Мұнай газды өндіру көлемі
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
КАСПИЙ ҚОҒАМДЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ГЕОЛОГИЯ, МҰНАЙ-ГАЗ ІСІ ЖӘНЕ IT ИНСТИТУТЫ
5В070800-Мұнай-газ ісі мамандығы
ҚОРҒАУҒА РҰҚСАТ
ГМГІжITИ декан м.а.
PhD доктор, ассоц.профессор
___________ А.А.Шукманова
__________________2021 ж.
Дипломдық жұмыс
Резервуарлық паркті пайдаланудағы кенорын жобалау.
___5В070800 - Мұнай-газ ісі__
(шифры және мамандық атауы)
Орындаған: Сағынғалиев Д. Қ.
Карибаева Қ.
Ғылыми жетекші:
А.М.Сарыбаев
.
______________2021ж.
Алматы 2021
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Каспий қоғамдық университеті
Геология, мұнай-газ ісі және IT институты
5В070800 - Мұнай-газ ісі
ҚОРҒАУҒА РҰҚСАТ
Дипломдық жобаны даярлауға
ТАПСЫРМА
Студентке ___________________________________
Жұмыстың тақырыбы ___________________________________ ____________
Университеттің бұйрығымен №10-023519-20 25 қазан 2020ж. бекітілген
Орындалған жұмыстың өткізу мерзімі ___ ________2021ж.
Дипломдық жұмыстың бастапқы мәліметтері ____________________________
___________________________________ _______________________________
Есеп-түсініктеме жазбаның талқылауға берілген сұрақтарының тізімі
а)___________________________________ _______________________________
б)___________________________________ ______________________________
___________________________________ _______________________________
Графикалық материалдардың тізімі (міндетті түрде қажет сызбалар көрсетілген)___________________________________ __________________
___________________________________ _______________________________
___________________________________ _______________________________
Ұсынылған негізгі әдебиеттер_________________________ _______________
___________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ _________________________________________________
Дипломдық жұмысты даярлау
КЕСТЕСІ
Бөлім атаулары,
дайындалатын
сұрақтарының тізімі
Ғылыми жетекшіге және
кеңесшілерге өткізу
мерзімі
Ескерту
Технологиялық бөлім
26.04.2021ж.-16.05.2021ж.
Еңбекті қорғау техникалық қауіпсізік және өндірістік санитария
26.04.2021ж.-16.05.2021ж.
Экологиялық қауіпсіздік
26.04.2021ж.-16.05.2021ж.
Дипломдық жұмыстың жəне оларға
қатысты бөлімдерінің кеңесшілерінің жəне қалып бақылаушының
қолтаңбалары
Бөлімдер атаулары
Ғылыми жетекші,
кеңесшілері,
А.Ж.Т.
(ғылыми дәрежесі, атағы)
Қолтаңба
қойылған мерзімі
Қолы
Технологиялық бөлім
18.05.2021-06.06.2021ж.
Еңбекті қорғау техникалық қауіпсізік және өндірістік санитария
18.05.2021-06.06.2021ж.
Экологиялық қауіпсіздік
18.05.2021-06.06.2021ж.
Қалып бақылаушы
техника ғылым.магистрі
Акашев Б.Т.
Ғылыми жетекшісі__________________________ ___________ ФИО
(қолы)
Тапсырманы орындауға студент ________________________ ФИО
(қолы)
Күні _________________2021
Мазмұны
КІРІСПЕ
1. Технологиялық бөлім
1.1 Кен орнын игеру жүйесін таңдау.
1.1.1 Кен орнында мұнай және газ қабаттарын игеру режимдері.
1.1.2 Қабат қысымын ұстау жүйесі және кен орнындағы қабаттардың мұнай бергіштігін арттыру әдістері мен олардың тиімділігі.
1.2 Мұнай және газ өндіру техникасы мен технологиясы.
1.2.1 Кен орнында ұңғыны пайдалану тәсілдері мен қолданылатын жабдықтардың сипаттамасы.
1.2.2 Кен орнында ұңғыма өнімімдерін жинау және дайындау жүйесінің мақсаты мен міндеттері
1.3 Мұнай-газ конденсатты кен орындарының технологиялық объектілерін жобалау негіздері
1.3.1 Кәсіптік технологиялық құбырларды салу және пайдалану
1.3.2 Сығымдау сорғы және компрессорлық станцияларды жобалау және пайдалану
1.3.3 Шикізат және тауар резервуарларын салу және пайдалану.
1.4 Арнайы бөлім
1.4.1 Дипломдық жұмыстың тақырыбы бойынша ғылыми-техникалық ақпаратты талдау.
1.4.2 Дипломдық жұмыс тақырыбы бойынша есептеулер және алынған нәтижелерді талдау.
1.4.3 Арнайы бөлімнің тақырыбы бойынша шаралардың экономикалық тиімділігі
2. Еңбекті қорғау, техника қауіпсіздігі және өндірістік санитария
2.1 Мұнай мен газды өндіру, жинау және дайындаудағы технологиялық процестің қауіпті және зиянды өндірістік факторлар.
2.2 Кәсіпшіліктегі қауіпсіздікті қамтамасыз ету жүйесі.
3. Экологиялық қауіпсіздік
3.1 Көмірсутектерді өндіру, жинау және дайындау кезіндегі қоршаған ортаны ластау көздері.
3.2 Нысандарды (мұнай базаларын, мұнай құбырын, газ құбырын, сорғы станцияларын, компрессорлық станцияларды) салу және пайдалану кезіндегі табиғатты қорғау іс-шаралары).
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қосымшалар
АҢДАТПА
Дипломдық жобаның технологиялық бөлімінде тақырыптың өзектілігі негізделіп, кен орнын игеру жүйесін таңдау, негіздері зерттелген. Арнайы бөлімде технологиялық үрдіс автоматтандыру объектісі ретінде сипатталалы, резервуардың толтыруы мен босатылуы барысындағы физикалық үрдістер математикалық моделімен сипатталған.
Экологиялық бөлімінде көмірсутектерді өндіру, жинау және дайындау кезіндегі қоршаған ортаны ластау көздері мен нысандарды (мұнай базаларын, мұнай құбырын, газ құбырын, сорғы станцияларын, компрессорлық станцияларды) салу және пайдалану кезіндегі табиғатты қорғау іс-шаралары сияқты мәселелері қарастырылған.
Сақтау және еңбекті қорғау бөлімде мұнай және газ қондырғылар мен жабдықтарды қауіпсіз пайдалануын қамтамасыз ету үшін тиісті шаралар ұсынды.
АННОТАЦИЯ
В технологической части дипломного проекта обоснована актуальность темы, исследованы основы выбора системы разработки месторождения, техники и технологии добычи нефти и газа.В специальном разделе описывается технологический процесс как объект автоматизации, описываются математические модели физических процессов при заполнении и опорожнении резервуара.
В экологическом разделе рассмотрены такие вопросы, как природоохранные мероприятия при строительстве и эксплуатации объектов и источников загрязнения окружающей среды (нефтебазы, нефтепровод, газопровод, насосные станции, компрессорные станции) при добыче, сборе и заготовке углеводородов.
В отделе хранения и охраны труда были предложены соответствующие меры для обеспечения безопасной эксплуатации нефтяных и газовых установок оборудования
ABSTRACT
In the technological part of the diploma project, the relevance of the topic is justified, the basics of choosing a field development system, equipment and technology for oil and gas production and design of technological objects of oil process as an object of automation, describes mathematical models of physical processes during filling and emptying the tank. The environmental section covers such issues as environmental protection measures during the construction and operation of facilities and sources of environmental pollution (oil depots, oil pipelines, gas pipelines, pumping stations, compressor stations) during the production, collection and procurement of hydrocarbons.
In the Department of Storage and Labor Protection, appropriate measures were proposed to ensure the safe operation of oil and gas installations and equipment.
КІРІСПЕ
Бүгінгі күні дүниежүзілік мұнай қорының 3%-на ие Қазақстан, әлемдегі мұнайға бай 15 елдің қатарына кіреді. Мұнайгазды аудандар еліміздің 62% аумағына орналасқан және 80-нен астамы игеріліп отырған 172 мұнай кен орындарын қамтиды. Мұнай қорларының 90%-дан астамы - Теңіз, Қашаған, Қарашығанақ, Өзен, Жетібай, Жаңажол, Қаламқас, Кенқияқ, Қаражанбас, Құмкөл, Солтүстік Бозащы, Әлибекмола, Орталық және Шығыс Прорва, Кенбай, Королевское ірі кен орындарына шоғырланған. Аумағында 930 млн. тонна өнеркәсіптік санаттағы қорлары бар 75-тен астам кен орындары ашылған Атырау облысы неғұрлым барланған мұнай қорларына ие. Облыстың ең ірі кен орны - Теңіз (бастапқы алынатын қорлары - 781,1 млн. тонна). 150 млн. тоннаға жуығы қалған кен орындарының үлесіне тиеді. Бұл қорлардың жартысынан астамы екі кен орнына - Корлевское (55,1 млн. тонна) мен Кенбайда (30,9 млн. тонна) шоғырланған.
Теңіз кен орны 1979 жылы ашылып, 1981 жылы Т-1 ұңғысы алғашқы фонтанды мұнай ағынын берді. Бұл өндірілетін қоры 1,25 млрд. тонна көміртегі шикізаты бар кен орынның игерілуіне бас салды.
Технологиялық жобада көрсетілгендей кен орынды игеруді бірінші объект бойынша серпімді - тұйық тәртіпте жүргізу қарастырылған. Болашақта қабат қысымының қанығу қысымына дейін төмендеуінен кейін, қабатты еріген газ тәртібінде игеру және қабатқа су айдау ұсынылған. Екінші пайдалану объект бойынша су айдау қарастырылмаған еді, бұл объект жеткілікті дәрежеде зерттелмегендігіне байлынысты, оны игеру серпімді - тұйық тәртіпте жүргізу артынан еріген газ тәртібіне ауысу қарастырылған.
Теңіз кен орны 1991 жылдың сәуірінде тәжірибелі - өндірістік эксплуатацияға енгізілді, ал 1993 жылдың 6 сәуірінен бастап кен орынды Тенгизшевройл компаниясы игере бастады.
ЖШС Тенгизшевройл 1993 жылы 6 сәуірде Қазақстан Республикасымен Шеврон корпорация арасында жасалған мемарандумға қол қоюмен пайда болды. Қазір бұл біріккен өндіріске Шеврон-Тексако корпорациясымен бірге ҰМК Қазмұнайгаз, Эксон-Мобил және ЛукАрко компанияларыда кіреді. Кен орынды игеру жобасын 1993ж. Гипровостокнефть институтымен жасалып 2001 жылы толықтырылған болатын.
Теңіз кен орны дүние жүзіндегі ең ірі мұнай кен орындар қатарына жатады (дүние жүзінде 6 орында) және жоғары күкірт мөлшері, жоғары қабат қысымы, бұрғылаудың қиындығы, құбыр аралық қысымның байқалуы - бұның бәрі мұнайды алуды қымбаттатып қиындатады.
90-шы жылдары ТШО мұнай кен орнының геолого-физикалық құры-лымын, қабаттың коллекторлық қасиеттерін зерттеу және тәжірибелі - өндірістік эксплуатация кезіндегі кен орынның әр бөлігіндегі қысымның өзгеруі жөнінде ауқымды жұмыстар жасалды. Девон шөгінділеріне дейін бүткіл мұнайлылық қабаттарын ашып өткен бір топ бағалау ұңғылары бұрғыланған. 1 ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1Кен орнын игеру жүйесін таңдау
Мұнай және мұнай өнімдері үлкен қашықтыққа тасымалдаудың негізгі түрлеріне теміржол, су, құбырөткізгіш және автомобильді жолдар жатады. Кей жағдайда тұтынушыларға ұшақ пен вертолетпен жеткізіледі.
Мұнай мен мұнай өнімдерін темір жолда вагон - цистерналарда тасымалдайды. Бұл өнімнің тек аз ғана бөлігі (2% жуық) кіші тараларда тасымалданады (бөшке, контейнер, бидон және баллондар).
Су көлігінде (теңіз бен өзен) шикі мұнай және көптеген мұнай өнімдері (бензин, керосин, дизельді отын, мазут және т.б.) өзі жүретін (танкер) және өзі жүрмейтін (лихтерлар мен баржалар) типі кемелермен тасымалданады, ал автомобильді тасымалдау мұнай өнімдерін үлкен мұнай базаларынан кіші мұнай базаларына әрі қарай тұтынушыларға жеткізеді. Бұл жағдайларда мұнай өнімдерін автоцистерналарда, сонымен кіші тараларда тасымалданады.
Мұнай және минай өнімдерін құбырөткізгішті тасымалдау үлкен қашықтыққа көп мөлшерін тасымалдайды.
1-сурет. Мұнай өнімдерін тасымалдау түрлері
Мұнай мен мұнай өнімдерін тасымалдаудың ең экономды түрі - құбырөткізгішті:
1. үлкен қашықтықтарға өнім көлігінің төмен өзіндік құны;
2. өнімді берудің үздіксіздігі;
3. автоматизациялау үшін үлкен мүмкіндік;
4. мұнай мен мұнай өнімдерін тасымалдағанда шығынның болуы;
5.егер экономикалық жағынан мақсатты болса, онда барлық құбырөткізгіштерді өз қашықтықтарға төсеуге болады.
Өнімді үлкен қашықтықтарға айдау құбырөткізгішін - магистральді деп атайды. Айдалатын сұйықтыққа байланысты магистральді құбырөткізгіштер сәйкесінше мұнайөткізгіштер - мұнайды айдау кезінде, мұнай өнімдерін өткізгіштер - сұйық мұнай өнімдерін айдау кезінде, мысалы, бензин, керосин, дизельді отын, мазут жатады. Ал бір сортты мұнай өнімін мұнай өнімдерін өткізгіштерді қолданған кезде бензинөткізгіштер, керосинөткізгіштер, мазутөткізгіштер және т.б. жатады (айдалатын өнім аталуына байланысты).
Магистральді құбырөткізгіш:
1. құбырөткізгіштен;
2.бір немесе бірнеше сорапты станциялардан;
3. байланыс құрылғыларыдан тұрады.
Қазіргі магистральді құбырөткізгіштер 1000км көп болатын өзіндік тасымалдау өндірісі үлкен қуатты айдау станцияларынан, сонымен қажетті өндірістік және қосымша құрылғыны құю станцияларымен жабдықталған. Олардың өткізгіш қабілеттілігі 50млн. т мұнай жылына және одан да көп. Мұндай құбырөткізгіштерді диаметрі 500, 700, 800, 1000, 1200 және 1400мм болат құбырлардан құрайды. Үлкен қашықтыққа мұнай мен мұнайөнімдерін тасымалдау кезінде құбырөткізгіште үлкен гидравликалық кедергілерді жеңу керек. Сондықтан берілген қысымда айдаудың нормальді режимін қамтамасыз ете алмаса онда құбырөткізгіш ұзындығына бірнеше станцияны соғады.
Құбырөткізгішпен тасымалдау экономды жағынан бұл жыл бойы жұмыспен қамтамасыз етеді және табиғи жағдайларға байланысты емес, осымен басқа тасымалдау түрлерінен айырмашылығы бар. Сонымен жыл сайын магистральді құбырөткізгіштердің ұзаруы жоғарылауда. Кей жағдайда магистральді құбырөткізгіштер құрамына өткізгіш құбырөткізгіштер, онда мұнай мен газ құбырөткізгіштің бас құрлымына беріледі.
Магистральді құбырөткізгіштердің негізгі элементі-құбырөткігіштердің үздіксіз жібіне пісірілген, жеке құбырөткізгіш болып табылады.
Ереже бойынша келесі тәсілдер арқылы құбырөткізгішті төсейді:
1.Жерасты.
2.Жасанды себінді жерүсті.
3.Тіректегі жерүсті.
Жерасты тәсілі кезінде магистральді құбырөткізгіштерді 0,8м тереңдікке көмеді, егер үкен және кіші тереңдік ерекше геологиялық шарттарымен сипатталмаса онда анықталатын дәрежеде айдалатын өнімнің температурасын ұстап тұруы қажет болады.
Магистральді құбырөткізгіштер үшін диаметрі 300-ден 1420мм дейін диаметрлі пісірілген және біркелкітаралған құбырлардың қабырғасының қалыңдығы 10МПа жететін құбырөткізгіштегі жобалы қысыммен анықталады.
Үлкен өзендердің қиылысында газөткізгіштер құбырға бекітілген темірбетонды жүктермен немесе тиіс бетонды жабынмен бекітеді және өзен түбіне төмен көмеді. Негізгіден басқа сол диаметрлі резервті суасты өту жібін төсейді. Темір және ірі шоссейлі жолдардың қиылысын да құбырөткізгішті құбырдан жасалған патронға төсейді. Патрон диаметрі құбырөткізгіш диаметрінен 100-200мм үлкен.
Тұрғын пунктерді газ бен мұнай өнімдеріне қажеттілігін қамтамасыз етуі үшін одан аз диаметрлі бұтақтар төсейді, сол арқылы осы тұрғын пунктерге жеткізіледі. Құбыр өткізгіште рельеф трассасына байланысты 10-30км интервалда желі крандарын немесе апатпен жөндеу кезінде бөліктерін жабу үшін шырмалар орнатылады. Газөткізгіште желілі кранның екі шетінен апат кезінде атмосфераға газды шығару үшін свечалар орнатылады.
Трасса бойымен байланыс желісі (телефонды, радиорелейлі) диспетчерлік тағайындау бар желі өтеді. Трасса бойында орналасқан катодты және дренажды қорғаныс станциялары, сонымен протектор сыртқы коррозиядан қорғайды да, құбыр өткізгіштің изоляциялы жабынына қосымша болады.
1.1.1 Кен орнында мұнай және газ қабаттарын игеру режимдері.
Теңіз кен орны өзінің аномальды жоғары қабат қысымы мен қанығу қысымы арасындағы үлкен айырмашылығымен сипатталады.Аномальды коэффициент 1,826. Минус 4500 м белгідегі бастапқы қабат қысымы 82,4 МПа-ға жетеді, мұнайдың газбен қанығу қысымы 25,6 МПа.
Платформа шегіндегі игерудегі жыл бойынша қабат қысымының өзгеруі қабат қысымының бастапқымен салыстырғанда 20,7МПа-ға дейін төмендегенін көрсетеді. Бастапқымен салыстырғанда, ағымдағы қабат қысымының өзгеруі 2015 жылы байқалды, ол 18,9МПа болды. 2017 жылы 2016 жылмен салыстырғанда қабат қысымы жоғарылады. Егер 2016-2017 жыл аралығындағы жеке ұңғымалардың жағдайын алып қарасақ, №№ 119,112,110,106, 120, 5050, 5246 ұңғымаларда қабат қысымының құлауы байқалады. Ағымдағы қабат қысымы мен бастапқы қанығу қысымы арасындағы айырма 36МПа-ға тең.
Қабат қысымының түсуінің ең төмен көрсеткіші бортта орналасқан ұңғымаларда байқалады (1000 т өндірілген мұнайда 0,00036 МПа), бұл аймақтағы мұнай өндірудің жалпы көлемі 42837 мың тонна.
Қабат қысымының құлауының ең жоғарғы көрсеткіші беткей аймағында байқалған (1000 т өндірілген мұнайда 0,00036 МПа). Қабат қысымы құлауының фациялдылық көрсеткіштері 1-кестеде келтірілген.
1-кесте Қабат қысымы құлауының фациялдылық көрсеткіштері
2017ж.
2018ж.
Платформа
0,0013
0,00048
Борт
0,0007
0.00036
Беткей
0,0007
0.00136
Газды айдау учаскелері бойынша статикалық градиенттің (SGS) 8 өлшемі жүргізілген ұңғымалар: Т-14, Т-72, Т-106, Т-110, Т-112, Т-116, Т-120 және Т-5246. Минус 4500 м-дегі белгі бойынша келтірілген ағымдағы қысымның орташа мәні 62,0 МПа болды, ол бастапқы қабат қысымынан 20,0 МПа-ға кем. Энергетикалық жағдайды бағалау үшін гидродинамикалық зерттеулер (РТТ) және статикалық градиентті өлшеу (SGS) нәтижесінде жүргізілген мәліметтері қолданған.
Мұнай газды өндіру көлемі.
01.01.20 жылы жиналған мұнай өнімі 100143 мың т. құрайды (гоелогиялық қордың 5,96 %), соның ішінде объектілерден өндірілгендері:
І объект - 90843,6 мың т. өндіруші ұңғылар қоры 51 дана.
ІІ объект - 2234,1 мың т. 1 ұңғының жұмысы.
І+ІІ объектілері - 7065,3 мың т. 4 ұңғының жұмысы.
Өндірістің негізгі үлесі (90 %) І объектіге келеді. Бірақ бірінші объект біртексіз игерілуде. Ең көп өнім рим ұңғыларынан алынған 47 %, екінші орында негізінен платформаның солтүстік бөлігінде орналасқан ұңғылардан алынған өнім көлемі және өнімнің 12 % қанат бөлігінде орналасқан ұңғыларға келеді.
Кеніштің ауданы бойынша бірнеше максималды мұнай өндіру зоналары бөлініп көрсетілген:
Платформа:
- №11,72,105,106,110,111 ұңғылар ауданы 1424-тен 2361 мың тоннаға дейін;
- № 5к,21,15,112,116 ұңғылар ауданы 1326-дан 2345 мың тоннаға дейін.
Борт:
- № 44,144, ұңғылар ауданы 2200 мың тоннадан астам;
- № 20,104, ұңғылар ауданы 2300 мың тоннадан астам;
- № 102,103,7,8,1к ұңғылар ауданы 1700-ден 2300 мың тоннаға дейін;
- № 9,108,5056,3к,113,118,320 ұңғылар ауданы 1220-дан 3430 мың тоннаға дейін;
- № 122, 27,28 3300 мың тоннадан астам.
Қанат:
- № 16,43,1100,42,1101 ұңғылар ауданы 900-ден 2000 мың тоннаға дейін.
Максималды дебит - 1872 ттәу (№ 1101 ұңғы), минимальді дебит - 173 ттәу (№ 47 ұңғы). Қазіргі уақытта кен орны бойынша мұнай өндіру көлемі газөңдеуші зауыттың қуатымен шектелген. Барлық ұңғылар фонтанды тәсілмен жұмыс жасауда және сусыз дерлік мұнай өндіреді [17].
Ұңғылар қорының сипаттамасы.
01.01.2020 жылындағы бұрғыланған қор жағдайы 120 ұңғыны құрады, 61 ұңғы пайдалануда, осының ішінен 56 ұңғыма негізні жұмыс қорында, тоқтап тұрған қорда - 10 ұңғы. 45 ұңғыма консервацияда, 14-ті жойылған,
№ 100 ұңғы бақылау ұңғысына ауыстарылды. № 5447, 5963, 6457 ұңғылары бұрғылау барысында және тереңдетілуде 1 ұңғы № 3938.
Қазіргі кезде кен орынының бірінші кешендегі ұңғылардың эксплуатациялық қоры 55 дананы құрайды, оның ішінде жұмыс істеп тұрғаны 42 ұңғыма. Ал II кешеніндегі эксплуатациялық және жұмыс қоры бір ғана № 10 ұңғысынан тұрады және 4 ұңғы (Т-6,Т-43,Т-44,Т-5056) I және II кешендерінен өнім шығарады. 2017 жылдан біргі кезең ішінде бұрғылаудан эксплуатацияға 2 ұңғы өткізілді № 5034 және № 4346.
№ 5034 ұңғымасы 2019 жылдың мамыр айында 739 ттәу орта тәулік шығымымен эксплуатацияға енгізілді. Ағымдағы шығымы 808 ттәу құрайды. № 4346 ұңғысы 2020 жылдың сәуір айында 799 ттәу шығымымен енгізілді. Ағымдағы шығымы 1259 ттәу құрайды.
Ұңғы қорын пайдалану коэффициенті кен орынды эксалуатацияға берілгеннен бірі өсіп келе жатыр және ол көрсеткіш 2015 жылы 0,83 жетті одан кейін 2016 жылы 0,8 дейін төмендеді. Бұл коэффициенттің төмендеуі 6 ұңғыны тоқтатып қоюмен байланысты.
Екі кешенді біріктіре пайдаланатын ұңғылардағы шығымның максималды шамасы № 5056 жаңа ұңғысында 1337 ттәу мелшерімен белгіленді, минималды шығым № 6 ұңғыда 495 ттәу көрсетті, ал орташа шығым болса 819 ттәу құрады.
II кешенде жұмыс істеп тұрған жалғыз № 10 ұңғыдағы орта тәулік шығым 1096 ттәу құрады.
Графиктер мен кестелерде көрсетілгендей шығымдары ең жоғарғы ұңғылар құрылымның борт пен қанат бөлігінде орналасқан ұңғыларға тән болып келеді, бұл өз кезегінде жарықшақты кеуектілікпен түсіндіріледі. Кен орынның бөліктері бойынша орта тәулік шығымдар мынаны құрайды:
- платформа бөлігі 644 м3тәу;
- борт бөлігінде 898 ттәу;
- қанат бөлігі 854 ттәу.
Ұңғылар бойынша технологиялық режимдер әр айға бөлек белгіленеді, шығымның мөлшері газ өңдеу зауытындағы топтық қондырғылардың өткізу қабілетіне тәуелді өзгеріп отырады. Шығымның көлемі сағалық қысыммен реттеледі, ол штуцерлердің көмегімен іске асырылады.
1.1.2 Қабат қысымын ұстау жүйесі және кен орнындағы қабаттардың мұнай бергіштігін арттыру әдістері мен олардың тиімділігі.
Қабатқа әсер ету әдістері.
Теңіз кен орнының игеру технологиясында, соның ішінде 1 обьектіні игеруде қабаттық қысымды ұстаудың екі тәсілі қарастырылады: су айдау және ілеспе газды айдау. Мұнай өндіруді арттыру тәсілін таңдауда мұнай алудың соңғы көрсеткішіне жетудегі тәжірибе түрінде осы тәсілді жүзеге асыруға кететін техникалық құрылыстарды салу және пайдалану шығындар-ын ескерудің маңызы зор. Құрылыстың құрамы жұмыс агентінің сапасына қойылатын талаптарға негізделе құралады.
Айдауға қолданылатын су сапасына қойылатын талаптар
Теңіз кен орнының өнімді қабаттарына су айдау мына екі су қамсыз-дандыру көздерінен жүргізілмек:
- альбсеноман кешенінің артезиан сулары;
- теңіз сулары.
Теңіз кен орнының технологиялық мұқтажының (су айдау жүйесі) су-мен қамсыздандыру көзі ретінде Еділ өзенінің (Қазақстан Республикасының территориясына қарайтын бөлігі) атырауын қолдану Қазақстан Республика-сының экологиялық заңдарына сәйкес жол берілмейді, сондықтан бұл вариантты жұмыста қарастырмаймыз.
Су айдаудағы жұмыс агентіне қойылатын негізгі техникалық талаптар болып табылады:
- айдау ұңғыларының тұрақты сіңірімділігін сақтау;
- бейорганикалық тұздардың шөгу себебінен су айдау жүйесінің су енгізу және жабдықтарын қолдану кезіндегі қиындықтардың алдын алу;
- су айдау жүйесінің және ұңғы жабдығының су енгізудің коррозиялық тозуын ескерту;
- айдау ұңғыларының түп аймағындағы бактериальды тіршілікті ескерту.
Қабаттық қысымды ұстауда қолданылатын ілеспе газ сапасына
қойылатын талаптар
Ілеспе мұнай газын айдауды жүзеге асыру ЖШС Тенгизшевройл жоспарына сәйкес екі кезеңде жүргізіледі.
Бірінші кезеңде құрамында күкіртсутексіз газ айдалады. Екінші кезеңде Екінші буынды зауытты (ЕБЗ) пайдалануға берілгеннен кейін, Н2S - 17-20 % күкіртті газ айдалуы жоспарлануда.
Екінші кезең Теңіз кен орнының өнімді шөгінділері газбен әсер етуді жүзеге асырудың негізгісі болып табылады. Сондықтан жұмыс агенті - ілеспе мұнай газына қойылатын талаптар газ айдау шарты үшін екінші кезеңде қарастырылуда.
Бұл талаптар газ айдауда қабаттың коллекторлық қасиеттері парафин, шайыр және асфальтендердің шөгуінен нашарламау тиіс.
Соңғысы келесі шарттардың орындалумен қол жеткізіледі:
* Айдалатын газдағы су мөлшері - 0,001 %;
* Газдағы ылғалдың конденсациялану температурасы:
- максималды қыстағы - (-10 [о]С),
- минималды жаздағы - (-3 [о]С);
# Күкіттің жалпы мөлшері - 0,05% аз;
# Вобба көрсеткіші - 41,2-54,5 МДжм3 (МЕСТ 2667-82);
# Механикалық қоспалардың мөлшері - 0,001 ppm.
# Айдалатын судың құрамы, физико-химиялық қасиеттері және тұрақтылығы
Теңіз кен орнының маңындағы ауданда өнімді қабатқа су айдауға қолданылуы мүмкін су қамсыздандыру көздері бар, бұл:Мыңғыр, Жаңасу кен орындарындағы альбсеноман горизонтының суы және теңіз суы. Осы сулардың құрамы және физико-химиялық қасиеттері келтірілген.
Мұнайбергіштікті арттыру мақсатында қабат қысымын жүйесін жүргізу. Қабатты қышқылмен гидрожару- бұл қарапайым тұз қышқылын немесе басқа қышқылды карбонатты қабатқа үлкен қысым арқылы қабатта жарылымдарды түзу мақсатында ұңғыманы қоздыру процесі. Егер, жарылым қабырғалары бірқалыпсыз ерісе, онда бұл процесс аяқталғаннан кейін,жарылым ашық және өткізбелі болады. Қабатты қышқылмен гидрожару нәтижелері негізгі параметрлер - жару өтіп жатқан қашықтық пен қалыптасқан жарылымдардың тиімді өткізгіштігіне байланысты. Өз кезегінде бұл параметрлер қышқылдың көлемі мен концентрациясы, реакция жылдамдығы, қабат температурасы, өткізгіштік, минералдық құрылым, жыныстардың ерігіштігі, айдау жылдамдығы, пайда болған жарыламдардың кеңдігі, қышқылдың кері ағыны, еріген жарылым қабырғаларының профилі мен жарылымдарды бітеліп жабылуына әкелетін кернеуі сияқты көптеген факторлармен анықталады. Мұнайбергіштікті арттыру тәсілдері 2-кестеде көрсетілген.
2-кесте Мұнайбергіштікті арттыру әдістері
Суды айдау
Газды айдау
Құрылымдар
- айдау ұңғымалары;
- ППД жүйесінің құбырлары;
- жоғары қысымды сораптар;
- ППД үшін ақаба суды тазарту құрылғысы (ЗВП құрамында);
- таңдалған аймақтағы суды дайындау құрылғысы;
- құбырөткізгіш кен орын-аймақ - Теңіз - Жанасу;
- Жанасу су өндірмесі (ұңғымаларды салу)
- артезианды суды айдау;
- жұмыс істеп тұрған КТЛ-дағы жоғары, орта және төмен үш фазалы сепараторлар;
- ұңғымалардағы сорапты-компрессорлы тізбектерін коррозияға бейім емес құбырларға ауыстыру.
- айдау ұңғымалары
- ЗВП - компрессорлы құбыр өткізгіші
- сепараторы бар компрессорлар
- жоғары қысымды құбырлар
- газды дайындау құрылғысы
1.2 Мұнай және газ өндіру техникасы мен технологиясы
1.2.1 Кен орнында ұңғыны пайдалану тәсілдері мен қолданылатын жабдықтардың сипаттамасы
Қазіргі уақытта аномальды жоғары бастапқы қабат қысымы және жоғары газ факторы нәтижесінде барлық ұңғымалар фонтанды тәсілмен игеріледі. Бұндай жағдай әлі де көп уақытта сақталмақ.Фонтандық пайдаланудың мүмкіндіктерін бағалау үшін ВНИИ әдістемесі бойынша, аталған дебиті бар ұңғыманы фонтандық пайдаланудың минималды түптік қысымының есептемелері жасалған.
Есептемелер ВНИИнефть әдістемесінің қосымша FONTAN бағдарламасы бойынша жасалған. Бұл әдістеменің ерекшелігі, газсұйықты ағынның бір фазалық режимінен (сұйық ғана) дисперстік режимге (сұйық тамшылары бар газ ағыны) дейінгі диапазоны болып табылады.
Егер қабаттағы фильтрация процестерін гидродинамикалық есептеу нәтижесінде динамикалық түптік қысым минималды мүмкін қысымнан көп болатын болса, онда штуцерде редуцияланатын энергия шығындалады. Қарсы жағдайда айтылған параметрлердегі фонтандау болмауы мүмкін және механикаландырылған пайдалану керек болады.
Өндіруші ұңғымалардың диаметрі 177,8 мм (7) болып келген типтік конструкцияларына сәйкес ұзындығы 4000 м, МЕСТ 633 - 80 (API) бойынша сорапты компрессорлы құбырдан жасалған, диаметрі мм бойынша (дюйм бойынша) 114x7(4,5), 102x6,5(4) және 89x6,5(3,5) болатын лифтілік тізбектерге есеп жасалған. Ішкі диаметрі сәйкесінше 100,88 және 76мм деп қабылданған. Сонымен қатар, ұзындығы 1500м, үлкен диаметрлі екі секциялы лифт 114x102 и 102x89 үшін есеп жасалған.
Есептемелер нәтижесі:
− минималды сағалық қысым 7,5 МПа кезінде (ұңғымалар сепарацияның бірінші қадамына қосылған) сусыз дерлік (0,01) ұңғымадағы фонтандау 114 мм лифт арқылы түптік қысымға дейін,шамамен, 1000 м³тәу болады;
− сағалық қысымның 3,5 МПа-ға дейін төмендеуі (екінші қадам сепараторына қосылу) егер де, игеру шарттары бойынша мүмкін боларлық газдан бөлу процесі ұңғыманың түптік аймағында боатын болса, мүмкін боларлық түптік қысым 1000 м³тәу кезінде 22 МПа-ға дейін және 500 м³тәу кезінде 17 МПа-ға дейін азаяды;
3 кесте - Өнімнің физика-химиялық қасиеттері
Параметрлер
Өлшем бірлігі
Көлемі
Сепарацияланған мұнай тығыздығы
тм³
0,7821
Газ тығыздығы
Кгм³
1,047
Су тығыздығы
тм³
1,01
Газ факторы∙
Нм³м³
466
Cепарацияланған мұнай тұтқырлығы (20,7С)
мПас
2,6
Тереңдік∙∙
М
4500
Температура
С
110
∙ Стандарттық шарттағы бір реттік газдан айыру.
∙∙ Бұл тереңдікке ұңғымадағы қабаттық және түптік қысымдар келтіріледі
− Айырғыштың үшінші қадамға өтуі үшінші қадамға өтуі жобалау периоды кезінде ең төмен шекті түптік қысымда ұңғымаларды фонтандық тәсілмен пайдалануға мүмкіндік береді;
− мұнайдың құрамындағы газ көп мөлшерде болса, диаметрі 114x102 мм және 250 м³тәу дебиттен аз кезінде 102x89 мм екі секциялы лифт құбырлары қолданылуы тиіс;
− өнімнің сулануы жоғары дебиттегі фонтандауға әлсіз әсер етеді, бұл газ сұйықты ағында екі конкурентті процесстердің болуымен түсіндіріледі: сулану жоғарылаған сайын, қоспа тығыздығы ұлғаяды, ал гидравликалық қарсыласу ағын жылдамдығының квадраты пропорционал түрде төмендейді.
Қабат және түптік қысымдар, дебит, сулану, газ факторы және фонтандау сипаттамалары динамикасының біріккен анализі нәтижесінде келесідегідей негізгі қорытынды жасауға болады.
4 кесте - Пайдаланудың рационалды тәсілдерін анықтауға арналған берілгендер
Параметрлер
Өлшем бірлігі
Мағынасы
Сұйық дебиттерінң есептік диапазоны
м³тәу
250 - 2000
Есептік түптік қысым
МПа
әр түрлі
Минималды сағалық қысым∙
МПа
11,5
Есептік сағалық қысым
МПа
1,5 - 10
Өнімнің сулануы
бірлік үлес
0,01 - 0,40
Өнімділік коэффициенті
М³тәуМПа.
10 - 200
Сонымен қатар, сағалық қысымдар үшін есептемелер жүргізілген: 25 МПа игерудің бастапқы периодындағы қысым, ал 10 МПа- қазіргі уақытта және келешектегі қысым. Минималды түптік қысым 11,5 МПа қабат гидродинамикасыныңесептемесі нәтижесінде қабылданды.
5 кесте - Сепаратордағы және есептік қысымдар
Сепарация қадамы
Қысым, МПа
Сепараторда
Ұңғыма сағасында
1
6,3
7,5
2
2,4
3,5
3
0,76
1,5
Теңіз кен орнындағы ұңғымалардың фонтандауы бұл сұйықтың қозғалысымен байланысты болған ұңғымадағы сұйықтың гидростатикалық қысымын, сағадағы қарсы қысым мен үйкеліске кеткен қысымды басу үшін қабат энергиясының үлкен қоры мен түптегі аса үлкен қысымдармен шартталған.
1.2.2 Кен орнында ұңғыма өнімімдерін жинау және дайындау жүйесінің мақсаты мен міндеттері
Екінші ұрпақ жобасының (ПВП) кәсіпшілік кешені флюидті жинау мен өңдеу және мұнайды алу үшін жасалған. Кәсіпшілік, сонымен қатар, тауарлық газ, пропан, бутан және күкірттің көптеген мөлшерін өндіреді. Одан басқа, кәсіпшілік құрғақ газды айдау жүйесіне бағытталатын құрғақ, құрамында күкірті бар газды өндіреді. Кәсіпшілік, шамамен, жылына 7 млн. тоннаға дейін шикі мұнайды өндіред. Құрғақ газды айдауды орындау нәтижесінде қосымша жылына 3-4,5 миллион өндірілуі мүмкін.
Мұнай жинау жүйесінен флюид ПВП-ның сепарациялық құрылғысына өтеді. Мұнай ілеспе газдан бөлініп, тұзсызданып, тұрақтанып, Каспийлік Құбыр өткізу Консорциумының шикі мұнай құбыры арқылы сораптық станцияға айдалады.
Ілеспе газдың кей бөлігі кептіріліп, шикі газ айдау жобасының екінші кезеңіне сәйкес (ЗСГ - 2) құрғақ газ кері айдау үшін газ құбырына өтеді. Қалған газ бойындағы қышқыл компоненттерді жою үшін амин ерітіндісімен өңделеді.
Күкіртсізденген газ дегидраттанып, ары қарай, экспорттық сападағы тауарлық газ, пропан, бутанды алу үшін өңделеді. Тауарлық газ 120 км-лі құбыр өткізгіш арқылы Теңізден пропан мен бутанның арнайы сақтау қоймасы бар Құлсарыға жіберіледі. Темір жол жүк тиеу станциясы сұйытылған газдың көлемін өлшеп, оны экспортқа жіберу үшін цистернаға тиейді.
Қышқыл газ клаустың күкірттен айыру қондырғысы арқылы үш кезеңде өңделіп, одан кейін БСР Флексорб қалдық газды өңдеу құрылғысына күкіртті бөліп алу үшін жіберіледі. Бұндай күйде күкірт газдан айырылып, ПВП жобасы бойынша жасалған формалық құрылғыға айдалады. Газдың қалдығы термиялық қышқылдану құрылғысында жағылады.
Шикі су кешенді технологиялық желілердің бар құрылғыларынан өтіп, ПВП құрылғысының жүйесінде өңделеді де, техникалық қажеттіліктерге, тұзсыз және ауыз су үшін жұмсалады. ПВП жүйесінде сонымен қатар, қосымша құрылғылардағы бу және конденсатты алуға, суды өңдеу және қолдануға, ауаны тазартуға, азотты алуға және газды жағуға арналған толық жиыны, сонымен қатар, өртке қарсы жүйесі бар. ПВП жобасында электроэнергия генераторды құру жоспарланған. Сонымен қатар, ақаба суды қайта кәдеге жарату жұмыстары қарастырылған.
Сұйықтың ұңғымадан көтерілу тәсілдері, өндіру құрылғыларының параметрлері мен технологиялық жұмыс режимі пайдалану шарттары кешенінің анализі негізінде орындалады:
− дебит, булану, өнімнің газ факторының, жобалық түптік және сағалық қысымның динамикасы;
− ұңғыма конструкциясы- пайдалану тізбегінің диаметрі, оқпан қырының қисаюы;
− мұнай, газ, су өнімдерінің физика-химиялық қасиеттері-температура, тұтқырлық, минерализация, құрамында коррозия агенттерінің, шайыр және парафиндердің болуы;
− күрделі жағдайлардың болу мүмкіндігін бағалау- өнімнің түптен сағаға қарай қозғалуындағы термобаралық шарттардың өзгеруі кезінде шайыр, парафин, гидраттар, тұздардың түзілуі;
− формасыз шарттар- табиғи-климаттық шарттар, жөндеу-пайдалану базаларының болуы, құрылғының бір немесе басқа түрімен, реагент және технологиямен жұмыс істеу тәжірибесі бар маман;
− күрделі жағдайлардың болу мүмкіндігін бағалау- өнімнің түптен сағаға қарай қозғалуындағы термобаралық шарттардың өзгеруі кезінде шайыр, парафин, гидраттар, тұздардың түзілуі.
Пайдаланудың рационалды тәсілдерін анықтау үшін өнімнің ұңғыма бойынша көтерілуі кезіндегі есептемелер жүргізілген. Ұңғыма оқпанындағы процестерді есептеу үшін өнімді қабаттың параметрлері келесі кестеде келтірілген [16].
1.3 Мұнай-газ конденсатты кен орындарының технологиялық объектілерін жобалау негіздері
1.3.1 Кәсіптік технологиялық құбырларды салу және пайдалану
Мұнай-газ конденсатты кен орындарын игеру (НГКМ) - шоғырдан газ бен газ конденсатын (мұнайды) жер бетіне шығаруға, оларды жинауға, есепке алуға және тұтынушыларға тасымалдау үшін кәсіпшілік дайындауға бағытталған жұмыстар жиынтығы. Кен орындарын игеру мен жайластырудың негізгі көрсеткіштеріне алуан түрлі параметрлер кіреді: өндіру және айдау ұңғымаларының саны, ұңғымалардың дебиттері, қаттық, кенжарлық және сағалық қысым мен температура, газды жинау және өңдеудің топтық пункттерінің (ГКДҚ) саны мен орналасқан жері, компрессорсыз және компрессорлық пайдалану кезеңдері, сығымдау және бас компрессорлық станциялардың қуаты және басқалары. Газ конденсатын кен орындарын игеруді жобалаудың қолданыстағы тәжірибесін қарастырыңыз.
Мұнай-газ конденсаты кен орындарын игеру және орналастыру жұмыстары резервуардан газ конденсаты сұйықтығын өндіруге және оны тауарлық газ бен конденсатқа бөлуге бағытталған барлық шараларды қамтиды. Әзірлеуді жобалау кезінде осы жұмыстарды жүргізуді қамтамасыз ететін негізгі параметрлер анықталады. Кен орындарын игерудің теориялық негіздері кәсіпшілік геология және геофизика, Жер асты гидродинамикасы, Мұнай және газ қыртысының физикасы және т.б. сияқты ғылыми пәндерге негізделеді.
2 сурет - Мұнай өндіруші кәсіпорындардағы ластану көздері
Құрамында газы бар кен орындары екі түрге бөлінеді: "таза" газ, газ конденсаты (ГKM) және мұнай-газ конденсаты ( НГКМ). Біріншісі ("таза" газ) газ конденсатының өнеркәсіптік қорларының жоқтығымен, нәтижесінде резервуарлық жағдайда сұйық көмірсутектердің конденсациясының іс жүзінде болмауымен және игерудің басынан аяғына дейін өндірілетін газ құрамының шамалы өзгеруімен сипатталады. Екінші және үшінші (ГKM және НГКМ) ерекшелігі-резервуарлық сұйықтықтарда" газда ерітілген " сұйық көмірсутектердің едәуір көлемінің болуы, кен орнын игеру кезінде олардың конденсациясы, нәтижесінде резервуардан алынған шикізаттың құрамы айтарлықтай өзгереді, әсіресе сарқылу режимінде. Газ және мұнай-газ конденсатты кен орындарын игеруді жобалаудың теориялық негіздері ұқсас. Бұл НГКМ әзірлеуді жобалау кезінде ГM әзірлеуді жобалау кезінде қолданылатын көптеген принциптерді қолдануға мүмкіндік береді, бірақ НГКМ ерекшеліктерін ескеру қажет. Мұнай-газ конденсаты кен орындарының ерекшелігі оларға тән ретроградтық конденсация құбылыстары болып табылады-олардың әрекеті нәтижесінде NGKM және GKM өнімдері үнемі құрамын өзгертеді (қабат қысымы конденсация басталуының қысымынан төмендеген кезде, конденсат резервуарда түсе бастайды, ал өндірілген газдың құрамы "жеңілдейді"), ал конденсатты алу коэффициенті төмендейді (әсіресе сарқылу үшін дамыған кезде). NGKM дамыту процесінде бірнеше кезеңдер дәйекті түрде өзгереді, даму және сынамалық пайдалану; үдемелі, ең жоғары, құлайтын өндіру; соңғы кезең. НГКМ дамытудың екі әдісі бар-сарқылу және резервуардағы қысымды сақтау.
ХХ ғасырдың 90-жылдарының соңына дейін газ конденсатын кен орындарын жоспарлаудың негізі газ өндіру жоспары болды, конденсат өндірісі туынды болды. Бұл тәсіл жеңіл көмірсутектердің газ ресурстарында басым болды. Мұнай өнеркәсібі сұйық көмірсутектерге деген қажеттілікті қамтыды. Газ конденсаты кен орындарын игеру осы кезеңде сарқылу үшін жүргізілді, бұл тұрақты газ өндірудің ұзақ кезеңін қамтамасыз етті, бірақ конденсатты тұрақты өндіру кезеңінің болмауына әкелді. Сонымен қатар, өндірілген конденсаттың құрамы ауыр көмірсутектердің түзілуінде айтарлықтай өзгерістерге ұшырады. Конденсаттың едәуір мөлшері резервуарда қалып, ретроградтық конденсация нәтижесінде сұйық фазаға өтті. Белгілі бір кезең ішінде конденсатты тұрақты өндіруді тек резервуардағы қысымды ұстап тұратын кен орындары дамыған жағдайда ғана қамтамасыз етуге болады. Сонымен қатар, сарқылу үшін дамығанға қарағанда конденсат шығарудың едәуір үлкен коэффициентіне қол жеткізуге болады. Қазіргі уақытта мұнай-газ конденсатты кен орындары негізінен қабат қысымын ұстамай, сарқылу режимінде игерілуде.
Модельдеу кен орындарын игеруді жобалау кезінде жер асты гидродинамика, математика, физика теңдеулерін, Ықтималдық теориясы мен математикалық статистика теңдеулерін қолданады. Көптеген отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектері газ және мұнай-газ конденсаты кен орындарын игеру мен ұйымдастырудың негіздеріне арналған: г. Б.Пыхачев, Р. г. Исаев, В. Н. Щелкачев, б. б. Лапук, л. с. Лейбензон, М. Muscat, 1ii.K. Гимаутдинова, А. Х. Мирзаджанзаде, А. О. Л. Кузнецов, К. С. Басниева, А. И. Ширковского, Г. Р. Гуревича, P. M. Тер-Саркисова, Ю. П. Коротаева, А. Н. Лапердина, В. Н. Маслова, К. Aziz және басқа да.
1.3.2 Сығымдау сорғы және компрессорлық станцияларды жобалау және пайдалану.
Компрессорлық (КС) және сорғы (НС) станциялары олардың көмегімен мұнай, мұнай өнімдері немесе газ құбырда қозғалысқа келтіріледі. Құбырдың үздіксіз жұмысы НС және КС сенімді жұмысына байланысты екені анық.
Трассада орналасуына байланысты КС және НС құбырлары бас және аралық болуы мүмкін. Бас стансалар (ГКС, ГТС) Кәсіпшіліктердің әуре-сарсаңын салады. Олар мұнай немесе газ қабылдауға, оларды тазартуға және құбырдағы қысымды жұмысшыға дейін арттыруға арналған. Аралық станциялар (PKS және PNS) құбырдың бастапқы және соңғы нүктелерінің арасына орналастырылады, олар құбырдағы қысымды ұстап тұруға қызмет етеді.
Мұнай кен орындарында ілеспе газды жинау, газды жер асты қоймаларына айдау және табиғи газды азайту үшін арнайы КС салынады.Газ құбырындағы аварияларды жою кезінде, сондай-ақ станциядағы бір немесе бірнеше агрегаттарды жөндеу кезінде жылжымалы КС қолданылады.
Арнайы сорғы станциялары ең жоғары көтерілу және бұталы немесе қысқышты қамтиды, шыңның көтерілу НС өтетін жердің рельефіне қарамастан құбырдың біркелкі өткізу қабілетін ұстап тұру үшін өту нүктелеріне жақын орналасады. Мұнай кәсіпшіліктерінде мұнай жинау жөніндегі топтық қондырғы мұнайды құбыр арқылы басты НС-ға айдауға арналған сығымдау сорғысымен жарақталады.
Негізгі агрегаттардың түріне сәйкес айдау станциялары ішкі жану қозғалтқышынан немесе электр қозғалтқышынан келетін поршеньге және газ турбинасынан немесе электр қозғалтқышынан келетін орталықтан тепкіш станцияларға бөлінеді.
1.3.3 Шикізат және тауар резервуарларын салу және пайдалану
Резервуарлар әр түрлі пішіндегі және мөлшердегі стационарлық немесе жылжымалы ыдыстар деп аталады. Резервуарлар ең маңызды құрылымдар болып табылады, олар көп мөлшерде құнды сұйықтықтарды сақтайды.
Олар жасалған материалға байланысты резервуарлар металл және металл емес бөлінеді. Металл негізінен болаттан, кейде алюминийден жасалған. Металл емес темір-бетон және пластикалық резервуарларды қамтиды.
Резервуарлар формада болады: тік цилиндрлік, көлденең цилиндрлік, тікбұрышты, тамшы тәрізді және т. б.
Орнату схемасы бойынша резервуарлар: түбі жапсарлас алаңның жоспарлау белгісінің деңгейінде немесе одан жоғары болатын жер үсті; жер асты болып бөлінеді. Резервуардағы сұйықтықтың ең жоғары деңгейі іргелес алаңның ең төменгі жоспарлы белгісінен (3М шегінде) кемінде 0,2 м төмен болған кезде, резервуарлар әртүрлі көлемде - 5-тен 120 000 м3-ке дейін салынады. Жеңіл мұнай өнімдерін сақтау үшін негізінен болат резервуарлар, сондай - ақ бензинге төзімді ішкі жабыны бар темірбетон резервуарлары қолданылады-болат табақ және т.б. мұнай мен қара мұнай өнімдері үшін негізінен темірбетон резервуарлары қолданылады. Майлау майларын сақтау Болат резервуарларда жүзеге асырылады.
Резервуарлар арасындағы қашықтық тең қабылданады: 0,5 диаметрден кем емес қалқымалы шатырлармен; стационарлық шатырлары және понтондары бар резервуарлар үшін - 0,65 диаметр; стационарлық шатыры бар, бірақ понтондары жоқ резервуарлар үшін - 0,75 диаметр.
Жер үсті резервуарларының әрбір тобы жер білігімен немесе биіктігі төгілген сұйықтықтың есептік деңгейінен 0,2 м жоғары болатын қабырға.
Болат резервуарлар
Қазіргі заманғы болат резервуарлар тік цилиндрлік, тамшы тәрізді, көлденең (цистерналар) болып бөлінеді. Тік цилиндрлік резервуарлар төмен қысымды ("атмосфералық"), понтонды резервуарлар және өзгермелі қақпағы бар резервуарларға бөлінеді. Атмосфералық типтегі резервуарлар негізінен аз буланатын мұнай өнімдерін (керосин, дизель отыны және т.б.) сақтау үшін қолданылады.
Оңай буланатын мұнай өнімдерін резервуарларда тиімді сақтау қалқымалы қақпақтармен және понтондармен немесе ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КАСПИЙ ҚОҒАМДЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ГЕОЛОГИЯ, МҰНАЙ-ГАЗ ІСІ ЖӘНЕ IT ИНСТИТУТЫ
5В070800-Мұнай-газ ісі мамандығы
ҚОРҒАУҒА РҰҚСАТ
ГМГІжITИ декан м.а.
PhD доктор, ассоц.профессор
___________ А.А.Шукманова
__________________2021 ж.
Дипломдық жұмыс
Резервуарлық паркті пайдаланудағы кенорын жобалау.
___5В070800 - Мұнай-газ ісі__
(шифры және мамандық атауы)
Орындаған: Сағынғалиев Д. Қ.
Карибаева Қ.
Ғылыми жетекші:
А.М.Сарыбаев
.
______________2021ж.
Алматы 2021
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Каспий қоғамдық университеті
Геология, мұнай-газ ісі және IT институты
5В070800 - Мұнай-газ ісі
ҚОРҒАУҒА РҰҚСАТ
Дипломдық жобаны даярлауға
ТАПСЫРМА
Студентке ___________________________________
Жұмыстың тақырыбы ___________________________________ ____________
Университеттің бұйрығымен №10-023519-20 25 қазан 2020ж. бекітілген
Орындалған жұмыстың өткізу мерзімі ___ ________2021ж.
Дипломдық жұмыстың бастапқы мәліметтері ____________________________
___________________________________ _______________________________
Есеп-түсініктеме жазбаның талқылауға берілген сұрақтарының тізімі
а)___________________________________ _______________________________
б)___________________________________ ______________________________
___________________________________ _______________________________
Графикалық материалдардың тізімі (міндетті түрде қажет сызбалар көрсетілген)___________________________________ __________________
___________________________________ _______________________________
___________________________________ _______________________________
Ұсынылған негізгі әдебиеттер_________________________ _______________
___________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ _________________________________________________
Дипломдық жұмысты даярлау
КЕСТЕСІ
Бөлім атаулары,
дайындалатын
сұрақтарының тізімі
Ғылыми жетекшіге және
кеңесшілерге өткізу
мерзімі
Ескерту
Технологиялық бөлім
26.04.2021ж.-16.05.2021ж.
Еңбекті қорғау техникалық қауіпсізік және өндірістік санитария
26.04.2021ж.-16.05.2021ж.
Экологиялық қауіпсіздік
26.04.2021ж.-16.05.2021ж.
Дипломдық жұмыстың жəне оларға
қатысты бөлімдерінің кеңесшілерінің жəне қалып бақылаушының
қолтаңбалары
Бөлімдер атаулары
Ғылыми жетекші,
кеңесшілері,
А.Ж.Т.
(ғылыми дәрежесі, атағы)
Қолтаңба
қойылған мерзімі
Қолы
Технологиялық бөлім
18.05.2021-06.06.2021ж.
Еңбекті қорғау техникалық қауіпсізік және өндірістік санитария
18.05.2021-06.06.2021ж.
Экологиялық қауіпсіздік
18.05.2021-06.06.2021ж.
Қалып бақылаушы
техника ғылым.магистрі
Акашев Б.Т.
Ғылыми жетекшісі__________________________ ___________ ФИО
(қолы)
Тапсырманы орындауға студент ________________________ ФИО
(қолы)
Күні _________________2021
Мазмұны
КІРІСПЕ
1. Технологиялық бөлім
1.1 Кен орнын игеру жүйесін таңдау.
1.1.1 Кен орнында мұнай және газ қабаттарын игеру режимдері.
1.1.2 Қабат қысымын ұстау жүйесі және кен орнындағы қабаттардың мұнай бергіштігін арттыру әдістері мен олардың тиімділігі.
1.2 Мұнай және газ өндіру техникасы мен технологиясы.
1.2.1 Кен орнында ұңғыны пайдалану тәсілдері мен қолданылатын жабдықтардың сипаттамасы.
1.2.2 Кен орнында ұңғыма өнімімдерін жинау және дайындау жүйесінің мақсаты мен міндеттері
1.3 Мұнай-газ конденсатты кен орындарының технологиялық объектілерін жобалау негіздері
1.3.1 Кәсіптік технологиялық құбырларды салу және пайдалану
1.3.2 Сығымдау сорғы және компрессорлық станцияларды жобалау және пайдалану
1.3.3 Шикізат және тауар резервуарларын салу және пайдалану.
1.4 Арнайы бөлім
1.4.1 Дипломдық жұмыстың тақырыбы бойынша ғылыми-техникалық ақпаратты талдау.
1.4.2 Дипломдық жұмыс тақырыбы бойынша есептеулер және алынған нәтижелерді талдау.
1.4.3 Арнайы бөлімнің тақырыбы бойынша шаралардың экономикалық тиімділігі
2. Еңбекті қорғау, техника қауіпсіздігі және өндірістік санитария
2.1 Мұнай мен газды өндіру, жинау және дайындаудағы технологиялық процестің қауіпті және зиянды өндірістік факторлар.
2.2 Кәсіпшіліктегі қауіпсіздікті қамтамасыз ету жүйесі.
3. Экологиялық қауіпсіздік
3.1 Көмірсутектерді өндіру, жинау және дайындау кезіндегі қоршаған ортаны ластау көздері.
3.2 Нысандарды (мұнай базаларын, мұнай құбырын, газ құбырын, сорғы станцияларын, компрессорлық станцияларды) салу және пайдалану кезіндегі табиғатты қорғау іс-шаралары).
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қосымшалар
АҢДАТПА
Дипломдық жобаның технологиялық бөлімінде тақырыптың өзектілігі негізделіп, кен орнын игеру жүйесін таңдау, негіздері зерттелген. Арнайы бөлімде технологиялық үрдіс автоматтандыру объектісі ретінде сипатталалы, резервуардың толтыруы мен босатылуы барысындағы физикалық үрдістер математикалық моделімен сипатталған.
Экологиялық бөлімінде көмірсутектерді өндіру, жинау және дайындау кезіндегі қоршаған ортаны ластау көздері мен нысандарды (мұнай базаларын, мұнай құбырын, газ құбырын, сорғы станцияларын, компрессорлық станцияларды) салу және пайдалану кезіндегі табиғатты қорғау іс-шаралары сияқты мәселелері қарастырылған.
Сақтау және еңбекті қорғау бөлімде мұнай және газ қондырғылар мен жабдықтарды қауіпсіз пайдалануын қамтамасыз ету үшін тиісті шаралар ұсынды.
АННОТАЦИЯ
В технологической части дипломного проекта обоснована актуальность темы, исследованы основы выбора системы разработки месторождения, техники и технологии добычи нефти и газа.В специальном разделе описывается технологический процесс как объект автоматизации, описываются математические модели физических процессов при заполнении и опорожнении резервуара.
В экологическом разделе рассмотрены такие вопросы, как природоохранные мероприятия при строительстве и эксплуатации объектов и источников загрязнения окружающей среды (нефтебазы, нефтепровод, газопровод, насосные станции, компрессорные станции) при добыче, сборе и заготовке углеводородов.
В отделе хранения и охраны труда были предложены соответствующие меры для обеспечения безопасной эксплуатации нефтяных и газовых установок оборудования
ABSTRACT
In the technological part of the diploma project, the relevance of the topic is justified, the basics of choosing a field development system, equipment and technology for oil and gas production and design of technological objects of oil process as an object of automation, describes mathematical models of physical processes during filling and emptying the tank. The environmental section covers such issues as environmental protection measures during the construction and operation of facilities and sources of environmental pollution (oil depots, oil pipelines, gas pipelines, pumping stations, compressor stations) during the production, collection and procurement of hydrocarbons.
In the Department of Storage and Labor Protection, appropriate measures were proposed to ensure the safe operation of oil and gas installations and equipment.
КІРІСПЕ
Бүгінгі күні дүниежүзілік мұнай қорының 3%-на ие Қазақстан, әлемдегі мұнайға бай 15 елдің қатарына кіреді. Мұнайгазды аудандар еліміздің 62% аумағына орналасқан және 80-нен астамы игеріліп отырған 172 мұнай кен орындарын қамтиды. Мұнай қорларының 90%-дан астамы - Теңіз, Қашаған, Қарашығанақ, Өзен, Жетібай, Жаңажол, Қаламқас, Кенқияқ, Қаражанбас, Құмкөл, Солтүстік Бозащы, Әлибекмола, Орталық және Шығыс Прорва, Кенбай, Королевское ірі кен орындарына шоғырланған. Аумағында 930 млн. тонна өнеркәсіптік санаттағы қорлары бар 75-тен астам кен орындары ашылған Атырау облысы неғұрлым барланған мұнай қорларына ие. Облыстың ең ірі кен орны - Теңіз (бастапқы алынатын қорлары - 781,1 млн. тонна). 150 млн. тоннаға жуығы қалған кен орындарының үлесіне тиеді. Бұл қорлардың жартысынан астамы екі кен орнына - Корлевское (55,1 млн. тонна) мен Кенбайда (30,9 млн. тонна) шоғырланған.
Теңіз кен орны 1979 жылы ашылып, 1981 жылы Т-1 ұңғысы алғашқы фонтанды мұнай ағынын берді. Бұл өндірілетін қоры 1,25 млрд. тонна көміртегі шикізаты бар кен орынның игерілуіне бас салды.
Технологиялық жобада көрсетілгендей кен орынды игеруді бірінші объект бойынша серпімді - тұйық тәртіпте жүргізу қарастырылған. Болашақта қабат қысымының қанығу қысымына дейін төмендеуінен кейін, қабатты еріген газ тәртібінде игеру және қабатқа су айдау ұсынылған. Екінші пайдалану объект бойынша су айдау қарастырылмаған еді, бұл объект жеткілікті дәрежеде зерттелмегендігіне байлынысты, оны игеру серпімді - тұйық тәртіпте жүргізу артынан еріген газ тәртібіне ауысу қарастырылған.
Теңіз кен орны 1991 жылдың сәуірінде тәжірибелі - өндірістік эксплуатацияға енгізілді, ал 1993 жылдың 6 сәуірінен бастап кен орынды Тенгизшевройл компаниясы игере бастады.
ЖШС Тенгизшевройл 1993 жылы 6 сәуірде Қазақстан Республикасымен Шеврон корпорация арасында жасалған мемарандумға қол қоюмен пайда болды. Қазір бұл біріккен өндіріске Шеврон-Тексако корпорациясымен бірге ҰМК Қазмұнайгаз, Эксон-Мобил және ЛукАрко компанияларыда кіреді. Кен орынды игеру жобасын 1993ж. Гипровостокнефть институтымен жасалып 2001 жылы толықтырылған болатын.
Теңіз кен орны дүние жүзіндегі ең ірі мұнай кен орындар қатарына жатады (дүние жүзінде 6 орында) және жоғары күкірт мөлшері, жоғары қабат қысымы, бұрғылаудың қиындығы, құбыр аралық қысымның байқалуы - бұның бәрі мұнайды алуды қымбаттатып қиындатады.
90-шы жылдары ТШО мұнай кен орнының геолого-физикалық құры-лымын, қабаттың коллекторлық қасиеттерін зерттеу және тәжірибелі - өндірістік эксплуатация кезіндегі кен орынның әр бөлігіндегі қысымның өзгеруі жөнінде ауқымды жұмыстар жасалды. Девон шөгінділеріне дейін бүткіл мұнайлылық қабаттарын ашып өткен бір топ бағалау ұңғылары бұрғыланған. 1 ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1Кен орнын игеру жүйесін таңдау
Мұнай және мұнай өнімдері үлкен қашықтыққа тасымалдаудың негізгі түрлеріне теміржол, су, құбырөткізгіш және автомобильді жолдар жатады. Кей жағдайда тұтынушыларға ұшақ пен вертолетпен жеткізіледі.
Мұнай мен мұнай өнімдерін темір жолда вагон - цистерналарда тасымалдайды. Бұл өнімнің тек аз ғана бөлігі (2% жуық) кіші тараларда тасымалданады (бөшке, контейнер, бидон және баллондар).
Су көлігінде (теңіз бен өзен) шикі мұнай және көптеген мұнай өнімдері (бензин, керосин, дизельді отын, мазут және т.б.) өзі жүретін (танкер) және өзі жүрмейтін (лихтерлар мен баржалар) типі кемелермен тасымалданады, ал автомобильді тасымалдау мұнай өнімдерін үлкен мұнай базаларынан кіші мұнай базаларына әрі қарай тұтынушыларға жеткізеді. Бұл жағдайларда мұнай өнімдерін автоцистерналарда, сонымен кіші тараларда тасымалданады.
Мұнай және минай өнімдерін құбырөткізгішті тасымалдау үлкен қашықтыққа көп мөлшерін тасымалдайды.
1-сурет. Мұнай өнімдерін тасымалдау түрлері
Мұнай мен мұнай өнімдерін тасымалдаудың ең экономды түрі - құбырөткізгішті:
1. үлкен қашықтықтарға өнім көлігінің төмен өзіндік құны;
2. өнімді берудің үздіксіздігі;
3. автоматизациялау үшін үлкен мүмкіндік;
4. мұнай мен мұнай өнімдерін тасымалдағанда шығынның болуы;
5.егер экономикалық жағынан мақсатты болса, онда барлық құбырөткізгіштерді өз қашықтықтарға төсеуге болады.
Өнімді үлкен қашықтықтарға айдау құбырөткізгішін - магистральді деп атайды. Айдалатын сұйықтыққа байланысты магистральді құбырөткізгіштер сәйкесінше мұнайөткізгіштер - мұнайды айдау кезінде, мұнай өнімдерін өткізгіштер - сұйық мұнай өнімдерін айдау кезінде, мысалы, бензин, керосин, дизельді отын, мазут жатады. Ал бір сортты мұнай өнімін мұнай өнімдерін өткізгіштерді қолданған кезде бензинөткізгіштер, керосинөткізгіштер, мазутөткізгіштер және т.б. жатады (айдалатын өнім аталуына байланысты).
Магистральді құбырөткізгіш:
1. құбырөткізгіштен;
2.бір немесе бірнеше сорапты станциялардан;
3. байланыс құрылғыларыдан тұрады.
Қазіргі магистральді құбырөткізгіштер 1000км көп болатын өзіндік тасымалдау өндірісі үлкен қуатты айдау станцияларынан, сонымен қажетті өндірістік және қосымша құрылғыны құю станцияларымен жабдықталған. Олардың өткізгіш қабілеттілігі 50млн. т мұнай жылына және одан да көп. Мұндай құбырөткізгіштерді диаметрі 500, 700, 800, 1000, 1200 және 1400мм болат құбырлардан құрайды. Үлкен қашықтыққа мұнай мен мұнайөнімдерін тасымалдау кезінде құбырөткізгіште үлкен гидравликалық кедергілерді жеңу керек. Сондықтан берілген қысымда айдаудың нормальді режимін қамтамасыз ете алмаса онда құбырөткізгіш ұзындығына бірнеше станцияны соғады.
Құбырөткізгішпен тасымалдау экономды жағынан бұл жыл бойы жұмыспен қамтамасыз етеді және табиғи жағдайларға байланысты емес, осымен басқа тасымалдау түрлерінен айырмашылығы бар. Сонымен жыл сайын магистральді құбырөткізгіштердің ұзаруы жоғарылауда. Кей жағдайда магистральді құбырөткізгіштер құрамына өткізгіш құбырөткізгіштер, онда мұнай мен газ құбырөткізгіштің бас құрлымына беріледі.
Магистральді құбырөткізгіштердің негізгі элементі-құбырөткігіштердің үздіксіз жібіне пісірілген, жеке құбырөткізгіш болып табылады.
Ереже бойынша келесі тәсілдер арқылы құбырөткізгішті төсейді:
1.Жерасты.
2.Жасанды себінді жерүсті.
3.Тіректегі жерүсті.
Жерасты тәсілі кезінде магистральді құбырөткізгіштерді 0,8м тереңдікке көмеді, егер үкен және кіші тереңдік ерекше геологиялық шарттарымен сипатталмаса онда анықталатын дәрежеде айдалатын өнімнің температурасын ұстап тұруы қажет болады.
Магистральді құбырөткізгіштер үшін диаметрі 300-ден 1420мм дейін диаметрлі пісірілген және біркелкітаралған құбырлардың қабырғасының қалыңдығы 10МПа жететін құбырөткізгіштегі жобалы қысыммен анықталады.
Үлкен өзендердің қиылысында газөткізгіштер құбырға бекітілген темірбетонды жүктермен немесе тиіс бетонды жабынмен бекітеді және өзен түбіне төмен көмеді. Негізгіден басқа сол диаметрлі резервті суасты өту жібін төсейді. Темір және ірі шоссейлі жолдардың қиылысын да құбырөткізгішті құбырдан жасалған патронға төсейді. Патрон диаметрі құбырөткізгіш диаметрінен 100-200мм үлкен.
Тұрғын пунктерді газ бен мұнай өнімдеріне қажеттілігін қамтамасыз етуі үшін одан аз диаметрлі бұтақтар төсейді, сол арқылы осы тұрғын пунктерге жеткізіледі. Құбыр өткізгіште рельеф трассасына байланысты 10-30км интервалда желі крандарын немесе апатпен жөндеу кезінде бөліктерін жабу үшін шырмалар орнатылады. Газөткізгіште желілі кранның екі шетінен апат кезінде атмосфераға газды шығару үшін свечалар орнатылады.
Трасса бойымен байланыс желісі (телефонды, радиорелейлі) диспетчерлік тағайындау бар желі өтеді. Трасса бойында орналасқан катодты және дренажды қорғаныс станциялары, сонымен протектор сыртқы коррозиядан қорғайды да, құбыр өткізгіштің изоляциялы жабынына қосымша болады.
1.1.1 Кен орнында мұнай және газ қабаттарын игеру режимдері.
Теңіз кен орны өзінің аномальды жоғары қабат қысымы мен қанығу қысымы арасындағы үлкен айырмашылығымен сипатталады.Аномальды коэффициент 1,826. Минус 4500 м белгідегі бастапқы қабат қысымы 82,4 МПа-ға жетеді, мұнайдың газбен қанығу қысымы 25,6 МПа.
Платформа шегіндегі игерудегі жыл бойынша қабат қысымының өзгеруі қабат қысымының бастапқымен салыстырғанда 20,7МПа-ға дейін төмендегенін көрсетеді. Бастапқымен салыстырғанда, ағымдағы қабат қысымының өзгеруі 2015 жылы байқалды, ол 18,9МПа болды. 2017 жылы 2016 жылмен салыстырғанда қабат қысымы жоғарылады. Егер 2016-2017 жыл аралығындағы жеке ұңғымалардың жағдайын алып қарасақ, №№ 119,112,110,106, 120, 5050, 5246 ұңғымаларда қабат қысымының құлауы байқалады. Ағымдағы қабат қысымы мен бастапқы қанығу қысымы арасындағы айырма 36МПа-ға тең.
Қабат қысымының түсуінің ең төмен көрсеткіші бортта орналасқан ұңғымаларда байқалады (1000 т өндірілген мұнайда 0,00036 МПа), бұл аймақтағы мұнай өндірудің жалпы көлемі 42837 мың тонна.
Қабат қысымының құлауының ең жоғарғы көрсеткіші беткей аймағында байқалған (1000 т өндірілген мұнайда 0,00036 МПа). Қабат қысымы құлауының фациялдылық көрсеткіштері 1-кестеде келтірілген.
1-кесте Қабат қысымы құлауының фациялдылық көрсеткіштері
2017ж.
2018ж.
Платформа
0,0013
0,00048
Борт
0,0007
0.00036
Беткей
0,0007
0.00136
Газды айдау учаскелері бойынша статикалық градиенттің (SGS) 8 өлшемі жүргізілген ұңғымалар: Т-14, Т-72, Т-106, Т-110, Т-112, Т-116, Т-120 және Т-5246. Минус 4500 м-дегі белгі бойынша келтірілген ағымдағы қысымның орташа мәні 62,0 МПа болды, ол бастапқы қабат қысымынан 20,0 МПа-ға кем. Энергетикалық жағдайды бағалау үшін гидродинамикалық зерттеулер (РТТ) және статикалық градиентті өлшеу (SGS) нәтижесінде жүргізілген мәліметтері қолданған.
Мұнай газды өндіру көлемі.
01.01.20 жылы жиналған мұнай өнімі 100143 мың т. құрайды (гоелогиялық қордың 5,96 %), соның ішінде объектілерден өндірілгендері:
І объект - 90843,6 мың т. өндіруші ұңғылар қоры 51 дана.
ІІ объект - 2234,1 мың т. 1 ұңғының жұмысы.
І+ІІ объектілері - 7065,3 мың т. 4 ұңғының жұмысы.
Өндірістің негізгі үлесі (90 %) І объектіге келеді. Бірақ бірінші объект біртексіз игерілуде. Ең көп өнім рим ұңғыларынан алынған 47 %, екінші орында негізінен платформаның солтүстік бөлігінде орналасқан ұңғылардан алынған өнім көлемі және өнімнің 12 % қанат бөлігінде орналасқан ұңғыларға келеді.
Кеніштің ауданы бойынша бірнеше максималды мұнай өндіру зоналары бөлініп көрсетілген:
Платформа:
- №11,72,105,106,110,111 ұңғылар ауданы 1424-тен 2361 мың тоннаға дейін;
- № 5к,21,15,112,116 ұңғылар ауданы 1326-дан 2345 мың тоннаға дейін.
Борт:
- № 44,144, ұңғылар ауданы 2200 мың тоннадан астам;
- № 20,104, ұңғылар ауданы 2300 мың тоннадан астам;
- № 102,103,7,8,1к ұңғылар ауданы 1700-ден 2300 мың тоннаға дейін;
- № 9,108,5056,3к,113,118,320 ұңғылар ауданы 1220-дан 3430 мың тоннаға дейін;
- № 122, 27,28 3300 мың тоннадан астам.
Қанат:
- № 16,43,1100,42,1101 ұңғылар ауданы 900-ден 2000 мың тоннаға дейін.
Максималды дебит - 1872 ттәу (№ 1101 ұңғы), минимальді дебит - 173 ттәу (№ 47 ұңғы). Қазіргі уақытта кен орны бойынша мұнай өндіру көлемі газөңдеуші зауыттың қуатымен шектелген. Барлық ұңғылар фонтанды тәсілмен жұмыс жасауда және сусыз дерлік мұнай өндіреді [17].
Ұңғылар қорының сипаттамасы.
01.01.2020 жылындағы бұрғыланған қор жағдайы 120 ұңғыны құрады, 61 ұңғы пайдалануда, осының ішінен 56 ұңғыма негізні жұмыс қорында, тоқтап тұрған қорда - 10 ұңғы. 45 ұңғыма консервацияда, 14-ті жойылған,
№ 100 ұңғы бақылау ұңғысына ауыстарылды. № 5447, 5963, 6457 ұңғылары бұрғылау барысында және тереңдетілуде 1 ұңғы № 3938.
Қазіргі кезде кен орынының бірінші кешендегі ұңғылардың эксплуатациялық қоры 55 дананы құрайды, оның ішінде жұмыс істеп тұрғаны 42 ұңғыма. Ал II кешеніндегі эксплуатациялық және жұмыс қоры бір ғана № 10 ұңғысынан тұрады және 4 ұңғы (Т-6,Т-43,Т-44,Т-5056) I және II кешендерінен өнім шығарады. 2017 жылдан біргі кезең ішінде бұрғылаудан эксплуатацияға 2 ұңғы өткізілді № 5034 және № 4346.
№ 5034 ұңғымасы 2019 жылдың мамыр айында 739 ттәу орта тәулік шығымымен эксплуатацияға енгізілді. Ағымдағы шығымы 808 ттәу құрайды. № 4346 ұңғысы 2020 жылдың сәуір айында 799 ттәу шығымымен енгізілді. Ағымдағы шығымы 1259 ттәу құрайды.
Ұңғы қорын пайдалану коэффициенті кен орынды эксалуатацияға берілгеннен бірі өсіп келе жатыр және ол көрсеткіш 2015 жылы 0,83 жетті одан кейін 2016 жылы 0,8 дейін төмендеді. Бұл коэффициенттің төмендеуі 6 ұңғыны тоқтатып қоюмен байланысты.
Екі кешенді біріктіре пайдаланатын ұңғылардағы шығымның максималды шамасы № 5056 жаңа ұңғысында 1337 ттәу мелшерімен белгіленді, минималды шығым № 6 ұңғыда 495 ттәу көрсетті, ал орташа шығым болса 819 ттәу құрады.
II кешенде жұмыс істеп тұрған жалғыз № 10 ұңғыдағы орта тәулік шығым 1096 ттәу құрады.
Графиктер мен кестелерде көрсетілгендей шығымдары ең жоғарғы ұңғылар құрылымның борт пен қанат бөлігінде орналасқан ұңғыларға тән болып келеді, бұл өз кезегінде жарықшақты кеуектілікпен түсіндіріледі. Кен орынның бөліктері бойынша орта тәулік шығымдар мынаны құрайды:
- платформа бөлігі 644 м3тәу;
- борт бөлігінде 898 ттәу;
- қанат бөлігі 854 ттәу.
Ұңғылар бойынша технологиялық режимдер әр айға бөлек белгіленеді, шығымның мөлшері газ өңдеу зауытындағы топтық қондырғылардың өткізу қабілетіне тәуелді өзгеріп отырады. Шығымның көлемі сағалық қысыммен реттеледі, ол штуцерлердің көмегімен іске асырылады.
1.1.2 Қабат қысымын ұстау жүйесі және кен орнындағы қабаттардың мұнай бергіштігін арттыру әдістері мен олардың тиімділігі.
Қабатқа әсер ету әдістері.
Теңіз кен орнының игеру технологиясында, соның ішінде 1 обьектіні игеруде қабаттық қысымды ұстаудың екі тәсілі қарастырылады: су айдау және ілеспе газды айдау. Мұнай өндіруді арттыру тәсілін таңдауда мұнай алудың соңғы көрсеткішіне жетудегі тәжірибе түрінде осы тәсілді жүзеге асыруға кететін техникалық құрылыстарды салу және пайдалану шығындар-ын ескерудің маңызы зор. Құрылыстың құрамы жұмыс агентінің сапасына қойылатын талаптарға негізделе құралады.
Айдауға қолданылатын су сапасына қойылатын талаптар
Теңіз кен орнының өнімді қабаттарына су айдау мына екі су қамсыз-дандыру көздерінен жүргізілмек:
- альбсеноман кешенінің артезиан сулары;
- теңіз сулары.
Теңіз кен орнының технологиялық мұқтажының (су айдау жүйесі) су-мен қамсыздандыру көзі ретінде Еділ өзенінің (Қазақстан Республикасының территориясына қарайтын бөлігі) атырауын қолдану Қазақстан Республика-сының экологиялық заңдарына сәйкес жол берілмейді, сондықтан бұл вариантты жұмыста қарастырмаймыз.
Су айдаудағы жұмыс агентіне қойылатын негізгі техникалық талаптар болып табылады:
- айдау ұңғыларының тұрақты сіңірімділігін сақтау;
- бейорганикалық тұздардың шөгу себебінен су айдау жүйесінің су енгізу және жабдықтарын қолдану кезіндегі қиындықтардың алдын алу;
- су айдау жүйесінің және ұңғы жабдығының су енгізудің коррозиялық тозуын ескерту;
- айдау ұңғыларының түп аймағындағы бактериальды тіршілікті ескерту.
Қабаттық қысымды ұстауда қолданылатын ілеспе газ сапасына
қойылатын талаптар
Ілеспе мұнай газын айдауды жүзеге асыру ЖШС Тенгизшевройл жоспарына сәйкес екі кезеңде жүргізіледі.
Бірінші кезеңде құрамында күкіртсутексіз газ айдалады. Екінші кезеңде Екінші буынды зауытты (ЕБЗ) пайдалануға берілгеннен кейін, Н2S - 17-20 % күкіртті газ айдалуы жоспарлануда.
Екінші кезең Теңіз кен орнының өнімді шөгінділері газбен әсер етуді жүзеге асырудың негізгісі болып табылады. Сондықтан жұмыс агенті - ілеспе мұнай газына қойылатын талаптар газ айдау шарты үшін екінші кезеңде қарастырылуда.
Бұл талаптар газ айдауда қабаттың коллекторлық қасиеттері парафин, шайыр және асфальтендердің шөгуінен нашарламау тиіс.
Соңғысы келесі шарттардың орындалумен қол жеткізіледі:
* Айдалатын газдағы су мөлшері - 0,001 %;
* Газдағы ылғалдың конденсациялану температурасы:
- максималды қыстағы - (-10 [о]С),
- минималды жаздағы - (-3 [о]С);
# Күкіттің жалпы мөлшері - 0,05% аз;
# Вобба көрсеткіші - 41,2-54,5 МДжм3 (МЕСТ 2667-82);
# Механикалық қоспалардың мөлшері - 0,001 ppm.
# Айдалатын судың құрамы, физико-химиялық қасиеттері және тұрақтылығы
Теңіз кен орнының маңындағы ауданда өнімді қабатқа су айдауға қолданылуы мүмкін су қамсыздандыру көздері бар, бұл:Мыңғыр, Жаңасу кен орындарындағы альбсеноман горизонтының суы және теңіз суы. Осы сулардың құрамы және физико-химиялық қасиеттері келтірілген.
Мұнайбергіштікті арттыру мақсатында қабат қысымын жүйесін жүргізу. Қабатты қышқылмен гидрожару- бұл қарапайым тұз қышқылын немесе басқа қышқылды карбонатты қабатқа үлкен қысым арқылы қабатта жарылымдарды түзу мақсатында ұңғыманы қоздыру процесі. Егер, жарылым қабырғалары бірқалыпсыз ерісе, онда бұл процесс аяқталғаннан кейін,жарылым ашық және өткізбелі болады. Қабатты қышқылмен гидрожару нәтижелері негізгі параметрлер - жару өтіп жатқан қашықтық пен қалыптасқан жарылымдардың тиімді өткізгіштігіне байланысты. Өз кезегінде бұл параметрлер қышқылдың көлемі мен концентрациясы, реакция жылдамдығы, қабат температурасы, өткізгіштік, минералдық құрылым, жыныстардың ерігіштігі, айдау жылдамдығы, пайда болған жарыламдардың кеңдігі, қышқылдың кері ағыны, еріген жарылым қабырғаларының профилі мен жарылымдарды бітеліп жабылуына әкелетін кернеуі сияқты көптеген факторлармен анықталады. Мұнайбергіштікті арттыру тәсілдері 2-кестеде көрсетілген.
2-кесте Мұнайбергіштікті арттыру әдістері
Суды айдау
Газды айдау
Құрылымдар
- айдау ұңғымалары;
- ППД жүйесінің құбырлары;
- жоғары қысымды сораптар;
- ППД үшін ақаба суды тазарту құрылғысы (ЗВП құрамында);
- таңдалған аймақтағы суды дайындау құрылғысы;
- құбырөткізгіш кен орын-аймақ - Теңіз - Жанасу;
- Жанасу су өндірмесі (ұңғымаларды салу)
- артезианды суды айдау;
- жұмыс істеп тұрған КТЛ-дағы жоғары, орта және төмен үш фазалы сепараторлар;
- ұңғымалардағы сорапты-компрессорлы тізбектерін коррозияға бейім емес құбырларға ауыстыру.
- айдау ұңғымалары
- ЗВП - компрессорлы құбыр өткізгіші
- сепараторы бар компрессорлар
- жоғары қысымды құбырлар
- газды дайындау құрылғысы
1.2 Мұнай және газ өндіру техникасы мен технологиясы
1.2.1 Кен орнында ұңғыны пайдалану тәсілдері мен қолданылатын жабдықтардың сипаттамасы
Қазіргі уақытта аномальды жоғары бастапқы қабат қысымы және жоғары газ факторы нәтижесінде барлық ұңғымалар фонтанды тәсілмен игеріледі. Бұндай жағдай әлі де көп уақытта сақталмақ.Фонтандық пайдаланудың мүмкіндіктерін бағалау үшін ВНИИ әдістемесі бойынша, аталған дебиті бар ұңғыманы фонтандық пайдаланудың минималды түптік қысымының есептемелері жасалған.
Есептемелер ВНИИнефть әдістемесінің қосымша FONTAN бағдарламасы бойынша жасалған. Бұл әдістеменің ерекшелігі, газсұйықты ағынның бір фазалық режимінен (сұйық ғана) дисперстік режимге (сұйық тамшылары бар газ ағыны) дейінгі диапазоны болып табылады.
Егер қабаттағы фильтрация процестерін гидродинамикалық есептеу нәтижесінде динамикалық түптік қысым минималды мүмкін қысымнан көп болатын болса, онда штуцерде редуцияланатын энергия шығындалады. Қарсы жағдайда айтылған параметрлердегі фонтандау болмауы мүмкін және механикаландырылған пайдалану керек болады.
Өндіруші ұңғымалардың диаметрі 177,8 мм (7) болып келген типтік конструкцияларына сәйкес ұзындығы 4000 м, МЕСТ 633 - 80 (API) бойынша сорапты компрессорлы құбырдан жасалған, диаметрі мм бойынша (дюйм бойынша) 114x7(4,5), 102x6,5(4) және 89x6,5(3,5) болатын лифтілік тізбектерге есеп жасалған. Ішкі диаметрі сәйкесінше 100,88 және 76мм деп қабылданған. Сонымен қатар, ұзындығы 1500м, үлкен диаметрлі екі секциялы лифт 114x102 и 102x89 үшін есеп жасалған.
Есептемелер нәтижесі:
− минималды сағалық қысым 7,5 МПа кезінде (ұңғымалар сепарацияның бірінші қадамына қосылған) сусыз дерлік (0,01) ұңғымадағы фонтандау 114 мм лифт арқылы түптік қысымға дейін,шамамен, 1000 м³тәу болады;
− сағалық қысымның 3,5 МПа-ға дейін төмендеуі (екінші қадам сепараторына қосылу) егер де, игеру шарттары бойынша мүмкін боларлық газдан бөлу процесі ұңғыманың түптік аймағында боатын болса, мүмкін боларлық түптік қысым 1000 м³тәу кезінде 22 МПа-ға дейін және 500 м³тәу кезінде 17 МПа-ға дейін азаяды;
3 кесте - Өнімнің физика-химиялық қасиеттері
Параметрлер
Өлшем бірлігі
Көлемі
Сепарацияланған мұнай тығыздығы
тм³
0,7821
Газ тығыздығы
Кгм³
1,047
Су тығыздығы
тм³
1,01
Газ факторы∙
Нм³м³
466
Cепарацияланған мұнай тұтқырлығы (20,7С)
мПас
2,6
Тереңдік∙∙
М
4500
Температура
С
110
∙ Стандарттық шарттағы бір реттік газдан айыру.
∙∙ Бұл тереңдікке ұңғымадағы қабаттық және түптік қысымдар келтіріледі
− Айырғыштың үшінші қадамға өтуі үшінші қадамға өтуі жобалау периоды кезінде ең төмен шекті түптік қысымда ұңғымаларды фонтандық тәсілмен пайдалануға мүмкіндік береді;
− мұнайдың құрамындағы газ көп мөлшерде болса, диаметрі 114x102 мм және 250 м³тәу дебиттен аз кезінде 102x89 мм екі секциялы лифт құбырлары қолданылуы тиіс;
− өнімнің сулануы жоғары дебиттегі фонтандауға әлсіз әсер етеді, бұл газ сұйықты ағында екі конкурентті процесстердің болуымен түсіндіріледі: сулану жоғарылаған сайын, қоспа тығыздығы ұлғаяды, ал гидравликалық қарсыласу ағын жылдамдығының квадраты пропорционал түрде төмендейді.
Қабат және түптік қысымдар, дебит, сулану, газ факторы және фонтандау сипаттамалары динамикасының біріккен анализі нәтижесінде келесідегідей негізгі қорытынды жасауға болады.
4 кесте - Пайдаланудың рационалды тәсілдерін анықтауға арналған берілгендер
Параметрлер
Өлшем бірлігі
Мағынасы
Сұйық дебиттерінң есептік диапазоны
м³тәу
250 - 2000
Есептік түптік қысым
МПа
әр түрлі
Минималды сағалық қысым∙
МПа
11,5
Есептік сағалық қысым
МПа
1,5 - 10
Өнімнің сулануы
бірлік үлес
0,01 - 0,40
Өнімділік коэффициенті
М³тәуМПа.
10 - 200
Сонымен қатар, сағалық қысымдар үшін есептемелер жүргізілген: 25 МПа игерудің бастапқы периодындағы қысым, ал 10 МПа- қазіргі уақытта және келешектегі қысым. Минималды түптік қысым 11,5 МПа қабат гидродинамикасыныңесептемесі нәтижесінде қабылданды.
5 кесте - Сепаратордағы және есептік қысымдар
Сепарация қадамы
Қысым, МПа
Сепараторда
Ұңғыма сағасында
1
6,3
7,5
2
2,4
3,5
3
0,76
1,5
Теңіз кен орнындағы ұңғымалардың фонтандауы бұл сұйықтың қозғалысымен байланысты болған ұңғымадағы сұйықтың гидростатикалық қысымын, сағадағы қарсы қысым мен үйкеліске кеткен қысымды басу үшін қабат энергиясының үлкен қоры мен түптегі аса үлкен қысымдармен шартталған.
1.2.2 Кен орнында ұңғыма өнімімдерін жинау және дайындау жүйесінің мақсаты мен міндеттері
Екінші ұрпақ жобасының (ПВП) кәсіпшілік кешені флюидті жинау мен өңдеу және мұнайды алу үшін жасалған. Кәсіпшілік, сонымен қатар, тауарлық газ, пропан, бутан және күкірттің көптеген мөлшерін өндіреді. Одан басқа, кәсіпшілік құрғақ газды айдау жүйесіне бағытталатын құрғақ, құрамында күкірті бар газды өндіреді. Кәсіпшілік, шамамен, жылына 7 млн. тоннаға дейін шикі мұнайды өндіред. Құрғақ газды айдауды орындау нәтижесінде қосымша жылына 3-4,5 миллион өндірілуі мүмкін.
Мұнай жинау жүйесінен флюид ПВП-ның сепарациялық құрылғысына өтеді. Мұнай ілеспе газдан бөлініп, тұзсызданып, тұрақтанып, Каспийлік Құбыр өткізу Консорциумының шикі мұнай құбыры арқылы сораптық станцияға айдалады.
Ілеспе газдың кей бөлігі кептіріліп, шикі газ айдау жобасының екінші кезеңіне сәйкес (ЗСГ - 2) құрғақ газ кері айдау үшін газ құбырына өтеді. Қалған газ бойындағы қышқыл компоненттерді жою үшін амин ерітіндісімен өңделеді.
Күкіртсізденген газ дегидраттанып, ары қарай, экспорттық сападағы тауарлық газ, пропан, бутанды алу үшін өңделеді. Тауарлық газ 120 км-лі құбыр өткізгіш арқылы Теңізден пропан мен бутанның арнайы сақтау қоймасы бар Құлсарыға жіберіледі. Темір жол жүк тиеу станциясы сұйытылған газдың көлемін өлшеп, оны экспортқа жіберу үшін цистернаға тиейді.
Қышқыл газ клаустың күкірттен айыру қондырғысы арқылы үш кезеңде өңделіп, одан кейін БСР Флексорб қалдық газды өңдеу құрылғысына күкіртті бөліп алу үшін жіберіледі. Бұндай күйде күкірт газдан айырылып, ПВП жобасы бойынша жасалған формалық құрылғыға айдалады. Газдың қалдығы термиялық қышқылдану құрылғысында жағылады.
Шикі су кешенді технологиялық желілердің бар құрылғыларынан өтіп, ПВП құрылғысының жүйесінде өңделеді де, техникалық қажеттіліктерге, тұзсыз және ауыз су үшін жұмсалады. ПВП жүйесінде сонымен қатар, қосымша құрылғылардағы бу және конденсатты алуға, суды өңдеу және қолдануға, ауаны тазартуға, азотты алуға және газды жағуға арналған толық жиыны, сонымен қатар, өртке қарсы жүйесі бар. ПВП жобасында электроэнергия генераторды құру жоспарланған. Сонымен қатар, ақаба суды қайта кәдеге жарату жұмыстары қарастырылған.
Сұйықтың ұңғымадан көтерілу тәсілдері, өндіру құрылғыларының параметрлері мен технологиялық жұмыс режимі пайдалану шарттары кешенінің анализі негізінде орындалады:
− дебит, булану, өнімнің газ факторының, жобалық түптік және сағалық қысымның динамикасы;
− ұңғыма конструкциясы- пайдалану тізбегінің диаметрі, оқпан қырының қисаюы;
− мұнай, газ, су өнімдерінің физика-химиялық қасиеттері-температура, тұтқырлық, минерализация, құрамында коррозия агенттерінің, шайыр және парафиндердің болуы;
− күрделі жағдайлардың болу мүмкіндігін бағалау- өнімнің түптен сағаға қарай қозғалуындағы термобаралық шарттардың өзгеруі кезінде шайыр, парафин, гидраттар, тұздардың түзілуі;
− формасыз шарттар- табиғи-климаттық шарттар, жөндеу-пайдалану базаларының болуы, құрылғының бір немесе басқа түрімен, реагент және технологиямен жұмыс істеу тәжірибесі бар маман;
− күрделі жағдайлардың болу мүмкіндігін бағалау- өнімнің түптен сағаға қарай қозғалуындағы термобаралық шарттардың өзгеруі кезінде шайыр, парафин, гидраттар, тұздардың түзілуі.
Пайдаланудың рационалды тәсілдерін анықтау үшін өнімнің ұңғыма бойынша көтерілуі кезіндегі есептемелер жүргізілген. Ұңғыма оқпанындағы процестерді есептеу үшін өнімді қабаттың параметрлері келесі кестеде келтірілген [16].
1.3 Мұнай-газ конденсатты кен орындарының технологиялық объектілерін жобалау негіздері
1.3.1 Кәсіптік технологиялық құбырларды салу және пайдалану
Мұнай-газ конденсатты кен орындарын игеру (НГКМ) - шоғырдан газ бен газ конденсатын (мұнайды) жер бетіне шығаруға, оларды жинауға, есепке алуға және тұтынушыларға тасымалдау үшін кәсіпшілік дайындауға бағытталған жұмыстар жиынтығы. Кен орындарын игеру мен жайластырудың негізгі көрсеткіштеріне алуан түрлі параметрлер кіреді: өндіру және айдау ұңғымаларының саны, ұңғымалардың дебиттері, қаттық, кенжарлық және сағалық қысым мен температура, газды жинау және өңдеудің топтық пункттерінің (ГКДҚ) саны мен орналасқан жері, компрессорсыз және компрессорлық пайдалану кезеңдері, сығымдау және бас компрессорлық станциялардың қуаты және басқалары. Газ конденсатын кен орындарын игеруді жобалаудың қолданыстағы тәжірибесін қарастырыңыз.
Мұнай-газ конденсаты кен орындарын игеру және орналастыру жұмыстары резервуардан газ конденсаты сұйықтығын өндіруге және оны тауарлық газ бен конденсатқа бөлуге бағытталған барлық шараларды қамтиды. Әзірлеуді жобалау кезінде осы жұмыстарды жүргізуді қамтамасыз ететін негізгі параметрлер анықталады. Кен орындарын игерудің теориялық негіздері кәсіпшілік геология және геофизика, Жер асты гидродинамикасы, Мұнай және газ қыртысының физикасы және т.б. сияқты ғылыми пәндерге негізделеді.
2 сурет - Мұнай өндіруші кәсіпорындардағы ластану көздері
Құрамында газы бар кен орындары екі түрге бөлінеді: "таза" газ, газ конденсаты (ГKM) және мұнай-газ конденсаты ( НГКМ). Біріншісі ("таза" газ) газ конденсатының өнеркәсіптік қорларының жоқтығымен, нәтижесінде резервуарлық жағдайда сұйық көмірсутектердің конденсациясының іс жүзінде болмауымен және игерудің басынан аяғына дейін өндірілетін газ құрамының шамалы өзгеруімен сипатталады. Екінші және үшінші (ГKM және НГКМ) ерекшелігі-резервуарлық сұйықтықтарда" газда ерітілген " сұйық көмірсутектердің едәуір көлемінің болуы, кен орнын игеру кезінде олардың конденсациясы, нәтижесінде резервуардан алынған шикізаттың құрамы айтарлықтай өзгереді, әсіресе сарқылу режимінде. Газ және мұнай-газ конденсатты кен орындарын игеруді жобалаудың теориялық негіздері ұқсас. Бұл НГКМ әзірлеуді жобалау кезінде ГM әзірлеуді жобалау кезінде қолданылатын көптеген принциптерді қолдануға мүмкіндік береді, бірақ НГКМ ерекшеліктерін ескеру қажет. Мұнай-газ конденсаты кен орындарының ерекшелігі оларға тән ретроградтық конденсация құбылыстары болып табылады-олардың әрекеті нәтижесінде NGKM және GKM өнімдері үнемі құрамын өзгертеді (қабат қысымы конденсация басталуының қысымынан төмендеген кезде, конденсат резервуарда түсе бастайды, ал өндірілген газдың құрамы "жеңілдейді"), ал конденсатты алу коэффициенті төмендейді (әсіресе сарқылу үшін дамыған кезде). NGKM дамыту процесінде бірнеше кезеңдер дәйекті түрде өзгереді, даму және сынамалық пайдалану; үдемелі, ең жоғары, құлайтын өндіру; соңғы кезең. НГКМ дамытудың екі әдісі бар-сарқылу және резервуардағы қысымды сақтау.
ХХ ғасырдың 90-жылдарының соңына дейін газ конденсатын кен орындарын жоспарлаудың негізі газ өндіру жоспары болды, конденсат өндірісі туынды болды. Бұл тәсіл жеңіл көмірсутектердің газ ресурстарында басым болды. Мұнай өнеркәсібі сұйық көмірсутектерге деген қажеттілікті қамтыды. Газ конденсаты кен орындарын игеру осы кезеңде сарқылу үшін жүргізілді, бұл тұрақты газ өндірудің ұзақ кезеңін қамтамасыз етті, бірақ конденсатты тұрақты өндіру кезеңінің болмауына әкелді. Сонымен қатар, өндірілген конденсаттың құрамы ауыр көмірсутектердің түзілуінде айтарлықтай өзгерістерге ұшырады. Конденсаттың едәуір мөлшері резервуарда қалып, ретроградтық конденсация нәтижесінде сұйық фазаға өтті. Белгілі бір кезең ішінде конденсатты тұрақты өндіруді тек резервуардағы қысымды ұстап тұратын кен орындары дамыған жағдайда ғана қамтамасыз етуге болады. Сонымен қатар, сарқылу үшін дамығанға қарағанда конденсат шығарудың едәуір үлкен коэффициентіне қол жеткізуге болады. Қазіргі уақытта мұнай-газ конденсатты кен орындары негізінен қабат қысымын ұстамай, сарқылу режимінде игерілуде.
Модельдеу кен орындарын игеруді жобалау кезінде жер асты гидродинамика, математика, физика теңдеулерін, Ықтималдық теориясы мен математикалық статистика теңдеулерін қолданады. Көптеген отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектері газ және мұнай-газ конденсаты кен орындарын игеру мен ұйымдастырудың негіздеріне арналған: г. Б.Пыхачев, Р. г. Исаев, В. Н. Щелкачев, б. б. Лапук, л. с. Лейбензон, М. Muscat, 1ii.K. Гимаутдинова, А. Х. Мирзаджанзаде, А. О. Л. Кузнецов, К. С. Басниева, А. И. Ширковского, Г. Р. Гуревича, P. M. Тер-Саркисова, Ю. П. Коротаева, А. Н. Лапердина, В. Н. Маслова, К. Aziz және басқа да.
1.3.2 Сығымдау сорғы және компрессорлық станцияларды жобалау және пайдалану.
Компрессорлық (КС) және сорғы (НС) станциялары олардың көмегімен мұнай, мұнай өнімдері немесе газ құбырда қозғалысқа келтіріледі. Құбырдың үздіксіз жұмысы НС және КС сенімді жұмысына байланысты екені анық.
Трассада орналасуына байланысты КС және НС құбырлары бас және аралық болуы мүмкін. Бас стансалар (ГКС, ГТС) Кәсіпшіліктердің әуре-сарсаңын салады. Олар мұнай немесе газ қабылдауға, оларды тазартуға және құбырдағы қысымды жұмысшыға дейін арттыруға арналған. Аралық станциялар (PKS және PNS) құбырдың бастапқы және соңғы нүктелерінің арасына орналастырылады, олар құбырдағы қысымды ұстап тұруға қызмет етеді.
Мұнай кен орындарында ілеспе газды жинау, газды жер асты қоймаларына айдау және табиғи газды азайту үшін арнайы КС салынады.Газ құбырындағы аварияларды жою кезінде, сондай-ақ станциядағы бір немесе бірнеше агрегаттарды жөндеу кезінде жылжымалы КС қолданылады.
Арнайы сорғы станциялары ең жоғары көтерілу және бұталы немесе қысқышты қамтиды, шыңның көтерілу НС өтетін жердің рельефіне қарамастан құбырдың біркелкі өткізу қабілетін ұстап тұру үшін өту нүктелеріне жақын орналасады. Мұнай кәсіпшіліктерінде мұнай жинау жөніндегі топтық қондырғы мұнайды құбыр арқылы басты НС-ға айдауға арналған сығымдау сорғысымен жарақталады.
Негізгі агрегаттардың түріне сәйкес айдау станциялары ішкі жану қозғалтқышынан немесе электр қозғалтқышынан келетін поршеньге және газ турбинасынан немесе электр қозғалтқышынан келетін орталықтан тепкіш станцияларға бөлінеді.
1.3.3 Шикізат және тауар резервуарларын салу және пайдалану
Резервуарлар әр түрлі пішіндегі және мөлшердегі стационарлық немесе жылжымалы ыдыстар деп аталады. Резервуарлар ең маңызды құрылымдар болып табылады, олар көп мөлшерде құнды сұйықтықтарды сақтайды.
Олар жасалған материалға байланысты резервуарлар металл және металл емес бөлінеді. Металл негізінен болаттан, кейде алюминийден жасалған. Металл емес темір-бетон және пластикалық резервуарларды қамтиды.
Резервуарлар формада болады: тік цилиндрлік, көлденең цилиндрлік, тікбұрышты, тамшы тәрізді және т. б.
Орнату схемасы бойынша резервуарлар: түбі жапсарлас алаңның жоспарлау белгісінің деңгейінде немесе одан жоғары болатын жер үсті; жер асты болып бөлінеді. Резервуардағы сұйықтықтың ең жоғары деңгейі іргелес алаңның ең төменгі жоспарлы белгісінен (3М шегінде) кемінде 0,2 м төмен болған кезде, резервуарлар әртүрлі көлемде - 5-тен 120 000 м3-ке дейін салынады. Жеңіл мұнай өнімдерін сақтау үшін негізінен болат резервуарлар, сондай - ақ бензинге төзімді ішкі жабыны бар темірбетон резервуарлары қолданылады-болат табақ және т.б. мұнай мен қара мұнай өнімдері үшін негізінен темірбетон резервуарлары қолданылады. Майлау майларын сақтау Болат резервуарларда жүзеге асырылады.
Резервуарлар арасындағы қашықтық тең қабылданады: 0,5 диаметрден кем емес қалқымалы шатырлармен; стационарлық шатырлары және понтондары бар резервуарлар үшін - 0,65 диаметр; стационарлық шатыры бар, бірақ понтондары жоқ резервуарлар үшін - 0,75 диаметр.
Жер үсті резервуарларының әрбір тобы жер білігімен немесе биіктігі төгілген сұйықтықтың есептік деңгейінен 0,2 м жоғары болатын қабырға.
Болат резервуарлар
Қазіргі заманғы болат резервуарлар тік цилиндрлік, тамшы тәрізді, көлденең (цистерналар) болып бөлінеді. Тік цилиндрлік резервуарлар төмен қысымды ("атмосфералық"), понтонды резервуарлар және өзгермелі қақпағы бар резервуарларға бөлінеді. Атмосфералық типтегі резервуарлар негізінен аз буланатын мұнай өнімдерін (керосин, дизель отыны және т.б.) сақтау үшін қолданылады.
Оңай буланатын мұнай өнімдерін резервуарларда тиімді сақтау қалқымалы қақпақтармен және понтондармен немесе ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz