Арша эфир майының химиялық құрамы

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі

«Қарағанды медицина университеті» КеАҚ

Исмаилова Ұлжан Алмасханқызы

Арша эфир майы бар микробқа қарсы қатты сабын жасау технологиясы

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

6В07201 мамандығы - «Фармацевтикалық өндіріс технологиясы»

Қарағанды, 2021

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі

ҚАРАҒАНДЫ МЕДИЦИНА УНВЕРСИТЕТІ

«Қорғауға жіберілді»

Фармация мектебінің деканы

Лосева И. В.

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: «Арша эфир майы бар микробқа қарсы қатты сабын жасау технологиясы»

6B07201 - «Фармацевтикалық өндіріс технологиясы»

Орындаған: Исмаилова Ұ. А.

Ғылыми жетекші:

х. ғ. д., ҚМУ Фармация мектебінің

профессор-зерттеушісі, химия

ғылымдарының

докторы, профессор Атажанова Г. А

Қарағанды 2021

«Бекітемін»

«___» 20__ж.

Дипомдық жұмысты (жобаны) орындауға

Тапсырма

Студент Исмаилова Ұлжан Алмасханқызына

^{А. Ж. Т.}

4, 4002, Фармацевтикалық өндіріс технологиясы, грант

^{курс, тобы, мамандығы, оқыту түрі}

1. Жұмыстың (жобаның)

Такырыбы: «Арша эфир майы бар микробқа қарсы қатты сабын жасау технологиясы " ректордың бұйрығымен бекітілген » «___» ___20__ ж. №

2. Студенттің аяқталған жұмысты тапсыру мерзімі «» 20_ ж.

3. Жұмысқа арналған бастапқы мәліметтер (заңдар, әдебиеттер, зертханалық және өндірістік мәліметтер

Әдеби дереккөздерді, соның ішінде келесі журнал түрлерін талдау: «Қазақстан фармациясы», «Фармация», «Өсімдік ресурстары», «Фитохимия», «Saudi Pharmaceutical Journal», «Еуразиялық химия-технологиялық журнал», «Planta Medica», «Медицина журналы» Өсімдіктерді зерттеу »және т. б.

4. Дипломдық жұмыста (жобада) әзірлеуге жататын сұрақтар тізбесі:

- Клевенджердің зертханалық қондырғысында гидродистилляция тәсілімен аршадан эфир майын алу және ГХ-МС әдісімен эфир майының химиялық құрамын зерттеу;

- эфир майы мен ультрадыбыстық арша сығындысы бар Бактерияға қарсы қатты сабын жасау технологиясы.

5. Графикалық материалдар тізбесі (сызбалар, кестелер, диаграммалар және т. б. ) : табиғаттағы Арша өсімдік шикізатының суреттерін, Арша эфир майы бар микробқа қарсы дәретхана сабынын алудың технологиялық және аппаратуралық сызбаларының суреттерін, қосалқы жұмыстар сатыларының және эфир майы мен сабын алудың технологиялық процесінің сипаттамасын қамтитын кестелерді ұсыну

6. Ұсынылатын негізгі әдебиеттер тізімі

1 Ердакова В. П. Современные косметические товары: ассортимент, потребительские свойства, экспертиза качества. Часть 3. Туалетные и парфюмерные мыла. - Бийск: Изд-во Алт. гос. тех. ун-та, 2007. - 84 с.

2 Baser К. Н. С., Buchbauer G. Handbook of essential oils: science, technology, and applications. -London: СРС. Press, 2010. - 994р.

5 Ткачев А. В. Исследование летучих веществ растений. - Новосибирск: Офсет, 2008. - 969 с.

3 Ткаченко К. Г. . Эфирномасличные растения и эфирные масла: достижения и перспективы, современные тенденции изучения и применении// Вестник Удмуртского университета. - 2011. - Вып. 1. - С. 88-100.

4 Franz C. M. Essential oil research: Past, present and future // FlavourFragr. J. - 2010. - № 25. - Р. 112-113.

5 Заявка 2012/1255. 1 Мыло жидкое банное/ Патенко Т. А. ; опубл. 16. 09. 2013.

6 Pat. 107629901 CN Herbal perfumed soap/ Lee K. ; Applied for 26. 01. 18.

7 Pat. 107619729 CN . Perfumed soap/ ZongYajuan; Applied for 23. 01. 18.

8 Патент № 2016116836 РФ Жидкое мыло для рук и гели для душа/ Пимента П., Карлоне Д., Альварадо Э. ; опубл. 11. 10. 17.

9 Патент РК № 2431656. Мыло туалетное антибактериальное. Есполов Т. И., Батраков Ю. И., Мырзакожа Д. А. Опубл. : 15. 11. 2013, бюл. №11.

10 Патент 2012125501 РФ Жидкое мыло «Универсальное»/ Тарасов С. В., Тарасов В. Е., Иващенко А. С., Коробко С. С. ; опубл. 19. 06. 2014.

11 Pat. 20150110909. US / Yongqi F. Appliedfor 23. 04. 2015

12 Pat. 3390613 EP Herbal extraction and manufacturing process/ Ozayman M. ; Applied for 24. 10. 18.

13 Pat. 2556356 GB Stable cosmetic cleansing compositions containing cold cream/ B. Heide, C. Riecke; Applied for 30. 05. 18.

14 Pat 20180104206 US Soap compositions and methods/ Scott A. Smith; Applied for 19. 04. 18.

15 Pat 20170348203 US Stable cosmetic cleansing compositions containing cold cream /H. Schelges, B. Heide, C. Riecke, M. Kampmann, E. Scholz ; Applied for 17. 02. 17.

16 Александрова К. Ю. Инновации в сфере парфюмерно-косметической промышленности // Научные труды Кубанского государственного технологического университета. - 2015. - № 13. - С. 208-216.

17 Кривонос Е. А., Баранова И. В. Современное состояние рынка парфюмерно-косметической продукции России // Новая наука: Современное состояние и пути развития. - 2016. - № 1-4-1. - С. 152-154.

18 Кузякова Л. М., Умнова О. А., Бутова О. А. Анализ современного рынка парфюмерно-косметической продукции и особенности форм ее продвижения на рынке // Сборник научных трудов Всероссийского научно-исследовательского института овцеводства и козоводства - 2013. -Т. 3, № 6. - С. 389-392.

7. Жұмыс бойынша консультациялар (оларға қатысты жұмыс бөлімдерін көрсете отырып)

8. Дипломдық жұмыстың (жобаның) орындалу кестесі

Тапсырманың берілген күні «» 200__ж.

Ғылыми жетекші

^{қолы А. Ж. Т., ғылыми атағы, қызметі}

Тапсырманы қабылдады: студент

^{қолы А. ЖТ}

МАЗМҰНЫ

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР

Дипломдық жұмысында келесі нормативті құжаттарға сілтемелер қолданылған:

- ҚР ГОСО 5. 03. 016-2009. Жоғары оқу орындарында дипломдық жұмысты (жобаны) орындау ережесі. Негізгі ережелер;

- МЕМСТ 25336-82. Зертханалық шыны ыдыстар мен жабдықтар. Түрлері, негізгі параметрлері және өлшемдері;

- Пономарева Е. И., Молохова Е. И., Холов А. К. Применение эфирных масел в фармации. Современные проблемы науки и образования. - 2015. - № 4. 06. 08. 2015.

- Байтенов М. С. Флора Казахстана. Том 2. Родовойкомплекс флоры Алматы. Ғылым - 2001

- Қазақстан Республикасының Мемлекеттік фармакопеясы. Т. 1. - Алматы: «Жибек жолы» баспа үйі, 2008. - 592 б;

- Қазақстан Республикасының Мемлекеттік фармакопеясы. Т. 2. - Алматы: «Жибек жолы» ьаспа үйі, 2009. - 804 б.

- Қазақстан Республикасының Мемлекеттік фармакопеясы. Т. 3. - Алматы: «Жибек жолы» баспа үйі, 2014. - 872 б.

- ДДСҰ ұсынылған қолға арналған антисептиктер рецептурасы: Өндірісті ұйымдастыру бойынша нұсқаулық. https://www. who. int/gpsc/5may/tools/. pdf?ua=1

- Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Фармакопеясы. Том ІІ. Бірінші шығарылым. - 2009.

- ОСТ 91500. 05. 001-00. Дәрілік заттар сапасының стандарттары. Негізгі ережелер.

АНЫҚТАМАЛАР, БЕЛГІЛЕУЛЕР ЖӘНЕ ҚЫСҚАРТУЛАР

АНҚ - аналитикалық нормативті құжат

Гидродиффузия (перколяция) - экстракт алудың ең заманауи тәсілі.

СЖҚ- синтетикалық жуғыш құралдар

Мацерация - ұндыру әдісі

ҚЖ - қосымша жұмыстар

Этанол- органикалық еріткіш

г - грамм

Анфлераж- Қыздырусыз жұтылу әдісі

ҚР МФ - Қазақстан Республикасының Мемлекеттік фармакопеясы

SMP - Slip балқу температурасы

ПАК- полициклдік ароматты көмірсутектер

ББҚ- беттік-белсенді құралдар

Б _м - микробиологиялық бақылау

Б _т - технологиялық бақылау

Б _х - химиялық бақылау

кг - килограмм

ЗР - зертханалық регламент

мкл - микролитр

мкг - микрограмм

мл - миллилитр

M _r - молекулярлы масса

мм - миллиметр

мин - минут

об - объем

а. т. - аса таза

б. - бет

см - сантиметр

СҮ - стандартты үлгі

т. - том

ТП - технологиялық процесс

ОТЖ - орау, таңбалау, жөнелту

ФМ - фармакопеялық мақала

ФСҮ - фармакопеялық стандартты үлгі

х. т. - химиялық таза

т. ү. т. - талдау үшін таза

ЭМ - эфир майлары

КІРІСПЕ

Зерттеу өзектілігі. Арша эфир майы бар микробқа қарсы қатты сабыны микробтарға және емдеуде профилактикалық антисептиканың маңызы зор. Аршаның эфир майы бірегей қасиеттері бар:

• органның әртүрлі құпияларының, соның ішінде қорыту жолдарының дамуын күшейтеді.
• генитурарлы жүйеге, қанға және өкпеге тамаша антисептикалық құрал болып табылады.
• ұйқысыздықтан зардап шеккен адамдар үшін гипнотикалық болуы мүмкін. Йогамен, рухани тәжірибемен айналысатын адамдар үнемі ой жүгіртеді, бактерицидтік ғана емес, ауаны тазартатын қасиеттерімен де белгілі жунипердің эфир майы. Мұның барлығы тек сыртқы арша майы эфир майын қолдану!

Ароматерапия эфир майларының адам ағзасына әсер ету түрлері мен әдістері туралы білім саласы ретінде күн сайын танымал болып, келесі міндеттерді шешеді:

• шаршауды басу, жұмысқа қабілеттілікті арттыру, қалжыраудың және стресстік жағдайлардың алдын алу, ұйқыны жақсарту;
• ағзаның иммундық статусын ынталандыру, адамның бейімделу қасиеттерін арттыру;
• спортшылардың төзімділігін арттыру;
• жүрек-қантамыр жүйесі ауруларының алдын алу;
• өкпенің созылмалы спецификалық емес ауруларын емдеу;
• ағзадағы канцерогенді процестердің алдын алу.

Қазіргі уақытта эфир майлары адамның эмоционалдық жағдайына әсер ететін құралдар ретінде, сондай-ақ емдеу мақсатында пайдаланылады. Ароматерапия әдістері психиатрияда, неврологияда, дерматологияда, отоларингологияда белсенді қолданылады. Эфир майлары күйік, суық тию және қабыну ауруларын емдеу және алдын алу үшін көмектеседі.

Ароматерапия кезінде майлардың табиғилығын ескеру қажет, себебі жасанды синтезделген эфир майларының тиісті физиологиялық әсері болмауымен қатар уытты әсер көрсетуі мүмкін.

Эфир майлары - жеңіл тұтанғыш заттар. Бұл эфир майларымен демалған кезде, олардың хош иісі тікелей миға түседі дегенді білдіреді. Біздің иіс сезу қабілетіміз - мимен тікелей байланысқан және эмоцияларды бақылау орталығы деп саналатын жалғыз сезім. Эфир майлары оттегін жасушаларға тасымалдайды. Олар зеңге қарсы, бактерияға қарсы, вирусқа қарсы, дезинфекциялық, ісікке қарсы және антисептикалық зат деп айтуға толық негіз бар. Эфир майымен бас ауруы, ұйқысыздық, көңіл-күйдің ауытқуы кезінде демалған тиімді.

Ароматерапия әдістері уытты емес, аллергия туғызбайды. Бөлме температурасында эфир майының иісі тез таралады және температура жоғарылаған сайын таралуы жылдамдай береді. Эфир майларының клиникалық әсері аурудың бастапқы сатысында, сондай-ақ қалпына келтіру кезеңінде аса тиімді.

Сабын ұғымы әр елде әр түрлі аталады. Мысалы италяндықтардың "sapo" сөзін ағылшындықтар күнделікті тұрмыста "soap" деп атаған. Ал француздықтар "savon" деп атаған. Осыдан топшылай келе сабын ұғымын француздардан келді деуімізге әбден болатын секілді.

Сабын деген не? Сабынды алу үшін кем дегенде үш компонент керек: май (өсімдік немесе жануар майы), күйдіргіш натр (немесе күйдіргіш калий) және су. Терідегі май мен кірді ерітетін тап осы заттар саналады. Ғылыми тілмен айтсақ, классикалық сабын - бұл май қышқылдарының тұзы (натрий немесе калий) .

Сабын - жоғары май қышқылдарының тұздары. Жалпы химиялық формуласы: RCOONa. Сабын - кристалл қатты заттар, 220 - 270 C-та балқиды; ыстық суда, органикалық еріткіштерде жақсы ериді. Судағы ерітінділерінің беттік актив заттар ретінде жуғыш қасиеті бар, себебі сабын әлсіз қышқыл және күшті негіздің тұзы болғандықтан гидролизге ұшырайды.

Сонғы кездері танымал болып келе жатқан сабынды қолдан жасау- көп ғасырлардан бері белгілі кәсіп. Бұрынғы кезде сабынды қолдан қажеттілік үшін ғана жасаған болса, қазір бұл адамдарға қуаныш әкелетін өнерге айналған. Қолдан сабын дайындау бизнесінің идеясы өте қарапайым және де бастаушы кәсіпкерге сай. Қолдан жасалған сабын:

Бұл экологиялық таза өнім. Оның негізі - табиғи балаларға арналған сабын, глицерин, эфир майы, шөптер.

Мысалы, RCOONa+HOH R-COOH+ +NaOH. Мұндағы R радикал, егер ол кіші мән H, CH3, C2H5, C3H7-ге тең болса сабын жақсы еріп, жуғыштығы жоғары болады. Қарапайым сабын - карбон қышқылдарының тұздары. Оларды глицерин мен әр түрлі май қышқылдарының эфирлері болып саналатын табиғи майлардан (өсімдік, жануар, балық майлары) алады.

Өнеркәсіптік жолмен сабын алу үшін көптеген шикізаттар (өсімдік майы, жануар майы, KOH, сода, NaOH, сақар, конифоль, нафтен, т. б. ) қолданылады. Майдың гидролизінен алынған ерітінді қатайғанда, глицерині бар сабын түзіледі. Оған ас тұзын қосқанда қатты сабын алынады. Құрамында май қышқылдарының тұзы мен органикалық және бейорганикалық қосымша заттар болатын кір сабын, 72%-ды қатты сабын, хош иісті заттардан тұратын иіс сабын, медицинада қолданылатын арнайы сабын тәрізді түрлері бар. Тоқыма, былғары, металлургия өнеркәсібінде, сондай-ақ, зиянды жәндіктерге қарсы күресте препараттар дайындауда техникалық сабын қолданылады.

Теріміз жұмсақ болып қалып, сымбаттылығы мен саулығын сақтау үшін түрлі қымбат кремдер, косметикалық құралдар қолданамыз. Бірақ күнделікті қолданатын қарапайым сабынның түрлі кремдерден де әсері мол. Әсіресе қыста, тері құрғап, зақымданатын кезде сабынды дұрыс таңдау маңызды мәселеге айналады.

Әрине, басты талап- сабынның табиғи болуы. Табиғи негізде жасалған сабын жуынуға арналған косметикалық гельдерден де жақсы теріні тазартады. Ал түрлі химиялық қосылыстар жоқтығы оның сапасын бірден көтереді. Жақсы сабын құрамында арзан кокос, пальма майларының орнына жақсы манго, жожоба, ши майлары қолданады. Әрине, осының арқасында сабынның теріге әсері жақсара түседі. Табиғи сабындар жоғары ылғалдылыққа төзімді болмайды, сондықтан оны қолданып болғаннан кейін бір шайып, кептіріп, құрғақ жабық ыдысқа салған дұрыс. Ал қолдан жасалған сабынды әр кез пергамент қағазына орап жүру қажет.

Жалпы, жақсы сабын теріні душқа арналған гельден де жақсы тазарта алады. Қыста жуынуға сабын алып, жөке қолданбай-ақ қойған дұрыс. Бұл кезде тері онсыз да құрғақ болады. Жаңғақ не кофе, сабын түйірі қосылған сабын жуынғанда теріні керемет тазартады. Қыста құрамында антибактериалды заттар бар сабынды аптасына 1 рет ғана қолданған дұрыс. Әрине, мұндай сабын пайдалы - ол микробтарды өлтіреді, бірақ сонымен қатар терінің микрофлорасын бұзып, теріні құрғатып жібере алады. Сұйық сабын соңғы кезде қоғамдық орындарда да, қарапайым үйлерде де көп қолданылатын болды. Бірақ сұйық сабында қарапайым сабынға қарағанда құрамында жасанды заттар көбірек. Ондағы химиялық қосылыстар теріні зақымдай алады. Терілері сезімтал арулар медициналық, дерматологиялық сабын таңдағандары дұрыс.

Нәзік теріні тыныштандыру үшін мұндай сабында петролат пен глицерин атты заттар болады. Олар теріні жұмсартып, құрғақ теріні қалпына келтіреді. Сонымен қыста жуынуға арналған гельдерден бас тартып, барынша табиғи, қолдан жасалған сабын алған жөн.

Сабынды қалай сақтау керек? Көпшілігіміз сабын суланып, езіліп тұрса да, тұрақты қалпын жоғалтпайды деп ойлаймыз. Шын мәнінде, сабын, әсіресе табиғи болса, қасиетін жоғалтып алады. Олар шектен тыс дымқылды ұнатпайды. Пайдаланып болғаннан кейін жақсылап шайып, оны құрғаққа қойған жөн. Әлі басталмаған сабынды құрғақ, қараңғы жерде, табиғи сабынды қағазға орап сақтау керек.

Сабын жасау әркімнің қолынан келе бермейді. Сабын жасау үлкен жауапкершілікті қажет етеді. Бір грамм майдың жетіспеуінің өзі химиялық күйікке апаруы мүмкін. Табиғи сабын кокос, пальма, жүгері, манго, жожоба, майларымен, глицерин сығындысымен, бал, сүтпен байытылады. Екеуінің де сыртқы түрі сүйкімсіз болғанымен, құрамы әлдеқайда сапалы болады. Табиғи сабын алатын болсақ, глицериндіге тоқтаған жөн болады, олар түссіз әрі біртегіс келеді.

Сабын молекуласы-кішкене бақаға ұқсайтын құрылымдар. Әрбір молекуланың екі ұшы бар, бір ұшы құйрық сияқты ұзын полюссіз және гидрофобиялық көмірсутек шынжыры, ал екінші ұшы басы сияқты қысқа полюсті және гидрофильді карбоксильді ион болады. Молекулардың гидрофобиялық қасиеті молеклалардың суда ерімейтін, алайда майда ери алатын ерекшіліктеріне байланысты айтылса, гидрофильдік қасиеттері заттың суда еритін, алайда майда ерімейтін ерекшіліктеріне қатысты айтылады.

Сабындарда стеарин, пальмитин және олеин қышқылдары секілді қаныққан және қанықпаған майлы қышқылдардың натрий және калий сияқты минералды тұздарынан тұрады. Мұндай қышқылдарда 10-20 көміртегі атомынан тұратын ұзын көмірсутекті тізбек және карбоксильді топ бар. Стеарин және пальмитин қышқылдары жалғыз байланыстардан тұратын қаныққа майлы қышқылдарға жатады. Олеин және линол қышқылдары бір немесе бірнеше қос байланыстан тұратын қанықпаған майлы қышқылдарға жатады.

Сабын тазалау процесі барысында механизм бойынша жұмыс істейді. Сабынды сумен араластырып шайқағанда, сабын ерітіндісі концентраты түзіліп, көбік пайда болады. Көбік сабын молекулаларынан су бетінде жалғыз молекулалық қабықшаның пайда болуына ықпал етіп, олардың матаға кіруіне септігін тигізеді. Сабын молекуласының гидрофобиялық ұшы матаға сіңген кірді немесе майды қоршап алады.

Ал, екінші жағынан, гидрофильді ұшы суды кірден алшақтатады. Кірді немесе майды қоршап тұрып, кір бөдшектерінен жұмсаратын сабын молекулаларының шоғыры мицелла деп аталады. Сабындарды кермек суда қолданбаған жөн. Сабындардың жуғыш қасиеті-жуылатын беткейлердегі жабысқан кір бөлшектерін эмульсия, суспензия түріне ауыстыра алатын мүмкіндігіне байланысты.

Өркениет сабындарды айналып өте алмады, нәтижесінде оның құрамына бояғыштар, иістендіргіштер, пішін ұстап тұрушылар, консерванттар, біріктіргіштер сынды синтетикалық компоненттер қосылады. Мұндай сабын қарапайым суда да, теңіз суында да жақсы көпіріп, оңай сақталынады. Алайда, бұл артықшылық біздің теріміздің синтетикалық жаңалықтарды дұрыс қабылдамайтындығын ақтай алмайды. Аллергия, терінің құрғауы, қабыршақтануы, иммунитеттің жоғалуы - міне осылар көпірік пен жарқын түстердің, жағымды иістердің «ақысы».

Сондықтан, ең жоғарғы сортқа табиғи майдан жасалған сабындар жатады.
Қолдан жасалған сабынның сыртқы пішіні де тартымды. Бұл дүкендегі ұсқынсыз, химиялық хош иісті сабын кесегі емес, оның әр шығарылымы өздігінен қызықты әрі ерекше.
Сабынды қолдан жасау барысында өзіннің, достарының қалауы мен қажеттіліктері ескеріледі. Құрамы: түс, көлемі, пішіні - барлығы да арнайы тапсырыс бойынша жасалына алады.
Мен осы ғылыми жобамды бір жылға жоспарладым. Бірінші, заттардың жалпы зияны мен пайдасын, шығу тарихы мен қолданылу аясы туралы ғаламторлармен, кітап-журналдардан мәліметтер жинақтадым.

... жалғасы

Ботаникалық ресурстанудың биология жүйесіндегі орны

Қазақстанның өсімдіктер ресурсының түрлерін анықтау

Өсімдіктердегі биологиялық белсенді заттар

Дәрілік өсімдіктердің түрлері

Қазақстан флорасының (соның ішінде дәрілік шөптер) және фаунасының жағдайына қоршаған ортының әсері

Тірі табиғат объектілерінде қордаланған адамдардың қажетіне керекті биологиялық ресурстарға өсімдіктер және жануарлар ресурстары

«дәрілік өсімдіктер»

Дәрілік өсімдіктердің биологиялық ерекшеліктері

Қазақстан флорасындағы эфир майлы өсімдіктер

Жиі кездесетін уланулардың (эфир майларымен) ерекшеліктері мен оларды емдеу әдістерін, сақтандыру шараларын көрсету

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс