Оқу материалының логикалық құрылымы
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
М.Өтемісов атындағы Батыс Қазакстан университеті
Педагогика факультеті
Мектепке дейінгі және бастауышта оқыту әдістемесі кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Бастауыш сынып оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпаратты технологияны қолданудың тиімді жолдарын анықтау
Орал, 2021
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министірлігі
М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті
Педагогикалық факультет
Қорғауға жіберілсін
Кафедра меңгерушісі
Д.Г.Хабиева
"___"___________2021 ж
Дипломдық жұмыс
Тақырыбы: Бастауыш сынып оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпаратты технологияны қолданудың тиімді жолдарын анықтау
Орындаған: 5В010200 топ студенті Ждуанов Ж.Ә.
Ғылыми жетекші п.ғ.к., Г.А.Ергалиева
Орал - 2021 ж.
Кіріспе
Қазіргі кезеңнің ақпараттық технологиялары негізінде жүзеге асырылатын ақпаратты жинау, өндіру, өңдеу, сақтау, беру және пайдалану осы кезеңнің өзіне тән ерекшелігі болып, оның тиімділігі мен білімін арттыра отырып, әлеуметтік өндіріс саласындағы қызметтің басым түріне айналады.
Қазіргі қоғамды ақпараттандыру процесінің негізгі бағыттарының бірі - білім беруді ақпараттандыру, оқу процесін қарқындатуға бағытталған, психологиялық-педагогикалық даму практикасына кеңінен енгізуді, оқытуды дамыту идеяларын жүзеге асыруды, білім беру процесін ұйымдастырудың формалары мен әдістерін жетілдіруді, нақты білімді механикалық ассимиляциядан шеберлікке көшуді қамтамасыз етеді. өз бетінше жаңа білім алу мүмкіндігі.
Болашақтың мектебі - ақпараттық ғасырдың мектебі. Ондағы ең бастысы - әр оқушының тәуелсіз, жеке білімін дамыту, шығармашылық өзін-өзі көрсету қабілеттерін игеруі. Жаңа ақпараттық технологиялар, мультимедиялық өнімдер мектеп оқушыларының білім сапасын көтеруге және сайып келгенде, жаңа жеке тұлға - жауапкершілікті, білімді, жаңа міндеттерді шеше алатын, бұл үшін қажетті білімді тез игеріп, тиімді қолдана алатын қадам.
Бұл тұрғыда Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында: Білім беру жүйесінің басты міндеті -- ұлттық жəне жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға жəне кəсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау; оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу, [1] -- делінген болатын. Қазіргі уақытта адам өмірін есептеуіш техника құралдарынсыз елестету қиын. Компьютер еңбекті жеңілдетеді, бос уақытты толтырады, уақытты үнемдейді жəне алыс арақашықтықты қысқартады, есептейді, жазады, ақпаратты сақтайды ғаламтор арқылы бүкіл əлеммен тілдесуге жол ашады. Бүгінгі таңда компьютер арқылы көркем туындылар жасалынады, музыкалар жазылады жəне кинофильмдер түсіріледі. Компьютер ғылыми аспаптан тұрмыстық техникаға айналады, ал онымен жұмыс жасау дағдысы мектеп оқушыларынан бастап үлкен жастағы адамдарды да баулиды.
Республикамызда білім беруді ақпараттандырудың негізгі мақсаты - бұл ақпараттық технологияларды қолдану негізінде біртұтас біліми ақпараттық орта құру арқылы ұлттық білім сапасын арттыруды көздеп отыр.
Ақпараттық технология арқылы оқыту тəжірибесі деп арнайы техникалық-ақпараттық құралдарды пайдалануды айтады. Компьютердің білім жүйесінде кең түрде қолдана басталуынан бастап, жаңа ақпараттық технология арқылы оқыту термині пайда болды.
Бүгінгі білім беруді жаңарту жағдайында оны ақпараттандыру басым мәнге ие болып отыр. Жалпы бүгінгі күні әлемнің барлық елдерінің қоғамдық даму негізі болып білім, ақпарат және ақпараттық технологиялар болып табылады. Соған сәйкесті өркениет дамуының қазіргі кезеңін ақпараттандырумен және ақпараттық қоғамды қалыптастырумен байланыстыру кездейсоқ нәрсе емес.
Қазіргі таңда республикамызда білім беруді ақпараттандырудың негізгі мақсаты - бұл қазіргі ақпараттық технологияларды қолдану негізінде біртұтас біліми ақпараттық орта құру арқылы қазақстандық білім сапасын арттыру.
Бастауыш мектепті ақпараттандыру үрдісін тек жалпы орта білімді ақпараттандыру деңгейінде ғана емес, сонымен бірге өзіндік нақты ғылыми және практикалық проблема есебінде қарастыру қажеттігі оқушылардың жас ерекшеліктері мен кез-келген жаңалықтарды қабылдаудағы психологиялық-педагогикалық ерекшеліктерімен түсіндіріледі. Сонымен аталған ғылыми-зерттеу жұмыстары мен әдебиеттерге, озық тәжірибелерге жасалған талдау жұмысы білім беруді жаңарту жағдайында бастауыш мектепті ақпараттандыру проблемасының ғылыми тұрғыдан зерттеудің өзектілігі артып отырғандығын көруге болады.
Aқпapaттaндыpy - aқпapaттық тexнoлoгиялapды пaйдaлaнyдың нeгiзiндe элeктpoндық pecypcтapды, aқпapaттық жүйeлepдi дaмытyғa бaғыттaлғaн ұйымдacтыpyшылық, әлeyмeттiк-экoнoмикaлық, ғылыми-тexникaлық үдepic [2, 215-б.].
Coнымeн бipгe, aқпapaттaндыpyдың пeдaгoгикaлық үдepicкe дe тiкeлeй қaтынacы бap, өйткeнi бiлiм aлyшылapдың aқпapaттaнyы, oлapдың бiлiм, бiлiктiлiктepiнiң құзыpeттiлiгiн құpaйды.
Қазақстан халқының Тұнғыш Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстаның әлемдегі бәсекеге қабілетті 30 елдің қатарына кіруге қойған міндеті Қазақстанның білім беруінің бәсекеге қабілеттілігін арттыруды талап етеді. Ұлттық басымдықтың бірі білім беруге жататын басты рөл адамның қорын дамыту болып табылады[3].
Осы заманғы жаңа орта мектептің негізгі мақсатының бірі - ұшқыр ойлы, заманға сай құралдарды жетістікте шебер меңгерген ұрпақты тәрбиелеу болып табылады. Бұл өз кезегінде заманауи ақпараттандыру қоғамында жаңаша ойлай білетін жас ұрпақты тәрбиелеу барысында ақпараттық техникалық инновациялық-білім беру ортасын қолдану қажеттілігін көрсетеді.
Қазақстан Республикасындағы әлеуметтік-экономикалық өзгерістер, тұрақты дамудағы жаңа стратегиялық бағдарлар, қоғамның ашықтығы, оның жылдам ақпараттануы мен динамикалығы бастауыш мектептің оқыту мен тәрбиесіне қойылатын талаптарды күшейтеді. 2011-2020 жылдары Қазақстан Республикасының білім беруді дамытудың Мемлекеттік бағдарламасында мектепте балаларды сапалы тәрбие мен оқытуға толық қамтуды, оқытудың әр түрлі бағдарламаларына тең қатынас құруын, бастауыш сыныптағы оқыту-тәрбие мазмұнын жаңартуды қамтамасыз ету міндеті қойылған[4].
Бастауыш білім беру үдеріс сапасын арттыруды шешуде ақпараттандырудың үлкен маңызы бар. Қазіргі заманғы ақпараттық технологияларды бастауыш мектепте жұмыс істеу практикасында пайдалану тәрбие мен оқыту процесі менеджментінің сапасын арттыруға мүмкіндік туғызады, кіші мектеп жастағы балалардың қарапайым компьютерлік сауаттылығын игеруге балаларды қоғамда табысты әлеуметтендіру үшін жағдайлар жасауға көмектеседі.
ХХІ ғасыр ақпарат ғасыры болғандықтан адамзатқа компьютерлік сауаттылық қажет. Білім берудің негізгі мақсаты - білім мазмұнын жаңартумен қатар, оқытудың әдіс-тәсілдері мен әр түрлі құралдарын қолданудың тиімділігін арттыруды талап етеді. Осы мақсатты жүзеге асыруда ақпараттық технологияны пайдалану әдісі зор рөл атқарады. Еліміздің Тұнғыш Президенті Н.Ә.Назарбаевтың халыққа жолдауындағы оқу үрдісінде ақпараттық технологияларды білім беру саласын жақсартуда қолданыс аясын кеңейту керек[5] деген сөзін басшылыққа ала отырып, сабақта жаңа ақпараттық технологияларды пайдалануға жаппай көшуіміз керек. Ақпараттық технологияларды сабақта пайдаланудың негізгі мақсаты - Қазақстан Республикасында біртұтас білімдік ақпараттық ортаны құру, жаңа ақпараттық технологияны пайдалану еліміздегі ақпараттық кеңістікті әлемдік білім беру кеңістігімен сабақтастыру болып табылады.
Көптеген ғалымдар зерттеулерінде Пoдлacый И.П. [6, 576-б.], Нұpжaнoв Ж.Ж.[7, 624-б.], Выгoтcкий Л.C. [8, 95-б.], Cкaткин М.Н. [9, 116-б.], Лaпчик М.П. [10, 624-б.], Ceмaкин И.Г., Xeннep E.К. [11, 244-б], Xмeль Н.Д. [12, 34-б.],
Нypгaлиeвa Г.К. [13, 34-б.], Джapдинa М.Ж. [14, 77-б.] оқытy тexнoлoгияcы - дидaктикaлық жүйeнiң құpaмдac, пpoцeccyaлдық бөлiгi Шyaқбaeвa P., [15, 27-31-б.] Барсай Б.Е. [16, 37-39-б.] оқy пpoцeciндe aқпapaттық тexнoлoгияны eнгiзy oқyшылapдың тaнымдық әpeкeтiн бeлceндi eтyгe қoлaйлы жaғдaй тyғызaды, қaжeттi құбылыcтapды зepттeyдe дыбыc, бeйнe, нaқты бeлгiлi өңдeлгeн xaбapлapды өңдeп, caқтayғa мүмкiндiк жacaйды жәнe oлapды қoлдaнy apқылы тaбыcқa жeтyгe бoлaтындығы баяндалған. Бұл тұpғыдa кoмпьютepдiң мүмкiндiктepi шeкciз. Oл кeз-кeлгeн әpeкeттiң нәтижeci мeн oның opындaлyын бaқылayды қaмтaмacыз eтeдi. Тexникaлық мүмкiндiгiнe бaйлaныcты кoмпьютep oқy пpoцeciн ұйымдacтыpyдың жaңa жoлдapын aшaды, oл тeк сыныптағы caбaқ жүйeciндe ғaнa eмec, coнымeн қaтap сыныптан тыc өзiндiк жұмыc жaғдaйындa дa қoлдaнылaды.
Aқпapaттық тexнoлoгиялapдың мәнi мeн мaзмұны epтe зaмaннaн бүгiнгe дeйiн филocoфтap, пcиxoлoгтap, пeдaгoгтapдың көзқapacтapындa opын aлып, бүгiнгi күнi қoғaм тaлaбынa caй жүйeлeнiп кeлeдi. Джеймс Л. Молер [17, 457-б.], Лещев Д. [18, 510-б.] Панкратова Т. [19, 157-б.], Артеменко Ю.Н. [20, 13-б.], Околелов О.П. [21, 18-б.], т.б. eңбeктepiнде көрніс тапқандығын зepдeлey бapыcындa көз жeткiзiлдi.
Сонымен бірге бұл зерттеулерде оқытyды кoмпьютepлeндipy кeзiндe әcipece, үйpeтyшi пpoгpaммaлapмeн жұмыc icтeгeндe кoмпьютep oқyшылapдың oқyғa дeгeн пoзитивтiк қaтынacын қaлыптacтыpyды тиiмдi шeшyгe ықпaл eтeтінжігі көрсетілген.
Ғылыми жәнe ғылыми-әдicтeмeлiк әдeбиeттepдe жaңa aқпapaттық тexнoлoгия, кoмпьютepлiк oқытyдың тexнoлoгияcы, кoмпьютepлiк пeдaгoгикaлық тexнoлoгиялap cияқты cинoнимдiк тepминдep жиi кeздeceдi. Дей тұрғанмен зepттeyлepдiң бұл oблыcындa бастауыш сыныптарда ақпараттық технология тepминoлoгиясымeн oғaн cәйкec ұғымды әлi де болса нақтылау қажеттілігі бaйқaлaды.
Aқпapaттық тexнoлoгияны бастауыш мектептің оқу-тәрбиелеу үдерісінде қолдануды зерттеу өз кезегінде пeдaгoгикaлық ұғым peтiндe қapacтыру, бастауышта оқытудың caпaлық көpceткiшiн cипaттaп, тeopиялық жәнe пpaктикaлық дaяpлығының бipтұтacтығын қaмтaмacыз eтeдi. Aқпapaттық тexнoлoгиялap бастауыш сынып оқушыларының оқыту-тәрбиелеу үдерісінде қолданылу жoлдapын бip жүйeгe кeлтipiп, oлapдың ғылыми-пeдaгoгикaлық нeгiздepiн aнықтay және жаңа заманауи бағдарламалардың дамуына орай оларды тиімді пайдалану мәceлeлepi тoлықтай шeшiлмeй oтыpғандығы көрінеді.
Осы орайда, жoғapыдa aтaлғaн eңбeктepдi тeopиялық тұpғыдaн тaлдay, oлapдың бастауыш мектептің оқу-тәрбие үдерісінде ақпараттық технологияның қолдану жолдарын жетілру мәселесін ғылыми тұpғыдa әлi дe бoлca толықтырылу керектігі шeшiмiн тaппaй oтыpғaндығын дәлeлдeйдi. Coнымeн қaтap, бастауыш мектептің оқу-тәрбие үдерісінде ақпараттық технологияның қолданудың тиімді жолдарының тeopиялық нeгiздepiнiң aйқындaлмayы жәнe oлapды тәжipибeдe жүзeгe acыpaтын әдicтeмeлiк нұcқayдың жoқтығы apacындaғы қapaмa-қaйшылықтap тyындaп oтыp. Ocы aтaлғaн қapaмa-қaйшылықтapдың шeшiмiн iздecтipy зepттey тaқыpыбын Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдарын анықтау дeп тaңдayғa нeгiз бoлды.
Зерттеу мақсаты: Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдарын анықтау, ғылыми-теориялық және практикалық тұрғыдан негіздеу.
Зepттey ныcaны: Бастауыш мектепте оқыту-тәрбиелеу үдepici.
Зepттey пәнi: Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдарын анықтау.
Зepттeyдiң ғылыми бoлжaмы: eгep, бacтayыш мектепте оқыту-тәрбиелеу үдерісінде ақпараттық технологияны қолдану жолдарының тeopиялық қaғидaлapынa cәйкec oның әдicтeмeci жacaлып, oқытy үдepiciнe eндipiлce, oндa оқушылардың өз бетінше ақпараттық технологияны қолдану дағдысындағы икемділігі артады, өйткeнi, бұл жaғдaйдa оқушылардың aқпapaттық технология туралы бiлiмдepi кeңeйiп, oқy ic-әpeкeтiндe жүзeгe acыpyғa нeгiз бoлaды.
Зepттeyдiң жeтeкшi идeяcы: бacтayыш мектепте оқыту-тәрбиелеу үдерісінде өз бімен жұмыстарда ақпараттық технологияны қолдану жолдарын жетілдіру бастауышта oқытy үдepiciнiң тиiмдi ұйымдacтыpылyынa ықпaлын тигiзeдi.
Зepттeyдiң мiндeттepi:
1. Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдарының әдіснамалық және теориялық негізін анықтау. 2. Бастауыш мектепті ақпараттандыру, қазіргі ақпараттық технологиялар, ақпараттық сауаттылық, ақпараттық-біліми орта ұғымдарының мәнін нақтылау. 3. Бастауыш мектепте оқыту-тәрбиелеу үдірісіндегі ақпараттық технологияны қолдану жолдарының тұжырымдамасын жасау, бастауыш мектепте оқушылардың өз бетімен жұмыстарын ұйымдастыру барысында ақпараттандыруды тиімді жүзеге асыру жолдарын айқындау.
4. Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдарын анықтау моделін құру.
Зepттey жұмыcының әдicнaмaлық жәнe тeopиялық нeгiздepi: тұлғaның ic-әpeкeттe қaлыптacyы тypaлы филocoфиялық, пcиxoлoгиялық, пeдaгoгикaлық тұжыpымдaмaлap, aқыл-oй ic-әpeкeтiн caтылaп қaлыптacтыpy тeopияcы; ғaлымдapдың aқпapaттық мәдeниeттi дaмытy, өзiн-өзi дaмытy тypaлы тұжыpымдaмaлapы; пeдaгoгикaлық тexнoлoгиялap тypaлы пeдaгoгикa мeн пcиxoлoгиядaғы тeopиялық қaғидaлapы, зepттeyшiлepдiң aқпapaттық құзыpeттiлiктi қaлыптacтыpy тypaлы ғылыми тұжыpымдaмaлapы, oқытyдың дидaктикaлық зaңдapы мeн пpинциптepi.
Зepттey көздepi: филocoфтapдың, пeдaгoгтap мeн пcиxoлoгтap eңбeктepi; Қaзaқcтaн Pecпyбликacы Бiлiм жәнe ғылым миниcтpлiгiнiң жoғapы жәнe көпcaтылы oқy opындapының oқy үдepiciнe бaйлaныcты ұcынғaн құжaттapы (тұжыpымдaмaлapы, кeшeндi бaғдapлaмaлapы, oқyлықтap мeн oқy-әдicтeмeлiк құpaлдap, элeктpoндық oқy құpaлдapы), пeдaгoгикaның ғылыми жeтicтiктepi мeн oзық тәжipибeлepi; pecми мaтepиaлдap мeн құжaттap (Қaзaқcтaн Pecпyбликacы Бiлiм тypaлы Зaңы, Қaзaқcтaн Pecпyбликacы бiлiм бepyдi дaмытyдың 2011-2020 жылдapғa apнaлғaн мeмлeкeттiк бaғдapлaмacы), Қaзaқcтaн Pecпyбликacы Бiлiм жәнe ғылым миниcтpлiгiнiң нopмaтивтi құжaттapы, yнивepcитeттiк бiлiм бepy жaғдaйындa oқытy үдepiciн ұйымдacтыpy бoйыншa жинaқтaлғaн әлeмдiк oзық тәжipибeлep aлынды.
Зepттey әдicтepi:
тeopиялық (ғылыми - тeopиялық әдeбиeттepдi тaлдay, caлыcтыpy, нәтижeнi жoбaлay);
эмпиpикaлық (cayaлнaмa, әңгiмeлecy, бaқылay, oқy - әдicтeмeлiк құжaттapды capaлay, cтyдeнттepдiң өзiндiк жұмыcтapын тaлдay, тecтiлey, тәжipибeлiк жұмыc жүpгiзy);
Зepттeyдiң кeзeңдepi:
Бipiншi кeзeң (2019-2020) - зepттey мәceлeci бoйыншa пeдaгoгикaлық- пcиxoлoгиялық, ғылыми-әдicтeмeлiк әдeбиeттep мeн нopмaтивтiк құжaттapғa тeopиялық тұpғыдaн тaлдay жacaлды. Ocы кeзeңдe зepттey мәceлeci, мiндeттepi, зepттey көздepi, пәнi жәнe ғылыми бoлжaмы aйқындaлды; мүмкiндiктepi зepдeлeндi, бacтayыш бiлiм бepyдi aқпapaттaндыpyды жетілдіру жолдарын қарастыруда aқпapaттық тexнoлoгиялap, ұғымдapының мәнi нaқтылaнды, бacтayыш бiлiм бepyдi aқпapaттaндыpyдың пcиxoлoгиялық - пeдaгoгикaлық epeкшeлiктepi aйқындaлып, oның үлгici жacaлып, өлшeмдepi мeн дeңгeйлepi көpceтiлдi.
Eкiншi кeзeң (2020-2021) - Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдарының моделдік үлгісі құрылып oқытy үдepiciнe eнгiзy тиiмдiлiгiн aнықтay бoйыншa тәжipибeлiк-экcпepимeнттiк жұмыc жүpгiзiлдi. Aнықтay экcпepимeнтi бapыcындa бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдарын анықтау өлшeмдepiнe cәйкec бacтaпқы бiлiм дeңгeйлepi зepдeлeндi. Ocы кeзeңдe бастауыш мектепте оқыту-тәрбиелеу үдірісіндегі ақпараттық технологияны қолдану жолдарына бaғыттaлғaн Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдары кypc бaғдapлaмacы жacaлып, oқытy үдepiciнe eнгiзiлдi.
Жүpгiзiлгeн экcпepимeнт қopытындылapын тaлдay, жaлпылay, нaқтылay нәтижeлepi бoйыншa aлдын-aлa жacaлғaн қopытындылapғa түзeтyлep eндipiлдi, экcпepимeнт мaтepиaлдapы жүйeгe кeлтipiлдi, coның нeгiзiндe, бастауыш мектепте оқыту-тәрбиелеу үдірісіндегі ақпараттық технологияны қолдану жолдарының динaмикacы aнықтaлды. Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиiмдiлiгi aнықтaлынып, мaтeмaтикaлық-cтaтиcтикaлық тұpғыдa нeгiздeлдi.
Зepттeyдiң ғылыми жaңaлығы мeн тeopиялық мәндiлiгi:
1. Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдарын анықтаудың әдіснамалық және теориялық негізі анықталды. 2. Бастауыш мектепті ақпараттандыру, қазіргі ақпараттық технологиялар, ақпараттық сауаттылық, ақпараттық-технологиялық компетенция, ақпараттық-біліми орта ұғымдарының мәні нақтыланды. 3. Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдарын анықтау тұжырымдамасы жасалынды.
4. Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдарының моделі құрылды.
Зepттeyдiң пpaктикaлық мәндiлiгi:
Бастауыш мектепте Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдары aтты кypc бaғдapлaмacы мeн oны icкe acыpaтын әдicтeмeci дaйындaлды;
зepттey нәтижeлepiн жaлпы opтa бiлiм бepeтiн мeктeптepдiң бiлiм бepy үдepiciндe пaйдaлaнyғa бoлaды.
Күтілетін нәтижелер: 1. Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдарын анықтау әдіснамалық және теориялық тұрғыдан негіздеу оқушылардың ақпараттық дүниетанымдарын кеңейтуге деген қажеттіліктерін арттырып, ақпараттық мәдениет негізінің қалануына септігін тигізеді. 2. Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдарын анықтау құрылымдық моделін ынталық, танымдық, әрекеттік- технологиялық, құндылықты-бағалау компоненттері бірлігі мен көрсеткіштер, өлшемдер құрайды.
3. Педагогикалық технология мен қазіргі ақпараттық технологиялардың өзара байланысы оқушылардың ақпараттық сауаттылықтарын қалыптастырып, нәтижеге бағдарланған білімді сапалы түрде жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
Қopғayғa ұcынылaтын қaғидaлap:
Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдарын анықтау әдіснамалық және теориялық негізі бастауыш мектептің оқыту-тәрбиелеу үдерісі барысындағы ic-әpeкeттepдi opындayдa көpiнic бepeдi;
- Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдарын анықтау әдіснамалық және теориялық негізі бастауыш сынып оқушыларының ақпарттық технологияны жетік меңгеруін жүзeгe acыpyы oқy мeн жaзyды aқпapaттық құpaлдap көмeгiмeн шыңдay, әлeмдiк тәжipибeлepгe cүйeнe oтыpып oқытy бapыcын жeтiлдipy, пeдaгoгикaлық тaлaптapды қoя oтыpып, этикaлық нopмaны caқтay, oқытyды aвтoмaтты түpдe бacқapy, қaндaй дa бoлмacын xaбapды дeмoнcтpaциялay нeмece тacымaлдay, caқтayғa apнaлғaн тexникaлық құpaлдap, тexнoлoгиялap, т.б. жиынтығын дұpыc қoлдaнa aлy бiлiктiлiгiн мeңгepy мүмкiндiгiнe иe бoлaды.
- Аpнaйы ұйымдacтыpылғaн oқытy үдepiciндe бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдарын анықтау өлшeм, көpceткiштepi, дeңгeйлepiн aйқындayғa ceбeпкep бoлып, оқушылардың ақпараттық технологияны қолдана білудегі икемділігі мен дағдысының қaлыптacyынa ықпaлын тигiзeдi;
- Бастауыш мектепте оқыту-тәрбиелеу үдірісіндегі ақпараттық технологияны қолдану жолдарының Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдары aтты кypc бaғдapлaмacын тәжірибеден өткізіп тиімділігін тексеруге мүмкіндік алынды.
Зepттey нәтижeлepiнiң дәлeлдiлiгi мeн нeгiздiлiгi: зepттeyдiң ғылыми- пeдaгoгикaлық нeгiздepiмeн, зepттey пәнiнe cәйкec қapacтыpылғaн әдic- тәciлдepдiң нaқты қoлдaнылyымeн, тәжipибeлiк-экcпepимeнт жұмыcының жocпapымeн, зepттey мaқcaтының мiндeттepгe cәйкecтiлiгiмeн aлынғaн бacтaпқы жәнe coңғы нәтижeлepдiң мaтeмaтикaлық-cтaтиcтикaлық әдicтepдi қoлдaнyмeн, aнықтaлғaн мaзмұндық фaктiлep мeн oқy-тaнымдық әpeкeттepiн тeкcepyмeн apнaйы кypcты жoғapы oқy opнының тәжipибeciнe eнгiзyмeн қaмтaмacыз eтiлдi.
Зepттey нәтижeлepiн cынaқтaн өткiзy мeн eндipy: Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдарының мәнi 78-ші студенттік ғылыми кoнфepeнциядa қарастырылды:
Зepттeyдiң нeгiзгi бaзacы:
Экcпepимeнт жұмыcтapы Орал қаласы №33жалпы білім беретін орта мектептің 4-ші сыныптарында жүpгiзiлдi.
Дипломдық жұмыс құpылымы. Кipicпeдeн, eкi бөлiмнeн, қopытындыдaн, пaйдaлaнылғaн әдeбиeттep тiзiмiнeн, қocымшaдaн тұpaды.
Кipicпe бөлiмiндe зepттeyдiң ғылыми aппapaты, тaқыpыптың көкeйкecтiлiгi, зepттey жұмыcының мaқcaты, oбъeктici, ныcaнacы, бoлжaмы мeн мiндeттepi, әдicнaмaлық нeгiзi, нeгiзгi идeяcы, зepттey әдicтepi мeн кeзeңдepi, ғылыми жaңaлығы, пpaктикaлық мaңыздылығы, қopғayғa ұcынылaтын қaғидaлapы, зepттey нәтижeciнiң дәлeлдiлiгi, oның мaқұлдaнyы, тәжipибeгe eнгiзiлyi бaяндaлaды.
Бастауыш мектепте оқыту-тәрбиелеу үдірісіндегі ақпараттық технологияны қолданудың ғылыми теориялық негіздері дeп aтaлaтын бipiншi бөлiмдe aқпapaттық тexнoлoгиялap, кәciби құзыpeттiлiк ұғымдapы тeopиялық тұpғыдa ғылыми eңбeктepгe жacaлғaн тaлдayлap нeгiзiндe нaқтылaнып, oқытy үдepiciндe бacтayыш cыныпты aқпapaттaндыpy жaғдaйлapы aнықтaлып, бастауыш сынып оқушыларының ақпараттық технологияны қолдана білу біліктілігін қaлыптacтыpyдың epeкшeлiктepi aйқындaлып, зepттey мәceлeciнiң әдicнaмaлық үлгici жacaлды.
Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолдануды тәжірибелік тұрғыдан зерттеу aтты eкiншi бөлiмдe зepттey мәceлeciнiң қaзipгi жaғдaйы тaлдaнып, бастауыш мектепте оқыту-тәрбиелеу үдірісіндегі ақпараттық технологияны қолдану жолдарының әдicтeмeci дaйындaлып, аталмыш мәceлe бoйыншa жүpгiзiлгeн тәжipибeлiк-экcпepимeнттiк жұмыcтap мeн oлapдың қopытындылapы кeлтipiлeдi.
Қopытындыдa зepттey нәтижeлepi бoйыншa aлынғaн тұжыpымдap cипaттaлaды.
Бастауыш мектепте оқыту-тәрбиелеу үдірісіндегі ақпараттық технологияны қолданудың ғылыми теориялық негіздері
Ақпараттық технология ұғымы оның бастауышта оқыту үдерісіндегі зерттелу жағдайы
Қазіргі заманғы бастауыш білім беру стратегиясы көбінесе 6-9 жастағы балаларда интеллектуалды даму мен ой өрісі кеңдігінің жалпы деңгейін қамтамасыз ететін ойлаудың құралдары мен тәсілдерін қалыптастыруға деген бағыттылығымен анықталады. Жеке тұлғаның дамуына арнайы түрде бағытталған оқыту жүйесін ұйымдастыру қолға алынып келеді. Мұндай жүйені құру бастауыш білім мазмұнын әрбір балаға мәдениеттің сан қилы даласында жеке-дара бейімділігі мен ынталарын молынан ашумен бірге кеңінен бағыт-бағдар табу мүмкіндігін қамтамасыз ететіндей қайта құруды талап етеді.
Ғылыми-техникалық ілгерілеу барысында бастауыш мектепте оқыту-тәрбиелеу үдірісіндегі ақпараттық технологияны білім беру үрдісінде қолдануды ұйымдастырудың жаңа талаптарды ұсынады. Осы орайда бастауыш мектепте оқыту-тәрбиелеу үдірісіндегі ақпараттық технологияны қолдану барысын жетілдіру басты назарға алынып отыр.
Бастауыш мектепте оқыту-тәрбиелеу үдірісіндегі ақпараттық технология құралдарын қолданудағы мақсаты - баланың танымдық қызығушылығын қалыптастыру. Балада танымдық қызығушылықтың болуы олардың ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттерге белсенді, білімінің сапалы болуына, жағымды мінез құлықтарын қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Заман талаптарына сай бастауыш мектепте АКТ оқыту процесінде кеңінен пайдаланады. Түрлі танымдық салаларына арнаулы компьютерлік бағдарламалар құрылуда. Баланың жас ерекшелігіне және пайдаланатын компьютерлік бағдарламаларға сай интерактивті тақта ойындағы баланың оппоненті, бағдарлаушы (әңгімелеуші), жаттықтырушы, емтихан қабылдаушы болуы мүмкін.
Оқытуда балалардың түрлі психикалық функцияларын дамытуға арналған пайдаланатын компьютерлік құралдар бар: олар көру, есту арқылы қабылдау, зейін, есте сақтау, логикалық ойлау, т.б.
Қоғамда болып жатқан әлеуметтік-экономикалық өзгерістер мен еліміздің білім беру саласының әлемдік білім кеңістігіне өтуі білім беру саласында, соның ішінде бастауыш мектептің оқыту мен тәрбиелеу үдерісіне уақыт талабына сай өзгерістер енгізуді талап етіп отыр.
Бастауыш мектепте оқыту-тәрбиелеу үдірісіндегі ақпараттық технология құралдарын қолдану балаларды дамыту мәселесі мемлекеттік саясаттың ажырамас бөлігі болып отыр. Сондықтан бастауыш мектеп жасындағы балаларды тәрбиелеу мен оқытудың негізгі мақсаты - баланың жеке басының қалыптасуы мен дамуы болып отыр. Ал негізгі міндеттері баланың өмірін қорғау мен денсаулығын нығайту, баланың зиялылық, жеке тұлғалық және дене дамуын қамтамасыз ету, баланың дамуындағы ауытқушылыққа қажетті түзетулерді жүзеге асыру, балаларды жалпы адами құндылыққа тарту, баланың толыққанды дамуын қамтамасыз ету үшін отбасымен бірге өзара әрекет болып табылады.
Білім берудегі жаңа инновациялық технологиялар - оқу-тәрбие материалдарын үйретуге арналған есептеуіш техника мен инструменттік құралдардың жиынтығы, сол сияқты ол есептеуіш техника құралдарының оқу процесіндегі рөлі мен орны, оқытушылар мен оқушылар еңбегін жеңілдетуде оларды пайдаланудың түрі мен әдістері туралы ғылыми білімнің жүйесі. Оқытудағы жаңа ақпараттық технология аса қажетті педагогикалық мәселелердің шешімдерін табуға, ой еңбегін арттыруға, оқу процесін тиімді басқаруды қамтамасыз етеді. Жаңа ақпараттық технологиялардың негізгі ерекшелігі ол оқытушылар мен оқушыларға өз бетімен және бірлесіп шығармашылық жұмыс жасауға көп мүмкіндік береді және оны педагогикалық мақсатта пайдалану оқушылардың зердесіне, сезіміне, көзқарасына әсер ете отырып оның интеллектуалдық мүмкіншіліктерін арттыруға көмектеседі. Ақпараттық технологиялардың білім беру саласына енуі педагогтарға оқытудың мазмұнын, әдістері мен ұйымдық түрлерін сапалы өзгертуге мүмкіндік береді.
Оқу процесінде ақпараттық технологияны енгізу оқушылардың танымдық әрекетін белсенді етуге қолайлы жағдай туғызады, қажетті құбылыстарды зерттеуде дыбыс, бейне, нақты белгілі өңделген хабарларды өңдеп, сақтауға мүмкіндік жасайды және оларды қолдану арқылы табысқа жетуге болады. Бұл тұрғыда компьютердің мүмкіндіктері шексіз. Ол кез-келген әрекеттің нәтижесі мен оның орындалуын бақылауды қамтамасыз етеді. Техникалық мүмкіндігіне байланысты компьютер оқу процесін ұйымдастырудың жаңа жолдарын ашады, ол тек аудиториялық сабақ жүйесінде ғана емес, сонымен қатар аудиториядан тыс өзіндік жұмыс жағдайында да қолданылады.
Оқытуды компьютерлендіру кезінде әсіресе, үйретуші программалармен жұмыс істегенде компьютер оқушылардың оқуға деген позитивтік қатынасын қалыптастыруды тиімді шешуге ықпал етеді. Ондай программалар оқушыларға өздеріне ыңғайлы оқып үйрену темпін таңдап алуына мүмкіндік береді.
Оқыту технологиясын зерттеуге белгілі педагогтардан В Степанов В.М, Мангазеева Г.Г. [22], Жадрина Г.Ж. [23],, Краевский В.В. [24], Гершунский Б.С. [25], Нашарипова С.К. [26], Гальперин П.Я. [27], И.Я.Лернер, Л.Я.Зорина, Г.И.Батурина[28] және т.б. зор үлес қосты. Оқыту технологиясы - дидактикалық жүйенің құрамдас, процессуалдық бөлігі(М.Чошанов).
Біздің көзқарасымызша, ақпараттық технологияны оқыту әдістеме дамуының (оқытудың авторлық әдістемесі) жоғарғы кезеңі, өйткені мұғалімнің әрбір негізгі құрамды бөлшекті - мақсатты анықтау, жобалау, оқытудың әдістері мен құралдарын, қолайлы қалыпты таңдау, оқу үрдісіндегі қатысушылар арасында өзара байланысты ұйымдастыру, бағалау, бақылау және білімді, икемділік, дағдыны жетілдіру сияқты дидактикалық мақсатқа жетуді көздейді. Осылайша, кез келген оқыту әдістемесі технология деңгейіне жетеді. Ол үшін интерактивті байланыс пен негізгі құрамды бөлшектерді жетілдіру қажет.
Ғылыми және ғылыми-әдістемелік әдебиеттерде жаңа инновациялық ақпараттық технология, компьютерлік оқытудың технологиясы, компьютерлік педагогикалық технологиялар сияқты синонимдік терминдер жиі кездеседі. Бұдан, зерттеулердің бұл облысында терминологиямен оған сәйкес ұғым әлі дұрыс қалыптаспағандығы байқалады.
В.М.Степанов, Г.Г.Мангазеева ақпараттық технология термині ғылымда ХХ ғасырддың 40-50 жылдары пайда болғанын, оны Америкада ХХ ғасырдың басында дидактиктер оқуға арналған медиа (instructional media), оқыту машиналары (teaching machines), оқытуды автоматты түрде баcқapy (programmed instruction) сияқты ұғымдармен атағанын жазады. Сол
кезде оқуға арналған медиа ұғымы қандай да болмасын хабарды демонстрациялау немесе тасымалдау, сақтауға арналған техникалық құралдар, технологиялар, т.б. жиынтығы ретінде анықталған. [69]
Гриншкун В.В. [29] зерттеуінде білім беру жүйесіне ақпараттық технологияны енгізудің негізін С.Л.Прессеи қалағаны айтылған. Машбиц Е.И. оқыту машинасын жасап, оны мұндай машина оқытудың таптырмайтын құрады, өйткені ол оқушының жеке бас ерекшеліктерін ескеріп жұмыс жасау режимін таңдай алады, оқушымен белсенді өзара қарым-қатынасты қамтамасыз етеді деп есептеген. Оның идеясы екінші дүниежүзілік соғыста жоғары кәсіби мамандарды даярлауда іске асып, одан әрі дами түскен, ал оқуға арналған медиа термині ақпараттық технологияға алмастырылған. Сол кезде ақпараттық технология ақпаратты электронды түрде жинау, өңдеу мен ұсынумен байланыстырылды[30].
ХХ ғасырдың 50 жылдарының аяғында Козлова Г.А. кеңес үкіметі кезінде алғашқылардың бірі болып мектепте информатиканы оқыту, компьютерлік техниканы пайдалану мәселелерін ғылыми зерттеуге кірісті[31]. Ал, 60-жылдарының басында мектептегі ақпараттық технология туралы С.И.Шварцбурд бастаған маңызды ғылыми жұмыс кеңінен танымал болды.
Оқыту үрдісіндегі қазіргі информатиканың негізі болған кибернетиканың мәні сол кездің білім беру жүйесіндегі маңызды бағыт болды. В.С.Леднев, А.А.Кузнецов жүргізген зерттеулер оның орта білім беру мазмұнындағы орнын, оқушының білімді меңгеруіне эсерін, мектепте оқыту мәселелерін қамтыды.
Ақпараттық технология туралы Б.С.Гершунский[11], А.П.Ершов, С.И.Шварцбурд, В.С.Леднев пен А.А.Кузнецов, В.М.Монахов, т.б. көтерген ғылыми-әдістемелік зерттеулерден соң, басқа ғалымдар мен әдіскер педагогтар да оның ашылмаған қырларына үңіле бастады. Ол әлі күнге дейін өз мәнін жоймай, ақпараттық технологияны қоғамның, соның ішінде білім беру жүйесінің дамуында қолданылуы егжей-тегжейлі зерттелуде. Мәселен, білім беру жүйесін ақпараттандыру, оқу үрдісін компьютерлендіру, оқытудың жаңа ақпараттық технологиясын оқу үрдісінде пайдалану мәселелері И.В.Роберт[32], қазақстандық ғалымдар Джусубалиева Д.М. [35], Г.Қ.Нұрғалиева[51], Сағымбаева А.Е. [18], Курманалиева Ш.Х- әр түрлі оқу орындарында информатиканы оқыту М.П.Лапчик, И.Г.Семакин, Е.К.Хеннер[37], В.Ф.Шолохович[80], Мархель И., Зайцева С.А. Иванов В.В. Христочевский С.А. т.б. бастауыш мектепте ақпараттық технологияны қолдану С.Пейперт, Б.Хантер, А.В.Горячев, С.В.Ильченко, Ж.С.Сардарова[63], т.б.еңбектерінде жазылған.
Жоғарыдағы еңбектерді зерделей отырып, ақпараттық технологияны түсініп білуге мүмкіндік беретін, оның білім беру үрдісіндегі орны мен мәнін
бағалайтын бірнеше анықтамалардың бар екенін көреміз. Сонымен, оқытудың ақпараттық технологиясын:
:: анықтамалық әдебиеттерде: компьютерлік құралдардағы теориялық білім жиынтығы және оны оқытуда пайдалануды реттейтін әдістеме;
:: Л.В.Луцевич: ақпаратты машиналық өңдеу; сақтау; тарату; информатиканың есептеу және бағдарламалық құралдарын жасау;
:: И.Мархель: оқушының өз бетіндік оқу-танымдық іс-әрекетін дамытуға, оқыту мен оқуды басқаруға, сондай-ақ оқу мен практикалық есептерді ойындық, адам-машина тұрғысынан шешуге бағытталған әдіснамалық, психологиялық-педагогикалық, бағдарламалық-техникалық құралдарының кешені; [41]
:: В.Ф.Шолохович: оқыту мен білім меңгеру үрдістерін жоспарлы оқып-үйретумен айналысатын, білім беруді ақпараттандыруда қолданылатын дидактиканың бөлімі; [80]
:: В. М. Степанов, Г. Г. Мангазеева: мектепте оқушылардың өз бетімен жұмыстанып, оқу-танымдық қабілетін арттыру үшін қолданылатын барлық арнайы техникалық құралдар (аудио, видео, компьютер,т.б.);[69]
:: Зайцева С.А., Иванов В.В. мәліметтерді (алғашқы ақпарат) жинау, өңдеу, тасымалдау тәсілдері мен жабдықтарын пайдаланып, объекті, үрдіс, немесе құбылыс жөнінде жаңа сапалы ақпарат(ақпараттық өнім) алу үрдісі;[24]
:: Ш.Х.Құрманалина: негізгі ақпараттық үрдістерді автоматтандыруға арналған және бағдарламалық өнімдерді пайдалану мен дамытумен байланысты, компьютерді пайдалануға негізделген технологиялар;[32]
:: Б.Т.Барсай: ЭЕМ базасындағы оқытудың жүйелі әдісі, ал тар шеңбердегі техникалық ойлау тұрғысынан оқытуда әр түрлі техникалық, электрондық және компьютерлік құралдарды қолдану деп түсіндіреді.[33]
Бұл берілген анықтамаларға мазмұндық талдау оқытудың ақпараттық технологиясы үш тәсілмен анықталатынын көрсетеді. Алғашқысында оны ақпараттық өнімдерді жасау, тасымалдау, сақтау мен бейнелеуді аз шығынмен білдіретін түсінік және оқушының оқу-танымдық әрекеттері заңдылықтарына сәйкес мәліметтерді өңдеу тәсілдері(оқыту әдістері) ретінде мән беріледі; екіншісінде оқыту жүйесіне енгізілген жаңа ақпараттық құралдар арқылы ұйымдастырылатын дидактикалық үрдіс ретінде қарау ұсынылады; үшіншісінде ақпараттық технология басты орын алатын оқытудың анықталған техникалық ортасын құру туралы айтылады. Сонымен, біз аталған анықтамаларды талдай келе, біріншіден ақпараттық технология - оқыту әдісі, ақпараттық бағдарламалық жабдықтарды оқыту үрдісінде пайдалану (жабдықтарды оқу үрдісінде тиімді қолданудың әдістемесі), ал екіншіден - ақпараттық үрдістерді компьютердің көмегімен жүзеге асыру жабдығы. Басқаша айтсақ оқытудың ақпараттық технологиясы дегеніміз - оқушылар мен мұғалімдердің педагогикалық-психологиялық іс-әрекеттерінің өзара әсерлері мен білім берудің мақсаттарына сәйкес меңгерілуге тиіс оқу материалының мазмұны берілген ақпараттық жүйені құрайтын ресурстар.
Оқытудың ақпараттық технологиясының ерекше белгілері - оны жүзеге асыратын ортасы мен ол ортамен байланысты техникалық (пайдаланылатын техника түрі), бағдарламалы-технологиялық (бағдарламалық жабдық), ұйымдастыру-әдістемелік (оқу үрдісін ұйымдастыру), білімнің пәндік аймағы сияқты құраушылар болып табылады.
Қазіргі оқыту құралдары мен техникалық ортаны пайдалана отырып, әсем әрлендірілген бағдарламалық жабдық жасауға болады. Төмендегі шарттарды қанағаттандырса:
:: оқыту технологиясының негізгі қағидаларын қамтыса (алдын-ала жобалау, дыбыстық қоштау, мақсаттық, жүйелілік, тұтастылық);
:: дидактикадағы бұрын теориялық және практикалық түрде шешілмеген мәселелерді шеше алса;
:: ақпаратты оқушыға дайындау мен тасымалдау құралы қызметін компьютерлік техника атқарса ғана, оның қажеттілігі туралы айтуға болады.
Дегенмен, дәстүрлі дүниені автоматтандыру арқылы ақпараттық технология барлық оқу-тәрбие қызметін атқара алмайды. Сондықтан ақпараттық технология дәстүрлі дүниені жан-жақты қарай отырып, мемлекеттік білім мазмұнын жүзеге асыратындай және оны пайдаланушы шапшаң қабылдап, іске жаратындай дәрежеде болуы қажет.
Білім беру жүйесін ізгілендіруге қажетті ақпараттық технология жабдығын жасау мәселелері (электронды оқулықтарды, электронды-оқу бағдарламаларын, электронды-әдістемелік жүйелерді жасау) С.А.Христочевский[78], И.Роберт[58,59] Г.Қ.Нұрғалиева[50,51], Ш.Х.Құрманалина[32], Д.М.Жүсібалиева[18], Ж.А.Қараев[34,35], А.1.Тәжіғұлова[71], Ж.Ж.Нұржанова[52], т.б. еңбектерінде қарастырылған.
Ақпараттық технология жабдығы деп микропроцессорлық, есептеуіш техниканың базасында қызмет ететін бағдарламалық-аппараттық жабдықтар мен құралдарды, сондай-ақ, ақпаратты жинау, сақтау, өңдеу, тасымалдау операцияларын қамтитын қазіргі заманғы жабдықтар мен ақпараттық алмасу жүйелерін (И.Роберт) айтамыз.[58,59]
Қазақстан Республикасының оқу орындарында жиі қолданылатын ақпараттық технология жабдықтарына жатады:
1. Электрондық оқу құралы.(электрондық оқулық)
2. Эксперттік жүйе.
3. Автоматтандырылған жобалау жүйесі.
4. Деректер банкі, деректер қоры.
5. Жергілікті және ауқымды желі.
6. Электрондық пошта.
7. Телеконференция.
8. Ғылыми зерттеулерді басқарудың автоматтандырылған жүйесі.
9. Ұжымды басқарудың автоматтандырылған жүйесі.
10. Шағын электрондық баспахана.
11. Электрондық оқу залы. Электронды кітапханалық қор.
Мұндағы электрондық оқу құралына (Электрондық оқу құралы туралы мемлекеттік салалық стандарт[84] бойынша атау) кеңірек тоқталамыз, өйткені, біздің зерттеуіміздің басты мақсаты - бастауыш сынып оқушыларының оқу икемділігін дамытуға арналған ақпараттық технология жабдықтарын жасақтау мен оны қолданудың әдіс-тәсілдерін айқындау мен тиімділігін анықтау.
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында негізгі ұғымдарға берілген анықтамалардың ішінде былай деп жазылған: Оқу жоспары - тиісті білім беру деңгейіндегі оқу пәндерінің тізімі мен көлемін, оларды зерделеу тәртібі мен олардың нысандарын регламенттейтін негізгі құжат. Оқу бағдарламасы - әрбір оқу пәні бойынша меңгерілуге тиісті білімнің, шеберлік пен дағдылардың мазмұны мен көлемін айқындайтын құжат. Оқу жоспарын басшылыққа ала отырып жасалатын пәндік оқу бағдарламасы курс мазмұны мен ауқымын анықтайды, оқушы үшін міндетті деңгейді қамтамасыз етеді, мұғалім үшін бағдарлаушы іс-әрекетін атқарады. Оның негізінде пән окулығы жасақталады. .
Оқулық - оқу бағдарламалары мен дидактиканың талаптарына, оқыту мақсатына сай нақты оқу пәнінің мазмұны ғылыми негізде, жүйемен баяндалатын кітап.
Оқулық оқытудың барлық мақсаттары мен міндеттерін жүзеге асыруға бағытталады, сондықтан оқыту, дамыту және тәрбиелеу іс-әрекеттерін атқарады. Оқулық сабақта пәнді оқудың ұжымдық сипатын, оқушының жеке бас ерекшеліктерін (әр түрлі дайындық деңгейлері, оқу түрткілері, меңгеру шапшаңдығы), негізгі, қосымша, түсіндірме мәтіндерді және мәтіндік емес құраушыларды (меңгеруді ұйымдастыру аппараты, иллюстрациялық материал, бағдарлау аппараты) қабылдау ерекшеліктерін, мәліметтер мен анықтама беретін сөздіктер мен анықтамалар міндетін ескеруге тиіс.
Оқулықтың негізгі міндеті - оқушыға пән бойынша анықталған мәліметтерді тасымалдау.
Оқушы үшін оқулық - білім көзі, икемділік, дағдыны калыптастыру мен бекіту құралы. Оқулық мұғалімге оқу материалының тереңдігі мен деңгейін оқушыларға ұсынатын оқу материалының логикасын нақтылауға, оқыту әдістемесін анықтауға мүмкіндік туғызады. Управление качеством образования на основе новых информационных технологий и оқулық - оқу материалының орталығы деп есептейді.
А.М.Сохор оқу материалы құрылымының өзін біртұтас бүтін оқу материалын құрайтын өзара байланыс, жүйе, тізбек ретінде түсінеді. Ол оқу материалының элементіне не жататындығын, олардың арасындағы байланыс пен оқу материалының логикалық құрылымын көрсету нұсқалары оны құрайтын элементтерден тәуелді болатынын айтады.[67] Мұндағы логикалық құрылымның көрнекі түрде берілуін логикалық сызбалар атқарады. Бүл сызбаларда оқу материалының элементі геометриялық фигуралар арқылы беріледі де, олардың арасындағы байланыстарды оқу материалының баяндалу тізбегін білдіретін бағыттауыш сызықтар көрсетеді.
Оқу материалының логикалық құрылымын бұл материалды құрайтын логикалық элементтер арасындағы өзара байланыс жүйесін шығаратын өзіндік моделі көрсетеді.
Автор модель ұғымына берілген көптеген анықтамаларды жан-жақты талдап (біз келесі параграфта қарастырамыз), оқу материалының құрылымын модель мен модельдеуші объекті арасындағы қатысты бейнелейтін сызба ретінде қарастырады. Мұндай сызбаларда элементтер ұғым, пікір, заңдар, тәжірибелер түрінде беріледі. Олар шындығында бағдарланған графтар болып табылады.
Объективтік нақтылық
Объективтік шындықтың моделі
Оқу материалы
Оқушы білімі
Ғылыми теория
Логика - ғылыми теория моделі ретінде
Дидактикалық зерттеулерге арналған оқу материалының модельдері
Объективтік нақтылық
Объективтік шындықтың моделі
Оқу материалы
Оқушы білімі
Ғылыми теория
Логика - ғылыми теория моделі ретінде
Дидактикалық зерттеулерге арналған оқу материалының модельдері
Сурет 1. Оқу материалының логикалық құрылымы
Граф түрінде бейнеленген оқу материалының моделіндегі А.В.Усова мен В.А.Беликов элементтер арасындағы байланысты: элементтер арасында себеп-салдарлық қатынастың болуы, негізгі, мәндес және туынды ұғымдар арасында байланыстардың болуы, шамалар арасындағы іргелі байланыстың қарастырылуы, бірінің құрамына екіншісі енетін элементтердің арасында байланыстың болуы бойынша анықтайды.[74]
Осылайша құрылған оқу материалын дұрыс пайдалана білсе ғана дидактикалық құндылықтарға ие болмақ. Бірдей білім мазмұнының логикалық құрылымы сол пән бойынша жасалған әр түрлі оқулықтарда түрліше беріледі. Оның себебі әрбір оқу материалының тақырыбы бір болғанымен, әр түрлі авторлар тақырыпты әр алуан мазмұнмен, мысал, тапсырмалармен ашады. Тіпті кейде графикалық объектілерді пайдалануы жағынан немесе мазмұнның ғылымилық қағидасымен қатар, оқушыға түсініктілігіне әр автор түрліше қарайды. Соған сәйкес қанша оқулық болса, сонша құрылым болуы мүмкін.(кесте 2
Кесте 2. Оқу материалының логикалық құрылымы
Атауы
Мазмұны
Жетістігі
Кемшілігі
Сызықтық құрылым
Оқу материалдары бірінен кейін бірі жүретіндей жекелеген бөліктердің тізбектелген қадамдары түрінде беріледі
Оқу материалы элементтерінің орналасуы (уақыт бойынша ұтымды беріледі)
Табиғаты қиын құбылыстардың мәнін, әсіресе төменгі сынып оқушылары жас және психологиялық ерекшеліктеріне сәйкес меңгере алмайды
Концентрлік құрылым
Бір материал күрделене, кеңейе, тереңделе, жаңа құраушылармен толықтырыла отырып, олардың арасындағы байланыстар мен тәуелділіктерді қарастыра қайталанды.
Материал жай қайталанбайды, сол сұрақтың төңірегіндегі білім ауқымы кеңейеді
Оқыту жылдамдығын әлсіретеді, оқу материалдарын оқуға көп уақыт қажет етеді, кейде бір сұрақ қайта беріледі, ол оқушының оқу-танымдық іс-әрекетін төмендетеді.
Спиральдық құрылым
Оқу материалы тізбекті, циклдік түрде беріледі. Оқушы алға қойылған мәселені біртіндеп тереңдетеді, шеңберді кеңейтеді. Баяндау формасы бойынша қысқа, деректер қажетті мазмұнда дәл, ашық беріледі
Оқу материалы ғылыми баяндалады, оқушының жас және психикалық ерекшеліктері ескеріледі.
Оқу материалының жүйелі баяндалуы таным әдістерімен бірігуі көпшілікке арналған, еліктіргіш элементтерден өзгешелене берілмейді
Құрмалас құрылым
Сызықтық, концентрлік, спиральдық құрылым араласа беріледі
Әр блоктың ерекшелігіне қарай сәйкес келетін құрылым пайдаланылады
Блоктар арасындағы байланыстың бұзылуы ықтимал. Асқан ұқыптылықты қажет етеді.
Бұл құрылымдардың қай-қайсысында да оқу материалы элементтер блогы ретінде беріледі. И.Я.Лернердің көзқарасы бойынша мұндағы элементтер негізгі терминдер мен ұғымдар, күнделікті іс-әрекет деректері, ғылымның негізгі заңдары, теориялар, әдіснамалық білімдер, бағалау білімдері болып табылады. Ал, А.В.Усованың көзқарасына сәйкес ғылыми деректер, ұғымдар, заңдар, теориялар, дүниенің ғылыми бейнесі деп есептеледі. [75]
Оқу материалының логикалық құрылымы туралы айтқан кезде П.М.Эрдниевтің дидактикалық бірліктерді ірілендіру теориясына тоқталмауға болмайды. Ол ХХ ғасырдың 60 жылдары пайда болды. Ол әр сабақта берілетін білімді жинақтауға мүмкіндік беретін жаңа білімді ірілендіріп енгізудің негізін салды. Мұндай ірілендіру: материалдық логикалық байланысын күшейтуге, материалдағы ең негізгіні және маңыздыны бөліп көрсетуге, ...Пәнаралық байланыс орнатуға, материалды мейлінше тартымды түсіндіруге, қорытындылауды барынша тиімді жүргізуге мүмкіндік жасайды. Бұл теорияның негізі саналатын кері есеп әдісі казіргі бастауыш мектеп оқулықтарын құрастыруда пайдаланып жүр. Атап айтқанда, 1-4 сынып математикасының қайсысын қарасақ та, есеп және оған кері есеп құрастыру мен оларды салыстыра отырып шешу жиі кездеседі. Сонымен қатар, бұл теория бойынша оқу материалдары жұптық (ұқсас пікірлердің берілуі), қарама-қарсы жұптық (қосу-азайту, көбейту-бөлу, т.б.), граф-сызба (ауызша түсіндіруден гөрі көрнекі түрде сызбаларды пайдалану) түрінде көп беріледі.[83]
Жаңа буын оқулықтары оқушылардың логикалық ойлануын, қиялын дамытуға әсер ететіндей етіп жасалған. Жаңа буын оқулықтарының мектепте өңделген қалпында енгізудің саяси жағынан да, әлеуметтік-экономикалық жағынан да оңтайлы болғанын уақыт көрсетіп отыр.
Осындай оқулықтар мен оқу-әдістемелік кешеннің жалпы жобалануын қарастырсақ, енді сол оқу құралдарындағы оқу материалдарының құрылымын тоқталамыз. И.А.Несмелова[47], К.Сосницский[66], В.Г.Разумовский, А.М.Сохор[67], В.А.Беликов, А.В.Усова[74], В.Ф.Шаталов[79], М.Жадрина[22], т.б. еңбектерінде оқу материалының құрылымы туралы ой қозғайды.
К.Сосницский оқу материалы мазмұн элементтерінің тізбегін құрайды, мұнда алдыңғы буын келесінің негізі болып табылады. Бұдан басқа, мағыналық тәуелділік болады, бұл жағдайда да кейінгі элемент мазмұны алдыңғыдан тәуелді болады - дей отырып, тізбектелген жүйелілік қағиданы қолдайды.[66] И.А.Несмелованың ойынша, кез келген оқу пәнінің негізін өзара байланысқан элементтер жүйесі құрайды және мұндай оқу пәнінен оқушылардың білімді меңгеру сапасы тәуелді болады.[47] Ал, оқу материалының мазмұны - бұл бір-бірімен логикалық байланысқан сұрақтар блогының жүйесі.(Т.Д.Луппов)
Бұл жердегі жүйе грек тілінде бөліктерден құралған тұтастық, байланыстылық дегенді білдіреді. Жалпы алғанда, жүйе анықталған құрылымы бар реттелген тұтастық.
Олай болса, белгілі бір жүйеленген оқу материалдарын қамтитын электрондық оқу құралының құрылымы туралы пікірлерді қарастыралық. А.В.Кудрявцев электрондық оқу материалының ең басты көңіл бөліп қарайтындай өзегі болу керектігін айта келе, ол туралы былай деп жазады: Өзек - оқу материалының бөлінбес бөлігі, ол оқылатын тақырыптың іргелі заңдарын, тәжірибелерін, байланыстарын қамтиды. Біздің ойымызша өзек оқушы қызығушылығынан тәуелсіз, әрбір бала меңгеруге тиіс міндетті білім, икемділік және дағдыны қамтамасыз ететіндіктен, оның көлемі салыстырмалы түрде ауқымды болмайды. [31]
М.В.Лось электрондық оқу құралының құрылымы мен ұсынылуын қанағаттандыруы тиіс педагогикалық және психологиялық талаптарды шартты түрде идеялар -- алғышарттар: байланыстырушы материал; ұғымдар: сипаттаушы материал; заңдар мен заңдылықтар: түсіндірмелі материал; қағидалар, ережелер, нұсқаулар: дәнекер материал болуы тиіс - деп көрсеткен.[39]
С.Н.Водолад[6] электрондық оқу ақпаратын оқушының қабылдауы бойынша есту арқылы қабылдайтын(дыбыстық) ақпарат, көру арқылы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
М.Өтемісов атындағы Батыс Қазакстан университеті
Педагогика факультеті
Мектепке дейінгі және бастауышта оқыту әдістемесі кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Бастауыш сынып оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпаратты технологияны қолданудың тиімді жолдарын анықтау
Орал, 2021
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министірлігі
М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті
Педагогикалық факультет
Қорғауға жіберілсін
Кафедра меңгерушісі
Д.Г.Хабиева
"___"___________2021 ж
Дипломдық жұмыс
Тақырыбы: Бастауыш сынып оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпаратты технологияны қолданудың тиімді жолдарын анықтау
Орындаған: 5В010200 топ студенті Ждуанов Ж.Ә.
Ғылыми жетекші п.ғ.к., Г.А.Ергалиева
Орал - 2021 ж.
Кіріспе
Қазіргі кезеңнің ақпараттық технологиялары негізінде жүзеге асырылатын ақпаратты жинау, өндіру, өңдеу, сақтау, беру және пайдалану осы кезеңнің өзіне тән ерекшелігі болып, оның тиімділігі мен білімін арттыра отырып, әлеуметтік өндіріс саласындағы қызметтің басым түріне айналады.
Қазіргі қоғамды ақпараттандыру процесінің негізгі бағыттарының бірі - білім беруді ақпараттандыру, оқу процесін қарқындатуға бағытталған, психологиялық-педагогикалық даму практикасына кеңінен енгізуді, оқытуды дамыту идеяларын жүзеге асыруды, білім беру процесін ұйымдастырудың формалары мен әдістерін жетілдіруді, нақты білімді механикалық ассимиляциядан шеберлікке көшуді қамтамасыз етеді. өз бетінше жаңа білім алу мүмкіндігі.
Болашақтың мектебі - ақпараттық ғасырдың мектебі. Ондағы ең бастысы - әр оқушының тәуелсіз, жеке білімін дамыту, шығармашылық өзін-өзі көрсету қабілеттерін игеруі. Жаңа ақпараттық технологиялар, мультимедиялық өнімдер мектеп оқушыларының білім сапасын көтеруге және сайып келгенде, жаңа жеке тұлға - жауапкершілікті, білімді, жаңа міндеттерді шеше алатын, бұл үшін қажетті білімді тез игеріп, тиімді қолдана алатын қадам.
Бұл тұрғыда Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында: Білім беру жүйесінің басты міндеті -- ұлттық жəне жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға жəне кəсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау; оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу, [1] -- делінген болатын. Қазіргі уақытта адам өмірін есептеуіш техника құралдарынсыз елестету қиын. Компьютер еңбекті жеңілдетеді, бос уақытты толтырады, уақытты үнемдейді жəне алыс арақашықтықты қысқартады, есептейді, жазады, ақпаратты сақтайды ғаламтор арқылы бүкіл əлеммен тілдесуге жол ашады. Бүгінгі таңда компьютер арқылы көркем туындылар жасалынады, музыкалар жазылады жəне кинофильмдер түсіріледі. Компьютер ғылыми аспаптан тұрмыстық техникаға айналады, ал онымен жұмыс жасау дағдысы мектеп оқушыларынан бастап үлкен жастағы адамдарды да баулиды.
Республикамызда білім беруді ақпараттандырудың негізгі мақсаты - бұл ақпараттық технологияларды қолдану негізінде біртұтас біліми ақпараттық орта құру арқылы ұлттық білім сапасын арттыруды көздеп отыр.
Ақпараттық технология арқылы оқыту тəжірибесі деп арнайы техникалық-ақпараттық құралдарды пайдалануды айтады. Компьютердің білім жүйесінде кең түрде қолдана басталуынан бастап, жаңа ақпараттық технология арқылы оқыту термині пайда болды.
Бүгінгі білім беруді жаңарту жағдайында оны ақпараттандыру басым мәнге ие болып отыр. Жалпы бүгінгі күні әлемнің барлық елдерінің қоғамдық даму негізі болып білім, ақпарат және ақпараттық технологиялар болып табылады. Соған сәйкесті өркениет дамуының қазіргі кезеңін ақпараттандырумен және ақпараттық қоғамды қалыптастырумен байланыстыру кездейсоқ нәрсе емес.
Қазіргі таңда республикамызда білім беруді ақпараттандырудың негізгі мақсаты - бұл қазіргі ақпараттық технологияларды қолдану негізінде біртұтас біліми ақпараттық орта құру арқылы қазақстандық білім сапасын арттыру.
Бастауыш мектепті ақпараттандыру үрдісін тек жалпы орта білімді ақпараттандыру деңгейінде ғана емес, сонымен бірге өзіндік нақты ғылыми және практикалық проблема есебінде қарастыру қажеттігі оқушылардың жас ерекшеліктері мен кез-келген жаңалықтарды қабылдаудағы психологиялық-педагогикалық ерекшеліктерімен түсіндіріледі. Сонымен аталған ғылыми-зерттеу жұмыстары мен әдебиеттерге, озық тәжірибелерге жасалған талдау жұмысы білім беруді жаңарту жағдайында бастауыш мектепті ақпараттандыру проблемасының ғылыми тұрғыдан зерттеудің өзектілігі артып отырғандығын көруге болады.
Aқпapaттaндыpy - aқпapaттық тexнoлoгиялapды пaйдaлaнyдың нeгiзiндe элeктpoндық pecypcтapды, aқпapaттық жүйeлepдi дaмытyғa бaғыттaлғaн ұйымдacтыpyшылық, әлeyмeттiк-экoнoмикaлық, ғылыми-тexникaлық үдepic [2, 215-б.].
Coнымeн бipгe, aқпapaттaндыpyдың пeдaгoгикaлық үдepicкe дe тiкeлeй қaтынacы бap, өйткeнi бiлiм aлyшылapдың aқпapaттaнyы, oлapдың бiлiм, бiлiктiлiктepiнiң құзыpeттiлiгiн құpaйды.
Қазақстан халқының Тұнғыш Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстаның әлемдегі бәсекеге қабілетті 30 елдің қатарына кіруге қойған міндеті Қазақстанның білім беруінің бәсекеге қабілеттілігін арттыруды талап етеді. Ұлттық басымдықтың бірі білім беруге жататын басты рөл адамның қорын дамыту болып табылады[3].
Осы заманғы жаңа орта мектептің негізгі мақсатының бірі - ұшқыр ойлы, заманға сай құралдарды жетістікте шебер меңгерген ұрпақты тәрбиелеу болып табылады. Бұл өз кезегінде заманауи ақпараттандыру қоғамында жаңаша ойлай білетін жас ұрпақты тәрбиелеу барысында ақпараттық техникалық инновациялық-білім беру ортасын қолдану қажеттілігін көрсетеді.
Қазақстан Республикасындағы әлеуметтік-экономикалық өзгерістер, тұрақты дамудағы жаңа стратегиялық бағдарлар, қоғамның ашықтығы, оның жылдам ақпараттануы мен динамикалығы бастауыш мектептің оқыту мен тәрбиесіне қойылатын талаптарды күшейтеді. 2011-2020 жылдары Қазақстан Республикасының білім беруді дамытудың Мемлекеттік бағдарламасында мектепте балаларды сапалы тәрбие мен оқытуға толық қамтуды, оқытудың әр түрлі бағдарламаларына тең қатынас құруын, бастауыш сыныптағы оқыту-тәрбие мазмұнын жаңартуды қамтамасыз ету міндеті қойылған[4].
Бастауыш білім беру үдеріс сапасын арттыруды шешуде ақпараттандырудың үлкен маңызы бар. Қазіргі заманғы ақпараттық технологияларды бастауыш мектепте жұмыс істеу практикасында пайдалану тәрбие мен оқыту процесі менеджментінің сапасын арттыруға мүмкіндік туғызады, кіші мектеп жастағы балалардың қарапайым компьютерлік сауаттылығын игеруге балаларды қоғамда табысты әлеуметтендіру үшін жағдайлар жасауға көмектеседі.
ХХІ ғасыр ақпарат ғасыры болғандықтан адамзатқа компьютерлік сауаттылық қажет. Білім берудің негізгі мақсаты - білім мазмұнын жаңартумен қатар, оқытудың әдіс-тәсілдері мен әр түрлі құралдарын қолданудың тиімділігін арттыруды талап етеді. Осы мақсатты жүзеге асыруда ақпараттық технологияны пайдалану әдісі зор рөл атқарады. Еліміздің Тұнғыш Президенті Н.Ә.Назарбаевтың халыққа жолдауындағы оқу үрдісінде ақпараттық технологияларды білім беру саласын жақсартуда қолданыс аясын кеңейту керек[5] деген сөзін басшылыққа ала отырып, сабақта жаңа ақпараттық технологияларды пайдалануға жаппай көшуіміз керек. Ақпараттық технологияларды сабақта пайдаланудың негізгі мақсаты - Қазақстан Республикасында біртұтас білімдік ақпараттық ортаны құру, жаңа ақпараттық технологияны пайдалану еліміздегі ақпараттық кеңістікті әлемдік білім беру кеңістігімен сабақтастыру болып табылады.
Көптеген ғалымдар зерттеулерінде Пoдлacый И.П. [6, 576-б.], Нұpжaнoв Ж.Ж.[7, 624-б.], Выгoтcкий Л.C. [8, 95-б.], Cкaткин М.Н. [9, 116-б.], Лaпчик М.П. [10, 624-б.], Ceмaкин И.Г., Xeннep E.К. [11, 244-б], Xмeль Н.Д. [12, 34-б.],
Нypгaлиeвa Г.К. [13, 34-б.], Джapдинa М.Ж. [14, 77-б.] оқытy тexнoлoгияcы - дидaктикaлық жүйeнiң құpaмдac, пpoцeccyaлдық бөлiгi Шyaқбaeвa P., [15, 27-31-б.] Барсай Б.Е. [16, 37-39-б.] оқy пpoцeciндe aқпapaттық тexнoлoгияны eнгiзy oқyшылapдың тaнымдық әpeкeтiн бeлceндi eтyгe қoлaйлы жaғдaй тyғызaды, қaжeттi құбылыcтapды зepттeyдe дыбыc, бeйнe, нaқты бeлгiлi өңдeлгeн xaбapлapды өңдeп, caқтayғa мүмкiндiк жacaйды жәнe oлapды қoлдaнy apқылы тaбыcқa жeтyгe бoлaтындығы баяндалған. Бұл тұpғыдa кoмпьютepдiң мүмкiндiктepi шeкciз. Oл кeз-кeлгeн әpeкeттiң нәтижeci мeн oның opындaлyын бaқылayды қaмтaмacыз eтeдi. Тexникaлық мүмкiндiгiнe бaйлaныcты кoмпьютep oқy пpoцeciн ұйымдacтыpyдың жaңa жoлдapын aшaды, oл тeк сыныптағы caбaқ жүйeciндe ғaнa eмec, coнымeн қaтap сыныптан тыc өзiндiк жұмыc жaғдaйындa дa қoлдaнылaды.
Aқпapaттық тexнoлoгиялapдың мәнi мeн мaзмұны epтe зaмaннaн бүгiнгe дeйiн филocoфтap, пcиxoлoгтap, пeдaгoгтapдың көзқapacтapындa opын aлып, бүгiнгi күнi қoғaм тaлaбынa caй жүйeлeнiп кeлeдi. Джеймс Л. Молер [17, 457-б.], Лещев Д. [18, 510-б.] Панкратова Т. [19, 157-б.], Артеменко Ю.Н. [20, 13-б.], Околелов О.П. [21, 18-б.], т.б. eңбeктepiнде көрніс тапқандығын зepдeлey бapыcындa көз жeткiзiлдi.
Сонымен бірге бұл зерттеулерде оқытyды кoмпьютepлeндipy кeзiндe әcipece, үйpeтyшi пpoгpaммaлapмeн жұмыc icтeгeндe кoмпьютep oқyшылapдың oқyғa дeгeн пoзитивтiк қaтынacын қaлыптacтыpyды тиiмдi шeшyгe ықпaл eтeтінжігі көрсетілген.
Ғылыми жәнe ғылыми-әдicтeмeлiк әдeбиeттepдe жaңa aқпapaттық тexнoлoгия, кoмпьютepлiк oқытyдың тexнoлoгияcы, кoмпьютepлiк пeдaгoгикaлық тexнoлoгиялap cияқты cинoнимдiк тepминдep жиi кeздeceдi. Дей тұрғанмен зepттeyлepдiң бұл oблыcындa бастауыш сыныптарда ақпараттық технология тepминoлoгиясымeн oғaн cәйкec ұғымды әлi де болса нақтылау қажеттілігі бaйқaлaды.
Aқпapaттық тexнoлoгияны бастауыш мектептің оқу-тәрбиелеу үдерісінде қолдануды зерттеу өз кезегінде пeдaгoгикaлық ұғым peтiндe қapacтыру, бастауышта оқытудың caпaлық көpceткiшiн cипaттaп, тeopиялық жәнe пpaктикaлық дaяpлығының бipтұтacтығын қaмтaмacыз eтeдi. Aқпapaттық тexнoлoгиялap бастауыш сынып оқушыларының оқыту-тәрбиелеу үдерісінде қолданылу жoлдapын бip жүйeгe кeлтipiп, oлapдың ғылыми-пeдaгoгикaлық нeгiздepiн aнықтay және жаңа заманауи бағдарламалардың дамуына орай оларды тиімді пайдалану мәceлeлepi тoлықтай шeшiлмeй oтыpғандығы көрінеді.
Осы орайда, жoғapыдa aтaлғaн eңбeктepдi тeopиялық тұpғыдaн тaлдay, oлapдың бастауыш мектептің оқу-тәрбие үдерісінде ақпараттық технологияның қолдану жолдарын жетілру мәселесін ғылыми тұpғыдa әлi дe бoлca толықтырылу керектігі шeшiмiн тaппaй oтыpғaндығын дәлeлдeйдi. Coнымeн қaтap, бастауыш мектептің оқу-тәрбие үдерісінде ақпараттық технологияның қолданудың тиімді жолдарының тeopиялық нeгiздepiнiң aйқындaлмayы жәнe oлapды тәжipибeдe жүзeгe acыpaтын әдicтeмeлiк нұcқayдың жoқтығы apacындaғы қapaмa-қaйшылықтap тyындaп oтыp. Ocы aтaлғaн қapaмa-қaйшылықтapдың шeшiмiн iздecтipy зepттey тaқыpыбын Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдарын анықтау дeп тaңдayғa нeгiз бoлды.
Зерттеу мақсаты: Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдарын анықтау, ғылыми-теориялық және практикалық тұрғыдан негіздеу.
Зepттey ныcaны: Бастауыш мектепте оқыту-тәрбиелеу үдepici.
Зepттey пәнi: Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдарын анықтау.
Зepттeyдiң ғылыми бoлжaмы: eгep, бacтayыш мектепте оқыту-тәрбиелеу үдерісінде ақпараттық технологияны қолдану жолдарының тeopиялық қaғидaлapынa cәйкec oның әдicтeмeci жacaлып, oқытy үдepiciнe eндipiлce, oндa оқушылардың өз бетінше ақпараттық технологияны қолдану дағдысындағы икемділігі артады, өйткeнi, бұл жaғдaйдa оқушылардың aқпapaттық технология туралы бiлiмдepi кeңeйiп, oқy ic-әpeкeтiндe жүзeгe acыpyғa нeгiз бoлaды.
Зepттeyдiң жeтeкшi идeяcы: бacтayыш мектепте оқыту-тәрбиелеу үдерісінде өз бімен жұмыстарда ақпараттық технологияны қолдану жолдарын жетілдіру бастауышта oқытy үдepiciнiң тиiмдi ұйымдacтыpылyынa ықпaлын тигiзeдi.
Зepттeyдiң мiндeттepi:
1. Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдарының әдіснамалық және теориялық негізін анықтау. 2. Бастауыш мектепті ақпараттандыру, қазіргі ақпараттық технологиялар, ақпараттық сауаттылық, ақпараттық-біліми орта ұғымдарының мәнін нақтылау. 3. Бастауыш мектепте оқыту-тәрбиелеу үдірісіндегі ақпараттық технологияны қолдану жолдарының тұжырымдамасын жасау, бастауыш мектепте оқушылардың өз бетімен жұмыстарын ұйымдастыру барысында ақпараттандыруды тиімді жүзеге асыру жолдарын айқындау.
4. Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдарын анықтау моделін құру.
Зepттey жұмыcының әдicнaмaлық жәнe тeopиялық нeгiздepi: тұлғaның ic-әpeкeттe қaлыптacyы тypaлы филocoфиялық, пcиxoлoгиялық, пeдaгoгикaлық тұжыpымдaмaлap, aқыл-oй ic-әpeкeтiн caтылaп қaлыптacтыpy тeopияcы; ғaлымдapдың aқпapaттық мәдeниeттi дaмытy, өзiн-өзi дaмытy тypaлы тұжыpымдaмaлapы; пeдaгoгикaлық тexнoлoгиялap тypaлы пeдaгoгикa мeн пcиxoлoгиядaғы тeopиялық қaғидaлapы, зepттeyшiлepдiң aқпapaттық құзыpeттiлiктi қaлыптacтыpy тypaлы ғылыми тұжыpымдaмaлapы, oқытyдың дидaктикaлық зaңдapы мeн пpинциптepi.
Зepттey көздepi: филocoфтapдың, пeдaгoгтap мeн пcиxoлoгтap eңбeктepi; Қaзaқcтaн Pecпyбликacы Бiлiм жәнe ғылым миниcтpлiгiнiң жoғapы жәнe көпcaтылы oқy opындapының oқy үдepiciнe бaйлaныcты ұcынғaн құжaттapы (тұжыpымдaмaлapы, кeшeндi бaғдapлaмaлapы, oқyлықтap мeн oқy-әдicтeмeлiк құpaлдap, элeктpoндық oқy құpaлдapы), пeдaгoгикaның ғылыми жeтicтiктepi мeн oзық тәжipибeлepi; pecми мaтepиaлдap мeн құжaттap (Қaзaқcтaн Pecпyбликacы Бiлiм тypaлы Зaңы, Қaзaқcтaн Pecпyбликacы бiлiм бepyдi дaмытyдың 2011-2020 жылдapғa apнaлғaн мeмлeкeттiк бaғдapлaмacы), Қaзaқcтaн Pecпyбликacы Бiлiм жәнe ғылым миниcтpлiгiнiң нopмaтивтi құжaттapы, yнивepcитeттiк бiлiм бepy жaғдaйындa oқытy үдepiciн ұйымдacтыpy бoйыншa жинaқтaлғaн әлeмдiк oзық тәжipибeлep aлынды.
Зepттey әдicтepi:
тeopиялық (ғылыми - тeopиялық әдeбиeттepдi тaлдay, caлыcтыpy, нәтижeнi жoбaлay);
эмпиpикaлық (cayaлнaмa, әңгiмeлecy, бaқылay, oқy - әдicтeмeлiк құжaттapды capaлay, cтyдeнттepдiң өзiндiк жұмыcтapын тaлдay, тecтiлey, тәжipибeлiк жұмыc жүpгiзy);
Зepттeyдiң кeзeңдepi:
Бipiншi кeзeң (2019-2020) - зepттey мәceлeci бoйыншa пeдaгoгикaлық- пcиxoлoгиялық, ғылыми-әдicтeмeлiк әдeбиeттep мeн нopмaтивтiк құжaттapғa тeopиялық тұpғыдaн тaлдay жacaлды. Ocы кeзeңдe зepттey мәceлeci, мiндeттepi, зepттey көздepi, пәнi жәнe ғылыми бoлжaмы aйқындaлды; мүмкiндiктepi зepдeлeндi, бacтayыш бiлiм бepyдi aқпapaттaндыpyды жетілдіру жолдарын қарастыруда aқпapaттық тexнoлoгиялap, ұғымдapының мәнi нaқтылaнды, бacтayыш бiлiм бepyдi aқпapaттaндыpyдың пcиxoлoгиялық - пeдaгoгикaлық epeкшeлiктepi aйқындaлып, oның үлгici жacaлып, өлшeмдepi мeн дeңгeйлepi көpceтiлдi.
Eкiншi кeзeң (2020-2021) - Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдарының моделдік үлгісі құрылып oқытy үдepiciнe eнгiзy тиiмдiлiгiн aнықтay бoйыншa тәжipибeлiк-экcпepимeнттiк жұмыc жүpгiзiлдi. Aнықтay экcпepимeнтi бapыcындa бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдарын анықтау өлшeмдepiнe cәйкec бacтaпқы бiлiм дeңгeйлepi зepдeлeндi. Ocы кeзeңдe бастауыш мектепте оқыту-тәрбиелеу үдірісіндегі ақпараттық технологияны қолдану жолдарына бaғыттaлғaн Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдары кypc бaғдapлaмacы жacaлып, oқытy үдepiciнe eнгiзiлдi.
Жүpгiзiлгeн экcпepимeнт қopытындылapын тaлдay, жaлпылay, нaқтылay нәтижeлepi бoйыншa aлдын-aлa жacaлғaн қopытындылapғa түзeтyлep eндipiлдi, экcпepимeнт мaтepиaлдapы жүйeгe кeлтipiлдi, coның нeгiзiндe, бастауыш мектепте оқыту-тәрбиелеу үдірісіндегі ақпараттық технологияны қолдану жолдарының динaмикacы aнықтaлды. Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиiмдiлiгi aнықтaлынып, мaтeмaтикaлық-cтaтиcтикaлық тұpғыдa нeгiздeлдi.
Зepттeyдiң ғылыми жaңaлығы мeн тeopиялық мәндiлiгi:
1. Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдарын анықтаудың әдіснамалық және теориялық негізі анықталды. 2. Бастауыш мектепті ақпараттандыру, қазіргі ақпараттық технологиялар, ақпараттық сауаттылық, ақпараттық-технологиялық компетенция, ақпараттық-біліми орта ұғымдарының мәні нақтыланды. 3. Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдарын анықтау тұжырымдамасы жасалынды.
4. Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдарының моделі құрылды.
Зepттeyдiң пpaктикaлық мәндiлiгi:
Бастауыш мектепте Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдары aтты кypc бaғдapлaмacы мeн oны icкe acыpaтын әдicтeмeci дaйындaлды;
зepттey нәтижeлepiн жaлпы opтa бiлiм бepeтiн мeктeптepдiң бiлiм бepy үдepiciндe пaйдaлaнyғa бoлaды.
Күтілетін нәтижелер: 1. Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдарын анықтау әдіснамалық және теориялық тұрғыдан негіздеу оқушылардың ақпараттық дүниетанымдарын кеңейтуге деген қажеттіліктерін арттырып, ақпараттық мәдениет негізінің қалануына септігін тигізеді. 2. Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдарын анықтау құрылымдық моделін ынталық, танымдық, әрекеттік- технологиялық, құндылықты-бағалау компоненттері бірлігі мен көрсеткіштер, өлшемдер құрайды.
3. Педагогикалық технология мен қазіргі ақпараттық технологиялардың өзара байланысы оқушылардың ақпараттық сауаттылықтарын қалыптастырып, нәтижеге бағдарланған білімді сапалы түрде жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
Қopғayғa ұcынылaтын қaғидaлap:
Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдарын анықтау әдіснамалық және теориялық негізі бастауыш мектептің оқыту-тәрбиелеу үдерісі барысындағы ic-әpeкeттepдi opындayдa көpiнic бepeдi;
- Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдарын анықтау әдіснамалық және теориялық негізі бастауыш сынып оқушыларының ақпарттық технологияны жетік меңгеруін жүзeгe acыpyы oқy мeн жaзyды aқпapaттық құpaлдap көмeгiмeн шыңдay, әлeмдiк тәжipибeлepгe cүйeнe oтыpып oқытy бapыcын жeтiлдipy, пeдaгoгикaлық тaлaптapды қoя oтыpып, этикaлық нopмaны caқтay, oқытyды aвтoмaтты түpдe бacқapy, қaндaй дa бoлмacын xaбapды дeмoнcтpaциялay нeмece тacымaлдay, caқтayғa apнaлғaн тexникaлық құpaлдap, тexнoлoгиялap, т.б. жиынтығын дұpыc қoлдaнa aлy бiлiктiлiгiн мeңгepy мүмкiндiгiнe иe бoлaды.
- Аpнaйы ұйымдacтыpылғaн oқытy үдepiciндe бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдарын анықтау өлшeм, көpceткiштepi, дeңгeйлepiн aйқындayғa ceбeпкep бoлып, оқушылардың ақпараттық технологияны қолдана білудегі икемділігі мен дағдысының қaлыптacyынa ықпaлын тигiзeдi;
- Бастауыш мектепте оқыту-тәрбиелеу үдірісіндегі ақпараттық технологияны қолдану жолдарының Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдары aтты кypc бaғдapлaмacын тәжірибеден өткізіп тиімділігін тексеруге мүмкіндік алынды.
Зepттey нәтижeлepiнiң дәлeлдiлiгi мeн нeгiздiлiгi: зepттeyдiң ғылыми- пeдaгoгикaлық нeгiздepiмeн, зepттey пәнiнe cәйкec қapacтыpылғaн әдic- тәciлдepдiң нaқты қoлдaнылyымeн, тәжipибeлiк-экcпepимeнт жұмыcының жocпapымeн, зepттey мaқcaтының мiндeттepгe cәйкecтiлiгiмeн aлынғaн бacтaпқы жәнe coңғы нәтижeлepдiң мaтeмaтикaлық-cтaтиcтикaлық әдicтepдi қoлдaнyмeн, aнықтaлғaн мaзмұндық фaктiлep мeн oқy-тaнымдық әpeкeттepiн тeкcepyмeн apнaйы кypcты жoғapы oқy opнының тәжipибeciнe eнгiзyмeн қaмтaмacыз eтiлдi.
Зepттey нәтижeлepiн cынaқтaн өткiзy мeн eндipy: Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолданудың тиімді жолдарының мәнi 78-ші студенттік ғылыми кoнфepeнциядa қарастырылды:
Зepттeyдiң нeгiзгi бaзacы:
Экcпepимeнт жұмыcтapы Орал қаласы №33жалпы білім беретін орта мектептің 4-ші сыныптарында жүpгiзiлдi.
Дипломдық жұмыс құpылымы. Кipicпeдeн, eкi бөлiмнeн, қopытындыдaн, пaйдaлaнылғaн әдeбиeттep тiзiмiнeн, қocымшaдaн тұpaды.
Кipicпe бөлiмiндe зepттeyдiң ғылыми aппapaты, тaқыpыптың көкeйкecтiлiгi, зepттey жұмыcының мaқcaты, oбъeктici, ныcaнacы, бoлжaмы мeн мiндeттepi, әдicнaмaлық нeгiзi, нeгiзгi идeяcы, зepттey әдicтepi мeн кeзeңдepi, ғылыми жaңaлығы, пpaктикaлық мaңыздылығы, қopғayғa ұcынылaтын қaғидaлapы, зepттey нәтижeciнiң дәлeлдiлiгi, oның мaқұлдaнyы, тәжipибeгe eнгiзiлyi бaяндaлaды.
Бастауыш мектепте оқыту-тәрбиелеу үдірісіндегі ақпараттық технологияны қолданудың ғылыми теориялық негіздері дeп aтaлaтын бipiншi бөлiмдe aқпapaттық тexнoлoгиялap, кәciби құзыpeттiлiк ұғымдapы тeopиялық тұpғыдa ғылыми eңбeктepгe жacaлғaн тaлдayлap нeгiзiндe нaқтылaнып, oқытy үдepiciндe бacтayыш cыныпты aқпapaттaндыpy жaғдaйлapы aнықтaлып, бастауыш сынып оқушыларының ақпараттық технологияны қолдана білу біліктілігін қaлыптacтыpyдың epeкшeлiктepi aйқындaлып, зepттey мәceлeciнiң әдicнaмaлық үлгici жacaлды.
Бастауыш мектеп оқушыларының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруда ақпараттық технологияны қолдануды тәжірибелік тұрғыдан зерттеу aтты eкiншi бөлiмдe зepттey мәceлeciнiң қaзipгi жaғдaйы тaлдaнып, бастауыш мектепте оқыту-тәрбиелеу үдірісіндегі ақпараттық технологияны қолдану жолдарының әдicтeмeci дaйындaлып, аталмыш мәceлe бoйыншa жүpгiзiлгeн тәжipибeлiк-экcпepимeнттiк жұмыcтap мeн oлapдың қopытындылapы кeлтipiлeдi.
Қopытындыдa зepттey нәтижeлepi бoйыншa aлынғaн тұжыpымдap cипaттaлaды.
Бастауыш мектепте оқыту-тәрбиелеу үдірісіндегі ақпараттық технологияны қолданудың ғылыми теориялық негіздері
Ақпараттық технология ұғымы оның бастауышта оқыту үдерісіндегі зерттелу жағдайы
Қазіргі заманғы бастауыш білім беру стратегиясы көбінесе 6-9 жастағы балаларда интеллектуалды даму мен ой өрісі кеңдігінің жалпы деңгейін қамтамасыз ететін ойлаудың құралдары мен тәсілдерін қалыптастыруға деген бағыттылығымен анықталады. Жеке тұлғаның дамуына арнайы түрде бағытталған оқыту жүйесін ұйымдастыру қолға алынып келеді. Мұндай жүйені құру бастауыш білім мазмұнын әрбір балаға мәдениеттің сан қилы даласында жеке-дара бейімділігі мен ынталарын молынан ашумен бірге кеңінен бағыт-бағдар табу мүмкіндігін қамтамасыз ететіндей қайта құруды талап етеді.
Ғылыми-техникалық ілгерілеу барысында бастауыш мектепте оқыту-тәрбиелеу үдірісіндегі ақпараттық технологияны білім беру үрдісінде қолдануды ұйымдастырудың жаңа талаптарды ұсынады. Осы орайда бастауыш мектепте оқыту-тәрбиелеу үдірісіндегі ақпараттық технологияны қолдану барысын жетілдіру басты назарға алынып отыр.
Бастауыш мектепте оқыту-тәрбиелеу үдірісіндегі ақпараттық технология құралдарын қолданудағы мақсаты - баланың танымдық қызығушылығын қалыптастыру. Балада танымдық қызығушылықтың болуы олардың ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттерге белсенді, білімінің сапалы болуына, жағымды мінез құлықтарын қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Заман талаптарына сай бастауыш мектепте АКТ оқыту процесінде кеңінен пайдаланады. Түрлі танымдық салаларына арнаулы компьютерлік бағдарламалар құрылуда. Баланың жас ерекшелігіне және пайдаланатын компьютерлік бағдарламаларға сай интерактивті тақта ойындағы баланың оппоненті, бағдарлаушы (әңгімелеуші), жаттықтырушы, емтихан қабылдаушы болуы мүмкін.
Оқытуда балалардың түрлі психикалық функцияларын дамытуға арналған пайдаланатын компьютерлік құралдар бар: олар көру, есту арқылы қабылдау, зейін, есте сақтау, логикалық ойлау, т.б.
Қоғамда болып жатқан әлеуметтік-экономикалық өзгерістер мен еліміздің білім беру саласының әлемдік білім кеңістігіне өтуі білім беру саласында, соның ішінде бастауыш мектептің оқыту мен тәрбиелеу үдерісіне уақыт талабына сай өзгерістер енгізуді талап етіп отыр.
Бастауыш мектепте оқыту-тәрбиелеу үдірісіндегі ақпараттық технология құралдарын қолдану балаларды дамыту мәселесі мемлекеттік саясаттың ажырамас бөлігі болып отыр. Сондықтан бастауыш мектеп жасындағы балаларды тәрбиелеу мен оқытудың негізгі мақсаты - баланың жеке басының қалыптасуы мен дамуы болып отыр. Ал негізгі міндеттері баланың өмірін қорғау мен денсаулығын нығайту, баланың зиялылық, жеке тұлғалық және дене дамуын қамтамасыз ету, баланың дамуындағы ауытқушылыққа қажетті түзетулерді жүзеге асыру, балаларды жалпы адами құндылыққа тарту, баланың толыққанды дамуын қамтамасыз ету үшін отбасымен бірге өзара әрекет болып табылады.
Білім берудегі жаңа инновациялық технологиялар - оқу-тәрбие материалдарын үйретуге арналған есептеуіш техника мен инструменттік құралдардың жиынтығы, сол сияқты ол есептеуіш техника құралдарының оқу процесіндегі рөлі мен орны, оқытушылар мен оқушылар еңбегін жеңілдетуде оларды пайдаланудың түрі мен әдістері туралы ғылыми білімнің жүйесі. Оқытудағы жаңа ақпараттық технология аса қажетті педагогикалық мәселелердің шешімдерін табуға, ой еңбегін арттыруға, оқу процесін тиімді басқаруды қамтамасыз етеді. Жаңа ақпараттық технологиялардың негізгі ерекшелігі ол оқытушылар мен оқушыларға өз бетімен және бірлесіп шығармашылық жұмыс жасауға көп мүмкіндік береді және оны педагогикалық мақсатта пайдалану оқушылардың зердесіне, сезіміне, көзқарасына әсер ете отырып оның интеллектуалдық мүмкіншіліктерін арттыруға көмектеседі. Ақпараттық технологиялардың білім беру саласына енуі педагогтарға оқытудың мазмұнын, әдістері мен ұйымдық түрлерін сапалы өзгертуге мүмкіндік береді.
Оқу процесінде ақпараттық технологияны енгізу оқушылардың танымдық әрекетін белсенді етуге қолайлы жағдай туғызады, қажетті құбылыстарды зерттеуде дыбыс, бейне, нақты белгілі өңделген хабарларды өңдеп, сақтауға мүмкіндік жасайды және оларды қолдану арқылы табысқа жетуге болады. Бұл тұрғыда компьютердің мүмкіндіктері шексіз. Ол кез-келген әрекеттің нәтижесі мен оның орындалуын бақылауды қамтамасыз етеді. Техникалық мүмкіндігіне байланысты компьютер оқу процесін ұйымдастырудың жаңа жолдарын ашады, ол тек аудиториялық сабақ жүйесінде ғана емес, сонымен қатар аудиториядан тыс өзіндік жұмыс жағдайында да қолданылады.
Оқытуды компьютерлендіру кезінде әсіресе, үйретуші программалармен жұмыс істегенде компьютер оқушылардың оқуға деген позитивтік қатынасын қалыптастыруды тиімді шешуге ықпал етеді. Ондай программалар оқушыларға өздеріне ыңғайлы оқып үйрену темпін таңдап алуына мүмкіндік береді.
Оқыту технологиясын зерттеуге белгілі педагогтардан В Степанов В.М, Мангазеева Г.Г. [22], Жадрина Г.Ж. [23],, Краевский В.В. [24], Гершунский Б.С. [25], Нашарипова С.К. [26], Гальперин П.Я. [27], И.Я.Лернер, Л.Я.Зорина, Г.И.Батурина[28] және т.б. зор үлес қосты. Оқыту технологиясы - дидактикалық жүйенің құрамдас, процессуалдық бөлігі(М.Чошанов).
Біздің көзқарасымызша, ақпараттық технологияны оқыту әдістеме дамуының (оқытудың авторлық әдістемесі) жоғарғы кезеңі, өйткені мұғалімнің әрбір негізгі құрамды бөлшекті - мақсатты анықтау, жобалау, оқытудың әдістері мен құралдарын, қолайлы қалыпты таңдау, оқу үрдісіндегі қатысушылар арасында өзара байланысты ұйымдастыру, бағалау, бақылау және білімді, икемділік, дағдыны жетілдіру сияқты дидактикалық мақсатқа жетуді көздейді. Осылайша, кез келген оқыту әдістемесі технология деңгейіне жетеді. Ол үшін интерактивті байланыс пен негізгі құрамды бөлшектерді жетілдіру қажет.
Ғылыми және ғылыми-әдістемелік әдебиеттерде жаңа инновациялық ақпараттық технология, компьютерлік оқытудың технологиясы, компьютерлік педагогикалық технологиялар сияқты синонимдік терминдер жиі кездеседі. Бұдан, зерттеулердің бұл облысында терминологиямен оған сәйкес ұғым әлі дұрыс қалыптаспағандығы байқалады.
В.М.Степанов, Г.Г.Мангазеева ақпараттық технология термині ғылымда ХХ ғасырддың 40-50 жылдары пайда болғанын, оны Америкада ХХ ғасырдың басында дидактиктер оқуға арналған медиа (instructional media), оқыту машиналары (teaching machines), оқытуды автоматты түрде баcқapy (programmed instruction) сияқты ұғымдармен атағанын жазады. Сол
кезде оқуға арналған медиа ұғымы қандай да болмасын хабарды демонстрациялау немесе тасымалдау, сақтауға арналған техникалық құралдар, технологиялар, т.б. жиынтығы ретінде анықталған. [69]
Гриншкун В.В. [29] зерттеуінде білім беру жүйесіне ақпараттық технологияны енгізудің негізін С.Л.Прессеи қалағаны айтылған. Машбиц Е.И. оқыту машинасын жасап, оны мұндай машина оқытудың таптырмайтын құрады, өйткені ол оқушының жеке бас ерекшеліктерін ескеріп жұмыс жасау режимін таңдай алады, оқушымен белсенді өзара қарым-қатынасты қамтамасыз етеді деп есептеген. Оның идеясы екінші дүниежүзілік соғыста жоғары кәсіби мамандарды даярлауда іске асып, одан әрі дами түскен, ал оқуға арналған медиа термині ақпараттық технологияға алмастырылған. Сол кезде ақпараттық технология ақпаратты электронды түрде жинау, өңдеу мен ұсынумен байланыстырылды[30].
ХХ ғасырдың 50 жылдарының аяғында Козлова Г.А. кеңес үкіметі кезінде алғашқылардың бірі болып мектепте информатиканы оқыту, компьютерлік техниканы пайдалану мәселелерін ғылыми зерттеуге кірісті[31]. Ал, 60-жылдарының басында мектептегі ақпараттық технология туралы С.И.Шварцбурд бастаған маңызды ғылыми жұмыс кеңінен танымал болды.
Оқыту үрдісіндегі қазіргі информатиканың негізі болған кибернетиканың мәні сол кездің білім беру жүйесіндегі маңызды бағыт болды. В.С.Леднев, А.А.Кузнецов жүргізген зерттеулер оның орта білім беру мазмұнындағы орнын, оқушының білімді меңгеруіне эсерін, мектепте оқыту мәселелерін қамтыды.
Ақпараттық технология туралы Б.С.Гершунский[11], А.П.Ершов, С.И.Шварцбурд, В.С.Леднев пен А.А.Кузнецов, В.М.Монахов, т.б. көтерген ғылыми-әдістемелік зерттеулерден соң, басқа ғалымдар мен әдіскер педагогтар да оның ашылмаған қырларына үңіле бастады. Ол әлі күнге дейін өз мәнін жоймай, ақпараттық технологияны қоғамның, соның ішінде білім беру жүйесінің дамуында қолданылуы егжей-тегжейлі зерттелуде. Мәселен, білім беру жүйесін ақпараттандыру, оқу үрдісін компьютерлендіру, оқытудың жаңа ақпараттық технологиясын оқу үрдісінде пайдалану мәселелері И.В.Роберт[32], қазақстандық ғалымдар Джусубалиева Д.М. [35], Г.Қ.Нұрғалиева[51], Сағымбаева А.Е. [18], Курманалиева Ш.Х- әр түрлі оқу орындарында информатиканы оқыту М.П.Лапчик, И.Г.Семакин, Е.К.Хеннер[37], В.Ф.Шолохович[80], Мархель И., Зайцева С.А. Иванов В.В. Христочевский С.А. т.б. бастауыш мектепте ақпараттық технологияны қолдану С.Пейперт, Б.Хантер, А.В.Горячев, С.В.Ильченко, Ж.С.Сардарова[63], т.б.еңбектерінде жазылған.
Жоғарыдағы еңбектерді зерделей отырып, ақпараттық технологияны түсініп білуге мүмкіндік беретін, оның білім беру үрдісіндегі орны мен мәнін
бағалайтын бірнеше анықтамалардың бар екенін көреміз. Сонымен, оқытудың ақпараттық технологиясын:
:: анықтамалық әдебиеттерде: компьютерлік құралдардағы теориялық білім жиынтығы және оны оқытуда пайдалануды реттейтін әдістеме;
:: Л.В.Луцевич: ақпаратты машиналық өңдеу; сақтау; тарату; информатиканың есептеу және бағдарламалық құралдарын жасау;
:: И.Мархель: оқушының өз бетіндік оқу-танымдық іс-әрекетін дамытуға, оқыту мен оқуды басқаруға, сондай-ақ оқу мен практикалық есептерді ойындық, адам-машина тұрғысынан шешуге бағытталған әдіснамалық, психологиялық-педагогикалық, бағдарламалық-техникалық құралдарының кешені; [41]
:: В.Ф.Шолохович: оқыту мен білім меңгеру үрдістерін жоспарлы оқып-үйретумен айналысатын, білім беруді ақпараттандыруда қолданылатын дидактиканың бөлімі; [80]
:: В. М. Степанов, Г. Г. Мангазеева: мектепте оқушылардың өз бетімен жұмыстанып, оқу-танымдық қабілетін арттыру үшін қолданылатын барлық арнайы техникалық құралдар (аудио, видео, компьютер,т.б.);[69]
:: Зайцева С.А., Иванов В.В. мәліметтерді (алғашқы ақпарат) жинау, өңдеу, тасымалдау тәсілдері мен жабдықтарын пайдаланып, объекті, үрдіс, немесе құбылыс жөнінде жаңа сапалы ақпарат(ақпараттық өнім) алу үрдісі;[24]
:: Ш.Х.Құрманалина: негізгі ақпараттық үрдістерді автоматтандыруға арналған және бағдарламалық өнімдерді пайдалану мен дамытумен байланысты, компьютерді пайдалануға негізделген технологиялар;[32]
:: Б.Т.Барсай: ЭЕМ базасындағы оқытудың жүйелі әдісі, ал тар шеңбердегі техникалық ойлау тұрғысынан оқытуда әр түрлі техникалық, электрондық және компьютерлік құралдарды қолдану деп түсіндіреді.[33]
Бұл берілген анықтамаларға мазмұндық талдау оқытудың ақпараттық технологиясы үш тәсілмен анықталатынын көрсетеді. Алғашқысында оны ақпараттық өнімдерді жасау, тасымалдау, сақтау мен бейнелеуді аз шығынмен білдіретін түсінік және оқушының оқу-танымдық әрекеттері заңдылықтарына сәйкес мәліметтерді өңдеу тәсілдері(оқыту әдістері) ретінде мән беріледі; екіншісінде оқыту жүйесіне енгізілген жаңа ақпараттық құралдар арқылы ұйымдастырылатын дидактикалық үрдіс ретінде қарау ұсынылады; үшіншісінде ақпараттық технология басты орын алатын оқытудың анықталған техникалық ортасын құру туралы айтылады. Сонымен, біз аталған анықтамаларды талдай келе, біріншіден ақпараттық технология - оқыту әдісі, ақпараттық бағдарламалық жабдықтарды оқыту үрдісінде пайдалану (жабдықтарды оқу үрдісінде тиімді қолданудың әдістемесі), ал екіншіден - ақпараттық үрдістерді компьютердің көмегімен жүзеге асыру жабдығы. Басқаша айтсақ оқытудың ақпараттық технологиясы дегеніміз - оқушылар мен мұғалімдердің педагогикалық-психологиялық іс-әрекеттерінің өзара әсерлері мен білім берудің мақсаттарына сәйкес меңгерілуге тиіс оқу материалының мазмұны берілген ақпараттық жүйені құрайтын ресурстар.
Оқытудың ақпараттық технологиясының ерекше белгілері - оны жүзеге асыратын ортасы мен ол ортамен байланысты техникалық (пайдаланылатын техника түрі), бағдарламалы-технологиялық (бағдарламалық жабдық), ұйымдастыру-әдістемелік (оқу үрдісін ұйымдастыру), білімнің пәндік аймағы сияқты құраушылар болып табылады.
Қазіргі оқыту құралдары мен техникалық ортаны пайдалана отырып, әсем әрлендірілген бағдарламалық жабдық жасауға болады. Төмендегі шарттарды қанағаттандырса:
:: оқыту технологиясының негізгі қағидаларын қамтыса (алдын-ала жобалау, дыбыстық қоштау, мақсаттық, жүйелілік, тұтастылық);
:: дидактикадағы бұрын теориялық және практикалық түрде шешілмеген мәселелерді шеше алса;
:: ақпаратты оқушыға дайындау мен тасымалдау құралы қызметін компьютерлік техника атқарса ғана, оның қажеттілігі туралы айтуға болады.
Дегенмен, дәстүрлі дүниені автоматтандыру арқылы ақпараттық технология барлық оқу-тәрбие қызметін атқара алмайды. Сондықтан ақпараттық технология дәстүрлі дүниені жан-жақты қарай отырып, мемлекеттік білім мазмұнын жүзеге асыратындай және оны пайдаланушы шапшаң қабылдап, іске жаратындай дәрежеде болуы қажет.
Білім беру жүйесін ізгілендіруге қажетті ақпараттық технология жабдығын жасау мәселелері (электронды оқулықтарды, электронды-оқу бағдарламаларын, электронды-әдістемелік жүйелерді жасау) С.А.Христочевский[78], И.Роберт[58,59] Г.Қ.Нұрғалиева[50,51], Ш.Х.Құрманалина[32], Д.М.Жүсібалиева[18], Ж.А.Қараев[34,35], А.1.Тәжіғұлова[71], Ж.Ж.Нұржанова[52], т.б. еңбектерінде қарастырылған.
Ақпараттық технология жабдығы деп микропроцессорлық, есептеуіш техниканың базасында қызмет ететін бағдарламалық-аппараттық жабдықтар мен құралдарды, сондай-ақ, ақпаратты жинау, сақтау, өңдеу, тасымалдау операцияларын қамтитын қазіргі заманғы жабдықтар мен ақпараттық алмасу жүйелерін (И.Роберт) айтамыз.[58,59]
Қазақстан Республикасының оқу орындарында жиі қолданылатын ақпараттық технология жабдықтарына жатады:
1. Электрондық оқу құралы.(электрондық оқулық)
2. Эксперттік жүйе.
3. Автоматтандырылған жобалау жүйесі.
4. Деректер банкі, деректер қоры.
5. Жергілікті және ауқымды желі.
6. Электрондық пошта.
7. Телеконференция.
8. Ғылыми зерттеулерді басқарудың автоматтандырылған жүйесі.
9. Ұжымды басқарудың автоматтандырылған жүйесі.
10. Шағын электрондық баспахана.
11. Электрондық оқу залы. Электронды кітапханалық қор.
Мұндағы электрондық оқу құралына (Электрондық оқу құралы туралы мемлекеттік салалық стандарт[84] бойынша атау) кеңірек тоқталамыз, өйткені, біздің зерттеуіміздің басты мақсаты - бастауыш сынып оқушыларының оқу икемділігін дамытуға арналған ақпараттық технология жабдықтарын жасақтау мен оны қолданудың әдіс-тәсілдерін айқындау мен тиімділігін анықтау.
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында негізгі ұғымдарға берілген анықтамалардың ішінде былай деп жазылған: Оқу жоспары - тиісті білім беру деңгейіндегі оқу пәндерінің тізімі мен көлемін, оларды зерделеу тәртібі мен олардың нысандарын регламенттейтін негізгі құжат. Оқу бағдарламасы - әрбір оқу пәні бойынша меңгерілуге тиісті білімнің, шеберлік пен дағдылардың мазмұны мен көлемін айқындайтын құжат. Оқу жоспарын басшылыққа ала отырып жасалатын пәндік оқу бағдарламасы курс мазмұны мен ауқымын анықтайды, оқушы үшін міндетті деңгейді қамтамасыз етеді, мұғалім үшін бағдарлаушы іс-әрекетін атқарады. Оның негізінде пән окулығы жасақталады. .
Оқулық - оқу бағдарламалары мен дидактиканың талаптарына, оқыту мақсатына сай нақты оқу пәнінің мазмұны ғылыми негізде, жүйемен баяндалатын кітап.
Оқулық оқытудың барлық мақсаттары мен міндеттерін жүзеге асыруға бағытталады, сондықтан оқыту, дамыту және тәрбиелеу іс-әрекеттерін атқарады. Оқулық сабақта пәнді оқудың ұжымдық сипатын, оқушының жеке бас ерекшеліктерін (әр түрлі дайындық деңгейлері, оқу түрткілері, меңгеру шапшаңдығы), негізгі, қосымша, түсіндірме мәтіндерді және мәтіндік емес құраушыларды (меңгеруді ұйымдастыру аппараты, иллюстрациялық материал, бағдарлау аппараты) қабылдау ерекшеліктерін, мәліметтер мен анықтама беретін сөздіктер мен анықтамалар міндетін ескеруге тиіс.
Оқулықтың негізгі міндеті - оқушыға пән бойынша анықталған мәліметтерді тасымалдау.
Оқушы үшін оқулық - білім көзі, икемділік, дағдыны калыптастыру мен бекіту құралы. Оқулық мұғалімге оқу материалының тереңдігі мен деңгейін оқушыларға ұсынатын оқу материалының логикасын нақтылауға, оқыту әдістемесін анықтауға мүмкіндік туғызады. Управление качеством образования на основе новых информационных технологий и оқулық - оқу материалының орталығы деп есептейді.
А.М.Сохор оқу материалы құрылымының өзін біртұтас бүтін оқу материалын құрайтын өзара байланыс, жүйе, тізбек ретінде түсінеді. Ол оқу материалының элементіне не жататындығын, олардың арасындағы байланыс пен оқу материалының логикалық құрылымын көрсету нұсқалары оны құрайтын элементтерден тәуелді болатынын айтады.[67] Мұндағы логикалық құрылымның көрнекі түрде берілуін логикалық сызбалар атқарады. Бүл сызбаларда оқу материалының элементі геометриялық фигуралар арқылы беріледі де, олардың арасындағы байланыстарды оқу материалының баяндалу тізбегін білдіретін бағыттауыш сызықтар көрсетеді.
Оқу материалының логикалық құрылымын бұл материалды құрайтын логикалық элементтер арасындағы өзара байланыс жүйесін шығаратын өзіндік моделі көрсетеді.
Автор модель ұғымына берілген көптеген анықтамаларды жан-жақты талдап (біз келесі параграфта қарастырамыз), оқу материалының құрылымын модель мен модельдеуші объекті арасындағы қатысты бейнелейтін сызба ретінде қарастырады. Мұндай сызбаларда элементтер ұғым, пікір, заңдар, тәжірибелер түрінде беріледі. Олар шындығында бағдарланған графтар болып табылады.
Объективтік нақтылық
Объективтік шындықтың моделі
Оқу материалы
Оқушы білімі
Ғылыми теория
Логика - ғылыми теория моделі ретінде
Дидактикалық зерттеулерге арналған оқу материалының модельдері
Объективтік нақтылық
Объективтік шындықтың моделі
Оқу материалы
Оқушы білімі
Ғылыми теория
Логика - ғылыми теория моделі ретінде
Дидактикалық зерттеулерге арналған оқу материалының модельдері
Сурет 1. Оқу материалының логикалық құрылымы
Граф түрінде бейнеленген оқу материалының моделіндегі А.В.Усова мен В.А.Беликов элементтер арасындағы байланысты: элементтер арасында себеп-салдарлық қатынастың болуы, негізгі, мәндес және туынды ұғымдар арасында байланыстардың болуы, шамалар арасындағы іргелі байланыстың қарастырылуы, бірінің құрамына екіншісі енетін элементтердің арасында байланыстың болуы бойынша анықтайды.[74]
Осылайша құрылған оқу материалын дұрыс пайдалана білсе ғана дидактикалық құндылықтарға ие болмақ. Бірдей білім мазмұнының логикалық құрылымы сол пән бойынша жасалған әр түрлі оқулықтарда түрліше беріледі. Оның себебі әрбір оқу материалының тақырыбы бір болғанымен, әр түрлі авторлар тақырыпты әр алуан мазмұнмен, мысал, тапсырмалармен ашады. Тіпті кейде графикалық объектілерді пайдалануы жағынан немесе мазмұнның ғылымилық қағидасымен қатар, оқушыға түсініктілігіне әр автор түрліше қарайды. Соған сәйкес қанша оқулық болса, сонша құрылым болуы мүмкін.(кесте 2
Кесте 2. Оқу материалының логикалық құрылымы
Атауы
Мазмұны
Жетістігі
Кемшілігі
Сызықтық құрылым
Оқу материалдары бірінен кейін бірі жүретіндей жекелеген бөліктердің тізбектелген қадамдары түрінде беріледі
Оқу материалы элементтерінің орналасуы (уақыт бойынша ұтымды беріледі)
Табиғаты қиын құбылыстардың мәнін, әсіресе төменгі сынып оқушылары жас және психологиялық ерекшеліктеріне сәйкес меңгере алмайды
Концентрлік құрылым
Бір материал күрделене, кеңейе, тереңделе, жаңа құраушылармен толықтырыла отырып, олардың арасындағы байланыстар мен тәуелділіктерді қарастыра қайталанды.
Материал жай қайталанбайды, сол сұрақтың төңірегіндегі білім ауқымы кеңейеді
Оқыту жылдамдығын әлсіретеді, оқу материалдарын оқуға көп уақыт қажет етеді, кейде бір сұрақ қайта беріледі, ол оқушының оқу-танымдық іс-әрекетін төмендетеді.
Спиральдық құрылым
Оқу материалы тізбекті, циклдік түрде беріледі. Оқушы алға қойылған мәселені біртіндеп тереңдетеді, шеңберді кеңейтеді. Баяндау формасы бойынша қысқа, деректер қажетті мазмұнда дәл, ашық беріледі
Оқу материалы ғылыми баяндалады, оқушының жас және психикалық ерекшеліктері ескеріледі.
Оқу материалының жүйелі баяндалуы таным әдістерімен бірігуі көпшілікке арналған, еліктіргіш элементтерден өзгешелене берілмейді
Құрмалас құрылым
Сызықтық, концентрлік, спиральдық құрылым араласа беріледі
Әр блоктың ерекшелігіне қарай сәйкес келетін құрылым пайдаланылады
Блоктар арасындағы байланыстың бұзылуы ықтимал. Асқан ұқыптылықты қажет етеді.
Бұл құрылымдардың қай-қайсысында да оқу материалы элементтер блогы ретінде беріледі. И.Я.Лернердің көзқарасы бойынша мұндағы элементтер негізгі терминдер мен ұғымдар, күнделікті іс-әрекет деректері, ғылымның негізгі заңдары, теориялар, әдіснамалық білімдер, бағалау білімдері болып табылады. Ал, А.В.Усованың көзқарасына сәйкес ғылыми деректер, ұғымдар, заңдар, теориялар, дүниенің ғылыми бейнесі деп есептеледі. [75]
Оқу материалының логикалық құрылымы туралы айтқан кезде П.М.Эрдниевтің дидактикалық бірліктерді ірілендіру теориясына тоқталмауға болмайды. Ол ХХ ғасырдың 60 жылдары пайда болды. Ол әр сабақта берілетін білімді жинақтауға мүмкіндік беретін жаңа білімді ірілендіріп енгізудің негізін салды. Мұндай ірілендіру: материалдық логикалық байланысын күшейтуге, материалдағы ең негізгіні және маңыздыны бөліп көрсетуге, ...Пәнаралық байланыс орнатуға, материалды мейлінше тартымды түсіндіруге, қорытындылауды барынша тиімді жүргізуге мүмкіндік жасайды. Бұл теорияның негізі саналатын кері есеп әдісі казіргі бастауыш мектеп оқулықтарын құрастыруда пайдаланып жүр. Атап айтқанда, 1-4 сынып математикасының қайсысын қарасақ та, есеп және оған кері есеп құрастыру мен оларды салыстыра отырып шешу жиі кездеседі. Сонымен қатар, бұл теория бойынша оқу материалдары жұптық (ұқсас пікірлердің берілуі), қарама-қарсы жұптық (қосу-азайту, көбейту-бөлу, т.б.), граф-сызба (ауызша түсіндіруден гөрі көрнекі түрде сызбаларды пайдалану) түрінде көп беріледі.[83]
Жаңа буын оқулықтары оқушылардың логикалық ойлануын, қиялын дамытуға әсер ететіндей етіп жасалған. Жаңа буын оқулықтарының мектепте өңделген қалпында енгізудің саяси жағынан да, әлеуметтік-экономикалық жағынан да оңтайлы болғанын уақыт көрсетіп отыр.
Осындай оқулықтар мен оқу-әдістемелік кешеннің жалпы жобалануын қарастырсақ, енді сол оқу құралдарындағы оқу материалдарының құрылымын тоқталамыз. И.А.Несмелова[47], К.Сосницский[66], В.Г.Разумовский, А.М.Сохор[67], В.А.Беликов, А.В.Усова[74], В.Ф.Шаталов[79], М.Жадрина[22], т.б. еңбектерінде оқу материалының құрылымы туралы ой қозғайды.
К.Сосницский оқу материалы мазмұн элементтерінің тізбегін құрайды, мұнда алдыңғы буын келесінің негізі болып табылады. Бұдан басқа, мағыналық тәуелділік болады, бұл жағдайда да кейінгі элемент мазмұны алдыңғыдан тәуелді болады - дей отырып, тізбектелген жүйелілік қағиданы қолдайды.[66] И.А.Несмелованың ойынша, кез келген оқу пәнінің негізін өзара байланысқан элементтер жүйесі құрайды және мұндай оқу пәнінен оқушылардың білімді меңгеру сапасы тәуелді болады.[47] Ал, оқу материалының мазмұны - бұл бір-бірімен логикалық байланысқан сұрақтар блогының жүйесі.(Т.Д.Луппов)
Бұл жердегі жүйе грек тілінде бөліктерден құралған тұтастық, байланыстылық дегенді білдіреді. Жалпы алғанда, жүйе анықталған құрылымы бар реттелген тұтастық.
Олай болса, белгілі бір жүйеленген оқу материалдарын қамтитын электрондық оқу құралының құрылымы туралы пікірлерді қарастыралық. А.В.Кудрявцев электрондық оқу материалының ең басты көңіл бөліп қарайтындай өзегі болу керектігін айта келе, ол туралы былай деп жазады: Өзек - оқу материалының бөлінбес бөлігі, ол оқылатын тақырыптың іргелі заңдарын, тәжірибелерін, байланыстарын қамтиды. Біздің ойымызша өзек оқушы қызығушылығынан тәуелсіз, әрбір бала меңгеруге тиіс міндетті білім, икемділік және дағдыны қамтамасыз ететіндіктен, оның көлемі салыстырмалы түрде ауқымды болмайды. [31]
М.В.Лось электрондық оқу құралының құрылымы мен ұсынылуын қанағаттандыруы тиіс педагогикалық және психологиялық талаптарды шартты түрде идеялар -- алғышарттар: байланыстырушы материал; ұғымдар: сипаттаушы материал; заңдар мен заңдылықтар: түсіндірмелі материал; қағидалар, ережелер, нұсқаулар: дәнекер материал болуы тиіс - деп көрсеткен.[39]
С.Н.Водолад[6] электрондық оқу ақпаратын оқушының қабылдауы бойынша есту арқылы қабылдайтын(дыбыстық) ақпарат, көру арқылы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz