Қыстырма сөздер

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ
АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ЖОБА

Тақырыбы: Оқшау сөздер

Орындаған: Ахатбек А. Ж.
Тексерген: Уайсова Г.И.
Мамандық:6В01303 Бастауыш білім ақпараттық-коммуникациялық технологиялармен

Алматы, 2021 ж.
Мазмұны
Кіріспе
Негізгі бөлім
1.1. Оқшау сөздердің ерекшеліктері мен атқаратын қызметтері
1.2. Оқшау сөздердің түрлері
Жобаның нәтижесі
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер

Кіріспе
Тілді қолданушы жеке субьекті болғандықтан, ол обьективтік түрдегі тілдік бірліктер арқылы субьективті көзқарасын, яғни тыңдаушыға немесе қоршаған ақиқат шындыққа деген эмоционалды-экспрессивті қатынасын білдіреді. Бұл әсерлілік, экспрессиялық пен бейнелілік тілде әр алуан амалмен жүзеге асырылып отырады. Сол амалдардың бірі ретінде сөйлемнің оқшау бөліктерінің тілде әр түрлі стильдік қызметте жұмсалуын да атауға болады. Стильдік тәсіл ретінде және бейнелеуіш амалдар жүйесінде оқшау сөздердің қазақ тіліндегі, әсіресе, көркем әдебиетте атқаратын қызметі орасан зор.
Қазақ тіл білімінде оқшау сөздердің морфологиялық құрылымы, синтаксистік сипаты сияқты грамматикалық табиғаты осындай және басқа да мәселелерді қарастырған қазақ тіл біліміндегі А.Байтұрсынұлы, Қ.Жұбанов, М.Балақаев, Т.Қордабаев, І.Кеңесбаев, С.Жиенбаев, С.Аманжолов, М.Томанов, А.Ысқақов, К.Аханов, Ш.Сарыбаев, Р.Сыздықова, Қ.Есенов, Е.Жанпейісов, Б.Манасбаев, Б.Хасанов, Р.Әміров, Б.Шалабаев, Н.Уәлиев, М.Бимағамбетов, Н.Егіншібаева, Л.Дүйсембекова, Г.Садырова т.б. ғалымдардың еңбектері жұмыстың теориялық негіздемесі ретінде алынды. Осы еңбектер негізінде жазылған бұл жұмыстың зерттелу өзектілігі оқшау сөздердің тіл ғылымында әзірше тың жатқан немесе түбегейлі зерттелмеген, әлі де толықтыра, айқындай түсуді қажет ететін проблемаларының бірі - олардың (оқшау сөздердің) стильдердегі қолданысына, өзіндік ерекшеліктеріне арналғандығында болып отыр. Оқшау сөздер қай тілде болса да жиі қолданылып, сөйлеуде коммуникацияны "жанды" ете түседі, әр түрлі эмоционалды-экспрессивті реңктер үстеуде қызмет атқарады және олардың қолданылуында өзіндік ерекшеліктері болады. Сондықтан оның стильдік қызметін зерттеу стилистиканың жалпы проблемаларын шешуге де көмектеседі. Оқшау сөздерді стильдік жағынан зерттеу арқылы басқа да тілдік бірліктердің, сөз таптарының да функционалды стильдердегі қызметінің сырын аша түсуге мүмкіндік туады. Тілдік құралдардың, оның ішінде сөйлемнің оқшау бөліктерінің қолданылуының жалпы сырын ашу жалпы тіл мәдениетін жетілдіруге де септігін тигізеді.
Қазақ тіліндегі оқшау сөздердің стильдердегі қызметін анықтау, біріншіден, сөз таптарының стильдік қызметін талдап-тануға көп көмегін тигізеді, екіншіден, оқшау сөздердің айтушының сан түрлі субьективтік көзқарастарын, сезімдерін жеткізудегі бар мүмкіншіліктерін аша түседі.
Жобаның мақсаты: Оқшау сөздер туралы түсінік беріп, оның түрлерін жеке сипаттау.
Жобаның міндеттері: - Оқшау сөздердің зерттелу жайына түсінік беру;
Оқшау сөздердің жіктелуін көрсету;
Оқшау сөздердің түрлеріне (қаратпа,одағай,қыстырма сөздер) сипаттама беру;

1.1. Оқшау сөздердің ерекшеліктері мен атқаратын қызметтері
Оқшау сөздер - сөйлемдегі басқа сөздермен синтаксистік байланысқа түспей, дауыс ырғағы арқылы ерекшеленетін сөздер мен сөз тіркестері. Оқшау сөздер сөйлем мүшесі қызметін атқара алмайды, сөйлемде ойды нақтылай түсіп, басқа сөздермен мағыналық қарым-қатынаста болады. Оқшау сөздердің мағыналық белгілері оқиға желісінің кімге, неге арналғандығын (-Балақай, сурет сала білесің бе?), айтушының оған деген көзқарасын (-Меніңше, бүгін Алматыда жаңбыр жауады), көңіл-күй, сезім толқынысын (-Апыр-ай, сөзің сүйектен өтті-ау!) білдіру мақсатында қолданылады.
Оқшау сөздер сөйлем ішінде басқа сөздермен грамматикалық байланысқа түспейтіндігі себепті олардан үтір немесе леп, сұрау белгілерімен дараланып тұрады.
Оқшау сөздер - сөйлем құрамындағы басқа сөздермен грамматикалық байланысқа түспейтін сөздер мен сөздер тіркесі. Оқшау сөздер сөйлемдегі басқа сөздермен грамматикалық байланысқа түспейді дегенде оның (оқшау сөздердің) сөйлем құрамындағы өзге сөздермен не қабыса, не матаса, не меңгеріле, не қиыса байланыспайтындығы ескеріледі. Сондықтан да олар сөйлем мүшесі қызметін атқара алмайды, сөйлемдегі өзге мүшелерден оқшауланып тұрады. Оқшау сөздер арқылы сөйлемнің мағынасы нақтыланады, автордың көзқарасы аңғарылады.
Мысалы: Бүгін Алматыда жаңбыр жауады. Меніңше, бүгін Алматыда жаңбыр жауады.
Бірінші сөйлемде бүгін Алматыда жаңбырдың жауатындағы үзілді- кесілді, нақты айтылса, екінші сөйлемде олай емес, ой топшылау, долбарлау ретінде беріліп тұр. Ондай мағынаны беріп тұрған, меніңше деген қыстырма сөз.

1.2. Оқшау сөздердің түрлері
Оқшау сөздер қызметіне қарай үш түрге бөлінеді: 1) қаратпа сөздер; 2) қыстырма сөздер; 3) одағай сөздер.
Сөйлеуші тыңдаушының назарын өзіне аудару үшін қолданылатын сөздер қаратпа сөздер деп аталады. Көркем әдебиетте, әсіресе, поэзиялық шығармаларда қаратпа сөз жансыз заттарға қаратылып та айтыла береді.
Қаратпа сөз сөйлем ішіндегі басқа сөздерден үтір арқылы ажыратылады. Қаратпа сөз сөйлемнің басында келсе, одан кейін үтір қойылады. Мысалы: Балалар, бұл жол басы даналыққа. Аягөз, қайда барасың? Туған жер, тауыңда туып, тасыңда өстім!
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.