Қазақ дипломатиялық дискурсы негіздері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 41 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

АБЫЛАЙ ХАН АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР ЖӘНЕ ӘЛЕМ ТІЛДЕРІ УНИВЕРСИТЕТІ

Мамандық: Шетел филологиясы

Араб және қазақ дипломатиялық дискурсының жанрлық-стилистикалық және прагма-функционалдық ерекшеліктері

Орындаған:

Әблашева Е. Д.

Ғылыми жетекшісі:

. . .

Қорғауға жіберілді

Кафедра меңгерушісі

Бүркітбай Г. Ж.

Алматы, 2021

Жоспар

КІРІСПЕ

1 ТАРАУ Дипломатиялық дискурс лингвистикалық нысан ретінде

1. 1 Заманауи тіл біліміндегі дискурс ұғымы

1. 2 Дипломатиялық дискурс - саяси дискурстың бір тармағы

2 ТАРАУ Араб және қазақ дипломатиялық дискурсы

2. 1 Араб дипломатиялық дискурсының ерекшеліктері

2. 2 Қазақ дипломатиялық дискурсы негіздері

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

КІРІСПЕ

Зерттеудің өзектілігі: Қазіргі заман лингвистикасында адам танымы мен ой-өрісі құрылымын тіл арқылы тануға жəне бағытталған зерттеулер көрініс беруде. Бүгінгі таңдағы ақпараттың молдығы, лингвистикадағы сұранысқа сай ашылған жаңалықтар, жаңа ақпараттар, адам факторы мен оның тілі арасындағы кешенді байланыстың жаңа сатыға көтерілуі осыған өз септігін тигізуде. Қазіргі кезде саяси сөз сөйлеудің мәнерлілігі артып келе жатыр. Бұрын мәтіннің саяси дұрыстығы, мазмұнның басыңқы идеологияға сәйкестігі маңызды болған болса, қазір сөз мәнерлілігіне ұмтылу алдыңғы қатарға шығады және стиль даралығы мен баяндаудың айқындылығы жоғары бағаланады. Сол себепті дипломатиялық дискурсты зерттеу жұмысын өзекті етіп отыр. Дискурс - экстралингвистикалық факторларды қамтитын күрделі коммуникативтік құбылыс. Дискурста коммуникативтік ситуация мен тілдік материалдар тоғысып жатады. Дискурс - көпдеңгейлі үдеріс, ол айтушының вербалды мінез-құлқы (дауыс ырғағы, интонация, паузаларға бөлу) және кинессикалық мінез-құлқы сияқты деңгейлерді (ым-ишара) қамтиды. Дискурста мəн, құндылық, бейне, пікір, менталды жəне виртуалды білім тасымалданады. Сондықтан да ол лингвистиканың да, философияның да, əлеуметтанудың да, психологияның да жəне өзге де пəндердің зерттеу нысаны бола алады.

ХХІ ғасырдағы халықаралық қатынастардың трансформациялануын еліміз үшін тиімді түрде пайдалануымыз жөн. 23 елден тұратын араб елдерімен тығыз дипломатиялық байланыста болу, дін және мәдениетіміз ұқсас елдермен саяси мүдделерді сақтау Қазақстан үшін әрдайым маңызды орында. Сондықтан да, араб дипоматиялық дискурсын зерттеу өзекті болып отыр.

Зерттеудің нысаны: Араб және қазақ дипломатиялық дискурсы

Зерттеу пәні: саяси мәтіндердің жанрлық-стилистикалық және прагма-функционалдық ерекшеліктері

Зерттеудің мақсаты: Араб және қазақ дипломатиялық дискурсының жанрлық-стилистикалық және прагма-функционалдық ерекшеліктерін анықтау.

Міндеттер:

дискурс ұғымына анықтама беру;
дипломатиялық дискурсқа шолу жасау;
араб дипломатиялық дискурсының ерекшеліктерін айқындау;
қазақ дипломатиялық дискурсының негіздерін айқындау.

Зерттеу әдістері: Кешенді талдау, сипаттау, жүйелеу және тарихи-салғастырмалы әдіс.

Дипломдық жобаның тұжырымдамасы: Жоба жұмысында араб және қазақ дипломатиялық дискурсы қарастырылды. Бұл дипломатиялық дискурстардың жанрлық-стилистикалық және прагма-функционалдық ерекшеліктерін анықталды. Жинақталған материалдар шетел тілдерінен қазақ тіліне аударылып, жоба ретінде қазақ тілінде жарық көрді.

Дипломдық жобаның теориялық маңызы: дипломатия дискурсын талдаумен байланысты жалпы лингвистиканың, дискурсивті лингвистиканың, мәтін лингвистикасының, әлеуметтік лингвистиканың, прагмалингвистиканың мәселелері мен әдістерін одан әрі зерттеу және жалғастыру.

Дипломдық жобаның практикалық маңызы: зерттеу нәтижесі бойынша алынған негізгі теориялық ережелер мен тұжырымдарды университеттің бакалаврлар мен магистранттарға арналған «Халықаралық қатынастар», «Кәсіби мамандарға арналған шет тілі», «Шығыстану», «Шет тілін оқытатын педагогтар дайындау» сынды арнайы курстарда қолдануға болатындығында. Бұл зерттеудің қолданбалы мәні де бар: оның нәтижелері кәсіби дипломатиялық практикада, ақпараттық және баспасөз бөлімдерінің қызметкерлері, дипломатиялық миссиялардың баспасөз атташелері, сондай-ақ дипломаттар мен мемлекет қайраткерлері сыртқы істер органдарының қызметіне ақпараттық қолдау көрсету кезінде тікелей қолданыла алады.

Дипломдық жобаның құрлымы: Жоба - кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттер мен қосымшадан тұрады.

1 ТАРАУ Дипломатиялық дискурс лингвистикалық нысан ретінде

1. 1 Заманауи тіл біліміндегі дискурс ұғымы

Қазіргі заман лингвистикасында адам танымы мен ой-өрісі құрылымын тіл арқылы тануға жəне бағытталған зерттеулер көрініс беруде. Бүгінгі таңдағы ақпараттың молдығы, лингвистикадағы сұранысқа сай ашылған жаңалықтар, жаңа ақпараттар, адам факторы мен оның тілі арасындағы кешенді байланыстың жаңа сатыға көтерілуі септігін тигізуде. Осы бағыттағы лингвистиканың негізгі зерттеу нысаны ретінде танылған жоғары сатыдағы бірлігі - мəтіннің өткен ғасыр ғылымындағы динамикалық сипатын ерекшелеуге аса назар аударылуында болып отыр. Осымен байланысты "дискурс" аталатын динамикалық мəтінді жаңа түрде танып - білу мақсатында мəтін лингвистикасы мен дискурс теориясы деп аталатын бағыттар, бірақ бір-бірімен өте тығыз байланыста бағыттар анықталуда. Бұл екі бағыттың зерттеу нысандары мен өзара айырмасы ажыратылып болған жоқ, өйткені зерттеу кезінде əр түрлі анықтамалар, тұжырымдамалар көрсетілуде. Қазіргі ғылымда біз дискурстың көптеген анықтамасын кездестіреміз. [1, 12-17] .

"Дискурс" термині тіл білімінің тарихында 70-80 жылдарынан бастап қолданыла бастады. Бұл күндері дискурс "мəтін", "сөйлесім", "функционалдық стиль" сияқты терминдермен бір қолданылып жүргенін білеміз. Осы орайда 1978 жылы Т. Н. Николаеваның берген анықтамасына сүйенсек: "Дискурс - лингвистикалық мəтіндегі көп мағыналы термин. Ең маңыздысы:

1. Байланысқан мəтін.

2. Мəтіннің ауызша- жазбаша формасы.

3. Диалог.

4. Мəн-мағынасы бірдей пікір алысушы топ.

5. Ауызша немесе жазбаша сөйлеу.

Discours (франц. ) (латын тілінен аударғанда, discursus - іс-әрекет, сұқбат, әңгіме) «дискурс» - сирек - сөйлеу, сөйлеу түрі, мәтін, мәтін түрі деген мағыналарды береді. Бұл ең күрделі анықтамалардың бірі болып саналады. Дегенмен, ол жиі және функционалды түрде қолданылатын термин.

Бастапқыда француз тіл біліміндегі «дискурс» сөзі жалпы немесе мәтін түрінде сөйлеуді білдірді. Күтілгендей, сөйлеу теориясы Э. Бенвенистенің дискурс «сөйлеушінің сөзі» ретінде анықталады деген көзқарасынан туындайды. Ол әңгімелеу жазықтығы (рецит) мен сөйлейтін адам тағайындаған тіл (дискурс) арасын анық көрсетті. Осындай айырмашылықтар Л. В. Щербте де байқалды. Оның айтуынша: тіл - бұл жүйе, қабілет, сөйлеу қызметі, лингвистикалық материал және мәтіндер.

Келешекте мәтіндік лингвистиканың «дискурс» деген анықтамасы тек мәтінмен шектеліп қалмай, «осы мәтінді жаңартудың шарттарының тізімін» де қамтитын болады [5] . Бұл жағдайда Т. А. ван Дейк ұсынған сөйлеу анықтамасын еске түсіру маңызды. Бұл құбылысты қазіргі тіл білімінде бірінші болып сипаттаған Ван Дайк «сөйлеудің тарихи дәуірін, тілді және оның тұрақты қозғалысын, қоғамдық түсінудің тарихи дәуірін, қарым-қатынас жағдайы мен жеке және әлеуметтік байланыс орын алатын ерекшеліктерін бейнелейді. Дискурс осы ұлттық, жалпы және жеке ойлау мен мәдениеттерді қамтиды. » [2] . Сонымен, « . . . дискурс - бұл мәтінге қосымша мәтінді түсінуге қажетті экстралингвистикалық факторларды (әлем туралы білім, мекен-жай, көзқарастар, мақсаттар) қамтитын күрделі коммуникация құбылысы» [4] . Бұл анықтама қазіргі мәтіндердің көптеген лингвистикалық зерттеулерінің негізі болып табылатынын атап өткен жөн.

Ю. С. Степановтың пікірінше заманауи лингвистикада В. З. Демянков шетелдік лингвистикаға арналған еңбектеріне сүйене отырып, дискурсқа неғұрлым терең анықтама берген. «Дискурс дегеніміз - бұл бірнеше сөйлемнен немесе сөйлемнің дербес бөлігінен тұратын сөйлеу немесе кез-келген мәтін бөлігі». Көбінесе ол маңызды концепцияның айналасында шоғырланады; кейіпкерлерді, нысандарды, жағдайларды, уақыттарды, әрекеттерді және т. б., сөйлем жазушы мен аудармашы үшін ортақ әлеммен анықталатын сөйлемдер ретімен анықтайтын жалпы мазмұн жасайды [3] .

Айта кету керек, бұл анықтамада дискурс әртүрлі ғылыми белгілер мен сипаттамалардан тұрады - семиотикадан социологияға дейін, коммуникация теориясына, модальді логикаға және т. б.

П. Серио «дискурс» ұғымын эмпирикалық тілмен немесе осы тақырыпта жазылған мәтінмен біріктіруге болмайды деп санайды. Бұл дефиницияның көптеген анықтамалары бар:

1) «сөйлеу» ұғымына балама (Ф. Соссюрдың ойы бойынша), яғни кез келген нақты тұжырым;

2) фразадан үлкен өлшем бірліктері;

3) хабарламаның мән-жайларын ескере отырып, хабарлама алушыға әсер етуі;

4) сөйлеудің негізгі түрі болып табылатын сұқбат;

5) мұндай позицияны ескермейтін баяндамаға қарағанда, спикердің көзқарасы бойынша сөйлеу (Э. Бенвенисте бойынша) ;

6) тілдік бірліктерді қолдану және олардың сөздерінің шындығы: тілге және сөйлеуге қарсылық (langue/ discourse) ;

7) сөйлеудің әлеуметтік және идеологиялық тұрғыдан шектеулі түрлері, мысалы, феминистік дискурс;

8) мәтін тудыратын жағдайларды зерттеуге арналған теориялық құрылым [10] .

Тілдік формацияларды зерттеу мен әлеуметтік жағдайларды талдау арасындағы өзара байланыстарға тоқтала отырып, М. Стаббс сөйлеудің негізгі үш ерекшелігін ажыратады.

1) ресми түрде бұл сөйлем көлемінен асатын тіл бірлігі,

2) ақпарат тұрғысынан сөйлеу тілді әлеуметтік жағдайларда қолданумен байланысты,

3) дискурс интерактивті, яғни диалог формасында.

Жоғарыда келтірілген тұжырымдарды сөйлеуді тек мәтінмен (ауызша және жазбаша) және әңгімелермен ғана емес, сонымен қатар тіл мен сөйлеуді де салыстыруға болады.

Дискурс - сөйлеу тілін жаңарту құралы. Дискурс - бұл адам өмірінің «тіліндегі» негізгі құбылыс, ал Б. М. Гаспаров лингвистиканың болуын былай деп пайымдайды: «Тілді қолданудың кез-келген әрекеті, мейлі ол өте құнды еңбек болсын немесе диалогтағы уақытша көшірме болсын, адамзат тәжірибесінің үздіксіз ағымының бөлігі. Бұл қабілетте ол жағдайлардың ерекше үйлесімін қабылдайды және көрсетеді».

Бұларға мыналар жатады:

1) авторлық қарым-қатынастың мақсаты;

2) автор мен адресаттар арасындағы қатынас;

3) маңызды және кездейсоқ «жағдайлардың» барлық түрлері;

4) бүкіл кезең идеологиясының жалпы сипаты, стиль атмосферасы, хат тікелей және жанама жолданған нақты орта және жеке адамдар;

5) хабардың өзінде де, оның құрамындағы коммуникация жағдайында да жанр мен стильдің сипаттамалары;

6) қандай да бір жолмен тілдік қызметтің орбитасына түскен бұрынғы тәжірибесі бар көптеген ассоциациялар [1] .

Дискурс туралы екі негізгі идеядан басқа (дискурс пен мәтінді анықтау, дискурс пен сөйлеуді анықтау) тағы бір нәрсе бар, оған сәйкес сөйлеу дискурстық практикада анықталады (бұл түсінік М. Фукоға тиесілі [7] ) . Ол саясатта, әлеуметтік семиотикада және әлеуметтануда тілді практикалық қолдану саласы. Бұл жағдайда дискурстың келесі компоненттері зерттеледі: тақырыптың ерекшелігі, лингвистикалық белгілері, стильдің ерекшеліктері және жеке адамды немесе субъектілер тобын анықтайтын нақты дискурс.

Жоғарыда айтылғандарға сүйене отырып, дискурс, өзара түсіністік және бір түсініктің ажырамас бөлігі болу туралы тұтас ғылыми идеялар осы терминнің қазіргі ғылымда үнемі қолданылып келе жатқандығын куәландыратынын атап өткен жөн. Бұл ұғымдардың нақты шекаралары мен құрылымдық компоненттерінің шектеулі саны жоқтығына баса назар аударады.

2000 жылдары орыс тілінде шыққан талдауда дискурсқа Патрик Серио француз дəстүрі шеңберінде дискурсқа сегіз түрлі анықттама береді [8, 12] . Дискурс терминінің лингвистикалық салада қолданылуы алғаш рет америкалық лингвист З. Харристің еңбектерінде орын алды, атап айтқанда 1952 жылы жарық көрген «Дискурс-анализ» атты мақаласында беріледі. Дискурс терминінің лингвистикалық қолданылуы көп салалы, дегенмен, оның шеңберінде дəстүрлі ұғым сөйлеу, мəтін жəне сұхбат ұғымдарын айқындалды. Е. С. Кубрякова: дискурс құрылымының мəселелері ең алдымен оның байланысымен ерекшеленеді, - деп пайымдайды. Байланыс дискурстың негізгі жəне маңызды белгілерінің бірі ретінде аталады.

Отандық жəне шетелдік ғалымдар олардың түрлі параметрлерін, сипаттамасы мен бағыттылығын ескере отырып, мəтіндегі байланыстарды əр қырынан зерттеп келеді. Алғашқыда мəтіндік байланыс сөйлем ішіндегі байланыс сияқты қарастырылды. Ал соңғы зерттеулерде мəтіндік байланыстардың өзіндік (спецификалық) сипаты терең талданып жүр [9, 25] . Дискурстың глобалды жəне локалды құрылымында сəйкесінше глобалды жəне локалды байланыс түрлері ажыратылады. Дискурстың глобалды семантикалық байланысы тақырып пен топиктің бірлігі арқылы жасалса, ал дискурстың локалды байланысы - бұл ең кіші дискурсивтік бірліктер мен олардың бөліктерінің байланысын көрсетеді. Дискурс категориясы коммуникативтік лингвистиканың негізгі түсініктерінің бірі болып табылады. Аталған термин аясына сөйлеу акцентінен бастап, іргелі ғылыми интерпретацияларға дейінгі түсініктер кіреді. Дискурс мəтін, сөз, диалог ұғымдарына қатысты лингвистикалық зерттеулерде жан-жақты сөз болып келе жатыр.

1. 2 Дипломатиялық дискурс - саяси дискурстың бір тармағы

Қазіргі ақпараттық кеністіктегі саяси-дипломатиялық дискурс ұғымын, «дискурс» терминіне берілген оның қолданылуының жан-жағын толық қамтитын жалпыға ортақ, бекітілген анықтамасының ғылыми айналымға осы күнге дейін енбегені өкінішті. Сол себепті бұл термин жиі айтылып жəне көп қолданылып жүрсе де, оның ғылыми негізделуін қарастыру өзекті мәселе екені айдан анық.

Т. Л. Ширяева дискурс түрлерін публицистикалық, ғылыми, іскери, бейресми деп бөліп, əрқайсысының формальды-коммуникативтік ерекшеліктерін, тілдік-құрылымдық сипаттарын талдап көрсетеді [10, 50] . Қазақ тіл білімінде дискурсты əр қырынан зерттеу нəтижесінде қазақ дискурсының ұлттық негізі мен ғылыми теориясы жасалды деуге болады. Мысалы, Г. Смағұлова шешендік сөздер дискурсын кеңінен қарастырса, З. Ерназарова коммуникативтік актідегі дискурстардың прессупозициялық жағдайын анықтады, К. Садырова көп пропозиционалды дискурстардың көркем мəтін арқылы көрінісін прагмалингвистикалық аспектіде жіті талдап көрсетті. Ш. Нұрмышева қазақ кино дискурсының аударма үдерісінде өзгеру, түрлену ерекшеліктерін салыстырмалы түрде зерттей отырып, көркем шығарманың, сахна, кинодеңгейінде əрекетке, динамикаға ауысқанда болатын дискурстың белгілерін атап көрсетеді

Дискурс түрі, қарым- қатынаста болған коммуникацияға түскен мəтіннің ашылу деңгейіне сай анықталады. Олай болса, адамның қарым-қатынас жағдайындағы серіктесінің аялық білімі мен тең келу/келмеуіне орай, аялық білімінің бəсекелесуіне орай, кəсіби біліктіліктерінің, коммуникативтік құзіреттілігі деңгейлеріне орай бір қарым-қатынас үстінде бірнеше дискурс түрлерін жүзеге асыруға болады деген сөз [28, 74] .

Осы тұрғыдан алғанда дискурс түрлерін жіктеу үшін дискурс жанрларына жүгініп топтастыруға болады. Мəселен, публицистика жанрына байланысты ресми дискурс, жарнама дискурсы, саяси дискурстар іріктеліп шықса, көркем əдебиет жанрынан лирикалық дискурс, шешендік дискурс, поэтикалық дискурс туындайды, кəсіби (институционалды) жанрға байланысты медициналық дискурс, əскери дискурс, экономикалық дискурс, педагогикалық дискурс деп жіктеуге болады.

Дискурс мəтін емес, бірақ мəтін қарым-қатынасқа түссе, дискурс бола алады. Сондықтан мəтін мазмұнына қарай, идеясына қарай, прагматикасына қарай алуан түрлі болса, қарым-қатынасқа түскенде, дискурс та соншалықты түрлене алады. Тіл білімінің ғалымы Н. Е. Аносова дискурс жанрларын екі үлкен топқа жіктеді:

І. Коммуникативтік жанрлар:

1. Ауызша дискурс;

2. Жазбаша дискурс

ІІ. Институционалды дискурс:

1. Ғылыми, академиялық дискурс

2. Əскери дискурс

3. Педагогикалық дискурс

4. Шешендік дискурс

5. Медициналық дискурс

6. Ресми дискурс

7. Саяси дискурс

8. Дипломатиялық дискурс [11, 36] .

Ресми дискурс - менеджмент, маркетинг, экономика, сауда, іскерлік саласында арнайы мамандардың байланыстарының өзегін құрайтын жанрлар жүйесі. М. Л. Макаровқа сүйенетін болсақ, қазіргі таңдағы ресми-іс стилі немесе ресми дискурс кітаби стильге жатады жəне жазбаша түрде қызмет атқарады. Ресми-іс стилі ресми саланы жəне адами қарым-қатынастың өте маңызды салаларына қызмет етеді, мəселен, мемлекет пен халық арасындағы қарым-қатынас, елдер арасындағы, өнеркəсіп немесе мекемелер арасындағы, жеке тұлға мен қоғам арасындағы қарым-қатынастарды қамтиды. Ресми-іс стилі сөйлеудің жөғары регламенттілігі мен, ресмилілігімен, жеке тұлғалық еместігімен ерекшеленеді [12, 75] .

Ресми-іс стилі ресми-құжаттық жəне күнделікті-іскери түрлерімен беріледі. Ресми-құжаттың түріне дипломатиялық тіл мен заңдарды жатқызады, күнделікті-іскери түріне қызметтік хаттар мен ресми қағаздарды жатқызады. Дипломатиялық тіл өзінің терминдерінің көптігімен ерекшеленеді, дипломатиялық тіл синтаксисі шылау, тұйық етістік (инфинитив) конструкциялары, қыстырма сөздер, шартты сөз тіркестерімен сипатталады. Г. Н. Смағұлова ресми дискурсты функционалды типлогиясына қарай мынадай топтарға бөлген болатын: оқу-академиялық, іскери-медиалық, ритуалды-қоғамдық, кəсіби ресми байланыс дискурстары.

Оқу-академиялық ресми дискурс оқу құралдарында, іскерлік, экономика, менеджмент аспектілерінің зерттеулерінде, оқу кейстік жағдаяттарда, іскери-консалтингтерде оқу немесе білім беру қызметтерін атқарады. Іскери-медиа дискурсы басылым жəне электронды бұқаралық-ақпарат құралдарында, іскерлік мəселелерінде орын алып, ақпараттық-полемикалық қызмет атқарады [13, 54] . Ритуалдық-қоғамдық дискурс есеп беру мен кездесулер дискурсы, компания басшыларының қаратпалары, презентациялары, жарнама жəне PRларда орын алып, аргументативтік əсер ету қызметін атқарады. Құжаттық ресми дискурс ішкі жəне сыртқы ресми хат-хабарда, мекемелік құжаттамаларда, мекеме ережелерінде орын алып реттеуші қызмет атқарады. Кəсіби ресми байланыс дискурсы келіссөздер, тұтынушылармен, клиенттермен, əріптестермен қарым- қатынас барысында орын алып ақпараттық-көз жеткізу, сендіру қызметін атқарады. Соңғы үш түрі бірігіп ұйымдық немесе ұйымдастырушы-корпоративтік дискурс деп аталады [14, 33] .

Негізінен ресми дискурстің кейбір зерттеушілер жұмыстарына талдау жасасақ, дискурс түрінің бірнешеуін қамтиды. Т. И. Попованың ойынша ресми дискурс диктумдық дискурсқа жатады, В. Е. Чернявская ресми дискурсты арнайы дискурс деп қарастыруды ұсынады, енді бір ғалымдар (Б. Л. Гуннарсон, Х. Айли-Джокипии) оны кəсіби дискурс саласына жатқызады, кейбір ғалымдар институционалды дискурсқа (М. Агар), тағы басқалары оны тек ресми дискурс(Ф. Барджела-Чиапини, К. Никерсон, К. Локер) деп қарастырады [15, 7-25] .

Ресми дискурс табиғаты ең алдымен саяси дискурс саласына сосын ғылыми дискурс саласына өте жақын жəне байланысты. Қазіргі таңда іскерлік жəне саясат бір-бірімен бетпе-бет келіп сəйкестенеді, өйткені билік пен ақша бір-бірімен тығыз байланысты. Бірақ ақиқаттылық, уəдеге беріктік деңгейіне жəне эмоционалдылылық, ақпараттық элементтеріне қарай ресми дискурс ғылыми дискурсқа жақын. Ғылыми дискурс табиғаты да өзінің жоғарғы деңгейдегі ақиқаттылығымен, ақпарат берушілігімен, логикалық тұрғыдан қалыптасуымен, дəлелдеуші қасиеттерімен, арнайы терминологияға бай болуымен ерекшеленеді.

Дипломатиялық дискурста мейлінше ықшам, қысқа сөйлеу арқылы коммуниканттар ауызша сөзге тән бірінші шарт үнемдеу заңын орындап отырады. Мұның бастауы, негізі қазақ шешендік сөздерінде жатыр. Демек қазақтың дипломатиялық шешендік дискурсына тән ерекшеліктерді былай танытуға болады:

1. дипломатиялық шешенді белгілі бір кеңістікті қамтиды (екі

тараптың (елдің) өкілдерінің кездесуі) ;

2. белгілі бір мақсатта белсенді қатысым болады;

3. диалогтік тілдік қатынас форматы басым болады;

4. екі тарап та бір-бірінің мүдделерін нақтылау үшін ақпарат алмасады;

5. екі тарап та ішкі қалауын, көздеген мақсатын білдірмейге тырысады;

6. сөйлеушінің тыңдаушыға, тыңдаушының сөйлеушіге ықпалы басым болады;

7. бір-біріне ілтипаттық, сыйластық қарым-қатынас пен эмоционалдық мазмұн басым болады;

8. үн, ырғақ интонациядың ықпалы да айрықша болады;

9. тілдік қарым-қатынаста белгіленге этикет нормалары сақталады;

10. бейвербалды құбылыстар жиі кездеседі.

Әлемдік таным бойынша дипломатиялық шешендіктің қалыптасу тарихы көне грек замандарынан бастау алған. Сондықтан қай мемлекеттің болсын дипломатиялық шешендік тілі мен дипломатиялық тілдік қарым-қатынас этикет нормалары тұрақты қалыптасты деп айтуға болады. Қазақстан дипломатиясының тарихы да шешендіктен бастау алады. Сондықтан, дипломаттар дайындауда, олардың дипломатиялық қарым-қатынас нормаларын дұрыс сақтау тәжірибесінде де ұлттық мәмілегерлік шешендік өнер де, әлемдік дипломатиялық шешендік дискурс шеберлігі де қатар меңгертіледі. Сондықтан дипломатиялық шешендік сөздерді қолданылу сипатына қарай да былайша топтап көрсетуге болады:

Біріншіден, дипломатиялық шешендік тіл - эгоцентристік сөз. Себебі қарым-қатынас жағдайында дипломат-шешен өз сөзін үнемі тыңдаушысының білім қорын, қабілетін ескере отырып құрады.

Екіншіден, дипломатиялық шешендік дискурс - әлеуметтік мәнділігі ескерілетін, белгілі бір шағын ортада құрылатын тілдік қатынас.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.