Қылмыстық процесс принциптері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе
3
1. Қылмыстық процесс принциптерінің түсінігі
5
1.1 Қылмыстық процесс принциптері
5
ІІ. Негізгі бөлім:
8
2.1 Қылмыстық процесс принциптерінің ұғымы мен мән
8
2.2 Қылмыстық сот ісін жүргізу принциптерінің жүйесі
10
2.3 Заңдылық принципі
14
2.5 Адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын сот арқылы қорғау
18

2.6 Қылмыстық істер бойынша 1с жүргізу кезіңде азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау
22

ҚОРЫТЫНДЫ
24
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
25

Кіріспе

Принциптермині (латынша рrіnсіріum) негіз, негізгі бастама деген мағынаны білдіреді. Сол сияқты, қылмыстық іс жүргізудің принциптері ретінде бұл қызмет саласының негіздерін құрайтын және занда белгіленген бастама ережелер қарастырылады.
Сонымен, қылмыстық процестің принциптері -- қылмыстық сот ісін жүргізудің тәртібі негізделген және оның маңызды сипаттары мен белгілерін көрсететін заңда бекітілген бастама ережелер болып табылады. Бұл принциптердің маңызы осы айтылған тұжырымның өзінен туындайды. Біріншіден, қылмыстық іс жүргізу қызметі осы принциптерге негізделген және олар қылмыстық процестің ең маңызды жақтарын сипаттап көрсетеді. Екіншіден, қылмыстық іс жүргізу органдары осы принциптерді басшылыққа ала отырып өз қызметін атқарады және бұл принциптерді қатаң сақтауға міндетті. Үшіншіден (ҚІЖК-нің 9-бабында айтылғандай), бұл принциптерді сақтамау, оның сипаты мен мәніне қарай, іс жүргізудің барысында шығарылған шешімдерді бұзуға және осы кезде жиналған істін, материалда-рының занды күші жоқ деп табуға әкеліп соқтырады.
Қылмыстық процестің принциптерін бастама ережелер ретінде қарау заңи әдебиетте қабылданған ортақ пікір болғанымен, олардың заң актілерінде тұжырымдалып көрсетілуі жөнінде ғалымдардың арасында пікірталас жоқ емес. Кейбір авторлардың пікірінше, занда баян етілмеген, алайда басшылыққа алынатын құқықтық идеялар да қылмыстық процестің принциптері ретінде бола алады деп санайды1. Ал, ғалымдардың басымкөгішілігі қылмыстық процестің принциптеріне заң актілерде белгіленген бастама ережелер ғана жатқызылу керек екендігін қолдайды1. Бұл жағдайда принциптер кұқықтықнормаларғаайналып, олардың іс жүзінде қолданылуы және қатаң сақталуы процеске қатысушылардың барлығына бірдей талап болып табылады. Олай болмаса, принциптердің іс жүзінде сақталуы қыл-мыстық процестің субъектілері үшін міндетті бола алмайды.
Қылмыстық іс жүргізу принциптері ҚІЖК-нің екінші тарауында (Қылмыстық процестің міндеттері мен принциптері деп аталған, 10-31 баптарда) баяндалып жазылған. Мұнда аталып жазылған принциптер Қазақстан Республикасы Конституциясының жетінші бөлімінде баян етілген сот төрелігінің бастама ережелеріне сәйкес келеді. Бірақ ҚІЖК-де жазылған принциптердің көпшілігі Конституцияда жекеленіп айтылмаған. Бұлай болу түсінікті: Конституцияда белгіленген бастама ережелер негізінен сот төрелігін атқарудың жалпы принциптеріне жататын болғандықтан, олар қылмыстық іс жүргізу принциптерін толық қамти алмайды.
ҚІЖК-нің 10-31 баптарына сәйкес, қылмыстық процестің принциптеріне2 мына бастама ережелер жатады:
* зандылық;
* сот төрелігін тек соттың ғана жүзеге асыруы;
* адам мен азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын сот арқылы қорғау;
* жеке адамның абыройы мен қадір-қасиетін құрметтеу;
* адамнын, жеке басына тиіспеушілік;
* қылмыстық іс жүргізу кезінде азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау;
* жеке өмірге қол сұқпаушылық; хат жазысудың, телефон арқылы сөйлесудің, почта, телеграф арқылы және өзге де хабарласудың құпиялылығы;
* тұрғын үйге қол сұқпаушылық;
* меншікке қол сұқпаушылық;
* кінәсіздік презумпциясы;
* қайта соттауға және қылмыстық ізге түсуге жол берілмеуі;
* сот төрелігін заң мен сот алдындағы теңдік негізінде жүзеге асыру;
* судьялардың тәуелсіздігі;
* сот ісін жүргізуді тараптардын бәсекелестігі мен тең құқыктылығы негізінде жүзеге асыру;
* істің мән-жайын жан-жақты, толық және объективті зерттеу;
* дәлелдемелерді ішкі сенім бойынша бағалау;
* сезіктінің, айыпталушының қорғану құқығын қамтамасыз ету;
* куәлік айғақтар беру міндетінен босату;
* білікті заң көмегін қамтамасыз ету;
* жариялылық;
* қылмыстық сот ісін жүргізу тілі;
* іс жүргізу әрекеттері мен шешімдеріне шағымданудың еріктілігі.
Бұл аталған бастама ережелер өзара байланысты және бір-біріне қайшы келмейтін болғандықтан, олар қылмыстық іс жүргізу тәртібін тұтас сипаттап көрсететін процессуалдық принциптер жүйесін құрайды. Бірақ, процессуалдық принциптер жүйесі аталған ережелермен ғана шектеледі деп айтуға жатпайды. Яғни, принциптер жүйесін одан әрі толықтыру мүмкіндігі жоққа шығарылмауы тиіс.
Сонымен қатар, жоғарыда аталған бастама ережелер қылмыстық іс жүргізудің жалпы принциптері ретінде қаралатын болғанымен, олар процестің барлық стадияларында бірдей көлемде қолданылмайды. Мәселен, сот төрелігін тек соттың ғана жүзеге асыруы немесе судьялардың тәуелсіздігі принципі тікелей сотта істі қарау кезінде өз көрінісін табады. Сол сияқты, тараптардың бәсекелестігі және тең құқықтылығы принципі басты сот талқылауы стадиясына жузеге асырылады. Олай болса да, бұл принциптер қылмыстық процестің ортақ ережелері ретінде қаралады. Өйткені, сот төрелігін атқару -- қылмыстық іс жүргізудің негізгі мәнісі болып табылады.

1. ҚЫЛМЫСТЫҚ ПРОЦЕСС ПРИНЦИПТЕРІНІҢ ТҮСІНІГІ

Принциптермині латын principium-негізі, басы. Құқықтағы принцип ұғымының ғылыми негізделген анықтамасы оның философиялық түсінігінің негізінде ғана мүмкін болады. Философияда Жалпы таным негізіне немесе білімнің қандай да бір саласын тану негізіне алынған заңдылықтарды білдіреді. Бұл пікірден қылмыстық процесс принципі әрбір іс жүргізу жағдайы емес, тек белгілі бір талаптарға жауап беретін олардың біреуі ғана танылуы мүмкін. Осыған байланысты қылмыстық процесс принципі тек қана осы ереже болуы мүмкін.:
1) жеке ережелер мен іс жүргізу рәсімдерінің жинақталуының жоғары дәрежесімен ерекшеленеді;
2) іс жүргізу рәсімдерінің табиғатын, мәнін және мазмұнын сипаттау үшін объективті қажетті болып табылады;
3) барлық қылмыстық сот ісін жүргізу бойында немесе ең соңғы жағдайда оның бірнеше негізгі сатыларында қолданылады;
4) іс жүргізу мақсаттары мен міндеттерінің ортақтығы негізінде басқа принциптермен байланысы бар;
5) басқа принциптермен ішкі келісімге ие;
6) дербес мазмұны бар
Осылайша, қылмыстық процестің қағидаттары -- қоғамдық дамумен негізделген жалпы сипаттағы бастапқы құқықтық ережелер, олар өз жиынтығында қылмыстық сот ісін жүргізудің табиғатын, мәнін және мазмұнын ашып көрсетеді және сатыларды, ерекше өндірістерді және барлық қылмыстық іс жүргізу институттарын ұйымдастыру мен олардың жұмыс істеуі негізінде жатыр.
Осы анықтамадан қылмыстық процесс принциптерінің маңызды белгісі олардың нормативтік сипаты болып табылады -- РФ Конституциясы, ҚІЖК және басқа да заңдар нормаларында бекітілген. Мамандардың кез келген, тіпті ең озық идеялары қылмыстық сот ісін жүргізу принциптері бола алмайды, өйткені олар қоғамдық қатынастарды реттемейді.
Қылмыстық процестің принциптері жекелеген сатыларда өндірістің жалпы жағдайларынан ерекшеленуі керек. Қылмыстық процесс принциптеріне қарағанда жекелеген сатыларда іс жүргізудің жалпы жағдайлары бүкіл қылмыстық процесті қамтитын тізбекті емес және тек жеке саты шегінде ғана әрекет етеді.
Өз жиынтығында қылмыстық процесс принциптері жүйені құрайды,өйткені олар өзара әрекеттестікте, өзара шарттастықта және өзара байланыста болады. Бұл ретте екі жағдайды ескеру қажет. Біріншіден, барлық қағидаттар дербес және тең. Екіншіден, кез келген заңның объективті-субъективті сипатына байланысты тұтастай алғанда әр түрлі авторлар өз қалауы бойынша қағидаттар жүйесін жиі құрады, іс жүргізу заңнамасында тиісті негіздемелерді таба отырып.
Қылмыстық сот ісін жүргізу принциптерін жүйелеу үшін отандық процессуалистер, криминалистер және басқа да мамандар әртүрлі жіктемелерді пайдаланады. Құқықтық әдебиетте қылмыстық процесс принциптерінің мынадай жіктемелері ең жоғары дәрежеде мойындалды.
Қылмыстық процесс принциптері бекітілген дереккөзге байланысты конституциялық және конституциялық емес (салалық) принциптер ажыратылады. Конституциялық -- РФ Конституциясының нормаларында тұжырымдалған және бекітілген принциптер (мысалы, азаматтардың заң мен сот алдында теңдігі принципі -- ст.19). Конституциялық емес (салалық) -- салалық заң нормаларында тұжырымдалған және бекітілген қылмыстық процестің қағидаттары (мысалы, жариялылық қағидаты-ҚІЖК-нің 21-бабы).
Жалпы ереже әрекетінің таралуына байланысты салааралық және салалық принциптер ерекшеленеді. Салааралық-құқықтың бірнеше салаларында қолданылатын принциптер. Осылайша, заңдылық қағидаты заңнаманың барлық салаларында іс жүзінде әрекет етеді. Салалық-құқықтың жеке саласында қолданылатын қағидаттар. Мұндай қағидаттар, атап айтқанда, белгілі бір шартты үлесі бар жариялылық принципі (ҚІЖК-нің 21-бабы) және күдіктінің, айыпталушының қорғалу құқығын қамтамасыз ету принципі (ҚІЖК-нің 16-бабы) болып табылады.
Қылмыстық сот ісін жүргізуде, құқықтың басқа да отандық іс жүргізу салаларындағы сияқты, негізінен салааралық қағидаттар қолданылады.
Жалпы ережелердің қудалау органдары мен соттар жүйесінің ұйымдастырылуы мен жұмыс істеуіне әсер ету сипатына байланысты сот құрылысы (ұйымдастырушылық) және сот ісін жүргізу (функционалдық) қағидаттары болып бөлінеді. Сот құрылысы (ұйымдастыру) -- қылмыстық процесті жүзеге асыратын сот және басқа органдардың жүйесін ұйымдастыруды қамтамасыз ететін принциптер (мысалы, судьялардың тәуелсіздігі және олардың тек заңға бағыну принципі-ст.120 РФ Конституциясы). Сот ісін жүргізу (функционалдық) -- қылмыстық процесті жүзеге асыратын лауазымды адамдардың жұмыс істеуін және сот ісін жүргізудің өзге де субъектілерінің қатысуын айқындайтын қағидаттар (мысалы, жарыспалылық принципі -- ҚІЖК-нің 15-бабы).
Ұсынылған жіктеулер шартты сипатта екенін ескеру керек, өйткені таза түрде қылмыстық сот ісін жүргізудің тиісті қағидаттары іс жүзінде жоқ.
Отандық қылмыстық процесс принциптерінің жүйесі заң шығарушы ҚІЖК -- нің 2-тарауында баяндалған (7-19-баптар).
Қылмыстық сот ісін жүргізу принциптерінің мәні мыналардан тұрады:
Біріншіден, бұл қағидаттар қылмыстық сот ісін жүргізуді тұтастай, оның барлық сатыларын, ерекше өндірістер мен қылмыстық процесс институттарын ұйымдастыруды және олардың жұмыс істеуін қамтамасыз етеді. Екіншіден, олар ресми доктринадан бас тартқан құқық немесе заң ұқсастығын пайдалану қажет болған кезде нормативтік бағдарлар болып табылады. Алайда, аталған ұқсастықтарды пайдалану мүмкіндігі РФ Конституциялық Сотының 1шешімімен ресми танылған. Үшіншіден, қылмыстық іс жүргізу заңының жекелеген ережелерінің қылмыстық процесс принциптеріне қарама-қайшы келген жағдайда, үстемдік (артықшылық) соңғысына берілуі тиіс.

2. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1 Қылмыстық процесс принциптерінің ұғымы мен мәні

"Принцип" ұғымы түсініктемесінің үш жай-жапсары бар: философиялық; затты-қолданбалы; теориялық-құқықтық. "Принцип" ұғымының философиялық жай-жапсары мынада: жалпы таным негізіне немесе әлдебір білім саласы негізіне алынған, заңдылықты айқындайтын және білдіретін әдеттегі нәрселер теория жүзінде талдап қорытылады.
Принцип ұғымының затты-қолданбалы жай-жапсары осы қызмет өзіне сай келуге тиісті негізгі, жалпы талапты білдіреді.
Принциптің теориялық-құқықтық маңызы тиісті құбылыс мәнінің, талданған, объективті орын алып отырған ақиқатты және онда қолданылатын заңдылықтарды бейнелейтін көрінісі.
Сонымен, "принцип" ұғымы түсініктемесінің барлық жай-жапсарларының ұқсастықтары көп, олардың ең елеулілері мыналар:
-"принцип" ұғымы тек негіз қалаушыларға жатқызылуы мүмкін категорияларға ғана қолданылады;
-"принцип" ұғымы жалпы негізгі ережелердің объективті ақиқатынан дерексіздендірілуі мүмкін;
- "принцип" ұғымы құбылыстардың мәнін білдіретін үйреншікті теориялық талдаумен байланысты.
Осы айтылғандарға байланысты Ф. Энгельстің мына бір пікірі ден қоярлық: "...Принциптер табиғатқа және адамзат тарихына қолданылмайды, солардан дерексіздендіріледі: табиғат пен адамзат принциптерге лайықталмайды, керісінше, принциптер табиғат пен тарихқа қаншалықты сәйкес келсе, соншалықты ғана дұрыс болады".
Қылмыстық сот ісін жүргізу принциптерін тұжырымдау үшін оларға қойылатын талаптарды білу маңызды. Қаңдай да болсын ережелерді қылмыстық іс жүргізу құқығы принциптерінің категориясына жатқызу үшін олар мына талаптарға сай келуге тиіс:
1)олар (ережелер) анықтау, тергеу, прокуратура және сот органдарының ұйымдастырылуы мен қызметінде негізгі,бастапқы сәттерді айқындап, олардан, өз кезегінде, жеке-дара сипатты ережелер туындайды;
2)принциптердің өздерінде адамдардың ерік берілген немесе міндетті іс-қылықтарының барлық жақтары және құқықтық норманың барлық элементтері (болжам, диспозиция, санкция)тұжырымдалуға тиіс емес;
3)негіз қалаушы айқындамаларға еркін мазмұн беруге болмайды, өйткені олар қылмыстық іс жүргізу құқығының заңдылықтарымен және ішкі логикасымен объективті түрде байланысты;
4)принциптер категориясына жатқызылған ережелер объективті және субъективті негіздерді бірдей дәрежеде ұштастыруға тиіс (мазмұн объективті, заң сөзінің нысаны субъективті);
5)принцип ережелерінің мәніне орнықтылық, тұрақтылық тән болуға тиіс (құқық нормалары өзгертіледі, заңдар ауыстырылады, ал принциптер сақталады);
6)өктем, әмірлі сипатта болуға тиіс;
7)қылмыстық іс жүргізу құқығы жүйесінде басым жағдайда болуға тиіс.
Сонымен, қылмыстық процесс принциптері -- қоғамдық және мемлекеттік құрылыстан туындаған және қолданылып жүрген заңмен орнықтырылған, мемлекеттік органдар ұйымдастыры-луының мәнін және олардың қылмыстық істерді қозғау, тергеу, қарау және нақтылай шешу жөніндегі қызметінің мәнін айқын-дайтын бастапқы ережелер, сондай-ақ қылмыстық іс жүргізу қызметін мемлекет қылмыстық сот ісін жүргізушінің алдына қойған мақсаттар мен міндеттерге жетуге бағыттайтын ереже-лер.
ҚІЖК 9-бабына сәйкес қылмыстық сот ісін жүргізу принциптерінің мәні мынада: оларды бұзу, оның сипаты мен мәніне қарай, іс бойынша болған іс жүргізуді жарамсыз деп та-нуға, мұндай іс жүргізудің барысында шығарылған шешімдерді бұзуға не осы тұрғыда жиналған материалдарды дәлелдеу күші жоқ деп тануға әкеліп соқтырады.
Сейтіп, принциптер мәнінің ауқымды түсініктемесі мынадай:
1)қылмыстық іс жүргізу құқығы жүйесінде принциптер орталық, басты орын алады;
2)олар өзара тығыз және үйлесімді байланысты бастапқы,негізгі нормалар болып табылады;
3)принциптер құқықтық нұсқамалар ретінде қалыптасады және нормативті сипатта болады;
4)олар қылмыстық процестің мақсатын, оның табиғаты мен жүйесін түсінудің кілті болып табылады;
5)принциптер іс жүргізу құқығының негізгі бағыттарын, даму перспективаларын айқындайды;
6)олар қолданылып жүрген заңдарды өзгерту мен толықтыруға байланысты ұсыныстардың негізділігін анықтау кезіндегі басты өлшемдер болып табылады;
7)принциптер құқық қалыптастыру қызметінде әлеуметтік бағдарлар функциясын атқарады;
8)принциптер іс жүргізу нормаларының дұрыс түсіндірілуіне жәрдемдеседі.

2.2. ҚЫЛМЫСТЫҚ СОТ ІСІН ЖҮРГІЗУ ПРИНЦИПТЕРІНІҢ ЖҮЙЕСІ

Қылмыстық іс жүргізу құқығы теориясында принциптерді тұжырымдауға, түсіндіруге байланысты мәселелерді зерттеп дайындауға екі тенденция тән болды. Бір жағынан -- принциптер ретінде тануға ұсынылған ережелер тым ұлғайтылды. Екінші жағынан -- осы ережелер шеңбері орынсыз тарылтылды. Екі тенденция да тұйыққа апарып тірейді. Осы қайшылықты жүйе құрайтын факторлар табылған жағдайда ғана жоюға болады. Қылмыстық сот ісін жүргізу принциптері -- ең алдымен өзара байланысты элементтер жүйесі. Аталған элементтердін мәні мен орны жүйе құрайтын факторлар негізінде елеулі ықтималдықпен анықталады.
Принциптерге қатысты жүйе құрайтын факторлар ретінде мыналар алынған:
1)принциптерді мақсаттар мен міндеттер ортақты-ғының байланыстыруы;
2)ішкі қайшылықтардың жоқтығы;
3)объективті және субъективті бастамалар бірлігі;
4)өзара байланыстылық және дербес те, бірге де бір мезгілде ықпал жасау ерекшелігі;
5)принциптерді қылмыстық сот ісін жүргізу мақсаттары мен міндеттерін жетуге бағдарлау.
Даулы факторлар қатарына принциптерді деңгейлерге саралау туралы мәселенін шешіміжатады. Атап айтқанда, А.С. Кобликов, А.М. Ларин, Ю. И. Стецовский Конституцияда баянды етілген барлық принциптер конституциялық деңгейге, ал басқа құқық көздерінде баянды етілген өзге принциптер конституциялық емес деңгейге жатады және жеке қолданбалы сипатта болады деп санайды. Т.Н.Добровольская, П.С.Элькинд сияқты зерттеушілер принциптерді конституциялық; және конституциялық емес деңгейлерге бөлу "принцип" ұғымының мазмұнына жалпы қайшы келетіні туралы көзқарасты негіздеген.
Мыналар:
а) қылмыстық іс жүргізудің барлық принциптерінің бірдей дәрежеде маңызды деп танылуы;
ә) субъективті негіздердің принциптерге түрліше ықпал етуіне байланысты олардың түрлі дәрежеде маңызды деп танылуы осы мәселенің шешіміне байланысты.
"Принциптер" категориясының мәніне жасалған талдау қылмыстық іс жүргізудің барлық принциптерінің бірдей дәрежеде маңызды деп танылуы қылмыстық іс жүргізу құқығы теориясының қазіргі жетістіктеріне неғұрлым толық сай келеді деуге мүмкіндік береді.
Сөйтіп, қылмыстық іс жүргізу принциптерін конституциялық және конституциялық емес деңгейлерге бөлудің өзі қате, сондай-ақ әдістемелік сипаттағы бірқатар жалған қорытындылар жасауға әкеліп соғады.
Қылмыстық сот ісін жүргізу принциптерін тең шамалы және тең маңызды деп тану керек екенінің мынадай дәлелдері бар.
1.Барлық заңдар Қазақстан Республикасының Конституциясына, конституциялық заңдарға толық сәйкес әзірленеді. Демек,принциптерді конституциялық және конституциялық емес деңгейге бөлу олардың (принциптердің) нақты құқық көзінде орналастырылуы тұрғысынан ғана дұрыс: егер принцип Қазақстан Республикасының Конституциясында немесе конституциялық заңда орнықтырылған болса, ол конституциялық принциптерге жатады; барлық өзге құқық көздерінде орнықтыру оны өзінен өзі конституциялық емес принциптерге жатқызады. Бірақ мұндай көзқарас механистілік және құқық қисынына қайшы келеді.Мән-маңыз тұрғысынан алғанда принциптердің конституциялық және конституциялық емес принциптерге бөлінуі олардың заңды (конституциялық) және заңсыз (конституциялық емес)болып саралануын білдіреді.
Осыған байланысты Т. Н. Добровольскаяның пікірі өте орынды сияқты: "Егер қылмыстық сот ісін жүргізу принциптері бір-бірімен байланысты болып, өзара әсер ететін болса, қылмыстық процестің демократиялық мәнін анықтау мен қылмыстық істер бойынша сот ісін нақты жүзеге асыруда заңдылықты нығайту үшін олардың бәрі бірдей маңызды, сондықтан қай заң актісінде (КСРО Конституциясында ма, әлде салалық заңда ма) орнық-тырылғанына қарамастан оларды категорияларға бөлуге болмайды. Қылмыстық процесс принциптерін... конституциялық және конституциялық емес деп бөлу теория тұрғысынан да, практика тұрғысынан да дұрыс емес".
2.Принциптерді конституциялық және конституциялық емес деп бөлудің механистік жолы принциптердің маңыздылау және маңызы аздау, басты және екінші дәрежелі деп бөлінуіне өзінен өзі әкеліп соғады. Принциптердің маңыздылық дәрежесі бойынша саралануы оларды қамтамасыз ету құралдарының да тиімділеу және тиімділігі кемдеу деп бөлінуіне әкеліп соғуы мүмкін, оның қылмыстық сот ісін жүргізуде заңдылық талаптарын сақтауға байланысты елеулі зардаптары болуы ықтимал.Сонымен қатар "принцип" ұғымының негіз қалаушы, түйінді деген мәнінің өзі саралау кезінде құқықтық реттеу механизміндегі міндетті элемент рөлін емес, жай ғана тілек рөлін атқарады.
Т.Н. Добровольская бұл жөніңде былай деп жазды: "Бұл принциптер жүйесін өзара байланысты және маңызы бірдей, бір қатарда тұрған ережелердің біртұтас тізбегі деп тану" жүйе құрайтын факторлардың барлық талаптарына сай келеді және принциптерді институттық категория ретінде көрсетеді.
3.Принциптерді конституциялық және конституциялық емес деп бөлу анықтау, тергеу, прокуратура және сот органдарында"конституциялық" принциптердің бұзылуына жол бермеу және"конституциялық емес" принциптерді елемеуге болатыны туралы қате пікір қалыптастырып, олардың құқық қолдану қызметінде тәртіп бұзылуына әкеліп соғуы мүмкін.
4.Құқық көздерінің Қазақстан Республикасының Конституциясы және салалық заңдар деңгейіндегі арақатынасы мынадай: Конституцияның негізгі ережелері, соның ішінде қылмыстық сот ісін жүргізу принциптері деп тура аталғандары салалық құқықта егжей-тегжейлі реттелген, сол арқылы құқық қатынастарына қатысушылар құқықтары сақталуының кепілдіктерін күшейте түседі. Бұл арақатынасты қылмыстық іс жүргізу принциптерінің жүйесіне де қолдануға болады.
5.ҚІЖК 9-бабында принциптердің кез келгенін бұзу іс бойынша болған іс жүргізуді жарамсыз деп тануға, мұндай іс жүргізудің барысында шығарылған шешімдерді бұзуға не жиналған материалдарды дәлелдеу күші жоқ деп тануға әкеліп соқтыратыны туралы ереженің орнықтырылуы Қылмыстық сот ісін жүргізу принциптерін маңызы бірдей деп тану керек екенінің тағы да бір айқын дәлелі болып табылады.
Сонымен, қылмыстық процесс принциптерінің жүйесі қылмыстық іс жүргізу құқығы жүйесінің шеңберіндегі тең шамалы және тең манызды, негізгі, түйіңді ережелердің жіктелуі деп емес, ал олардың өзара байланыста, өзара қатынаста болуы деп түсінілуге тиіс.
Іс жүргізу нысаны жөнінде принциптер үш топқа бөлінуі мүмкін:
1)сот ісін жүргізу тәртібіне, оның нысандарына қатысты талаптарды білдіруші принциптер;
2)сот ісін жүргізу тәртібіне, оның нысандарына қатысты талаптар мен тікелей тергеу және сот қызметіне қатысты талаптарды ұштастыратын принциптер;
3)тікелей тергеу және сот қызметіне, оның мазмұнына қатысты талаптарды білдіруші принциптер.
Қандай да болсын топқа қатысты екеніне қарамастан оның қылмыстық іс жүргізу құқығының кез келген көзінде орнықтырылуы мүмкін, оның өзі олардың Қазақстан Республикасының Конституциясы мен конституциялық заңдарына сәйкес келуі жөніндегі талапқа қайшы келмейді.
Сонымен бірге принциптердің топтарға бөлінуі шартты сипатта болып отыр. Гәп бірқатар принциптердің шектес екі топқа бірдей қатысты екенінде. Әдебиетте өзге бөліністер бар (мысалы, принциптерді сот құрылысына және сот ісін жүргізуге бөлу).
Қылмыстық сот ісін жүргізу принциптерінің маңыздылығы олардың Қазақстан Республикасының Конституциясында орнықтырылуымен айқындалады. Мәселен, Конституцияның 77-бабының 3-тармағына сәйкес қылмыстық процесте мына принциптер орын алады:
-кінәсіздік презумпциясы;
-нақ бір қылмыс үшін қайтадан жаза қолдануға тыйым салынады;
-әркімнің соттағы сөз бостандығы;
-дәлелдеу ауыртпалығын айыпталушыға жүктеуге тыйым салынады;
-куә иммунитеті;
-адамның кінәлі екендігі жөніндегі кез келген күдікті айыпталушының пайдасына қарастыру;
-дәлелдер алудың заңдылығы;'
-қылмыстық заңды ұқсастығына қарай қолдануға тыйым салу.
Қазақстан Республикасы Конституциясының 77-бабының 4-тармағында атап керсетілгеніндей, Конституцияда белгіленген сот төрелігі принциптері Республиканың барлық соттары мен судьялары үшін ортақ және біртұтас болып табылады.
Процесс негіздері қылмыстық сот ісін жүргізудің жоғарыда аталған принциптерімен шектелмейтінің мойындау қажет. Қазақстан Республикасы Конституциясының, конституциялық заңдардың, салалық құқықтық актілердің кейбір ережелерінің мәнінен қылмыстық сот ісін жүргізу принциптерінің жүйесі әлдеқайда қомақты да ауқымды екенін көруге болады. Қазақстан Республикасының Конституциясында баянды етілген принциптер жүйесі қылмыстық сот ісін жүргізудің мақсаттары мен міндеттерін ескере дәйектелгендіктен ҚІЖК-де мынадай жүйе құрушы элементтермен берілген:
-заңдылық;
-сот әділдігін тек соттың ғана жүзеге асыруы;
-адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын сот арқылы қорғау;
-жеке адамның абыройы мен қадір-қасиетін қорғау;
-адамның жеке басына тиіспеушілік;
-қылмыстық істер бойынша іс жүргізу кезінде азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау;
-адамның жеке өміріне қол сұқпаушылық; хат жазысудың,телефон арқылы сөйлесудің, почта, телеграф және өзге де хабарлардың құпиясы;
-меншікке қол сұқпаушылық;
-кінәсіздік презумпциясы;
-қайта соттауға және қылмыстық, ізге түсуге жол
берілмеуі;
-сот әділдігін заң мен сот алдындағы тендік
негіздерінде жүзеге асыру;
-судьялардың тәуелсіздігі;
-сот ісін жүргізуді тараптардың бәсекелестігі мен
тең құқықтылығы негізінде жүзеге асыру;
-істің мән-жайын жан-жақты, толық және объективті
зерттеу;
-дәлелдемелерді ішкі сезім бойынша бағалау;
-сезіктінің, айыпталушының қорғануға құқығын
қамтамасыз ету;
-куәлік айғақтар беру міндетінен босату;
-білікті заң көмегіне құқықты қамтамасыз ету;
-жариялылық;
-қылмыстық сот ісін жүргізу тілі;
-іс жүргізу әрекеттері мен шешімдеріне шағымдану
бостандығы.

2.4 ЗАҢДЫЛЫҚ ПРИНЦИПІ

Қылмыстық процесс саласындағы заңдылық принципі -қылмыстық іс жүргізу процесіне әрбір қатысушының материалдық және іс жүргізу заңдарының барлық талаптарын, соның ішінде осы қызмет принциптерінің формулалары бар нормаларды сақтауға міндетті екені. Заңдылық принципінің мәнін терең түсіну үшін Қазақстан Республикасындағы құқықтық реформаның мемлекеттік бағдарламасының ережесі ерекше маңызды, оған сәйкес мемлекеттік билік органдары мен лауазымды адамдар "заңда тікелей көзделген нәрселерге ғана рұқсат етілген" деген принципті дәйекті де қатаң ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.