технология элементтерін, педагогикалық тәжірибелерді талдау, қолданыстағы мәнін ашу;
Екінші сынып оқушыларының танымдық қызығушылықтарын дамыту барысында орындалатын шығармашылық тапсырмалар құрастыру;
Екінші сынып оқушыларының шығармашылық тапсырмаларды түсінуін және оны орындау жолдарын белгілеу;
Зерттеу барысында жинақталған материялдарды талдау және дипломдық жұмыстың мәтінін жазу;

Зерттеу нысаны: Екінші сынып оқушыларының танымдық қызықушылықтарын шығармашылық тапсырмалар арқылы қалыптастыру үрдісі.

Зерттеу пәні: Қазақ тілі сабағын оқытуда екінші сынып оқушыларының танымдық қызығушылықтарын дамыту жүйесі.

Зерттеудің практикалық маңыздылығы: Диплом жұмысында ұсынып отырған қазақ тілінде бастауыш сынып оқушыларын шығармашылыққа баулу әдістемесі бастауыш сынып мұғалімдеріне көмекші құрал бола алады.

Зерттеу әдістері : Теориялық, ғылыми-әдістемелік әдебиеттер мен жаңашыл педагогтардың тәжірибелері және ғылыми еңбектерді жинақтау, бақылау, эксперимент, сұрақ-жауап, сауалнама, әдісін қолдану.

Зерттеу базасы: Солтүстік Қазақстан облысы, Қожаберген жырау атындағы № 6 мектебі, 2 «г», және 2 «а» сыныбы.

1 : Бастауыш мектеп жасындағы оқушылардың шығармашылық танымдық қызығушылқтарын дамытудың теориялық негіздері

1. 1 Бастауыш мектеп жасындағы оқушылардың шығармашылық танымдық қызығушылықтарын қалыптастырудың педагогикалық мәселелері

2000 жылдың 30 қыркүйегінде қабілданған «Білім» мемлекеттік бағдарламасы қоғамның экономикалық және әлеуметтік маңызды факторы ретінде білім берудің ұлттық моделін дамыту шығармашылық тұлға қалыптастыруға бағыт алу ақыл-ой қорын жинау сиқты мақсаттарын көздейді. Елімізде оқыту мазмұны жаңартылып, мұғалімнің жаңаша жұмыс істеуін, шығармашылық ізденісін, оқушылардың белсенділігін, қабілетін арттыруды талап етеді. Қазақстанда Ж. Қараев, Ә. Жүнісбектің, М. Жанпейісованың және т. б. ғалымдардың оқыту технологиялардың өздеріне тән ерекшеліктері бар. Мысалы: тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясының ерекшелігі.

Үнемі қайталау, ірі блок пен оқыту, тіректі қолдану;
Ізгілік, ықпал, жеке бағдарлы қарым-қатынас;
Әр оқушының табысының жариялығын, түзетуге, табысқа жетуге жағдай жасау.

Ойын арқылы оқыту технологиясының ерекшелігі;

Ойындық іс-әрекеттің психологиялық механизм жеке бастың өзіндік талап - талғамына сүйену;

Модульдік оқыту технологиясының ерекшелігі;

Білімді меңгерту емес, тұлғаның танымдық қабілеттерін, танымдық процестерді арнайы жасалған оқу және танымдық жағдайлар арқылы дамыту;
Ойын танымдық және шығармашылық қабілеттерін қалыптастыру; т. б[8] .

Ұлы неміс педагогы А. Дистерверг әйгілі «неміс мұғалімдерінің білім беру ісіне басшылық» атты еңбегінде «Жаман мұғалім ақиқатты өзі айтып береді, ал жақсы мұғалім оқушының өзін ізденуге жетелейді, ойлауға үйретеді» деген.

Әл-Фараби өз еңбектерінде осы пікірді былай деп қолдайды. «Қандайда бір ғылым болмасын көңілге дербес ерекше мәндерді ұғыну арқылы ұялайды. Бізге осы ерекше мәндердің кейбіреулерін ғана жеткілікті, ал қалған көпшілігін сезінудің өзі тиімді». Осы жағдайда біздің сезіміміз қабылдап, ұғынуымыз жинақталғаннан кейін ғана барып, біздің санамыз өзіне тән рольді атқара бастайды. Бастауыш мектептегі оқыту процесінде мұғалім баланың танымдық іс-әрекетін дамытуға әсер ете отырып, біріккен іс-әрекет барысында олардың ойлауы күрделеніп, есте сақтауы мен зейіні тұрақталып шоғырланады[9] .

Неміс педагогы И. Ф. Гербарт өзінің оқыту теориясының негізіне әр саладағы қызығушылықты алған. Адамдағы қызығушылықтар қоршаған дүниені танып білуге немесе қоғамдық өмірге араласуға байланысты. Қызығу туралы психолог мамандар мынадай өз ой-пікірлерін жетік түсіндірген. 1) Қызығу мұқтаждықтан пайда болмайды. 2) Адамның қызығуларын соқыр сезімдерге теңейді. 3) адамның қызығуларын ерте кезден бастап нәсіл арқылы соқыр сезімдер, инстинктер ретінде ата-анасынан баласына көшіп отырады. 4) Сыртқы дүниемен байланыспайды т. б[10] .

Бастауыш мектеп жасындағы оқушылар әр нәрсеге еліктегіш, қызығушылықтары соншалықты көрген нәрсесін қолымен ұстап, көзбен көргенше асығады. Сол үшін мектептегі әрбір ұстаз оқушылардың сабағын тартымды, әсерлі, қызығушылығын арттыру арқылы ұйымдастыру жұмысын жолға қойса, онда біздің еңбегіміз жемісті болар еді. Психологтардың айтуы бойынша бала ойын үстінде қалай болса, есейгенде еңбек үстінде сондай болады деген. Сондықтан ойын баланың дүниетанымы мен өміртанымының алғашқы қадамы. Баланың өмірді тануы, оны білуі, қоршаған орта мен араласуы, еңбекке, үлкендермен қарым-қатынасы, психологиялық ерекшеліктері ойын үстінде қалыптасады. Бастауыш мектеп жасындағы балалар өздерін ойын үстінде еркін сезінеді, тапқырлық, іскерлік, ізгілік, шығармашылық әрекеттері қалыптасады. Сонымен қатар бала ойын кезінде қуанады, ренжиді, біреуге қамқор болады, ызаланады. Бастауыш сынып мұғалімдері оқушыны сабақта, ойын барысында көңілін шаттартырғандай, ойын, қиялын оятатындай, іскерлігін дамытып, қалыптастыратындай болу керек. Қазақ тілін оқыту барысында оқушылардың шығармашылығын, белсенділігін саналы ойлана білуін, ой-өрісінің дамуын, қиыншылыққа төзу, ептілігін қалыптастыру, үйрету, баулу мұғалімнің негізгі міндеті. Бастауыш сыныпта оқушының қызығушылығын дамытудың бірнеше жолдарын айтуға болады.

а) мадақтау;

ә) бағалау;

б) көрнекілік түрлерін қолдану;

в) ойын элементтерін пайдалану;

г) дидактикалық материалдар;

д) деңгейлік тапсырмалар беру арқылы.

Қазақ тілі сабақтарын жақсарту жайлы, қазақ елінің тұңғыш президенті: Н. Назарбаев сөзінде: «Қазақ тілін мемлекеттік тіл ретінде қалыптасуына қаржылық, ұжымдық, ғылыми-әдістемелік тұрғыда жан-жақты жәрдемдесуінде болып тұр. Сондықтан да, бізге қазақ тілінің мұғалім кадрлары, тілді балаға жастан үйрететін тиімді әдістеме керек» - деген болатын. Осыған байланысты мектепте қазақ тілін оқытуды, атап айтқанда бастауыш сыныптарды білімді тереңдете беру үшін «бастауыш сыныптың оқушыларына қазақ тілінен грамматикалық ойындар жүргізу» деген[11] .

Бастауыш сыныптарда грамматикалық ойындар жүргізу әлі зерттеп болмаған мәселе. Сондықтан да болар, мектепте балаларға ойынды өте аз мөлшерде, жетімсіз дәрежеде ойнатылады. Ал, бұл баланың дамуын тежеп, ойлау қабілетін төмендетіп, оқу үлгерімін нашарлатады. Алтыжасар бала - бұл әлі кішкентай ойын баласы. Егер оны үлкендермен салыстырмалы түрде алатыг болсақ, біріншіден ол көп нәрсені істей алмайды. Сонымен бірге ол, көп нәрсені істей алатынын және оның психикасы жеке басы мүмкіндіктерінің қандай екенін білу өте маңызды.

Бастауыш сынып оқушыларына іс-әрекеттің үшеуі де: ойында, еңбекте, оқуда тән. Олар еңбек ету барысында білім жолында жеңіске жетеді, дегенмен ойын бұл жастағы балалар үшін ең маңыздысы.

А. С. Макаренко: «Ойын - балалар өмірінде өте маңызды зор нәрсе, үлкендердің қайраткерлері, жұмысы, қызметі қандай маңызды болса, балалардың ойыны да сондай маңызды. Осындайда бала қандай болса, өскен кезде жұмыста да көбінесе сондай болады. Сондықтан болашақ қайраткер ең алдымен тәрбиені ойын арқылы алады» - деп балалардың ойынын жоғары бағалады.

Ойын балалар үшін оқуда, еңбекте. Ойын - айналадағы дүниені танудың ең негізгі де, тиімді тәсілі. Ойын - балаларға өмірде кездесетін қиындықтарды мойымастан жеңудің жолын үйретіп қана қоймайды, ұйымдастырушылық қабілетін қалыптастырады[12] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.