Кәсіпорынның қаржылық ресурстары

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 109 бет
Таңдаулыға:

Түйіндеме

«Кәсіпорынның қаржылық ресурстарын қалыптастыру жолдары және пайдалану тиімділігін талдау» тақырыбындағы диссертацияға кіріспе, 3 тарау, қорытынды (барлығы 81 бет, 5 сурет, 12 кесте), пайдаланылған әдебиеттер тізімі (59 аталым) кіреді.

Бірінші тарауда кәсіпорынның қаржылық ресурстарының теориялық және әдістемелік негіздері қарастырылған. Екінші тарауда негізінен қаржы ресурстарын қалыптастырудың тиімділігі талданады. Үшінші тарауда кәсіпорындардың қаржылық ресурстарын қалыптастырудың қарастырылған проблемаларына және оларды шешу жолдарына арналған.

Резюме

Диссертация на тему «Пути формирования и анализ эффективности использования финансовых ресурсов предприятия» включает в себя введение, 3 главы, заключение (всего 81 страниц, 5 рисунков, 12 таблиц), список использованной литературы (59 наименований) .

В первой главе рассмотрены теоретико-методические основы финансовых ресурсов предприятия. Во второй главе в основном анализируется эффективность формирования финансовых ресурсов. Третья глава посвящена предусмотренным проблемам формирования финансовых ресурсов предприятий и пути их решения.

Summary

The thesis on the "Ways of formation and analysis of the efficiency of the use of financial resources of the enterprise" includes an introduction, 3 chapters, conclusion (total 81 pages, 5 figures, 12 tables), a list of references (59 titles) .

In the first chapter, the theoretical and methodological foundations of the financial resources of the enterprise are considered. The second chapter mainly analyzes the effectiveness of the formation of financial resources. The third chapter is devoted to the envisaged problems of forming financial resources of enterprises and ways to solve them.

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . .

КІРІСПЕ . . .: 1.

: КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ РЕСУРСТАРЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ-ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ . . .

КІРІСПЕ . . .: 1. 1

: Кәсіпорынның қаржылық ресурстарының маңызы мен рөлі . . .

КІРІСПЕ . . .: 1. 2

: Кәсіпорынның қаржылық ресурстарының ерекшеліктері . . .

КІРІСПЕ . . .: 1. 3

: Кәсіпорынның қаржылық ресурстарының құрылымы және қалыптастыру көздері . . .

КІРІСПЕ . . .: 2.

: КӘСІПОРЫНДАРДЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ РЕСУРСТАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ЖӘНЕ ПАЙДАЛАНУ ТИІМДІЛІГІН ТАЛДАУ ЖӘНЕ БАҒАЛАУ . . .

КІРІСПЕ . . .: 2. 1

: Қазақстан Республикасындағы кәсіпорындардың қаржылық жағдайын талдау . . .

КІРІСПЕ . . .: 2. 2

: «PLAST INVEST» ЖШС-нің қаржылық жағдайын талдау . . .

КІРІСПЕ . . .: 2. 3

: Кәсіпорынның қаржылық ресурстарын пайдалану тиімділігін талдау

КІРІСПЕ . . .: 3.

: КӘСІПОРЫНДАРДЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ РЕСУРСТАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ КӨЗДЕЛГЕН МӘСЕЛЕЛЕР ЖӘНЕ ОНЫ ШЕШУ ЖОЛДАРЫ . . .

КІРІСПЕ . . .: 3. 1

: Кәсіпорындардың қаржылық ресурстарын қалыптастырудағы проблемалар . . .

КІРІСПЕ . . .: 3. 2

: Кәсіпорындардың қаржылық ресурстарын қалыптастыруды және тиімді пайдалануды жетілдіру жолдары . . .

КІРІСПЕ . . .: ҚОРЫТЫНДЫ . . .

КІРІСПЕ . . .: ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . .

КІРІСПЕ

Зерттеу тақырыбының өзектілігі: Нарықтық экономика жағдайында қаржы ресурстарын пайдалану ерекшеліктерін талдау мәселесі кәсіпорын үшін әрқашан өзекті мәселе. Қазіргі уақытта болып жатқан нарықтық қатынастар кәсіпорындардың шаруашылық жүргізуші субъект ретінде құқық жағдайларын едәуір нығайтып, олардың көптеген өндірістік және қаржылық мәселелерді өз бетінше шешуіне мол мүмкіншілік ашты. Атап айтқанда, ішкі және сыртқы нарықта білікті серікті талдауға қол жетті, өйткені болашақтағы бірлескен іс-әрекеттің тиімділігі көбінесе осыған байланысты болады. Кәсіпорындар бұрынғыдай жоғары жақтың сілтеуімен емес, контрагенттерді (жабдық-таушы, сатып алушы, мердігер, банк және т. б. ) қазіргі кезде өз қалауы бойынша алады. Олардың өздеріне іскер серіктерді қаншалықты дәл қатесіз талдауымен нарықтық қатынастар негізінде мүмкіндігінше тез және дұрыс бағдар тауып, ұстауына қарай жұмыстарының тиімділігі әр түрлі болады. Басқаша айтқанда, шаруашылық жүргізуші субъектілердің қызметінің жетістіктерін басқару деңгейіне, қабылданған шешімдердің объективтілігі, нақтылығы, шұғылдығы мен ғылыми негізделуіне тікелей тәуелді.

Зерттеу жұмысының мақсаты. Кәсіпорынның қаржылық ресурстарын қалыптастыру жолдарын анықтап, пайдаланудың тиімділігін қарастыру.

Зерттеу жұмысының міндеттері:

кәсіпорынның қаржылық ресурстарының құрылымын қарастыру;
кәсіпорынның қаржылық ресурстарын тиімді пайдалануын талдау;
Қазақстан Республикасындағы кәсіпорындардың қаржылық жағдайын талдау;
«Plast Invest» ЖШС- нің қаржылық жағдайын талдау;
кәсіпорынның қаржылық ресурстарын қалыптастырудағы проблемаларды талдау;
кәсіпорынның қаржылық ресурстарын жұмылдыруды және пайдалуды жетілдіру жолдарын талдау.

Зерттеу объектісі. Қазақстан Республикасындағы кәсіпорындар.

Зерттеу пәні . Кәсіпорынның қаржылық ресурстарын қалыптастыру жолдары және пайдаланудың тиімділігін талдаудағы қалыптасатын қатынастар жиынтығы.

Зерттеудің ақпараттық базасы: Қазіргі заманғы отандық, ағылшын, орыс және украин ғалымдар мен мамандардың ғылыми еңбектерін құрайды. .

Зерттеу барысында қол жеткізілген қорытындылар мен ұсыныстар дәлдігін қамтамасыз ететін аналитикалық негіз ретінде ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-құрылымдық әзірлемелер, Қазақстан Республикасының Статистика комитетінің ресми мәліметтері, ҚР Президентінің жарлықтары мен бағдарламалары, әр түрлі министрліктер мен ведомстволардың құжаттары, мерзімдік баспасөз материалдары қолданылды.

Зерттеу әдістері: жүйелілік, экономикалық, статистикалық, болжау және сараптамалық бағалау әдістері пайдаланылады.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы кәсіпорынның қаржылық ресурстарын қалыптастырудағы негізгі қиыншылықтар мен оны шешу бағыттарын анықтайтын факторлардың ескерілуінде.

Зерттеу барысында алынған ең маңызды нәтижелер және олардың ғылыми жаңалығы:

- қаржылық ресурстардың мәнін зерттеуге теориялық сипаттағы ғылыми әзірлемелер ұсынылды;

- кәсіпорынның әлеуметтік-экономикалық маңызы және олардың қаржылық ресурстары жүйеленді және зерттелді;

- ҚР-дағы кәсіпорындардың қаржылық ресурстарын қалыптастыру және жетілдіру бағыттары анықталды және оларды іске асыру бойынша шаралар кешені ұсынылды.

Зерттеудің теоретикалық және практикалық маңыздылығы: Статистикалық дереккөздерден, бағдарламалық құжаттардан, мемлекеттік органдар мен даму институттарына жолданған сұраулардан, мемлекеттік органдардың ресми сайттарынан алынған мәліметтердің негізінде жүргізілген талдау барысында кәсіпорынның қаржылық ресурстарын қалыптастыру жолдары және пайдаланудың тиімділігін талдауда туындайтын мәселелерді шешу үшін қажетті іс-шаралар және оның мүмкіндіктерін анықтайды.

1 КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ РЕСУРСТАРЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ-ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Кәсіпорынның қаржылық ресурстарының мәні және рөлі

Қазіргі кезде кәсіпорынның нарықтық экономиканың басым құрылымдық бөлігі ретіндегі рөлі тұрақты түрде артып келеді, себебі экономикалық кешеннің негізгі буыны бола отырып, кәсіпорындар барлық өндірістік ресурстарды шоғырландырады. Дәл осы жерде негізгі экономикалық процестер өрбиді, мемлекеттің «қауіпсіздік шегі» құрылады және артады, қоғамның ұлттық кірісі қалыптасады, әлеуметтік мәселелердің шешілуі қамтамасыз етіледі, өндіргіш күштер мен өндіріс қатынастары қалыптасады.

Қазақстан Республикасының экономикасы шаруашылықтың әртүрлі формаларын дамытпай қалыптаспайды, оның ең маңызды бөлігі шағын және орта кәсіпкерлік болып табылады. Шағын және орта бизнес-нарықты қалыптастыруда, ірі өндірушілер монополизмін шектеуде және бәсекелестікті дамытуда, тауар және қызмет сұранысын қанағаттандыруда, жұмыссыздық мәселесін тежеуде, жаңа технологияларды енгізуде, Қазақстан Республикасының экономика саласын дамытуда маңызды рөлге ие.

Сонымен, шағын және орта бизнестің ел экономикасындағы алатын орны ерекше. Өйткені, мемлекеттің, жалпы қоғамның алға жылжуының бірден-бір тетігі болып табылатыны сөзсіз. Шағын бизнес ірі бизнеске қарағанда нарыққа тез бейімделеді, өзгермелі жағдайларға байланысты икемділігі жоғары, жаңа дамып отыратын өндіріс секторларында жұмыс істеуге қабілетті .

Кәсіпорындарда жаңа техникалық, технологиялық және ұйымдастырушылық шешімдер жасауға негіз болатын ғылым жетістіктері іске асады. Сондықтан өндірісте игерілген жаңа технологияның саны мен сапасы, даму уақыты мен озық өнімді өндірудің мүмкіндігі, кәсіпорынның ғылыми-техникалық прогресс жетістіктеріне бейімделуімен түсіндіріледі.

Қаржы ресурстары- кәсіпорынның өмір сүруінің негізі және оны ары қарай дамытудың қайнар көзі[1] . Қаржы ресурстары күрделі категория болғандықтан, оның көлемі компанияның көлеміне, түріне және несиелік қабілеттілігіне байланысты. Олар компанияның табыс көзінен бөлек, міндеттемелерді орындауға және шығындарды жабуға арналған[6] .

Нарыққа жаңадан шыққан компаниялар үшін қаржы ресурстарын тартудың тиімді жолдардың бірі- кәсіпорын шығарған акцияларды, облигацияларды және бағалы қағаздардың басқа түрлерін сату[7] .

Егер ресейлік ақпарат көздеріне жүгінсек, ресейлік автор Арсенова Е. В. «Кәсіпорын экономикасы» атты оқулығында қайтарымдылық негізінде кәсіпорын қарыз қаржы ресурстарын банктердің ұзақ мерзімді несиелері, басқа кәсіпорындардың қаражаттары есебінен тартады деп түсіндірілген[9] .

Компанияның өмір сүру циклінде қаржылық ресурстар үнемі қозғалыста болады, яғни оның өндірістік және инвестициялық қызметінде, қызметінің түрі мен уақыты бойынша бөлінеді[10] .

Кәсіпорынның тиімді әрі табысты қызмет етуіне, қаржылық ресурстарды ұтымды басқару әсер етеді. Демек, компания мақсатын айқындау керек, ал ол өз кезегінде ұйымның қандай салада, нарықтың қандай сегментінде және бәсекелестердің ықпалы қандай дәрежеде деген сұрақтарға алып келеді[12] .

Ұйымның қаржы ресурстары негізінен үш функцияны орындайды: тарату, репродуктивті және бақылау. Қаражатты дұрыс бөлу компанияның жұмысын жақсартуға ынталандырушы әсер етеді. Кірістердің қозғалысы ұйымның тұрақты экономикалық қызметін қамтамасыз ететін материалдық және ақшалай ресурстар ағындарының сәйкестігіне байланысты. Рентабельділік деңгейінің мониторингі ұйымның экономикалық қызметінің тиімділік дәрежесін анықтауға мүмкіндік береді. Ұйым ішінде ақша жұмыс сапасы мен мөлшерін, ұзақ мерзімді және ағымдағы активтерді пайдалануды және т. б. бақылайды[8] .

Кәсіпорынның қаржылық ресурстары-бұл кәсіпорынның қаржылық міндеттемелерін орындауға, ағымдағы шығындар мен өндірісті дамытуға байланысты шығындарды қаржыландыруға арналған жеке ақшалай кірістер мен сыртқы кірістердің жиынтығы [4] .

Қаржы ресурстары-бұл кәсіпорынның иелігіндегі және ағымдағы шығындар мен кеңейтілген өндіріс шығындарын жүзеге асыруға, қаржылық міндеттемелерді орындауға және жұмысшыларды экономикалық ынталандыруға арналған қаражат. Қаржы ресурстары өндірістік емес объектілерді ұстауға және дамытуға, тұтынуға, жинақтауға, арнайы резервтік қорларға және т. б. [1] .

Капитал - бұл артық пайда әкелетін құн; өндіріске салынған және айналымның соңында табыс әкелетін қаржы ресурстарының бір бөлігі. Басқаша айтқанда, капитал трансформацияланған қаржы ресурстарының формасы ретінде әрекет етеді[11] .

Қаржыландырудың көптеген түрлері бар және оларды пайдалану әдетте ұйымның көлеміне байланысты болады. Қаржылық ресурстар компанияның несие алу қабілетін білдіретіндіктен, сонымен бірге кәсіпорынға салынған барлық активтерді білдіретіндіктен, біз компанияның барлық қаржылық ресурстарын 3 санатқа бөле аламыз[6] :

Қолма-қол ақшаны, олардың баламаларын, мысалы, чектер мен банктік депозиттерді қамтитын өтімді қаражат;
Ұйымның қаржылық капиталы - барлық корпоративтік инвестициялардың жалпы сомасы;
Басқа қаржылық ресурстар.

Кәсіпорындардың қаржылық ресурстарына негізінен пайда мен амортизациялық аударымдар, құнды қағаздардан түсетін кірістер, жарналық салымдар, демеушілердің қаражаттары жатады.

Кәсіпорындардың қаржылық ресурстары кәсіпорындардың қаржылық міндеттемелерін орындауға, өндірісті дамытуға байланысты ағымдағы шығындар мен шығындарды қаржыландыруға арналған[13] .

Қаржы ресурстарын қалыптастыру бірқатар көздер есебінен жүзеге асырылады. Мүліктік құқықтар негізінде көздердің екі негізгі тобын бөлуге болады: меншікті және қарыз қаражаты. Немесе қаржылық ресурстарды неғұрлым егжей-тегжейлі жіктеуге болады: меншікті және балама қаражат; қаржы нарығында жұмылдырылған ресурстар; қайта бөлу тәртібімен ақша түсімдері[5] .

Қаржылық ресурстардың бастапқы қалыптасуы кәсіпорын құрылған кезде, жарғылық капитал (меншікті капитал немесе венчурлық капитал) пайда болған кезде пайда болады. Жарғылық капитал-бұл құрылтайшылардың жарналары есебінен құрылған кәсіпорынның мүлкі.

Қорлардың бұл түрі негізінен пайда (негізгі және басқа қызмет түрлерінен), сондай-ақ шығарылған мүлікті сатудан түскен кірістер, тұрақты міндеттемелер, әртүрлі мақсатты түсімдер, еңбек ұжымы мүшелерінің үлесі және басқа жарналары есебінен қалыптасады[5] . Орнықты міндеттемелер жарғылық, венчурлік және капиталдың басқа да түрлерін қамтиды; ұзақ мерзімді кредиттер мен қарыздар; компанияның айналымында тұрақты тұрған кредиторлық берешек (есептеу және төлеу мерзімдеріндегі айырма есебінен жалақы бойынша, бюджеттен тыс қорлар бойынша, бюджетке, клиенттермен және жеткізушілермен есеп айырысу бойынша және т. б. ) [2] .

Нарықтық экономика жағдайында қаржы ресурстарын тиімді басқару айтарлықтай мәнге ие болды. Бұл жерде негізгі орынды айналым қаражатының жеткілікті деңгейі, оларды жоспарлау және толықтыру тетіктері, тиімді пайдалану мәселелері маңызды орын алады.

Кәсіпорынның қаржы ресурстары - бұл кәсіпорынның өз иелігіндегі ақша қаражаты, бағалы қағаздар, несие қаражаты және басқа да кірістер мен түсімдер.

Кәсіпорында қаржы екі маңызды функцияны орындайды - бөлу және бақылау. Қаржыландыру субъектілері болып әртүрлі меншік нысанындағы дербес кәсіпорындар, аумақтық басқару органдары, жеке тұлғалар бола алады. Қаржы көмегімен жүзеге асырылатын бөлу процесі салық жүйесімен, азаматтық және шаруашылық заңнамасымен, банктер мен бағалы қағаздар туралы заңнамамен және басқарудың мемлекеттік, аумақтық және жергілікті деңгейлерінде бекітілген басқа да нормативтік құжаттармен байланысты. [16]

Қаржының бақылау функциясы ақша қаражатын бөлуде қалыптасқан пропорциялар туралы белгі беру болып табылады. Өндірістік кәсіпорындардың бухгалтерлік, статистикалық және жедел есептеріндегі қаржылық ақпарат бақылау функциясын жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Қаржылық көрсеткіштерді талдау кәсіпорын қызметінің барлық негізгі жақтарын сипаттауға, қол жеткізілген нәтижелерді бағалауға және қажет болған жағдайда, теріс факторларды жоюға бағытталған іс-шаралар кешенін әзірлеуге мүмкіндік береді.

Қаржы ресурстарын қалыптастыру және пайдалану кәсіпорындардың қаржысын басқару жүйесінсіз мүмкін емес. [17]

Қаржыны басқару - бұл осы кәсіпорынның қызмет етуінің стратегиялық және тактикалық мақсаттарына қол жеткізуге бағытталған қызмет.

Кәсіпорынның қаржыларын басқару:

кәсіпорынның қаржы саласындағы басқа кәсіпорындармен, банктермен, сақтандыру компанияларымен, барлық деңгейдегі бюджеттермен қатынастарын, сондай-ақ кәсіпорын ішіндегі қаржылық қатынастарды ұйымдастыру және басқару;
қаржы ресурстарын қалыптастыру және оларды оңтайландыру;
капиталды орналастыру және оның жұмыс істеу процесін басқару;
кәсіпорындағы ақша ағындарын талдау және басқару. [18]

Әрбір кәсіпорын жұмысының тиімділігі көбінесе қаржы ресурстарын толық және уақытылы жұмылдыруға және өндірістің қалыпты процесін қамтамасыз ету және өндірістік қорларды кеңейту үшін оларды дұрыс пайдалануға байланысты. Яғни, әрбір кәсіпорын үшін қаржылық жұмысты дұрыс ұйымдастырудың маңызы зор.

Егер біз экономикалық теорияның классиктеріне жүгінетін болсақ, онда П. Самуэлсон және басқа да ғалымдар капиталды көп тауарлар, жұмыстар мен қызметтерді өндіру үшін құрылған ұзақ мерзімді ресурс ретінде анықтайды.

Көптеген зерттеушілер капиталдың келесі функцияларын ажыратады:

1) капитал өндірістік ресурс ретінде (өндіріс факторы) ;

2) меншік объектісі және өкім ретінде;

3) ақша қаражаты түріндегі қаржы ресурстарының бір бөлігі;

4) табыс көзі;

5) уақытша артықшылық объектісі;

6) сатып алу-сату объектісі;

7) тәуекел факторын тасымалдаушы;

8) өтімділік факторын тасымалдаушы.

Кәсіпорындардың қаржылық қызметі экономикалық және әлеуметтік даму жоспарларының орындалуын қамтамасыз ету, олардың мақсатты және тиімді пайдаланылуын бақылауды жүзеге асыру үшін қажетті көлемде қаржы ресурстарын айқындау жөніндегі экономикалық іс-шаралар жүйесін білдіреді.

Пайданы бөлу, оны пайдаланудың негізгі бағыттарын анықтау кезінде, ең алдымен, кәсіпорынның өндірістік әлеуетін елеулі кеңейту, жаңарту қажеттілігі және нарықтық конъюнктура ескеріледі. Осыған сәйкес ресурстары күрделі салымдарды қаржыландыруға, айналым қаражатын ұлғайтуға, ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарды қамтамасыз етуге, жаңа технологияларды енгізуге, еңбектің прогрессивті әдістеріне көшуге және т. б. арналған өндірістік даму қорларына пайдадан аударымдар ауқымы анықталады. Пайданың бір бөлігі сондай-ақ қарыз капиталдар бойынша пайыздарды төлеуге пайдаланылады.

Бүгінгі таңда кәсіпорында қалған пайданы бөлу жүйесіне қойылатын басты талап тұтыну мен жинақтауға бағытталған қаражат арасындағы оңтайлы арақатынасты белгілеу негізінде кеңейтілген ұдайы өндіру қажеттілігін қаржылық ресурстармен қамтамасыз ету болып табылады.

Кәсіпорын қаржысы қатынастар ретінде шаруашылық қызмет процесінде туындайтын экономикалық қатынастардың бөлігі болып табылатындықтан, оларды ұйымдастыру принциптері кәсіпорындардың шаруашылық қызметінің негіздерімен анықталады. Оларды негізге ала отырып, қаржыны ұйымдастыру принциптерін былайша тұжырымдауға болады: қаржы қызметі саласындағы дербестік, өзін - өзі қаржыландыру, қаржы - шаруашылық қызметінің қорытындысына мүдделілік, оның нәтижелері үшін жауапкершілік, кәсіпорынның қаржы-шаруашылық қызметін бақылау.

Қаржы ресурстарының құрамы, олардың көлемі кәсіпорынның түрі мен мөлшеріне, оның қызметінің түріне, өндіріс көлеміне байланысты. Бұл ретте қаржы ресурстарының көлемі өндіріс көлемімен, кәсіпорынның тиімді жұмысымен тығыз байланысты. Өндіріс көлемі көп болған сайын және кәсіпорын жұмысының тиімділігі жоғары болса, меншікті қаржы ресурстарының көлемі де көп болады немесе керісінше.

Жеткілікті көлемде қаржы ресурстарының болуы, оларды тиімді пайдалану кәсіпорынның жақсы қаржылық жағдайын алдын ала анықтайды. Демек, кәсіпорындардың аса маңызды міндеті меншікті қаржы ресурстарын ұлғайту резервтерін іздестіру және тұтастай алғанда кәсіпорын жұмысының тиімділігін арттыру мақсатында оларды неғұрлым тиімді пайдалану болып табылады.

Пайда-кәсіпорындардың қаржы ресурстарының негізгі көздерінің бірі, ақша қаражатының орталықтандырылған және орталықтандырылмаған қорлары.

Кәсіпорын пайдасының негізгі құрамдас бөлігі тауар өнімін сатудан түскен пайда болып табылады. Ол түсім мен сатылған өнімдер мен қызметтердің өзіндік құны арасындағы айырма түрінде айқындалады.

Тауар өнімін сатудан түскен пайда мөлшеріне әсер ететін және кәсіпорынның құзыретіндегі факторлар құрамында өнімді өндіру және сату көлемінің өзгеруі маңызды болып табылады. Өнімді сату көлемі неғұрлым көп болса, соғұрлым кәсіпорын көп пайда алады және керісінше. Осыдан кәсіпорындардың жұмысын жаңарту, техникалық қайта жандандыру және өндіріс тиімділігін арттыру негізінде өнім өндірісі көлемінің өсуін қамтамасыз ету бойынша шұғыл шаралар қабылдау қажеттілігі анық болып тұр. [19]

Тауар өнімін сатудан түскен пайда мөлшеріне әсер ететін елеулі фактор өнімнің өзіндік құны деңгейінің өзгеруі болып табылады. Тауар өнімін өткізу көлемінің пайда деңгейіне әсер етуінің тікелей пропорционалды байланысына қарамастан, пайда мөлшері мен өзіндік құн деңгейі арасындағы байланыс кері. Сатылатын өнімнің өзіндік құны неғұрлым төмен болса, оны өндіру мен сатуға арналған шығындар деңгейімен айқындалатын пайда соғұрлым жоғары және керісінше.

Қазақстан Республикасында нарықтық экономиканың белсенді қатысушылары - шағын және орта бизнес субъектілері: кәсіпкерлер, жеке адамдар, кәсіпкерлер екені белгілі. Республикамызда шағын және орта бизнестің дамуына жан-жақты іс-шаралар ауқымды түрде жасалуда. Ал, оларға жеке тоқталатын болсақ, меншікті жекешелендіру бағдарламасының жүруі, ол өз кезегінде шағын бизнестің дамуының нағыз экономикалық негізі екенін көруге болады. Кәсіпкер шағын және орта бизнес субъектісі ретінде, іс-әрекеті әр кезде белгілі бағытта ұйымдастырылады, және оның нақты нысандары бар. Кәсіпкерліктің шаруашылықты жүргізу тәсілі ретінде бірнеше белгілері бар. Оның ішінде негізгісі - шаруашылық субъектілерінің еркіндігі. Олардың дербестігі, нарық механизмі әрекетін қамтамасыз ететін тәртіпті қалыптастырады. Кәсіпкердің тәуелсіздігі оған экономикалық ресурстарды қолдануға, осы ресурстардан өз қалауынша қызмет пен тауар өндіру процесін ұйымдастыруы және оларды нарықта өзі ойлағанындай өткізе алу құқығын береді. Материалды ресурстар мен ақша капиталының иелері бұл ресурстарды қалауынша пайдалана алады. Әрбір қызметші өзі істей алатын еңбекпен айналысуға құқылы. Алайда, қандай да болмасың еркіңдіқ көптеген жағдайлармен шектелген. Олар сыртқы орта мен субъектілер әрекетінен туындайды. Дегенмен, шағын бизнестің басты шарты барлық мүмкіндіктердің деңгейі тұрғысынан шешім қабылдаудағы өзін-өзі басқара алуы. Барынша көп табыс алу жалпы бизнестің қозғаушы факторы болып табылады. Көп жағдайларда тек осы тұрғыдан ғана жұмыс ұйымдастырылып, одан әрі кеңейтіледі. Нарық жағдайында өзгерістер күн сайын болып отыруы мүмкін. Олар осы жаңалықтарды өз жұмыстарына енгізеді. Жаңалық процесінің мақсаты - пайда табу. Мысал үшін, нарыққа жаңа тауар шығарған немесе ресурс үнемдейтін экономикалық тиімді технология ұсынған алғашқы кәсіпорын, оларды белгілі-бір уақытқа дейін баламалы құннан жоғары бағамен сатады. Демек, осы қабілет әдеттегіден ерекше шешім қабылдауда, шығармашылық көзқарас жағынан іскерлік әлемінде жоғары бағаға ие болады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.