Тармақталған тізбекті май қышқылдары

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 46 бет
Таңдаулыға:

Әлімбет Арайлым, ХТ-17-5к2 тобының студенті
Жеке тапсырма: Микробтық липид алудың аппаратуралық-технологиялық сызба нұсқасы қарастыру
Жетекшісі: Есимова А.А.

Мазмұны

Кіріспе;
4
1 Негізгі бөлім:
5
1.1 Кәсіпорынның даму перспективасы және қысқаша тарихи анықтамасы;
5
2 Ғылыми -зерттеу бөлімі;
7
2 Аналитикалық және патенттік шолу;
7
2. Липид туралы қысқаша мәлімет;
7
2.2 Майлардың құрамына әр түрлі май қышқылдары;
7
2.3 Майлардың физикалық қасиеттері;
9
2.4 Майлардың химиялық қасиеттері;
12
2.5 Липидтердің классификациясы

3 Тәжірибе бөлімі:
15
3.1 Зерттеуді жүргізу әдістемесі;
15
3.2 Тәжірибе нәтижелері;
16
4 Технологиялық бөлім:
22
4.1 Технологиялық сызба нұсқасын және режимін негіздеу және таңдау;
22
5 Тіршілік қауіпсіздігі және еңбекті қорғау;
24
6 Қоршаған ортаны қорғау;
29
7 Жеке тапсырма:
32
7.1 Микробтық липид алудың аппаратуралық-технологиялық сызба нұсқасы қарастыру;
32
Қорытынды
35
Қолданылған әдебиеттер тізімі
36

Кіріспе

Диплом алды практика негізгі білім беру бағдарламасының құрам бөлігі, білім берудің және 5В070100 - Биотехнология мамандығы бойынша біліктілік алудың ажырамас этапы болып табылады. Диплом алды практика мақсаты дипломдық жұмысты сапалы орындау үшін теориалық және тәжірибелік базаны құру. Диплом алды практика міндеттеріне - ғылыми зерттеу жұмысын жоспарлай, дайындай және ұйымдастыра білу білімділігі мен шеберлігін игеру, сонымен қатар оның нәтижелерін өңдей білу жатады. Бұл диплом алды практика жұмысының тақырыбы бойынша әдебиет материалдарын оқу және қорыту нәтижесінде, жұмысты орындау үшін материалдық базаны дайындау, тәжірибелік зерттеулердің техникасымен әдістемесін игеру, іс-тәжірибе бойынша есепті сауатты жасау арқылы қол жетіледі.

1 Негізгі бөлім

1.1 Кәсіпорынның даму перспективасы және қысқаша тарихи анықтамасы

Биотехнология биохимия, микробиология, малекулалық генетика, малекулалық биология, генетикалық инженерия, химиялық технология негізінде пайда болды.
Бүгінде биотехнология оқу - технологиялық процесінде алдыңғы қатарда тұр. Биотехнология медицина, ауыл шаруашылығында, энергетикада, ғарыштық зерттеулерде қолданылады.
Биотехнология кафедрасы 2003 жылы Агроөнеркәсіп факультетінің құрамында ұйымдастырылды. Кафедраның оқу және лабораториялық базасы Жалпы білім берудің мемлекеттік стандартында қарастырылған оқу жоспары мен бағдарламаға сай санитарлық нормалар мен талаптарға сәйкес келеді. Оқу мерзімі күндізгі бөлімде оқу 4 жылды құрайды.
Оқу мерзімі кезінде студенттер әскери дайындықтан өтуге және сардарлық атақ алуға болады. Сырттай оқу бөлімінде оқу мерзімі 5 жыл көлемінде болады. Сондай - ақ ЖОО кеін мамандарды тездетіп даярлау 2 жыл. Кафедра жанында магистратура және рНD доктарантура бар. Кафедраның Казагроиновация, ОҚОФ, Республикалық ветеринарлық зертхана да филиалдары бар, олардың барлығы Шымкент қаласында орналасқан.
Казагроиновация АҚ. ЖШС Оңтүстік Батыс мал және өсімдік шаруашылығы ғылыми зерттеу институты, РМҚК ОҚОФ Республикалық ветеринариялық зертханасы кафедраның іс- тәжірибе базалары болып табылады.
Биотехнология кафедрасы 050701 Биотехнология мамандығы бойынша биотехнолог мамандарын, 6N0701 - Биотехнология мамандығы бойынша кәсіптік және ғылыми - педагогикалық бағытта магистранттар, 03.00.23 - Биотехнология мамандығы бойынша PhD докторларын дайындайды.
Бүгінгі таңда жүзден астам ккафедра әзірлеген мамандар Шымкент, Алматы, Астана, Степногорскінің (Шымкентсыра ЖШС, Биотехнология ҰМО, Қытай и СО ЖШС, т.б.) алдыңғы қатарлы кәсіпорындарында жұмыс істейді. Ғылыми дәреже мен ғылыми деңгейдегі ПОҚ - ның үлесі 61 % ды құрайды. Кафедрада 6 ғылыми докторы және 10 ғылым кандидаты жұмыс істейді.
Оқу процесіне жаңа технологиялар енгізіліп әдістемелік портфолио, контенттер әзірлеп, белсенді және интербелсенді оқыту әдістерін жан - жақты қолданады.
Мультимедиялық қамтамасыз ету жақсартырылған. Кафедрада зертханалық тәжірибелер нәтіжесінде Кобра Chem Unit құралының көмегімен компьютерлік өңдеуден өтеді. Техникалық оқу құралдары, ЭЕМ белкенді қолданылады.
Оқу- әдістемелік қамтамсыз ету, модульдік- рейтингтік жзүйемен қызмет көрсету, студенттердің өзіндік жұмысын, өндірістік тәжірибені, мемлекеттік емтихандар ұйымдастыру жақсы жолға қойылған.

Кафедра зертханасы заманауи технологиямен жабдықталған. Зертханалық практикиумды орындау үшін зертханалық компьютерлік Кобра аппараты, сандық микроскоп, АЛЬФА (Германия) сублимациялық кептіргіші, Stat Fax 2100 (АҚШ) автоматтың планшеттік фотометр,
Kario - Servicе (Рессей) сандық компьютерленген модель, Прогресс- Бг спектрометриялық жиынтық, иммундық- ферменттік катализатор қолданылады.
Кафедрада мынадай зертханалар бар: тамақ биотехнологиясы және биотехнологиялық өнім негізгі, микробиология, микробиологиялық бақылау, микроағза, биохимия биотехнологиясы, өсімдіктер мен жануарлар селекциясы, жануарлар биотехнологиясы.
Кафедра зертханаларында сұраныс бойынша келесі құрал - жабдықтар алынды: фотоэлектрокаламетрия ЖФК- 2МП, ПУ 1Б араластырғыш қондырғы, МФУ 3в1 Сокслет аппараты, электротехникалық таразы GAS SW-5, акводистилятор, термостат, ГС, шкаф СНВС, термомонша, техникалық таразыларт ВЛТЭ- 500, Видеомикроскоп МС300S, ионоиетр И-160, фотоэлекртокалометр - АР- 01, Жарықтық микроскоп, биогаз және энергетикалық биогаз қондырғысына сонымен бірге зертханалық орындықтар мен таразы тастары. Кафедрада оқудың техникалық құралдарыда да бар, олар кодоскоп, диопроектор, эпидикет технологиялық регламенттер, көрнекі құралдар және т.б. Оқу процесін жүргізу үшін алынған құрал-жабдықтардың жалпы құны - 5441187 теңгені құрайды.

А

Б

В

Сурет 1. а,б,в. Зертхана бөліміндегі құрал-жабдықтар.

Кафедра зертханасы қажетті құрал-жабдықтармен қамтамасыз етілген, жоспарға сәйкес оқу жұмыстары атқаруда.

2 Ғылыми зерттеу бөлімі

2.1 Аналитикалық шолу

2.1.1 Липид туралы қысқаша мәлімет

Липид дегеніміз - бос май қышқылдары мен спирттердің күрделі эфирлері. Олар суда нашар ериді немесе ерімейді, ал хлороформ, гексан, метанол, бензин сияқты органикалық ерітінділерде өте жақсы ериді. Ақуыздармен, көмірсулармен қатар липидтер де жануарлар, адамдар және өсімдіктердің барлық ұлпаларының жасушаларының құрамына кіреді. Липид - гректің lipos - май деген сөзінен шыққан.
Қазіргі кезде адам үшін липидттің негізгі көзі өсімдіктермен жануарлар организмі болып табылады. Майдың үлкен көлемі азықтық мақсатпен қатар техникалық қажеттіліктерге де соның ішінде сабын өндірісі, металлургия, смазки, лакбояғыш өнеркәсіп орындарына қажет. Қазіргі кезде майлар өндірісіндеде микроорганизмдерді пайдалану жолға қойылған. Микроорганизмдер бұдан басқада спирт алуда, әр түрлі органикалық қышқылды алуда, витаминді, ақуызды, және ферменттік заттарды алудың негізгі қайнар көзі болып табылады. Бұдан басқа ақуыз препаратының өндірісі кезінде биомассаны қалдық көмірсутектерден тазалайтын экстративтік процес кезінде негізі азықтық емес және ерекше мұнай химиялық шикізатпен қатар микробтық май түзіледі. Біздің елімізде жүргізілген зерттеулер нәтижесінде микроорганизмдердкн алынатын липидттерді әртүрлі өндірісте: медицинада, химико-фармацевтикада, парфюмерияда, бояу өнеркәсібінде, тері өндірісінде, тау-кен ісінде, металлургияда және т.б. салаларда қолдануға болады [2,3].
Молекуласындағы май қышқылдарының санына байланысты моно-, ди- және триацилглицеридтер түзіледі. Егер күрделі эфир глицериннің бір гидрооксильдік тобынан құралса, ол - моноацилглицерид. Оның құрамына май қышқылының екі молекуласы кірсе, диацилглицерид түзіледі, сол сияқты егер глицериннің үш гидроксильдік тобының үшеуі де әсерлессе, онда триацилглицерид құралады. Табиғи майларда негізінен триацилглицеридтер ғана кездеседі.
Липидтердің жіктелуі: Химиялық құрамы мен құрылымы жөнінен липидтер 2 класқа жіктеледі.
А. Қарапайым липидтер: май қышқылдары мен әртүрлі спирттердің күрделі эфирлері.
1. Глицеридтер (ацилглицериндер) май қышқылдары мен үш атомды спирт глицериннің күрделі эфирі.
2. Балауыз (воск) май қышқылдары мен бір немесе екі атомды спирттердің күрделі эфирлері.

Жоғары молекулалы май қышқылдарының және С16 - С30 бір атомдық жоғары спирттердің күрделі эфирлері балауыздың негізін құрайды. Балауыздың құрамында бос май қышқылдары, спирттер, көмірсулар, бояушы және иісті заттар болады. Оның құрамы күрделі. Іс жүзінде ара балының балауызы, спермецент (кашалот китінің бас қуысынан алынады), ленолин (қойдың тері майынан алынады). Ара балы балауызы құрамының негізін күрделі эфир - пальмитомирицил құрайды.
В. Күрделі липидтер:
1. Фосфолипидтер. Құрамында май қышқылдары мен спирттерден басқа, фосфор қышқылының қалдығынан тұратын қосылыс.
2. Гликолипидтер.
3. Стероидтар.
С. Липидтердің туындылары
Қарапайым липидтер мен күрделі липидтердің ыдырауы кезінде түзілген аралық өнімдердің ішінде гидрофобтық қасиет көрсететін барлық қосылыстар, атап айтқанда қаныққан және қанықпаған май қышқылдары, жоғары дәрежелі спирттер, холестерин және оның туындылары (стероид гормондар, өт қышқылдары, витамин Д), көп қанықпаған май қышқылдарының (КҚМҚ) кейбір биологиялық белсенді туындылары, мысалы, простогландиндер, тромбоксандар, лейкотриендер және липоксиндер осы топқа жатады. Сонымен қатар тағам құрамында міндетті түрде көп қанықпаған май қышқылдары болуы керек. Олар организмде синтезделмейді. Демек, бұл май қышқылдары өсімдік текті тағамдар немесе теңіз жануарларынан жасалған тағамдар арқылы түсіп отыруы қажет. Сол себепті оларды алмастырмайтын май қышқылдары немесе эссенциале деп аталады. Витамин Ғ деп те атайды. Оларға линол С17Н31СООН 18:2, линолен С17Н29СООН 18:3, арахидон қышқылдары С19Н31СООН 20:4 жатады. Мал организміндегі май тері асты шелінде, шарбыда, шыжырқайда, қойдың құйрығында, түйенің өркешінде орналасады. Өсімдік организміндегі май тұқымында (дәнінде), сабағында, тамырында болады. Азықтық майдың көп бөлігін мақта, күнбағыс дәнегінен, соя мен жүгері дәнінен алады. Сол сияқты сүттен және мал етінен де май алынады [3].
Мал мүшелері мен ұлпасындағы липид мөлшері әр түрлі. Мысалы, бұлшық етте 2% шамасындай май, 0,5 % фосфолипидтер, 0,1 % стеролдар бар. Майлы ұлпада (шарбыда, тері асты шелінде) майдың мөлшері 50 % және одан да көбірек.
Май тәріздес заттар (липоидтер)
Май тәріздес заттарды кейде күрделі липидтер деп атайды. Оларды келесі топтарға бөледі:
1) фосфолипидтер (фосфотидтер),
2) гликолипидтер,
3) стеролдар (стериндер) мен стеридтер.

Липидтердің алмасуы. Липидтер организмге түскеннен кейін ас қорыту жолдарында сәйкес ферменттер эстеразалардың әсер етуімен құрамдас бөліктерге ыдырайды. Ас түйірі ауыз қуысына қарапайым механикалық өңдеуден өтіп асқазанға түседі, себебі сілекейде майларды ыдырататын ферменттер жоқ.
Майдың қорытылуы асқазанда басталады. Асқазанның қозғала алатын ерекшелігіне байланысты, майдан қою эмульсия түзіледі. Бұл құбылыс ферменттердің әсерін жеңілдетеді. Қарындағы қоректердің ішінде липаза бар. Бірақ оның қасиеттері ұйқы безі липазасының ең қолайлы рН деңгейі 6-7 болса, қарын липазасы рН көрсеткіші 3,5 болғанда активті. Бұл липаза көбінесе көміртегі атомдарының тізбегі ұзын емес, орташа болатын май қышқылдары эфирлерін гидролиздейді. Бұл кезде босап шыққан май қышқылдары тікелей қарын арқылы сіңеді. Жаңа туған сүтқоректілерде липаза ерекше қызмет атқарады. Өйткені сүтте төменгі молекулалық май қышқылдарының триацилглициридтері болады.
Майларды алу. Майларды тек табиғи көздерден ғана алуға болады. Жануарлардың ұлпасынан майды қайырып бөліп алады. Ал өсімдіктер майын сығымдап немесе органикалық еріткіштермен (хлороформмен, бензолмен немесе эфирмен) экстракция жасау жолымен алынады. Май адамға және малға қоректік өнім ретінде қажет. Олардың құрамында алмастыруға келмейтін май қышқылдары бар. Биологиялық маңызы жөнінен май ақуыздан кем емес. Май азықтық мақсаттан басқа техникада майлау ретінде қажет, өнеркәсіпте майлардан әр түрлі сабын, бояу, олиф сияқты заттар дайындалады.

2.1.2 Майлардың құрамына әр түрлі май қышқылдары

Май қышқылы негізгі 5 топқа бөлінеді.
1. Қаныққан май қышқылдарының молекула құрамында көміртегінің 4-24 атомдары болады және олар түзу тізбекке орналасады. Табиғи майларда көміртегі атомдары жұп болады. Май қышқылдары құрамындағы көміртегі нөмірлеу карбоксил тобынан тұрған атомнан басталады. Кейде көміртегі атомдары грек алфавиті әріптерімен де белгіленеді. Мұндай жағдайда карбоксил топқа ең жақын орналасқаны көміртегі атомы α-әрпімен белгіленеді:
2. Молекуласында бір, екі, үш және одан да көп бос қос байланыстары бар қанықпаған май қышқылдары. Мұндағы қос байланыстың орны ∆ белгісімен көрсетіледі де, оның шекесіне нөмірлі индекс қойылады. Мысалы, ∆9 деген белгі мынаны білдіреді. Карбоксильдік топтан есептегенде 9 көміртегі атомынан кейін қос байланыс орналасады, яғни қос байланыс молекуладағы 9 және 10 көміртегі атомдарының арасында орналасады. Қышқыл молекуласындағы қос байланыстарды әрқашан бір метилен тобы (-СН2-) бөліп тұрады. Сол сияқты С 18:0 белгісі май қышқылдарының молекуласы қос байланыссыз екенін және оның құрамы 18 көміртегі атомынан тұратынын

көрсетеді. С18:2 белгісі молекула құрамында екі қос байланыс бар екенін және оның 18 көміртегі атомынан құралғанын білдіреді [4].
3. Тармақталған тізбекті май қышқылдары. Мұндай май қышқылдары табиғи майларда шамалы ғана мөлшерде кездеседі. Олар тармақталған көміртегі атомдарының тізбегі бар аминқышқылдары радикалдарымен құралады.
4. Оксимай қышқылдары. Бұлар майда сирек кездеседі, әдетте олардың құрамында көміртегі атомдарының ұзын тізбегі бар. Мысалы, цереброн қышқылы НС3-(СН2)21-СНОН-СООН.
5. Циклды май қышқылдары, олар кейбір өсімдік майларында табылған. Төмендегі кестеде мал майында кездесетін негізгі қаныққан және қанықпаған май қышқылдары берілген.
Негізгі қаныққан май қышқылдары:
1. Май қышқылы СН3 - (СН2)2 - СООН
2. Капрон қышқылы СН3 - (СН2)4 - СООН
3. Каприл қышқылы СН3 - (СН2)6 - СООН
4. Каприн қышқылы СН3 - (СН2)8 - СООН
5. Лаурин қышқылы СН3 - (СН2)10 - СООН
6. Миристин қышқылы СН3 - (СН2)12- СООН
7. Пальмитин қышқылы СН3 - (СН2)14 - СООН
8. Стеарин қышқылы СН3 - (СН2)16 - СООН
9. Арахин қышқылы СН3 - (СН2)18 - СООН
Негізгі қанықпаған май қышқылдары:
1. Пальмитоолеин қышқылы (С16:1)
СН3-(СН2)5-СН=CH-(CH2)7-COOH
2. Олеин қышқылы (С18:1)
СН3-(СН2)7-СН=CH-(CH2)7-COOH
3. Линоль қышқылы (С18:2)
СН3-(СН2)4-(СН=CH-CH2)2-(CH2)6 -COOH
4. Линолен қышқылы (С18:3)
СН3-СН2-(СН-CH-CH2)3-(CH2)6-COOH
5. Арахидон қышқылы (С20:4)
СН3-(СН2)4-(СН=CH-CH2)4-(CH2)6 - COOH
Спирттер, липид құрамындағы спирт 3 топты байланыстырады: спирттің тура байланысы, β-иондық сақина және стерин.

Бірінші топқа талшықты гидролизден цетильді, октадецильді және мирицильді спирттер түзілуі жатады.
Екінші топқа липид туындылары құрамында β-иондық сақина, А витамині және каратиноидтар болады.
Үшінші топқа май еріткіш стерин яғни стеран қаңқасымен спирттер жатады.
Микробтық липид құрамынан майда еритін витаминдер D, E, K тобы алынады.

2.1.3 Майлардың физикалық қасиеттері

Майлардың физикалық және химиялық қасиеттері құрамындағы қышқылдарына байланысты. Мал майы (сиыр майы, сүт майы және басқалар) 40-60 % қаныққан май қышқылдарынан (негізінен миристин, пальмитин және стеарин қышқылы), 30-35% моноқанықпаған май қышқылдарынан тұрады. Мал майында полиқанықпаған май қышқылдары аз. Сондықтан мал майы үй температурасында қатып қалады. Жылқы майы мен қаз майында полиқанықпаған май қышқылдары көп. Сондықтан да олардың майы қатпайды.
Өсімдік майында әдетте қаныққан май қышқылдары аз (10-20 %), қанықпаған қышқылдары көп (80-90 % ). Қанықпаған қышқылдардың құрамы өсімдік түріне байланысты. Зәйтүн майының 79 % олеин қышқылынан, күнбағыс майының 75% линоль қышқылынан тұрады. Өсімдік майлары сұйық күйде болады.
Майдың азық-түлік ретіндегі бағалылығы оның балқу температурасына байланысты. Майдың балқу температурасы мал денесінің температурасына жақындаған сайын, май жақсы эмульсияланады, асқазанда жақсы қорытылып, организмге жақсы сіңеді.

2.1.4 Майлардың химиялық қасиеттері

Триглицеридтер химиялық тұрғыдан бейтарап, инертті келеді. Оларға мынадай реакциялар тән.
1. Гидролиз реакциясы. Бұл реакция әсіресе майларға тән нәрсе. Тірі организмде гидролиз реакциясы катализатор (фермент) әсерімен жүреді, ал организмнен тыс жерде сілті катализатор қызметін атқарады және қыздыру қажет.Егер майдың гидролизденуі сілтінің әсер етуімен жүретін болса, ондай реакцияны сабындану деп атайды. Бұл кезде май қышқылдарының тұзы түзіледі, ондай тұздар сабын деп аталады. Сабын дегеніміз - май қышқылдары натрий тұздарының қоспасы. Мысалы, С17Н35СООNa, C19H33COONa тұздарға жатады. Май қышқылдарының калий тұздары сұйық болады, олар медициналық сабын деп аталады. Кальций тұздарының жуып тазартатын сабындық қасиеті нашар.

Гидрогендену реакциясы,әдетте мұндай реакция сұйық майдан қатты май алу мақсатымен іске асырылады. Маргарин өндірісінде саломас алу үшін қолданылады.
2. Гидроасқын тотықтардың түзілу реакциясы. Бұл реакция ферменттердің қатынасынсыз өтеді. Липидтердің қос байланысы бар май қышқылдарын күшті тотықтырғыштар тотықтырады. Мысалы, оттегінің асқын тотығы Н2О2 , супертотық- анион радикал О2 немесе гидроксил- радикал ОН. Мұндай тотықтырғыштар Жасушада болады.
Қанықпаған май қышқылдары тотығу процесі кезінде гидропертотыққа айналады:
С=C + Н2О2 H - O - O - C - C
Қанықпаған Тотықтырғыш Гидроасқын тотық
қышқылдың
фрагменті
Мембрана құрамына кіретін липидтердің қанықпаған қышқылдары оңай асқын тотық түзеді, ондай тотықтар - улы қосылыстар. Липидтердің асқын тотығы Жасушаға зиянды әсер етеді, мембраналық ақуызтарды тотықтырады, оның салдарынан мембрана ақуызтарының құрылымы мен қызметі өзгереді.
Тотығып ашуға қарсы әр түрлі заттар (токоферолдар А және С витаминдері, каротиноидтар, глутатион) қанықпаған қосылыстарды асқын тотығып ашудан сақтайды.
3. Майлардың асқын тотығып ашуы, бұзылуы.
Триглицериді ұзақ сақтау кезінде және қанықпаған қышқылдар тотығуының жағымсыз кезінде оттегінің әсерінен гидроасқын тотықтар ғана түзіліп қоймайды, сонымен қатар құрылымды асқын тотықтар да түзіледі.
Асқын тотықтардың әрі қарай тотығуы мүмкін, бұл кезде -С-С- арасындағы коваленттік байланыс үзіледі де, альдегидтер, кетондар, төмен молекулалы карбон қышқылдары сияқты тотыға түскен қосылыстар түзеді. Тотығудың мұндай өнімдері азық- түлік өнімдерінің сапасын нашарлатады, майды ашытып бүлдіреді [5].
5. Майдың кебуі. Өсімдік майлары, әсіресе зығыр майы қыздыру кезінде қоюланады да бара-бара қатайып, түссіз жарғақ секілденіп қалады. Бұл қанықпаған қышқылдардың полимерленуіне, сөйтіп полимер түзілуге және оттегін қосып алуға байланысты мәселе. Соның нәтижесінде О2 есебінен майдың массасы ұлғаяды. Осындай жолмен олифа майлы бояулар, лактар алынады.

2.1.5 Липидтердің классификациясы

Микроорганиздерді әр түрлі субстратта культивирлеу нәтижесінде липидтердің 3 класы түзіледі: жәй липидтер, күрделі липидтер және олардың туындылары. 1.Жәй липидтерге: бейтарап майлар және балауыз майлар жатады. Бейтарап майлар (ацилглицериндер және глицеридтер) май қышқылдарынан және глицерин эфирінен тұрады.

Моноацилглицериндер (егер май қышқылына глицериннің бір ғана гидрооксилдік тобы этерифицирленген болса) ди- және триацилглицериндер (триглицериндер) кездеседі.
Триацилглицериндер табиғи бейтарап майлардың негізгі майларын құрайды, олар Жасушаның негізгі қор компонентін құрайды.
Май - дегеніміз триглицеридтердің қоспасы. Триглицерид - үш атомды спирт глицерин мен май қышқылының үш молекуласынан құралған күрделі эфир. Молекуласындағы май қышқылдарының санына байланысты моно ди және триглицеридтер түзілді.
Егер күрделі эфир глицериннің бір гидрооксильдік тобынан құралса, ол - моноглицерид. Оның құрамына май қышқылының екі молекуласы кірсе, диглицерид түзіледі, сол сияқты егер глицериннің үш гидроксильдік тобының үшеуі де этерленсе, онда триглицерид құралады. Табиғи майларда негізінен триглицеридтер ғана кездеседі.

Сурет 1. Липидтердің классификациясы

Триглицеридтердің атауы олардың молекулаларының құрамына кіретін май қышқылдары атауынан шығады. Жоғарыда келтірілген триглицерид құрамына стеарин қышқылы (бірінші жағдайда), олеин қышқылы (екінші

жағдайда) және май қышқылы (үшінші жағдайда) кірген. Сондықтан ол 1-стеарил - 2-олеил - 3-бутирилглицерин деп аталады.
Балауыз.Жоғары молекулалы май қышқылдарының және С16 - С30 бір атомдық жоғары спирттердің күрделі эфирлері балауыздың негізін құрайды. Балауыздың құрамында бос май қышқылдары, спирттер, көмірсулар, бояушы және иісті заттар болады. Оның құрамы күрделі.
Іс жүзінде ара балының балауызы, спермецент (кашалот китінің бас қуысынан алынады), ленолин (қойдың тері майынан алынады).
2.Күрделі липидтер. Бұл топқа: фосфоглицеридттер және сфинголипидтер жатады.
Фосфолипидтер. Липоидтардың ішінде әсіресе көп таралған фосфолипидтер. Олар майға жақын, глицериннің екі гидроксильдік тобы май қышқылдары мен этерленген.
Фосфолипидтер денедегі барлық ұлпалардың және жасушалардың құрамына кіреді. Олар нерв ұлпасының және мидың құрғақ массасының негізгі бөлігін құрайды. Фосфолипидтер жүрек, бауыр құрамында кездеседі.Ақуыздармен бірге фосфолипидтер жасуша мембранасын құрайды, жасушалардың жұмысы, тұтас организм қызметі мембрананың зақымданбауына және оның құрылымына байланысты.
Фосфолипидтермен бірге сфинголипидтер де жасуша мембранасының барлық түрінен табылған. Сфинголипидтердің фосфолипидтерден айырмашылығы - олардың құрамында глицерин болмауы.
Сфинголипидтердің төрт тобы бар: 1) фосфосфинголипидтер, 2) цереброзидтер, 3) ганглиозидтер, 4) сульфолипидтер. Соңғы үшеуінің құрамында қант бар, олар гликолипидтер деп аталады. Барлық сфинголипидтердің негізінде сфингозин бар. Сфингозин қанықпаған аминоспирт.
Алғашқы сфинголипид деп церамидті санайды. Ол сфингозиннен және моноқанықпаған май қышқылынан (әдетте олеин қышқылынан) амидті байланыстың көмегімен түзіледі.
Қантты, аминқанттарды, фосфат туындыларын және басқа да бөліктерді қосып алу арқылы церамидтен фосфолипидтердің барлық төрт тобы түзіледі.
1.Фосфосфинголипидтер - церамидтер туындысы, сфингозин құрамындағы алғашқы спирттік топ фосфат туындыларымен қосылып, мұнда этерленген, әсіресе көп таралған фосфосфинголипид - церамидтен және фосфохолиннен құралған сфингомиелин. Сфингомиелин көпшілік жасушалардың мембрана құрамына кіреді.
2.Цереброзидтер - сфинголипидтер ішіндегі ең қарапайымы, церамидтен және қанттың бір қалдығынан (галактозадан немесе глюкозадан) құралады. Церамид құрамында олеин қышқылынан басқа да жоғары молекулалы май болуы, мысалы, стеарин қышқылы, лигноцерин қышқылы немесе нервон қышқылы болуы мүмкін. Құрамында галактоза бар цереброзидтер көп мөлшерде сүт қоректі жануарлардың миында және жүйке ұлпасында кездеседі.
3.Ганглиозидтер - ганглиозидтер әсіресе күрделі сфинголипидтерге жатады. Ол мынадай бөліктерден тұрады: церамид, глюкоза, галактоза, N-ацетилгалактозамин, сиал қышқылы.

Басқа да фосфолипидтер сияқты ганглиозидтер мида, жүйке талшықтарында, әсіресе синапсте, жасуша мембранасында өте көп мөлшерде болады. Ганглиозидтер мидың электр тітіргенгіштігін қалпына келтіре алады, кейбір улардың (мысалы, сіреспе ауруы уының) әсерін жояды, басқа да уланған заттардың, бактериялық улар активтігін әлсіретеді. Кейінгі кезде мынадай жағдай анықталды: кейбір қалыпты жасушалар рак жасушаларына айналу кезінде ганглиозидтер құрамы өзгереді екен және олардың қандағы мөлшері жүздеген есе көбейеді.
4.Сульфолипидтер - бұлардың құрамында ковалентті байланысқан күкірт бар. Сульфолипидтерге мидан бөліп алынған церебразидсульфат жатады. Бұл сфингозиннен, галактозадан, цераброн қышқылынан және күкірт қышқылынан құралады.
Барлық сфинголипидтердің құрылым түзілісінде ортақ принцип бар. Олардың молекула құрамында гидрофильдік те, гидрофобтық та топтары бар. Сондықтан олар фосфолипидтер сияқты, амфипатиялық қосылыстар болып табылады және мембраналық липидтер қызметін атқарады.
Стеролдар мен стеридтер. Стеролдар дегеніміз - полициклдік спирттер, циклопентанопергидрофенантреннің туындысы. Бұлардың әсіресе маңыздылары холестерол, 7-дегидрохолестерол, эргостерол.
Стеридтер дегеніміз - стероидтар мен май қышқылдарының күрделі эфирі. Мал организмінде холестерол және стеридтер (холестеридтер) таралған, сол сияқты 7-дегидрохолестерол кездеседі. Стеридтер құрамына көбінесе стеарин қышқылы, пальмитин қышқылы немесе олеин қышқылы кіреді [5].
Холестерол мал және адамдағы барлық стероидтер гормондардың алдынғы заты. Бұдан өт қышқылдары түзіледі, ондай қышқылдар майлардың қорытылуына және организмге сіңуіне қатысады. 7-дегидрохолестерол Д3 провитамині болып табылады. Холестеролдың әлсіз амфипатиялық қасиеттері бар және ол жануар жасуша мембранасының негізгі бөлігі. Мысалы, сүт қоректі жануарлар эритроциттеріндегі барлық липидтердің 40-60% холестерол. Жүйке ұлпасында, өт тастарында холестерол көп. Басқа липидтер сияқты, стеролдар мен стеридтер де суда ерімейді, бірақ ісінеді және тұрақты эмульсия түзе алады. Эргостерол ашытқанда кездеседі және ультракүлгін сәулемен әсер еткен кезде Д2 витаминіне айналады.
3. Липид туындылары. Бұл топқа: май қышқылдары, спирт, көмірсутектер, D, E, K витаминдері жатады.
Май қышқылы
Гидролиздегенде май глицеринге және май қышқылдарына жіктеледі. Май қышқылдары дегеніміз - карбон қышқылдары. Оның құрамында көміртегі атомдарының ұзын тізбегі бар. Бұл қышқылдарға жалпы қабылданған (тривиалдық) немесе системалық атаулары қалыптасқан. Мысалы, молекула құрамында көміртегінің төрт атомы (С4) бар қышқыл май қышқылы деп аталады (тривиалдық атауы), сол қышқыл систематикалық номенклатурада бутан қышқылы деп аталады. Молекула құрамында көміртегінің 18 атомы бар (С18) қаныққан қышқыл тиісінше стеарин қышқылы немесе октадекан қышқылы деп аталады. Ал молекула құрамында С18 бар және бір қос байланысты қанықпаған қышқыл олеин қышқылы немесе октадекан қышқылы деп аталады.

3 Тәжірибелік бөлім

3.1 Зерттеуді жүргізу әдістемесі

Сыйымдылығы 750 мл құрғақ конусты колбаға 0,01 дәлдікте дейін өлшенген Lipomyces starkeyi ашытқының 10г салынады. Содан кейін 100 мл алдын ала дайындалған экстракциялы қоспа қосылады, (75% петролейн эфирі, 20% пропанол, 5% дистилденген су), колбаны мақта тығынмен жауып, оны тербелмелі шайқағышқа қойылып және 35-40°С температурада 1,5-2 сағат бойы май экстракцияланады.
Экстракция аяқталғаннан кейін колбаны тербелмелі шайқағыштан алып, таза 250 мл түбі дөңгелек колбаға қабатталған фильтр арқылы фильтрлейді. Биомассаның қалдықтары тербелмелі шайқағыштан алынған колбадан 30мл экстракциялы қоспамен фильтрлеп жуылады.
Ерітіндіден майды бөліп алу, вакуум көмегімен еріткішті роторлы қабықшалы буландырғышта айдау, су құйылып тұратын насостың көмегімен жүргізеді [22].
Еріткіштерді айдап болғаннан кейін биомайы бар түбі дөңгелек колбаны қондырғыдан ажыратып алып, кептіргіш шкафқа алдын ала 105°С температураға 30-40 минут еріткіштер толық бөліну үшін қойылады. Одан кейін колбаны эксикаторда салқындатылады, биомай аналитикалық таразыда 0,002г дәлдіке дейін өлшенеді және экстракцияланған майлардың саны осылай анықталады.
Экстракциялаудан және фильтрлеуден кейін қалған биошротты фильтратпен бірге Петри табақшасына орналастырады, кептіргіш шкафта 1050С температурада 1,5-2 сағат кептіріледі, эксикаторда салқындатады, аналитикалық таразыда биошрот 0,01 г дәлдікте дейін өлшенеді және экстракция процесі жүргізіледі.
Параллель биомассада қышқыл гидролизді қолданып липидтің құрамын анықтау жүргізіледі. Ол үшін 100 мл колбаға 2г ашытқы салынады, ол алдын ала 0,001г дәлдікке дейін өлшенеді, экстракцияға қолданылатын партиядан, колбаға 2-3 мл пропанол қосылады, 10 мл (21) қатынаста араластырылған тұз қышқылын мұқият араластырып қосады.
Колбаны кері тоңазытқышпен қосады және реакциялық қоспаны су моншасында 75°С температураға 1 сағатқа қыздырады. Содан кейін кері тоңазытқыш арқылы колбаға 10 мл пропанол қосылады, колбаны су моншасынан алып, суытуға қалдырады [23].
Суытқаннан кейін колбадағы қоспаны бөлгіш воронкаға құйылады және колба қабырғасынан гидролизат қалдықтарын 20 мл диэтил эфирімен жуылады. Воронкадан алынған қоспаны 1 минут тербелмелі шайқағыштан тербелмелі шайқағышта сілкілейді, содан соң 20 мл петролейн эфирі қосылады және қоспаны қайтадан 1 минут тербелмелі шайқағышта сілкілейді.

Қабат - қабат бөліктерге бөлінгеннен кейін қышқыл қабатын алып тастайды, оны қайтадан түбі дөңгелек колбаға құйылады, ал эфирлі қабатты таза бөлгіш воронкаға құйылады. Қышқыл қабатының экстракциясы тағы екі рет жүргізеді, әр экстракция үшін 15мл диэтил эфирі және 15 мл петролейн эфирі қолданады [24].
Экстракция аяқталғаннан кейін реакциялық қоспа канализацияға төгіледі, ал эфирлі экстрактпен біріккенді екі рет бөлгіш воронкамен 20 мл дистиллденген сумен жуылады, содан соң қоспаны 30-40 секунт тербелмелі шайқағышта сілкиді. Экстракт 100 мл түбі дөңгеле колбаға алдын ала 0,0002 г дәлдіке дейін өлшенгеніп салынады, эфирлі экстракт қабатталған фильтр қағаз арқылы фильтрленеді. Фильтратты жоғарғы шетінен бастап 40 мл қоспамен (диэтил эфирі және петролейн эфирін (1:1) қатынаста) жуады.
Залалсыздау әдісі.
Микробиологиялық практикада микроорганизмдердің сыртқы жағдайлардың әсеріне негізделген микроорганизмдердің қырылуына әкеліп соқтыратын бірқатар шаралар өңделді. Осындай әдістердің бірі- залалсыздау болып табылады. Залалсыздау барысында қоректік ортадағы, ыдыстардағы және аспаптардағы, сондай-ақ басқа да лабораториялық құрал-жабдықтардағы микроорганизмдер мен олардың споралары толығымен жойылады. Бұл үшін көп жағдайда жоғары температураның әсер етуі қолданылады.
Қыздырғыш жалынымен күйдіріп залалсыздандыру
Кішірек шыныны (таяқша, шпатель) және металды заттарды (ине, тескіш, пинцет, скальпель) қыздырғыш жалынында бірнеше рет өткізеді. Залалсыздау барысында ондағы микроорганизмдер қырылады. Жалынмен қыздырып залалсыздауда марлі тығындардың беті және пробирканың мойны пайдаланылады.
Қайнату арқылы залалсыздау.Металл құралдар мен резинка түтіктерді қайнату арқылы залалсыздайды. Кейбір бактериялар қайнаған суда өздерінің тіршілік етуін бірнеше сағат бойы сақтайтындықтан, бұл жағдайда 2% натрий карбонатын қосып 10 минут қайнату жүргізу керек. Мұндай жағдайда споралар қырылады.
Құрғақ ыстықпен зарарсыздау
Құрғақ бу шыны ыдыстарды залалсыздау үшін қолданылады. Құрғақ ыстықпен зарарсыздау шыны ыдысты негізінде құрғақ ыстықпен зарарсыздайды. Бұл кезде пробирканы, колбаны алдын ала мақта тығынмен жабады. Зарарсызданған заттар ауадан бүлінбес үшін зарарсыздар алдын ала қағазбен орап жұмыс істер алдында ғана ашады. Пипетканы ені 2,5-3 см қағазбен орайды. Алдын ала пипетканың соңына дейін қағазды 45° бұрышпен спираль бойымен орайды.
Петри табақшасын 4 бұрышты квадрат етіп орайды. Петри табақшасын парақтың ортасына орналастырады, екі жағынан қарама - қарсы жақа жоғары қарай орайды, шетін екі рет тігісімен майыстырады. Осылайша қағазбен орағаннан кейін табақтың қайсысы астыңғысы қайсысы үстіңгісі екенін оңай ажыратылады. Осылай дайындалған ыдысты кептіргіш шкафқа орналастырады, оны 160-170°С температураға 2 сағатқа қояды. Мұндай қыздыруда

бактерия ғана емес оның спорасыда қырылады. Кептіргіш шкфата 175°С температурадан жоғары ұстауға болмайды, мұндайда мақта тығын қарайады, ол қағаз март сынғыш болып келеді.
Автоклавта залалсыздау негізінен қоректік орталарды залалсыздау үшін қолданылады. Бұл әдіс 100˚С-тан температурадан жоғары будың қысымымен арнайы аппарат- автоклавта залалсыздау жүргізіледі.
Жоғары температура мен жоғары қысыммен бірігіп залалсыздауының нәтижесінде вегетативті жасушалар мен микроорганизмдердің жаппай қырылуы жүзеге асырылады. Автоклавтауды әр түрлі режимде қосымша қысымда 50, 100, 200кПа жүргізеді.
Автоклавтардың құрылысы әр түрлі болғанымен, жұмыс істеу принциптері бір. Бұл екі қабырғалы, жоғарғы қысымды ұстап тұруға бейімделген металл қазандық.
Ішкі бөлігі - залалсыздандыратын заттарды салуға арналған залалсыздандырғыш камерадан және ауа мен буды шығарып тұратын кран орналасқан бу камерасынан тұрады. Залалсыздау барысында бу камерасына жеткілікті мөлшерде дистильденген су құяды. Залалсыздандырғыш камераның ішіндегі арнайы сөреге залалсыздандыратын заттарды қояды. Заттарды тығыз орналастыруға болмайды, себебі бу олардың арасымен оңай өтуі тиіс. Автоклавтың қақпағы тығыз жабылады.
Автоклав электр желісімен іске қосылады. Ауа су буымен араласқаннан соң, буды тағы 15-20 минут шығарады. Монометр арқылы қысымды бақылап отырады.

1-залалсыздағыш камера; 2- ауа шығаруға арналған шүмек; 3-манометр,

4-предохранитель клапан, 5-су жүретін камера, 6- суды автоклавка толтыруға арналған воронка ; 7-Залалсыздағыш камераға бу келіп түсуге арналған саңылау; 8- автоклав қақпағы, 9- залалсыздалған материалды орналастыруға арналған қондырғы

Сурет 2. Автоклавтың сызба нұсқасы

Ағып тұрған бумен зарарсыздау. Дробты зарарсыздау немесе тиндализация. Қоректік орта (сүт, солод, желатин) су, резина түтік және т.б. құрғақ ыстықта бүлінетін заттарды ағатын бумен зарарсыздау. Ағып тұратын бумен зарарсыздау. Коха кипятильнигінде жүргізеді немесе (вентилі) бұрандасы ашық автоклавта жүргізеді. Суды қайнағанға жеткізеді және пайда болған бу зарарсыздайтын аумақта ағады. Қоректік ортаны зарарсыздау температурасы 100°С жетеді. 30-45 минут қыздырғанда бактерияның вегетативті жасушасы өледі, бірақ оның спорасы өлмейді. Келесі күні қыздыруды қайталайды. Бұл кезде спорадан дамыған вегетативті жасуша өледі. Бұл кезде сұйықтықты толық зарарсыздау үшін тағы бір тәулікке қалдырады және қыздыруды қайталайды. Мұндай зарарсыздау дробты немесе тиндализация деп аталады.
Пастеризация
Пастеризация 100°С температурадан төмен сұйықтықта қыздыру негізінде саналады. Мақсаты сұйықтықты қайнатқанда, қоректік сүті, сыраны, шарапты және тағы басқаларды қасиеті спора түзбейтін бактерияны жою.
Пастеризация 60°С температурда 30 минут қыздырғанда немесе 75°С температурда 15 минут немесе 80°С температурда 10 минут сұйықтықты қыздырғанда іске асырылады.
Мұздай зарарсыздау
Қыздыруға жатпайтын шектеулі сұйықтықты зарарсыздауда майда саңылаулы сүзгіден өткізу арқылы бактериядан босатылады.
Бұл сүзгілер микроорганизмді ұстайды, оны бактериялы сүзгі деп атайды. Бактериялы сүзгінің әр түрлі номері болады. №1 сүзгі орташа саңылауы диаметрі 0,3 мкм, олар сенімділеу болып келеді. №5 сүзгі ең үлкен саңылаулы диаметрі 1,2 мкм. Мембраналы сүзгіні 2-3 рет қолданар алдын қайнатып зарарсыздайды. Сүзгіні жылы дистилденген суға салады және 30 минутта 2-3 рет ауыстырып отырады .
Қыздыруға төзімсіз органикалық сұйықтықтарды залалсыздалған майда фильтрлерден өткізу арқылы бактериялардан құтылады екен. Мембраналық фильтрлерді коллодиден, целлюлоза ацетатынан және т. б. материалдардан дайындайды. Олардың ені 0,1мм-ге жуық, ал диаметрі 35 мм болып келеді. Ол түтіктердің өлшеміне қарай №1, 2, 3, 4 және 5 болып белгіленеді (1кесте).

Залалсыздандыру үшін №1 фильтрді қолданады. Қолданар алдын мембраналық фильтрді қайнатып залалсыздандырады. Фильтрлерді жылы дистильденген суға салып, 2-3 рет ауыстыра отырып 30минут қайнатады [25].
Автоклавта бу қысымымен залалыздау
Қоректік орталар мен заттарды залалсыздандырудың ең сенімді және қолайлы түрі - бу қысымымен залалсыздау болып табылады. Залалсызданатын заттарды автоклавтың жоғарғы атмосфералық қысымында залалыздауды жүргізеді. Ыстық бу салқын затпен жанасқан кезде суға айналып конденсацияланады. Конденсация барысында мол мөлшерде жылу бөлінеді де залалсыздандырылып жатқан заттың температурасы жылдам көтеріледі. Ыстық бумен залалсыздау қалың қабырғалы тығыз жабылатын - автоклавта жүргізіледі. Монометр арқылы қысымды
Культивирлеу әдісі.
Lipomyces starkeyi ашытқысы залалсыздандырылған жағдайда қатты қоректік ортаға бокста егіледі. Егуді микробиологиялық ілмешектің көмегімен жүргізеді. Егілген Lipomyces starkeyi ашытқысы культурасын 30°С температураға термостатқа тәулік бойы культивирлеуге қалдырылады. Тәуліктік Lipomyces starkeyi ашытқы культурасын агарлы ортаның үстінгі бетіне жуылып салынады және жартылай синтетикалық ортада суспензияланады. Алынған суспензия 30°С температурада стационарлы жағдайда культивирленеді. Сдан соң биомасса культуральды сұйықтықтан қағаз фильтр арқылы фильтрлеп бөлініп алынады және сыйымдылығы 100 мл Эрленмейр колбасына салады, сол колбада 10 мл жаңа қоректік орта болады. 1·10[-3] - 1·10[-8] мгмл концентрациядағы микробтық липид алуда Lipomyces starkeyi ашытқы продуценті инокулятпен бірше бір уақытта енгізіледі. Бақылаушы ретінде құрамында ферменті жоқ инкубирленген ортадағы жасуша қолданылады [26].
Биомассаның өсуі араластырғыштағы 30°С температурада 6-сағаттық инкубациялаудан кейінгі жасушалар мөлшерінің көбеюі бойынша талқыланады.
Боялған препараттарды дайындау және жасуша санын есептеу әдісі. Боялған препараттар келесі үлгіде дайындалады: ашытқы суспензиясынан 1мл сұйықтықта алады және 1:10 кейін 1:100 қатынаста араластырылады. Соңғысынан бір тамшы сұйықтық алады, оны заттық әйнек бетіне қойып, үстіне фуксиннің бір тамшысын тамызады және жабын әйнекпен жабады. Сөйтіп микроскоптың көмегімен жасушаларды есептеу жүргізіледі. Жасушалардың мөлшері мына формула бойынша есептейді:
, (1)
n - бастапқы суспензияның араласқан түрі,
N - 1см3 суспензиядағы жасушалардың мөлшері
а - бір аймақтағы жасушалар саны
S - анықталатын аймағының ауданы

бақылап отырады. Көпшілік қоректік орталарды (ет-пептонды сорпа, ет-пептонды агар), сондай-ақ құбырдағы суларды автоклавтың 100кПа қысымында 20-30 минут залалсыздандырады; картопты ортаны 150кПа қысымда 30 минут; қант пен витамин қосылған қоректік орталар (шырын, т.б.) 50кПа қысымда 150 минут; ал желатинді орта мен ашытқылы автолизатты орта 50кПа қысымда 15 минут залалсыздандырады. Сондай-ақ автоклавты ағынды бумен бөліп залалсыздау үшін де қолданылады. Бұл жағдайда будың сыртқа шығуына қолайлы жағдай жасау үшін оның қақпағын бұрандап жаппайды.
Қоректік ортаны дайындау технологиясы.
Қоректік орта физикалық жағдайына қарай үш топқа бөлуге болады: қатты (агар-агарда, желатинде немесе кремнийлі пластинкада дайындалады), сұйық және сусымалы үгілгіш (ылғал кебек, бидай). Әрбір нақтылы микробиологиялық үрдістің қоректік ортаны дайындау сатысында өзінің ерекшелігі болады және бұл өндірістің көміртегі көзі болуына байланысты. Еріген көміртегі көзі (мысалы қант) алдын ала суда ериді, ерітіндіні белгілі концентрацияға жеткізеді, кішірек араластырғышы бар ашық реакторда, содан кейін жабық реакторға - түбі тегіс ыдысқа береді, бу жүргізуге арналған барбатаж қондырғымен жабдықталған. Ерімеген көміртегі көзі араластырғышы бар реакторда суда мұқият суспензияланады және суспензияны араластырғыш-реакторға ауыстырады. Крахмал құрайтын шикізатты алдын ала клейстрлейді. Минералды тұздарды араластырғышы бар реакторда ерітеді реактор-араластырғышқа берер алдында шламды (гипс және басқа ерімейтін тұнбаларды) жою үшін сүзеді. Микроэлемент ерітіндісі жеке бөлек дайындалады. Реактор-араластырғышқа берілетін қажет мөлшердегі компоненттерді мұқият араластырады, ортаның рН мәнін қажет мәнге жеткізу үшін, қышқыл немесе аммиакты суды қосады [28].
Қоректік ортаны дайындауға арналған реакторлар қуаттылығы жоғары араластырғышпен жабдықталады, сондай-ақ сұйықтықты араластыру барысында айналғанда шашырап төгілмес үшін бөлгіш қоршаулармен жабдықталады. Қоректік ортаның құрамына қарай араластырғыш қондырғының түрін таңдайды, аппаратта әр түрлі көміртегі көзін (еріген қант, араласқан меласса, крахмал клейстеризациясы) дайындау үшін және реактор-араластырғыштың өзін қоректік ортаны дайындау үшін таңдайды. Реактор-араластырғышта қоректік ортаны дайындауда залалсыздықты ұстау керек.
Өндірісте қолданылатын көміртегі көзіне байланысты, әрбір нақтылы биотехнологиялық үрдісте қоректік ортаны дайындау сатысының ерекшеліктері бар. 3 - cуретте қоректік ортаны дайындаудың жалпы технологиялық сызба нұсқасы келтірілген.

1-3 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.