Шәкәрім университетінің тарихы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы университеті

Қорғауға жіберілді
_________ кафедра
меңгерушісі Ғазизова Н.С.

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Шәкәрім университетінің тарихы

Мамандығы (шифр) - 5В011400 - Тарих

Орындаған:
Ғылыми жетекші:

Семей, 2021

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

1 ХАЛЫҚҚА БІЛІМ БЕРУ ІСІНІҢ ҚОЛҒА АЛЫНУЫ ... ... ... ... ... ... ... . .12
1.1 Кеңес өкіметі орнаған кездегі халыққа білім беру ісінің ахуалы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
1.2 Жалпыға бірдей міндетті білім беру және жұмысшы кадрларды дайындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31

2 ИНСТИТУТТАН УНИВЕРСИТЕТКЕ ДЕЙІН ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .44
2.1 Өлкедегі мұғалімдер дайындайтын білім ордасы: ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .44
2.2Шәкәрім университеті: құрылуы және құрылымдық жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...54
2.3 Семей зооветеринарлық институты ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.4 Семей технологиялық институты ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

3 тақырыпты оқытудың әдістемесі
3.1

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..

КІРІСПЕ

Қазақстанның мемлекеттік тәуелсіздігін жариялаумен келген шығармашылық азаттық ғылыми ізденістерге жаңа өріс ашып, қоғамдық-гуманитарлық саладағы ғалымдардың мүлде жаңа методологиялық ұстанымдарға көшуіне, тақырып аясын кеңейтуіне негіз қалады. Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алғалы Отан тарихының түрлі салалары бойынша зерттеу жұмыстарының қарқынды түрде жүргізіліп жатқандығы баршамызға аян. Соған қарамастан, әлі де болса өз кезегін күтіп, зерттеу нысанына айналмаған тақырыптар бар.
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Адамзат баласы өткен тарихын жадында сақтап, одан сабақ алуы қажет. Қазіргі кездегі жоғары білім беру қоғам талаптарын қанағаттандырудың бірнеше жүйелерін қарастырады, яғни ғылымды, білімді және өндірісті интеграциялау түрі ретінде ғылыми оқу-өндірістік кешендер құру; оқытуды және студент еңбегін дараландыру, білім беруді ізгілендіру; оқытушылардың кәсіби даярлығына жоғары талап қою, жоғары оқу орнында болашақ мұғалімдерді даярлау мен олардың кәсіби деңгейін көтеруде педагогикалық мұғалімдерді жаңа технологиялар негізінде көтеру өзекті мәселе. Мұндай үдеріс әлемнің түрлі елдерде өздерінің ұлттық ерекшеліктеріне, экономикалық жағдайына, білім беру жүйесінің дәстүрлеріне қарай әртүрлі деңгейде көрініс тапқан. Соғыстан кейінгі ұрпақ, - деген болатын Елбасы Н. Назарбаев, - өнеркәсіпті көтеріп, тың игеріп қана қойған жоқ, сонымен бірге дамудың білім мен ғылым жүйесі түріндегі берік іргетасын қалады. Қазақстандықтар инженерлер мен ғалымдардың, құрылысшылар мен геологтардың, металлургтар мен дәрігерлердің ұлтына айналды [1].
Зерттеу тақырыбының өзектілігі сонда, осыған дейін Шәкәрім атындағы Мемлекеттік Университетінің тарихы арнайы түрде зерттелмеген. Бұл жоғарғы оқу орнының кезінде Қазақстанның ғылымы мен білімін көтерудегі рөлі мен маңыздылығы, еліміздің халық ағарту саласында және халық шаруашылығын көтеру жолындағы жас мамандарды дайындаудағы қызметі тарихта мүлдем ашылмай, ғылыми тұрғыдан өз бағасын әлі күнге дейін алмаған.
Сол себептен де зерттеліп отырған Шәкәрім атындағы Мемлекеттік университетінің қазақтың алғашқы жоғарғы оқу орны және оның Отан тарихында салмақты үлесі бар екенін деректер негізінде ашып көрсету өзекті мәселенің бірі болып табылады.
Ғылым мен мәдениеттің түрлі салалары үшін жоғары білімді мамандар, ғылыми және педагог мамандар даярлайтын, жоғары білімді мамандар даярлау ісін жетілдіруге бағытталған ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізетін, өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы, мәдениет, тағы басқа салаларда еңбек ететін мамандардың біліктілігін жетілдіретін жоғары оқу орындары біздің мемлекетімізде жеткілікті. Соның бірі де, бірегейі Қазақстанның Шығыс аймағындағы жоғары білім беру мектебі - Семей қаласындағы Шәкәрім атындағы Мемлекеттік ниверситет. Бұл оқу орнының тарихы бай. Бірақ сол тарих жеке зерттеу обьектісі ретінде ғылыми айналымға енгізілмеген. Мәселе мынада, - деп көрсетеді Н. Назарбаев, - ұлттар тауарлармен және қызметтермен ғана бәсекелеспейді - олар қоғамдық құндылықтар жүйесі мен білім беру жүйелерімен де бәсекелеседі... Осы заманғы экономикада салмақ материалдық тауарлар мен қызметтерге қарағанда, интеллектуалдық әлеуетке көбірек түсіріледі. Ұлттың осы заманғы және тиімді білім беру жүйесін ұстануға, жұмысшы күшінің оқыту жолымен интеллектуалдық қорын арттыруға қабілеттілігі бәсекеге қабілеттілігі үшін ерен маңызды болуда [1].
Зерттеу тақырыбының өзектілігі қоғам өмірінде білім мен ғылымның, оқу ағартудың маңыздылығында болмақ. Ғылым мен білім уақыт пен кеңістік алға тартқан міндеттердің, сұрақтардың жауабын іздеумен ілгерілейді. Оның жаратылыстану, техника, математика, физика тәрізді салалары еңбек өнімділігін арттырумен ұлттың байлығын еселесе, қоғамдық-гуманитарлық салалары материалдық өндіріске жанама түрде оңтайлы ықпал етіп, түпкі мақсаты - ұлт ғұмырын ұзартуға қызмет етеді. Бұл орайда тарих ғылымының арқалаған жүгі мейлінше жауапты. Артта қалған жылдарда ұлттың тапқаны мен жоғалтқанын, бары мен жоғын, тағылымы мен тәжірибесін таразылаумен тарих ғылымы ұлттың санасын ашады, мінезін түзейді, отансүйгіштік қасиетін қалыптастырады. Тоталитарлық тәртіп үстемдік құрған кезеңде Қазақстан тарихы ғылымы бұл міндеттердің бірде біреуін толық атқара алмады. Мүмкіндік енді ғана туып отыр. Қысқасы, мемлекетіміздің болашағы ғылымға тіреліп тұр, ғылымның болашағы мемлекеттік саясатқа берік байланды. Осынау өзара тәуелділіктің жігі қатаймаса, таяу арада ажырамайтынын жақсы түсінген Қазақстан басшылығы білім мен ғылымды сапалы жаңа биікке көтеруге қайрат қылуда. Қазақстанның әлемдегі барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясында ең жоғары халықаралық стандарттарға сай келетін академиялық орталықтар мен оқу орындарын құру, осы заманғы білім беруді дамыту, кадрлардың біліктілігі мен оларды қайта даярлауды ұдайы арттыру және Қазақстан халқы мәдениетін одан әрі өркендету міндетінің күн тәртібіне қойылуы осыдан.
Мәселенің зерттелу деңгейі. Аталған мәселе отандық тарихнамада қарастырылмаған және бұл тақырыпқа байланысты ғылыми еңбектер күні бүгінге дейін жазылмаған. Сондықтан да тарих ғылымында бұл оқу орнының арнайы зерттелуі сол кездегі Қазақстанның ғылыми-мәдени дамуындағы өмірін ғылыми негізде тура және терең түсінуге жол ашпақ.
Жоғары оқу орнының құрылуы мен қызметінің тарихына қатысты тікелей, арнайы зерттеулер жүргізілмегенімен, оның қызметіне байланысты мәліметтер мен зерттеулер 1920 жылдардан бастап қазіргі кезге дейінгі жарық көрген еңбектерде көрініс тапқан.
Бүгінгі таңға дейін жоғарғы оқу орындары туралы көптеген еңбектер жарық көрді. Бұл еңбектердің жазылған бағыттарына қарай мәселені шешуі мен сипатына байланысты әр түрлі топтарға бөлуге болады: 1. Университеттер мен басқа да жоғары оқу орындарының тарихы және олардың қоғамда алған орны мен атқарған рөліне байланысты жарыққа шыққан шетел ғалымдарының ғылыми әдебиеттері мен мақалалары, сондай-ақ зерттеу еңбектері. 2. Жоғарғы оқу орындарының қызметі мен ағарту ісі және халықтың сауаттылық деңгейінің мәселесі бойынша жарияланған Кеңестік кезеңдегі зерттеулер. 3. Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейінгі ғылыми еңбектер мен зерттеу жұмыстары.
Бірінші топтағы ғылыми жұмыстарға ертедегі әлемдік классикалық университеттердің тарихына арналған еңбектерді жатқызуға болады. Онда жоғары білім жүйесіндегі унверситеттердің рөлі ашылып, яғни, Еуропаның ең ертедегі университеттері: Оксфорд, Кембридж, Сорбонна, Болоньи, Мәскеу, Санкт-Петербургтегі және тағы басқа да әр түрлі жоғарғы білім беретін оқу орындарының тарихы мен қызметіне талдау жасалады.
Яғни, бұл еңбектерде орта ғасырларда қалыптаса бастаған еуропалық университеттердің дәстүрлі даму жолдарын тарихи сатыларға бөліп көрсету орын алған. Осы деректердің негізінде университеттердің тарихы зерттеушілердің қызығушылығын әрқашан да тудырып келгенін дәлелдейді.
Университеттердің тарихы батыс зерттеушілердің назарын ерекше өздеріне аударған. Мәселен, ағылшын авторлары С.Куртис пен В.Ниблеттің История образования в Великобритания, Г.Силвердің История Британских университетов, Дж.Кирдің Университеты Европы, С.Стриктің Немецкие университеты глазами англичан, Л.Бруклиздің Французская система высшего образования в ХVІІ и ХVІІІ вв.: история культуры және көптеген тағы басқа да еңбектерде университеттердің көп ғасырлық тарихы баяндалып, олардың қоғамның мәдени-ағарту, рухани және ұлттық дамуындағы рөлі талдауға алынады.
Мәселен, С.Куртис пен В.Ниблеттің История образования в Великобритания [2] атты еңбегінде авторлар Ұлыбританияның халық ағарту ісінің тарихын жан-жақты сараптаудан өткізіп, оның метрополияның отарында болған елдердің оқу орындарына тигізген ықпалы жөнінде көптеген мәліметтер келтіреді.
Қазақстандағы тәжірибелі мамандарды кеңестік жоғарғы мектеп арқылы дайындау және қалыптастырудың тарихы өте бай болып табылады. Кеңестік жоғарғы оқу орындары арқылы ұлттық зиялы қауымды қалыптастырған мәдени төңкерістің алғашқы кезеңі жалпы заңдылықтарға бағынғанымен өз даму ерекшілігімен белгіленді.
Жоғарыда аталған мәселелер Н.С. Державин, Е.В. Чуткерашвили, А.А.Комаров, К.Т. Галкин сияқты зерттеушілердің еңбектерінде көрініс тапты.
Мәселен Н.С. Державиннің еңбегінде Кеңес Одағындағы жоғары мектептің дамуын революцияның жеңісімен байланыстырса, Е.В.Чуткеравишилиде КСРО-дағы жоғары білім беру мәселесін Ресейде болған Қазан төңкерісінің жемісінің нәтижесінде дамыды деген қорытындыға келеді.
Ал, А.А.Комаров КСРО-да жоғары білім алған мамандарды дайындау және олардың жұмысқа орналастыру мәселелеріне тоқталса, К.Т.Галкиннің еңбегінде ғылыммен айналысатын мамандарды дайындау мәселесіне назар аударып, оған үлкен саяси мән береді.
Дегенмен, бұл зерттеулерде жоғары білім берудің тарихы жүйелі түрде ашылды деп баға беруге болмайды. Яғни, аталған еңбектерде Қазақстандағы жоғары білім беру тарихы негізгі зерттеу обьектісіне айналмаса да, оның жалпы талқылануына және сараптаудан өтуіне елеулі үлес қосқан зерттеулер болып табылды. Осы бағытта жазылған зерттеу еңбектер негізінен ғылыми айналымға жоғары білім беру оқу орындарының қалыптасуы мен дамуы туралы көптеген статистикалық мәліметтер жиынтығын берумен ерекшеленеді.
Кеңестік тарихнамада одақтас республикалардағы жоғарғы білім берудің дамуындағы мәселелерді зерттеуде өз үлесін қалдырған зерттеушілер С.Данияров, К.Каракаев, З.Раджабов және тағы басқалары болды.
Алайда, тоталитарлық тәртіптің билік құрған уақытында еңбектерін жариялаған зерттеушілер өз еңбектерін тек бір бағытта жазуға мүмкіндік алып, жоғары білім беру жүйесіндегі қол жеткізген табыстарға ғана тоқтап, ұлттық мамандарды дайындауда орын алған мәселелерді айналып өтіп, барлық республикалардағы жоғарғы білім беру жүйесін үйлестірудің салдарына тоқтамай, ұлттық дәстүрлер мен ерекшеліктерді есепке алмады.
Дегенмен, Қазақстандағы оқу-ағарту ісі мен өлкедегі халық шаруашылығын көтеретін жергілікті ұлттан шыққан жоғары дәрежелі мамандарды дайындаудағы орын алған мәселелерді ашуға тырысқан зерттеулер мен еңбектер айналысқа енді.
ХХ ғасырдың 20 және 30 жылдардың өзінде-ақ Қазақстанның саяси-экономикалық және мәдени өмірі туралы көптеген тарихи еңбектер жарық көрді. Әсіресе, Қазақстандағы жоғарғы білім беру мәселесіне сол кездері қазақ зиялылары да өз бағасын беріп, республикадағы оқу-ағарту ісінде орын алған олқылықтар мен кемшіліктерді өткір сынға алды.
А.Байтұрсынұлы мемлекеттік аппараттың басқару жүйесін жергіліктендіру мәселесін ойластырып, осыған байланысты үкіметке енгізер ұсыныстарын дайындады. Ол өз баяндамасында артта қалған халық қашанда азат ұлттарға тәуелді болады, сондықтан қазақ жастары елін теңдікке жеткізу үшін арымай-талмай білім алулары керек ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.