Түркі өркениеті және қазақ мәдениеті


ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ МӘДЕНИЕТ ЖӘНЕ СПОРТ МИНИСТРЛІГІ Т. ЖҮРГЕНОВ АТЫНДАҒЫ ӨНЕР АКАДЕМИЯСЫ
«Қазақтан тарихы және әлеуметтік ғылымдар» кафедрасы
«Психология» курсы бойынша
Аралық бақылау жұмысы №1
Реферат тақырыбы: «Қиялыммен болашаққа бет түзедім…. »
Орындаған: «Халық аспаптары» мамандығының 3курс студенті Бексултанова Қымбат Тексерген: «ҚT және ӘҒ» кафедрасының доценті, пс. ғ. к Ұ. И. Ауталипова
Алматы, 2020
1. « Мәдениет белгілер мен мәндер әлемі ретінде»
Семиотика ( semeion - белгі, танба) . Семиология-таңбалық белгілер жүйесі туралы ғылым, адамзат қоғамына қызмет ететін салалардағы тіл, мәдениет, салт-дәстүр, кино және т. б, , табиғаттағы (жануарлар дүниесіндегі коммуникация) немесе адамның ӛз қызмет-қабілетіндегі (заттарды кӛру, есту арқылы қабылдау, логикалық пайымдау) ақпараттың сақталуы мен қабылдануына қатысты әр түрлі таңбалық жүйелердің құрылымы мен қызметінің жалпы мәселелерін зерттейтін ғылыми пән.
Мәдениетті зерттеуде адамның ақпаратты өндіру, айырбастау және сақтау барлық іс әрекеті белгілі бір тұтастыққа ие деген бастапқы алғышарт болып табылады. Жеке алынған таңбалық белгілер жүйелері имманентті ұйымдастырылған құрылымнан тұрады деп топшыланса да бірбіріне сүйене отырып, яғни бірлікте ғана жұмыс істейді. Ешбір таңбалық белгі жүйесі оңашаланған қызметпен қамтамасыз ететін механизмге ие емес. Бұдан шығатыны, семиотикалық айналымдағы дербес ғылымдар сериясын құруға мүмкіндік беретін тұрғымен бірге, басқа да мүмкін, ол көзқарас бойынша оның бәрі семиотикалық мәдениеттің жеке аспектілерін қарастыратын, таңбалық белгілер жүйесінің қызметтік сәйкестігі жөніндегі ғылым. Осы тұрғыдан қарағанда мәдениет тілінің иерархиялық түзілуі жөніндегі сұрақ, олардың ішіндегі салаларды бөлу, бұл салалардың бірбірімен айқасуы немесе шектесуі жөніндегі жағдаяттар ерекше мәнге ие. 1. 1. Семиотикалық тұрпатнамалық сипаттағы зерттеулерде мәдениет түсінігі бастапқы ретінде қабылданады. Бұл жерде мәдениеттің өзіне өз тұрғысынан қарайтын көзқарасы мен оны бейнелейтін ғылыми метажүйесінің көзқарасынан қарауды айыра білу керек. Бірінші ұстанымнан қарағанда, мәдениет шектелген аймақ түрінде көрінеді, оған одан тысқары жатқан адамзат тарихының, тәжірибесінің немесе ісәрекетінің құбылыстары қарамақарсы тұрады. Сонымен, мәдениет түсінігі оны «мәдениет емеске» қарамақарсы қоюмен ажырағысыз байланыста. Оның қандай ұстаныммен іске асуы (нағыз дін - жалған дінге, ағартушылықтың - надандыққа, белгілі бір этникалық топқа кіру - оған кірмеу және т. с. с. антитезі), - берілген мәдениеттің тұрпатына жатады. Алайда тұйық орта аясына кіргізілгендік пен одан бөлек болу сияқты қарамақарсылықтар мәдениет түсінігін оның «ішкі» көзқарас жағынан ұғынуының ерекше мәнділігін құрайды. Осы жағдайда қарама қарсылықты абсолюттендіру сипаты жүреді: мәдениет өзінің «сыртқы» контрагентін қажет етпейді және имманентті түсінуге келмейтін секілді.
2. Мәдениеттер типологиясы және мәдениеттің тарихи өлшемдері.
Типология (грек тілінен «типосң - пішін, үлгі, із және «ло-ң - ілім, соз деп аударылады) деп қазіргі ғылыми әдебиетте зерттеу объектілерін жалпылама үлгі комегімен талдау, сүрып-тау және жинақтау әдістері мен тәсілдерін айтады. Типоло-гия, әсіресе, бір-біріне үқсамайтын, коп түрлі қүбылыстар-мен істес болатын ілімдерде реттеу және түсіндіру мақсатын-да жиі қолданылады. Осы сипатта типологияның XX ғасырда жан-жақты дамыған структурализм, жалпы жүйелік ілім мен мәдениеттану сияқты ілімдерде кеңінен қолданылатынын баса айту қажет. Бүл ілімдерде типология әр түрлі қүрылымдык заңдылық-тарды ашу, олардың негізіндегі архетиптерді айқындау, осының нөтижесінде идеалды типтерді қүрастыру және оларды салыс-тырмалы тәсілдермен түсіндіру сияқты ғылыми негізгі әдістерге жатады. Сонымен, адамзатқа тән сан алуан мөдениетті зерттеу үшін типология ауадай қажет.
Қазіргі мөдениеттануда типологияның бірнеше баламасы қабылданған. Бүл жерде шешуді қажет ететін мәселе - меде-ни типтердің өзара байланысы. Дүниежүзілік түтас мәдени-еттер эволюциясы бар ма, әлде әрбір мәдениет оқшау, бір-бірімен алшақтап кете ме? Осы мәдени типтердің тарихтағы салмағы, оның қосқан үлесі қандай? Неліктен адамзат да-муында белгілі бір мәдени тип алға озып шығады? Ал бүрын гүлденгені, неге кейін солып қалады? Осындай сүрақтарды жалғастыра беруге болады. Енді соларға түсіндірмелерді іздестіріп көрейік. Осы мәселе бойынша мәдениеттануда негізінен үш бағытты бөліп алуға болады. XІX ғасыр тарих түрғысынан мәдениет типтерін негізінен біртүтас дүниежүзілік өркениеттің қалып-тастыру заңдылықтарына сәйкестендіре шешті. Дарвинистік эво-люциялық ілім ықпалымен пайда болған бір бағыттық прогрессивтік мәдени даму түжырымдамасы бойынша әртүрлі өркениет жоқ. Тек бір оркениет бар және де барлық дамыған елдер мөдениеттің үқсас сатыларынан отеді. Бүлай ойлау, өсіресе, марксизм ілімінде анық айтылған (қоғамдық-экономи-калық формациялар, спираль түрінде даму идеялары) . Гегель философиясындағы жалпыламалықтың жекелерден жоғары түрып, оларға үстемдік ету принципі мәдениет типтеріндегі өзіндік ерекшеліктерді елемеуге әкеліп соқты.
XІX ғасырдың екінші жартысынан басталған бетбүрыс осы мәселеге де оз әсерін тигізді. Мәдениеттегі ортақ даму заңды-лықтарын логикалық түрғыдан талдаудың орнына әрбір “өркениеттіңң көркем өмірбаянын суреттеу алдынғы қатарға шықты.
Ресейде де бүл идея XІX ғасырда терең тамыр жайған. Осы ретте орыстың белгілі мәдениет тарихын зерттеушісі Н. Я. Дани-левскийдің тарихи-мәдени тип іліміне қысқаша тоқталып өтейік. Ол өзінің «Ресей және Еуропаң атты шығармасында та-рихта 13 мәдени типтің болғанын атап өтеді. Осы тарихи-мәде-ни типтердің арасынан біз түрік халықтарын таба алмаймыз. О. Шпенглер сияқты Н. Данилевский де «Орталық Азия ха-лықтары варварлық сатыдан шыға алмадың деген еуроорталық-тық көзқарас шеңберінде қалып қойған.
3. Түркі өркениеті және қазақ мәдениеті .
Еуразиялық сахарадағы көшпелілер Дала арқылы өтетін «Ұлы Жібек жолы» сауда ғана емес, мәдениет тоғысу жолы болды. Көшпелі өмір адам мен табиғаттың қадірін білуге дағдыландырды. Даланың өзіндік этикасы мен менталитеті қалыптасты. Түркі әлемінің мемлекеттік жүйесі түркі өркениетін, дәлел.
А. П. Деревянко есімді зерттеушінің Қазақстан Республикасы Ұлттық Ғылым Академиясының 1998 жылы өткен сессиясында жасаған “Казахстан - колыбель древнейшей цивилизации” атты баяндамасында қазіргі қазақтардың арғы ата-бабалары Қазақстанда 1 млн жылдан бері өмір сүріп келетіндігін жазды. Д. Ш. Рессерат пен В. А. Рано Орта Азияда тас дәуірінде (85 жылдары) жергілікті тіршілік иелерінің өмір сүргендігі жөнінде айтқан еді. Байсын тауының Тешік-Таш, Әмір Темір және Мачай үңгірлерінен неандертальдықтардың мекен-жайы, ал Самарқант қаласының жанынан олар тұтынған тас құралдар табылды. Ондағы 8-9 жасар баланың склеті жақсы сақталынған. Бала арнайы қазылған шұңқырға жатқызылып қабірдің айналасына тау ешкісінің мүйіздері тізіліп қойылыпты “Қошқар мүйіз” алтайлық орнаменттен орын алып, сақ-скиф дәуірінен бері кең тараған мотив, Тау ешкісінің стильдік бейнеленуі Орталық Азияның көптеген көшпелі халықтарының ою-өрнектерінен орын алған белгі - нышан. Зерттеушілер Жер-Су рухымен тікелей байланыстыра қарастыруда. А. В. Эдоков деген автор қазіргі алтайлықтардың көркем мәдениетінен мықтап тұрып орын алған ою-өрнектің түп-тамырларының өте тереңге кететіндігі, тіпті палеолиттен бастау алатындығы жөнінде жазған. Гразнов және басқалары ою-өрнекті бүкіл исі түркілерге тән болған өнердің негізі деп санады. Ю. Худяков тамға белгілерінің тау ешкісі өрнегінде берілуі көнетүркілерге тән болған жәйт деп кесіп айтады. Көнетүркілік петроглифтер мен тамғалар, - деп жазады новосибирлік ғалым, - Қола дәуірінің ортаазиялық мәдени дәстүрінен орын алған.
... жалғасы- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz