Химияны оқытуда химиялық тілдің қалыптасуы
АННОТАЦИЯ
Формирования научного мировоззрения учащихся средней школы посредством химического языка
ABSTRACT
Formation of the scientific worldview of secondary school students through chemical language
ÖZET
Kimya dili ile lise öğrencilerinin bilimsel dünya görüşünü şekillendirmek
МАЗМҰНЫ
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
АНЫҚТАМАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1 ХИМИЯЛЫҚ ПӘНДЕРДІ ОҚУ ПРОЦЕСІНДЕ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ҒЫЛЫМИ-ДҮНИЕТАНЫМЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1 Химия ғылымының аспектідегі дүниетаным ұғымын анықтау тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.2 Оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастырудың психологиялық-педагогикалық негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.3 Оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастырудағы химиялық пәндердің мүмкіндіктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.4 Химияны оқытуда химиялық тілдің қалыптасуы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ...
2 ХИМИЯНЫ ОҚЫТУДА ХИМИЯЛЫҚ ТІЛ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ҒЫЛЫМИ ДҮНИЕТАНЫМЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ӘДІСТЕМЕСІ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.1 Оқушылардың ғылыми дүниетанымын кезең-кезеңмен қалыптастыруға бағытталған химиялық тілді қолдану білігін қалыптастыру әдістемесі ... ... ... .
2.2 Химиялық терминология химияны оқытуда оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастырудың пәні және құралы ретінде ... ... ... ... ... ... ... .
2.3 Оқушылардың химиялық символизмді қолдана білуін қалыптастыру ... .
2.4 Химиялық номенклатура химияны оқытуда оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастырудың пәні және құралы ретінде ... ... ... ... ... ... ... ..
2.5 Педагогикалық эксперимент нәтижелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
КІРІСПЕ
Қазіргі қоғамның дамуы жағдайында оқушыларды оқыту сапасына, оқушылардың білімі мен дағдыларының деңгейіне қойылатын талаптар артады. Қазақстан Республикасында білім беруді жаңғырту тұжырымдамасына сәйкес орта мектеп жаңартылуда. Реформалаудың басым бағыттары-ізгілендіру, гуманитаризация, бейіндік және тұлғаға бағытталған оқыту. Осыған байланысты дамып келе жатқан тұлғаның дүниетанымын қалыптастыру оқушының қабілеттері мен бейімділігін, оның жеке қажеттіліктері мен мүдделерін ескере отырып жүргізілуі керек.
Алайда, дүниетанымдық қасиеттер адам айналысатын нақты материалды пайдаланбай-ақ, өздігінен қалыптаса алмайды және оның өзгеру процесінде мұндай қасиеттер қалыптаспаған. Химиялық пәндер қоршаған әлемнің химиялық процестері мен құбылыстарын диалектико материалистік ұстанымдардан игеруге және шығармашылық іс-әрекеттің білімі, дағдылары, тәжірибесі мен эмоционалды-құндылық қатынасын игеруге мүмкіндік береді. Оқу процесінде қалыптасқан дүниетанымдық білім, көзқарастар, нанымдар, бағалау дағдылары түсіндіріледі, өңделеді және оқушылардың қоршаған ортаға деген көзқарасын анықтайтын құндылықтарға айналады. Химиялық пәндерді оқыту тәжірибесінде мұғалімдер мәселенің жеткіліксіз дамуына байланысты ғылыми дүниетанымды қалыптастыру міндеттерін орындауда қиындықтарға тап болады.
Оқушылардың ғылыми дүниетанымы химияны зерттеу процесінде химиялық теориялардың тұжырымдарын философиялық түсіндірудің әдіснамалық ережелерін қолдану, оқытуда тарихизм мен химиялық тілді қолдану негізінде қалыптасады. Нәтижесінде оқушылар білімдерін меңгереді, диалектикалық-материалистік нанымдары дамиды.
Химиялық тілді білу химиялық ұғымдар мен заңдылықтарды саналы түрде игеруге, химияның негіздерін үйренудің құралы ретінде химияға деген қызығушылықты дамытуға ықпал етеді. Химияның алғашқы сабақтарында енгізілген химиялық тіл бұл уақытта оқушылар химиялық элементтердің белгілерімен, формулалар мен теңдеулердің құрастырылуымен, олардың мазмұны мен емлесімен танысады. Олар заттардың номенклатурасы мен терминологиясын қолданады, атауларды құрастыру принциптерімен және терминдердің этимологиясымен танысады. Химияны үйренудің алғашқы кезеңінде химиялық тілді қолдану химия курсының ғылыми-теориялық деңгейін жоғарылату үшін маңызды. Оқытудың осы кезеңінің маңызды міндеті-оқушылардың минималды тілдік білімдерін, дағдылары мен дағдыларын игеру, қарапайым формулалар мен теңдеулерді құру, олардың мазмұнын ашу дағдылары мен дағдыларын дамыту.
Оқушылардың танымдық қызығушылықтарын зерттеу жалпы химияға деген үлкен қызығушылыққа қарамастан, көптеген оқушылар химиялық тілді үйрену оларды оқытуды қиындатады және химияға деген қызығушылықты төмендетеді деп санайды. Химиялық тілді қалыптастырудың дәстүрлі әдістемесін пайдалану кезіндегі оқушыларды оқыту мен білімінің жай-күйі оқытудың қазіргі заманғы міндеттерін ескере отырып, оны жетілдіру қажеттігіне көз жеткізеді.
Мектептегі білім беруді модернизациялаудың басым бағыттарының бірі-дифференциацияға негізделген мамандандырылған оқыту. Оқытуды саралау арқылы біз "Әр оқушы жалпы білім берудің белгілі бір минимумын игеретін, жалпыға бірдей қолайлы және үнемі өзгеріп тұратын өмір сүру жағдайында бейімделу мүмкіндігін қамтамасыз ететін оқыту жүйесін, оның бейімділігіне барынша жауап беретін бағыттарға басымдық беру құқығы мен кепілдендірілген мүмкіндігіне ие болатын оқыту жүйесін түсінеміз."
Диплом жұмысының мақсаты - химиялық тілдің оқыту және тәрбиелеу функцияларын іске асыру процесінде оқушылардың химия бойынша білім сапасын арттыру.
Зерттеудің міндеттері: химия тілі арқылы орта мектеп оқушыларының ғылыми дүниетанымын қалыптастыру.
Осы мақсатты жүзеге асыру үшін негізгі ұғымдар тұжырымдалды зерттеу міндеттері:
- педагогикалық, химиялық және әдістемелік әдебиеттерді талдау және зерттеудің негізгі түсініктері мен идеяларын теориялық тұрғыдан ашу;
- химиялық тілді қолдану білігін қалыптастыру әдістемесін әзірлеу және теориялық негіздеу;
- химияны оқытуда оқушылардың дүниетанымын қалыптастыру әдістемесін әзірлеу.;
- химиялық тіл құралдарымен оқушылардың дүниетанымын қалыптастырудың негізгі кезеңдерін анықтау;
- химия курсының жеке тақырыптарын зерттеу мысалында ұсынылған әдістеменің тиімділігін эксперименталды түрде тексеру.
Зерттеу объектісі: орта мектепте химияны оқытудың тұтас процесі.
Ғылыми жаңашылдығы: Зерттеу нәтижелерінің сенімділігі мен негізділігі философияның, психологияның, педагогиканың және химияны оқыту әдістемесінің іргелі принциптері мен теорияларымен бастапқы ережелердің әдіснамалық дәйектілігіне байланысты. Алынған нәтижелердің негізділігін анықтайтын критерий-гипотезаның, міндеттердің, зерттеудің негізгі ережелері мен тұжырымдарының химия-педагогикалық білім беруді дамытудың қазіргі тенденцияларымен сәйкестігі критерийі. Зерттеу нәтижелерінің сенімділігі химиялық тілді қолдану дағдыларын қалыптастырудың, білім мен оқу дағдыларын қалыптастырудың, оқушылардың қызметін тексеру мен бағалаудың негізгі идеялары мен ережелерін тестілеу процесінде расталды.
Практикалық маңыздылығы: Зерттеудің практикалық маңыздылығы негізгі мектептің химия курсын оқу кезінде оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастыру әдістемесінің мазмұндық жағын ашатын Оқу материалдары жасалғандығында. Негізгі мектептің химиясы бойынша оқу процесінде оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастыруға бағытталған дидактикалық құралдар кешені (міндеттер, зерттеу сипатындағы зертханалық және практикалық жұмыстар, көрнекілік құралдары, Тарихи-терминологиялық материалдар) әзірленгендігінде. Негізгі мектептің химия пәні бойынша оқу процесінде оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастыруға бағытталған оқу химия пәндерін оқу кезінде оқушылардың ғылыми көзқарасын қалыптастыру процесінің ұйымдастырушылық-педагогикалық және мазмұндық негіздерін жасау үшін жалпы білім беретін мектеп мұғалімдерінің зерттеу нәтижелерін пайдалануы, "химия", "биология" мамандықтары бойынша білім алатын педагогикалық жоғары оқу орындары студенттеріне жеке әдістемелерді оқытуда, сондай-ақ пән мұғалімдерінің біліктілігін арттыру жүйесінде ұсынылады.
Теориялық және әдіснамалық негіздері:
теориялық әдістер:
- зерттеліп отырған мәселе бойынша нормативтік құжаттарды, философиялық, психологиялық-педагогикалық, әдістемелік және химиялық әдебиеттерді, химия тарихы, стандарттар, бағдарламалар бойынша жұмыстарды талдау;
- проблема бойынша отандық және шетелдік мектептердің тәжірибесін зерделеу, химиялық тілді қолдана білу.
эмпирикалық әдістер:
- обсервациялық (тікелей және жанама бақылау);
- ақпаратты жинаудың диагностикалық әдістері (әңгімелесу, сауалнама жүргізу, тестілеу, бақылау жұмыстары);
- праксиметриялық әдістер (қызмет нәтижелерін талдау);
- педагогикалық эксперимент; статикалық эксперименттік деректерді өңдеу әдістері.
Дипломдық жұмыстың құрылымы мен мазмұны:
Кіріспеде зерттеу тақырыбының өзектілігі негізделген, мақсаты, объектісі, пәні анықталған, бастапқы гипотеза, міндеттері тұжырымдалған. Әдістемелік-теориялық негіздері сипатталған, зерттеу кезеңдерінің сипаттамасы келтірілген. Жұмыстың ғылыми жаңалығы, теориялық және практикалық маңыздылығы белгіленген, қорғауға шығарылатын ережелері ашылған.
"Химиялық пәндерді оқу процесінде оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастырудың теориялық мәселелері" бірінші тарауында дүниетаным ұғымын анықтауға әртүрлі көзқарастар көрсетілген, оқушылардың дүниетанымын тәрбиелеудің тарихи аспектілері және оның жоғары сынып оқушыларының тұлғасын қалыптастырудағы рөлі қарастырылған. Философиялық және психологиялық-педагогикалық әдебиеттерге талдау жүргізілді, "Ғылыми дүниетаным" санатына маңызды сипаттама берілді, осы категорияны зерттеудің құрылымдық компоненттері мен ғылыми тәсілдері нақтыланды, оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастырудағы химиялық пәндердің әлеуетті мүмкіндіктері ашылды.
"Химияны оқытуда химиялық тіл арқылы оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастыру әдістемесі" атты екінші тарауда педагогикалық шарттар мен принциптер негізделген, химиялық пәндерді оқытуда оқушылардың ғылыми дүниетанымын кезең-кезеңімен қалыптастыруға бағытталған химияны оқыту әдістемесінің ерекшеліктері сипатталған, орта мектепте химияны оқытуда білімді тексеру жүйесінің элементтері сипатталған, химиялық тілді қолдана білуді қалыптастыру әдістемесі әзірленген, Оқыту құралдары жүйесіндегі химиялық тілдің орны мен функциялары анықталған, эксперименттік зерттеу нәтижелері келтірілген.
Дипломның құрылымы ғылыми зерттеуді құру логикасына сәйкес келеді және кіріспеден, 2 тараудан, қорытындыдан, библиографиялық тізімнен, сызба мен кестеден және гистограммадан тұрады. Дипломға тәжірибелік-эксперименттік жұмыстың материалдары, сауалнама жүргізуге арналған материалдар, бақылау-өлшеу материалдары, педагогикалық эксперименттің нәтижелері берілген.
1 ХИМИЯЛЫҚ ПӘНДЕРДІ ОҚУ ПРОЦЕСІНДЕ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ҒЫЛЫМИ-ДҮНИЕТАНЫМЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ
1.1 Химия ғылымының аспектідегі дүниетаным ұғымын анықтау тәсілдері
Ғылыми дүниетаным-бұл тұрақты және жалпыланған өнім адамның практикалық және рухани іс-әрекеті, оның органикалық байланысты жүйені құрайтын әртүрлі қатынастарының нәтижесі бір-бірімен саналы қарым-қатынасты білдіретін сенімдер әлем құбылыстарына ежелгі кезеңде бастапқы нақты білімнің пайда болуы әлемнің алғашқы суреттерінің пайда болуына әкелді. Ғылыми таным белгілі бір сенсорлық әлемнің әртүрлілігін, заттардың құрылымдық аспектісін және тікелей тұтастығын қарастырудан басталады.
Дүниетаным-бұл өзін-өзі тану формасы, оның призмасы арқылы шындық қабылданады, бағаланады және түсіндіріледі және жеке тұлғаның рухани өзін-өзі анықтауына шешуші әсер етеді. Адамның дүниетанымына тек бір-бірімен өзара байланысты, бір-бірін толықтыратын және олардың түпкілікті жалпылануын білдіретін, әлемді жүйелі және жан-жақты түсіну үшін негіз болатын әлем туралы көзқарастар мен нанымдар кіреді.
Үлкен энциклопедиялық сөздікте дүниетаным ұғымы - ол объективті әлемге және ондағы адамның орнына, адамдардың айналасындағы шындыққа және өзіне деген көзқарасына, сондай-ақ осы көзқарастарға байланысты олардың сенімдері, мұраттары, білім мен іс-әрекет принциптеріне жалпыланған көзқарастар жүйесі ретінде анықталады. Ол белгілі бір идеологияны қоса алғанда, жаратылыстану, әлеуметтік - тарихи, техникалық және философиялық білім негізінде қалыптасады. Оның тасымалдаушысы - дүниетанымды анықтау призмасы арқылы шындықты қабылдайтын тұлға және әлеуметтік топ. Оның мінез-құлық нормаларына, өмірлік ұмтылыстарына, мүдделеріне, адамдардың жұмысы мен өміріне әсер ететін үлкен практикалық мәні бар. Мазмұны мен бағыты бойынша ғылыми және ғылыми емес, материалистік немесе идеалистік, атеистік және діни, революциялық немесе реакциялық болуы мүмкін.
Дүниетаным-бұл әлемнің жалпы көрінісі, яғни.көп немесе аз күрделі және жүйеленген бейнелер, идеялар мен тұжырымдамалар жиынтығы, олар арқылы әлем өзінің тұтастығы мен бірлігінде, сондай-ақ ондағы адамзаттың позициясы туралы біледі. Бұл адам мен қоғамның жалпы әлемге, ондағы өз орнына, адамның өмірі мен қызметінің мәнін, адамзаттың тағдырын түсінуі мен бағалауының жалпыланған жүйесі; адамдардың сенімдері мен мұраттарының жалпыланған және ғылыми, философиялық, әлеуметтік - саяси, құқықтық, моральдық, діни, эстетикалық, құндылық бағдарларының жиынтығы.
Дүниетаным-бұл әлеуметтік және жеке сананың күрделі, синтетикалық, интегралды қалыптасуы.
Дүниетанымдық көзқарастар, нанымдар адамның позициясын, оның көзқарасын білдіреді, оның объективті шындыққа және оның қызметіне деген көзқарасының негізгі принциптері болып табылады. Олар әлемді қабылдауда және адамның өмір салтын қалыптастыруда үлкен рөл атқарады. Дүниетаным адамның, әлеуметтік топтың, қоғамның құндылықтары мен мұраттары жүйесінде көрініс табатын табиғат, қоғам, адам туралы идеялардың тұтас жүйесі ретінде қарастырылады. "Педагогикалық сөздікте" и. Кантор келесі анықтаманы береді:"оқушылардың дүниетанымы - оқыту мен тәрбиелеу процесінде дамыған әлем мен оның заңдылықтары туралы жалпы көзқарастар жүйесі, табиғат құбылыстары мен қоғамдық өмірге деген көзқарасты білдіретін сенімдер жүйесі".
Дүниетанымның барлық осы түрлері белгілі бір бірлікті ашады сұрақтардың белгілі бір шеңбері, мысалы, рух материямен қалай байланысады, адам дегеніміз не және оның әлем құбылыстарының әмбебап өзара байланысындағы орны қандай, адам шындықты қалай біледі, жақсылық деген не және жамандық деген не, адамзат қоғамы қандай заңдарға сәйкес дамиды. Осылайша, көзқарастар мен нанымдардың барлық айырмашылықтары қарастырылған дүниетанымның екі негізгі түрі бар: материалистік және идеалистік, әр түрлі формада көрінеді. Теориялық сипаттағы, біздің зерттеуімізге қызығушылық тудыратын материалистік дүниетаным Ғылыми болып табылады, сананы сыртқы әлемді бейнелейтін және осылайша табиғаттың танымын растайтын материяның өнімі деп санайды. Ғылыми дүниетаным деп санауға қатысты бірнеше көзқарастар бар. Тар мағынада дүниетаным-бұл философия, кең мағынада - әлем туралы барлық білім. Ғылыми дүниетаным-бұл әлем туралы білім жиынтығы, адамзат жасаған. Ғылыми дүниетаным-бұл негізгі Заңдарды, қағидаларды білу адамның әлемге қатынасын анықтайтын табиғатты, техниканы, қоғамды дамыту және тану. Алайда жеке ғылымды білу ғылыми дүниетанымды қалыптастырмайды. Шекараларды танымның өзі қояды. Жаратылыстану ғылымының әр саласы табиғи заңдылықтардың нақты заңдылықтарын зерттейді процестер, яғни нақты қасиеттерімен шектелген бъективті әлем аймағы. Барлық ғылыми білімнің өзі дүниетанымды қалыптастыруға арналған материал болып табылады, оны философия түсінуі және өңдеуі керек, өйткені білім дүниетанымдық функцияларды орындай алмайды және оларды философия принциптерімен байланыстырмай дүниетанымдық идеяларға тән қасиеттерге ие емес.
Адамның саналы сеніміне айналған дүниетанымдық Білім жеке тұлғаны қалыптастыруда жетекші рөл атқарады. Тек сенімге ие бола отырып, іс-әрекетке, практикалық іс-әрекетке ене отырып, бұл білім дүниетанымның мағынасын алады. Сенім-бұл шындық адамның білімі мен жеке тәжірибесіне негізделген идеялар, ақыл-ойды, сезімдер мен ерік-жігерді қамтитын идеялар практикалық іс-әрекетке түрткі болады. Бұл күрделі құбылыс, сенсорлық-ақыл-ой әрекетінің өнімі, ол сипатталады: а) білімнің болуы, б) парасаттылық, в) сенімділік, г) қаттылық. Нанымдарда ойлау тәсілінің өмір салтымен бірлігі көрініс табады.
Ғылыми дүниетаным-бұл адамның практикалық және рухани іс-әрекетінің тұрақты және жалпыланған өнімі, оның өзара байланысты сенімдер жүйесін құрайтын әртүрлі қатынастарының нәтижесі, онда әлем құбылыстарына саналы көзқарас көрінеді. Дүниетаным-бұл әлемнің жалпы көрінісі, ол арқылы әлем өзінің тұтастығы мен бірлігінде, сондай-ақ ондағы адамның позициясы танылады. Бұл білімнің, көзқарастардың, нанымдардың, нанымдардың, құндылықтардың, нормалар мен мұраттардың пропорционалды болуымен сипатталатын күрделі Білім.
Біз өз жұмысымызда дүниетанымды дүниетанымдық білім, идеялар, жалпыланған көзқарастар, сенімдер, құндылықтар жүйесі ретінде, адамның әлемге практикалық қатынасын, қоршаған шындықты, бағалау мен нормаларды жеке тұлға қызметінің бағыты ретінде көру және түсіну тәсілі ретінде анықтаймыз...
1.2 Оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастырудың психологиялық-педагогикалық негіздері
Дүниетанымды сана, ойлау, сезім мен ерік-жігердің органикалық бірлігі ретінде тәрбиелеу оқу процесі мен өмірдің бірлігінде жүзеге асырылады, әрқашан бүкіл тәрбие ісіне кешенді көзқарасты қажет етеді. Алайда, әр дәуір белгілі бір мақсаттар мен міндеттері бар және көп қырлы құрылымы бар және онда өтетін процестер дәуірдің дүниетанымын көрсететін өзіндік білім беру және білім беру жүйесімен сипатталады
XIX-XX ғасырдың басында. педагогиканың назарында білім берудегі 2 жетекші бағыт болды: білім мен зияткерлікке бағдарлау және жеке тұлғаны дамытуға бағдарлау. ХХ ғасырдың басындағы Педагогикалық идеялардың табиғаты педагогиканың гуманистік құндылықтар негізінде адамның дүниетанымын тәрбиелеу мен тәрбиелеудің дамуын жобалауға деген ұмтылысын көрсетеді. Орыс гуманистік ойы, оның көрнекті өкілдері К. Д.Ушинский, п. Ф. Каптерев, к. н. Вентцель, п. п. Блонский және т. б. оның бостандығын адамның басты құндылығы ретінде алға тартты.
Осы жылдары білім беру мен тәрбие саласындағы басымдық келесі аспектілерге берілді: баланың рухын еркін көрсету, оның ақыл-ойының тәуелсіз дамуы; "адамның үйлесімді дамуына ықпал ететін біліммен байытуға бағытталған адамның танымдық іс-әрекетін дамыту, Еңбек және адамгершілік-мәдени дағдыларды үйрену, іс-әрекетке қабілеттердің еруі, адамның имиджін қалыптастыру "еркін сыни ақылмен
1917 жылғы төңкерістен кейін Ресейде марксистік-лениндік көзқарас орнады. Педагогикадағы басты идеологиялық қағидат, тиісінше, білімге таптық көзқарас ретінде танылды, оның мақсаты "кеңестік адамды"қалыптастыру болды. Коммунистік идеялық, таптық ымырасыздық, коммунизмге деген адалдық - марксизмнің негізін қалаушылардың Жаңа қоғамдағы жаңа адамның жеке басын тәрбиелеуге деген талаптарынан объективті түрде туындайтын дүниетанымның ажырамас сипаттамалары. Әлемдік пролетариат классиктері жаңа дүниетаным нақты ғылымдарда өзін дәлелдеуі және дәлелдеуі керек, Табиғат, адам және адамзат қоғамының даму заңдылықтарын білу қазіргі әлеуметтік жүйені революциялық өзгерту үшін күрестің құралы болуы керек деп санайды. Марксистік философияның ғылым әдіснамасы, идеология, саясат саласындағы негізгі идеялары кеңес мектебінің теориясы мен тәжірибесінде негіз болды.
Бұл кезеңнің педагогикалық құндылықтары-бұл бала, оның жеке дамуы және әлеуметтік-саяси белсенділігі, құзыреттілігі, "революциялық орындылықтың" бағыныштылығы, осы кезеңнің теориясы мен практикасы шығармашылық тұлғаны дамытуға, дүниетанымды қалыптастыруға бағытталған білім берудің педагогикалық негізделген мәдени гуманистік парадигмасына бағытталған. Дәл осы жылдары педология белсенді сұранысқа ие болды. Педологиямен Кеңес өкіметінің мектеп туралы алғашқы жарлықтарында - "бірыңғай еңбек мектебінің негізгі принциптері", "бірыңғай Еңбек мектебі туралы ереже" көрсетілген жаңа мектептің алдында тұрған міндеттерді табысты шешу мүмкіндігі байланыстырылды. Бұл идеялар әлем, Табиғат және қоғам туралы білім кешендерін игеру негізінде балаларда ғылыми дүниетанымның қалыптасуына ықпал етуі керек және оқушылардың еңбек қызметімен байланысты болуы керек.
Бұл тәсіл психологиялық-педагогикалық және әлеуметтанулық тұрғыдан тұлғаның толыққанды дамуы қоршаған әлемді белсенді дамыту процесінде және баланың танымдық процесіне, моторикасына, сенсорикасына, эмоцияларына, сезімдеріне қарқынды енгізу процесінде орын алатындығы туралы ұстаныммен негізделген. 30-шы жылдардан бастап "әлеуметтік-тарихи танымның ережелерімен негізделетін білім берудің білім парадигмасы" қалыптасты. Құндылықтар білім, білік, дағды, академиялық үлгерім, оқу үрдісіндегі мұғалімнің жетекші рөлі болып табылады.
Дамудың шарты-оқушының танымдық іс-әрекетін дамыту, жандандыру. 30-50 жылдардағы Педагогика білім беру сапасы туралы түсініктерді балаларға ғылым негіздерін білуді қамтамасыз ету қабілетімен байланыстырады, оны ліарксистік-лениндік материализмнің әдіснамалық негізіне және коммунистік идеологияға сүйенеді. 60-70 жылдары дәстүрлі "танымдық" білім парадигмасы қалыптасты, ол студенттерге ғылыми таным негізінде әлеуметтік-мәдени нормалар түрінде танымның әлеуметтік-тарихи тәжірибесін беруге бағытталған. Оқуда оқушы белсенділіктен айырылған позицияны ұстанды, ұрпақтардың жинақталған тәжірибесін игерді. Оқу процесі оның субъективті, жеке тәжірибесін қабылдауды жоққа шығарды. Мұндай формальды тәсіл қызығушылықты жоғалтуға, тәуелсіздіктен бас тартуға әкелді. Бүкіл білім беру жүйесінің өзегі коммунистік дүниетанымның қалыптасуы болды.
ХХ ғасырдың 30-шы жылдарынан бастап кеңестік кезеңнің білім беру жүйесі белгілі тұтастық пен тұрақтылықпен ерекшеленді. Білім беру жүйесінің тұтастығы барлық білім беру мекемелерінің ақпараттық-білім берудің бірыңғай түрін жүзеге асыруға қатаң бағытталуымен қамтамасыз етілді. Ол студенттерді дүниетанымдық сипаттағы идеялық көзқарастардың белгілі бір жиынтығымен қамтамасыз етті. Әр мұғалімге оқушылардың тәрбиесі мен дамуына негізделген дүниетанымдық идеяларды анықтау және қалыптастыру міндеті жүктелді.
Негізгі талап осы идеялардың марксистік-лениндік идеология мен мемлекеттің саяси көзқарастарына толық сәйкестігі болды. Жеке тұлғаның басым әлеуметтік дүниетанымына сәйкес білім беру білім берудің басты міндеті болып саналды. Дүниетаным барлығына бірдей болғандықтан, білім мазмұны бір бағытта болды, өзіндік сипатқа ие болды.
1.3 Оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастырудағы химиялық пәндердің мүмкіндіктері
Қазіргі химия физика, математика, биология және басқа ғылымдармен жемісті жұмыс жасай отырып, тез дамып келеді. Химияның қоғам өмірі мен дамуындағы рөлі өте зор. Химия материалдық құндылықтарды өндірумен өте тығыз байланысты. Сонымен бірге, химия мен химиялық өндіріс практикасына қосылған табиғат, заттар туралы Білім және осы негізде адамдардың табиғатқа деген өсіп келе жатқан күші әрқашан философиялық дүниетанымның дамуын, әлем туралы, Адамның табиғаты, оның қызметі, ойлау туралы жалпы идеялардың дамуын қамтамасыз ететін бай қайнар көзі болды., таным заңдылықтары және шындықты бейнелеу.
Химия басқа ғылымдармен бірлесе отырып және философиямен тығыз байланыста ғалымның табиғат пен қоршаған әлем туралы ғылыми - философиялық көзқарастарын дамыту үшін кең, іргелі материал береді.
Химияның философиялық мәселелерінің үш негізгі тобын бөлуге болады. Олардың біріншісі химия затты білуде қол жеткізген жаңа нәрсені жалпылаумен, оның заттың жалпы ғылыми көрінісін, табиғатын, ашылған жаңалықтардың дүниетанымдық маңыздылығын қалай байытатынын анықтаумен байланысты. Бұл Химия жетістіктерінің онтологиялық аспектісі. Бұл сұрақтардың дамуы химиямен ашылған белгілі бір құбылыстардың мәнін анықтауға, тереңірек түсінуге, олардың басқалармен-физикалық, биологиялық және басқа құбылыстармен байланысын көруге, табиғаттың жалпы жүйесіндегі орнын түсінуге мүмкіндік береді. Бұл мәселелерді дамыту табиғат туралы қол жеткізілген білім деңгейіне сәйкес келетін жалпы ғылыми дүниетанымды дамыту үшін ғана емес, сонымен қатар химиялық зерттеудің одан әрі бағыттарын түзету идеясы қажет.
Сұрақтардың екінші және ең үлкен тобы эпистемологиялық және әдіснамалық сұрақтар болып табылады. Олар химиктің танымдық іс-әрекетіне, оның логикалық құралдарына, химияда қолданылатын тұжырымдамалар, абстракциялар, зерттеу әдістері және т.б. дамып келе жатқан химиялық білімді талдауға әсер етеді. Жаңа білімнің жалпы жаратылыстану, дүниетанымдық маңыздылығын ғана емес, олардың ғылымның танымдық аппаратының дамуындағы маңыздылығын, олардың таным құралдары мен құралдары рөлінде жұмыс істеуін ашу химияның әдіснамалық және эпистемологиялық жағын зерттеудің міндеті болып табылады.
Химияның философиялық мәселелерінің үшінші тобы-химия мен химиялық практиканың дамуының әлеуметтік аспектісін ашуға қатысты сұрақтар. Бұл байланысты превращением химия өндірістік күші байланысты деп әзірлейтін ғылымды ұғымдар айналады құралдары практикалық қызметінде адамдарды қайта құру объективті шындыққа. Бұл Химия зерттейтін заттар тұрақты ғылыми зерттеулердің жұмбақ пәні ғана емес, сонымен бірге адамзат үшін өмірлік маңызы бар мәселелер.
Әрине, химияның философиялық мәселелерін осы үш топқа бөлу өте шартты. Болмыс заңдары, объективті әлем және білім, ойлау заңдары бір-бірінен мүлдем тәуелсіз нәрсе емес, олар біртұтас, сәйкес келеді және белгілі бір мағынада бірдей. Субъективті диалектика, ұғымдардың диалектикасы-нақты, объективті әлемнің диалектикалық қозғалысының көрінісі. Сондықтан сұрақтардың бірінші тобын (онтологиялық аспект) эпистемологиядан толығымен ажыратуға болмайды. Химияның белгілі бір жетістіктерінің дүниетанымдық мәні тек табиғат туралы жалпы идеяларды нақтылау үшін мәліметтер берумен шектелмейді. Химия мен адамзаттың химиялық іс-әрекетінің орны мен рөлін өмірдің жалпы көрінісінде олардың әлеуметтік аспектісін, адамдардың өміріне әсерін, қоғамның табиғатпен қарым-қатынасының жай-күйін ескере отырып ғана ашуға болады. Химияның философиялық мәселелері, кез-келген басқа жеке ғылым сияқты, мүлдем тәуелсіз, оған сыртқы сұрақтар емес, олар өздерінің бос қызығушылықтарын қанағаттандыруға тырысатын жеке әуесқойларды ғана алаңдатады. Философиялық сұрақтар химияның ғылыми және практикалық мәселелерін дамытуда ажырамас құрамдас бөліктердің бірі ретінде әрекет етеді деп айтуға болмайды. Химия ғылымының негізгі мәселесін тұжырымдау кезінде зат пен химиялық түрлену ұғымдарын байланыстырады. Зат-бұл химиялық түрлендірудің көмегімен белгілі бір қажетті қасиеттерді беруге болатын материалдық әлемнің заты. Зат химиялық өндірісте материал ретінде де, түпкілікті өнім ретінде де әрекет етеді. Зат сонымен қатар қоршаған ортаны ластайтын химиялық өндірістің жанама нәтижесі болып табылады. Әрине, заттың өзгеруі табиғатта және адамға тәуелсіз жүреді. Бұл процестерді зерттеу оларды зертханалық жағдайда, содан кейін өндірісте көбейтумен байланысты, өйткені құбылыстың мәнін түсінудің ең жақсы тәсілі-оны теориялық негіздеу және практикалық көбейту. Жданов Ю. А. адам танымының осы ерекшелігін атап өтіп, былай деп жазады: "адам өзінің химиялық табиғатын тек танымдық тіршілік иесі ретінде және өзін әлеуметтік өндіріс, химиялық технологияны зерттеу объектісі ретінде қою арқылы ғана біле алады. Химиялық технология адамның органикалық табиғатына деген көзқарасының субъективтілігін жеңеді, тақырыпты қатаң және дәйекті объективті қарастыруға негіз жасайды". Осылайша, химияға тән теория мен практиканың арақатынасы "зат" ұғымымен байланысты және ешқандай теориялық зерттеулер химиканы ғалымның эксперименттік және өндірістік тәжірибесінде қол жеткізілген нақты затпен байланысын алмастыра алмайды". Химия ғылымы ашқан, адам танымына тәуелсіз өмір сүретін табиғат заңдары адамның белсенді трансформациялық әрекеті барысында көрінеді.
Химияның негізгі мәселесінің маңызды ерекшелігі-оның шектеулі және қатаң анықталған шешу тәсілдері бар. Бұл заттың қасиеттерін зерттеудің жеке әдістері туралы емес - олардың үлкен жиынтығы, бірақ заттардың сапалық әртүрлілігі мен сапалық өзгерістері мәселесін шешудің жалпы тәсілдері туралы, сайып келгенде, зат қасиеттерінің генезисі туралы.
Алға қарап, біз зат қасиеттерінің тек төрт факторға тәуелділігі туралы айтамыз: оның элементтік және молекулалық құрамы; құрылымы; кинетикалық факторлар, соның ішінде тең агенттердің табиғаты; оның химиялық ұйымының биіктігінен.
1.4 Химияны оқытуда химиялық тілдің қалыптасуы
Химиялық белгілерді зерттегеннен кейін зат молекуласының көрінісі болып табылатын химиялық формулалар туралы білімді қалыптастыру кезеңі басталады; зат элементтерінің салмақ қатынасы; зат қандай элементтерден тұратынын көрсетеді; әр элементтің қанша атомы - молекуланың құрамына кіреді және олардың сандық қатынасы қандай.
Химиялық формулаларды зерттеу кезінде олардың химиялық танымдағы маңыздылығын ашу керек. Химиялық формулалардың түрлерін (эмпирикалық, электронды, иондық, құрылымдық, проекциялық және т.б.), олардың мағынасын, формуланың сапалық және сандық көрінісін, құрамның тұрақтылық заңымен байланысын, формулаларды құру ережелерін көрсету. Оқушылар формулаларды құрай, оқи, талдай білуі керек. Олар бойынша элементтердің валенттілігі мен тотығу дәрежесін анықтау, химиялық байланыстар мен қосылыстардың реактивтілігін болжау. Заттың құрамы мен қасиеті, оның құрамы мен құрылымы, есептеулер жүргізу, жалпы формулаларды қолдану сутекті және оттекті қосылыстар, олардың кластары мен гомологиялық қатарлары білімді жалпылау және жүйелеу үшін. Мұғалім химиялық белгілер мен химиялық формулаларды зерттеуге ерекше назар аударуы керек, өйткені олар туралы білім химиялық теңдеулерді сәтті игерудің кілті болып табылады. Оқушылар химиялық теңдеулерді құрастыруда нақты қателіктердің ең көп санын жасайтыны белгілі.
Химиялық теңдеулер қандай молекулалардың реакцияға түскенін және реакция нәтижесінде қандай жаңа молекулалар (заттар) пайда болғанын, молекулалар қандай салмақта жауап бергенін және жаңа молекулалар (заттар) қандай салмақта пайда болғанын көрсетеді. Химиялық теңдеулер атом-молекулалық теория тұрғысынан химиялық реакцияның мәнін көрсетеді.
Сонымен қатар, химиялық теңдеулердің "сапалық және сандық" мазмұны бар екенін көрсету керек. Оларға әртүрлі есептеулер жүргізуге болады.
Химиялық теңдеулерді зерттеген кезде мұғалім оқушыларға химияны білудегі теңдеулердің мағынасын, теңдеулердің түрлерін, олардың мәні мен заттардың массасын сақтау Заңымен байланысын, олардағы реакциялар мен сандық қатынастардың сапалық жағын, әр түрлі құрастыру тәсілдерін ашады !.- олар бойынша теңдеулер мен есептеулер. Бұл жағдайда келесі дағдылар қалыптасады: теңдеулерді құру, оқу, талдау, түсіндіру, коэффициенттердің мағынасын ашу, реакция түрін теңдеу арқылы анықтау және оған сипаттама беру. Реакция теңдеулері бойынша есептеулер жүргізіңіз және теңдеудің бір түрінен екіншісіне ауысыңыз.
Терминология мен символизмді химиялық номенклатура толықтырады. Кезінде оның зерттелуі оның танымдағы маңыздылығын ашып, түрлерін көрсетуі керек. Химияны білудегі номиналды атаулардың рөлін, номенклатуралық терминология мен символикасы оқушыларға иондардың, бейорганикалық және органикалық заттардың аттарын оқуға, айтуға, түсіндіруге үйрету керек.
Химиялық Тіл және номенклатура алынған білімді практикада қолданудың құралы және әдісі болып табылады. Сандық, эксперименттік және басқа да міндеттерді шешу оқу процесінде химиялық тіл мен номенклатура студенттердің химиялық процестерді түсінуіне, жаңа химиялық фактілерді болжауға, практикалық әрекеттерді жоспарлауға және оларды орындауға мүмкіндік беретін құрал ретінде әрекет етеді. Химиялық білімді және химиялық тілді қолдана отырып, оқушылар белгілі бір жағдайды түсіну, химиялық фактілерді болжау және практикалық әрекеттерді жоспарлау қабілеттерін көрсете отырып, затты алу жолын таба алады. Сонымен қатар, химиялық тіл мен номенклатура студенттердің білімін есепке алу және олардың ойлауының дамуын зерттеу құралы болып табылады.
Химиялық тіл мен номенклатураны қолдана отырып, студенттер заттардың құрамы, химиялық қасиеттері және қолданылуы туралы білімдерін ұсынады, реакцияларды заттың құрылымы теориясы тұрғысынан түсіндіреді. Химияны оқыту процесінде оқушылардың химиялық тілден химиялық терминдерге, жалпы ғылыми сөздер мен ұсыныстарға, олардан экспериментті дербес қоюға, яғни практикалық іс-әрекеттерге еркін өтуіне қол жеткізілуі тиіс.
Химиялық тілді сәтті қалыптастыру үшін мектеп практикасына проблемалық және ойын жағдайларын, ойын - сауық элементтері мен тарихи мәліметтерді, ең бастысы дидактикалық оқыту құралдарын, атап айтқанда фланеле, магнитография және химиялық экспериментті енгізу қажет.
Оқытудың ең маңызды ауызша-визуалды және ауызша -- визуалды-практикалық әдістерінің бірі Химиялық эксперимент болып табылады. Ол химияны оқытуда ерекше рөл атқарады. Химиялық эксперимент студенттерді тек құбылыстармен ғана емес, сонымен бірге химия ғылымының әдістерімен де таныстырады. Бұл пәнге деген қызығушылықты оятуға, процестерді байқауға үйретуге, жұмыс әдістерін игеруге, практикалық дағдылар мен дағдыларды қалыптастыруға көмектеседі.
Студенттік эксперимент келесі талаптарды қанағаттандыруы керек:
1. Оқушылар тәжірибенің мәнін түсініп, нұсқауларға сәйкес жеке операциялардың реттілігін білуі керек.
2. Реактивтердің дозасын және олармен жұмыс істеу ережелерін сақтау.
3. Суретке сәйкес құрылғыларды жинай білу және олармен дұрыс жұмыс істеу
4. Жабдықпен, аспаптармен және реактивтермен жұмыс істеу кезінде қауіпсіздік техникасы қағидаларын мүлтіксіз орындау.
5. Жүргізілген эксперименттік жұмыс туралы есепті нақты ресімдеу.
Химия тілі-химиялық эксперимент нәтижелерін сипаттауға бейімделген. Ол табиғи тілді химиялық, терминологиямен, символизммен, номенклатурамен толықтыруға байланысты заттарды зерттеу мен олардың түрленуінің ерекшеліктерін көрсетеді. Бастапқы кезеңде химиялық тілді оқытудағы негізгі міндеттер оқушылардың химиялық тіл әліпбиін игеруі (химиялық элементтер белгілерінің жиынтығы), химиялық формулалар мен теңдеулерді құрастыру ережелерін меңгеру, символдық белгілердің семантикалық мазмұнын және олардың нақты заттар мен процестермен байланысын түсіну, химиялық тілді қолдануда алғашқы дағдыларды дамыту болып табылады. Химиялық тіл іске асыруға айтарлықтай үлес қосады. Оқытудың даму функцияларын белсенді ретінде пайдаланылуы мүмкін. Ол оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастыру құралы, өйткені көптеген дүниетанымдық мәселелерді ашуға мүмкіндік береді. Әсіресе оқушылардың ойлауын дамытудағы және олардың шығармашылық қабілеттерін қалыптастырудағы рөлі химиялық тілмен жасалатын барлық операциялар ақыл-ой болып табылады. Көбінесе химиялық тілмен жұмыс жасау кезінде талдау, синтез, салыстыру, абстракция және басқа да ақыл-ой операциялары қолданылады.
Осылайша, химиялық тіл әр түрлі функцияларды орындай отырып, химияны оқытуда үлкен маңызға ие. Оның көмегімен білім беріліп, алынады, маңызды химиялық ұғымдар қалыптасады және дамиды. Химиялық Тіл белгілі бір заттар мен химиялық реакцияларды білуге, таным нәтижелерін сипаттауға қатысады. Химиялық символизмнің көмегімен мектеп оқулықтары мен оқу құралдарында заттардың құрамы, құрылымы мен қасиеттері мен олардың өзара әрекеттесуінің заңдылықтарын көрсететін әртүрлі ұғымдар мен теориялық құрылымдар көрсетілген. Білімді, дағдыларды қайталау, жетілдіру және тексеруде, оларды практикада белсенді қолдануда химиялық тілдің маңызы зор. Мұның бәрі химиялық тілді химияны оқытудың маңызды құралы және әдісі деп санауға мүмкіндік береді. Егер химиялық тілді үйрену кезінде қате пайда болса, онда болашақта шындықты бұрмаланған түрде көрсету сөзсіз.
2 ОҚЫТУДА ХИМИЯЛЫҚ ТІЛ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ҒЫЛЫМИ ДҮНИЕТАНЫМЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ӘДІСТЕМЕСІ
2.1 Оқушылардың ғылыми дүниетанымын кезең-кезеңмен қалыптастыруға бағытталған химиялық тілді қолдану білігін қалыптастыру әдістемесі
Оқушылардың дүниетанымын қалыптастырудың жоғарыда көрсетілген кезеңдері оқытудың бейіндік дифференциациясы жүйесінде жаратылыстану бағытындағы сыныптарда химияны оқытудың ерекшеліктерін анықтауға мүмкіндік берді. Ол үшін келесі принциптер анықталды:
1. Химияны оқытуда дүниетанымдық жағдайларды құру қажеттілігі.
2. Оқушылардың дамуы үшін өтпелі кезеңдерде әсіресе өзекті болып табылатын оқушылардың жалпы жағдайы мен қазіргі кездегі жеке басының негізін ескеру.
3. Оқу жағдайларын шешуде табысқа бағытталу.
4. Білім алушының жеке химиялық мәдениетін есепке алу және оған сүйену.
Осы негізде табысты оқыту және мұғалімнің жоспарланған нәтижелеріне қол жеткізу факторлары анықталды
* оқушыларға қол жетімді және тартымды түрде ашық білім беру мақсаттары және олардың нақты мақсаттарды өздері түсіне алатындығын түсіну, оларға жету жолдарын таңдау және нәтижелерін алу;
* оқушылардың химиялық тәсілдер мен химиялық мазмұн жағдайлары негізінде коммуникативтік, ұйымдастырушылық және басқа да ойындарға белсенді қатысуы;
* мұғалімнің рефлексиялық қызметті ұйымдастыруы;
* оқушылардың химиялық тілді меңгеруінде жинақталған тәжірибе;
* тірек Білім және химиялық қызмет тәсілдері.
Дүниетанымдық бағыттың тиімділігін арттыру үшін химиялық білімнің рөлін химиялық теориялардың пайда болуы, дамуы және құрылуы, яғни ұғымдар, мәлімдемелер, ережелер, әдістер мен олардың арасындағы қатынастарды түсіндіру, түсіндіру қажет. Тәжірибенің химияның дамуына және оның дамуының ішкі заңдылықтарына әсер ету жолдарын жүйелі түрде ашып, керісінше химияның практикаға оның мәселелерін шешуге қалай көмектесетінін көрсету маңызды.
Ғасырлар бойы химия тек жаратылыстану ғылымының ғана емес, сонымен қатар басқа ғылымдардың даму көзі болды. Табиғи ойлау заңдары химияның көмегімен қалыптасты. Көптеген химиялық міндеттер жаңа ғылыми бағыттардың пайда болуына ықпал етті, керісінше көптеген ғылыми мәселелерді шешу химиялық әдістерді қолдану арқылы алынды.
Оқушылардың химия пәніне деген қызығушылығын, танымдық белсенділігін, тәуелсіздігі мен қызығушылығын дамыту - қазіргі мектептің маңызды міндеті. Бұл мәселеге жалпы білім беретін мектептің әдістемелік әдебиеттері мен тәжірибесінде үлкен көңіл бөлінеді. Орта мектепте химияны үйрену ғылым тілін белсенді қолдануды қамтиды. Әрбір ғылым білімнің нәтижелерін білімді сипаттауға ыңғайлы тілде, олардағы маңызды және нақты нәрсені көрсету үшін ұсынады. Химия ғылымының тілі сөздер мен сөйлемдердің табиғи тілінен басқа, ерекше бөлікті қамтиды: химиялық терминология, номенклатура және символизм немесе " химиялық тіл ". Бұл ұғым химия әдістемесінде берік орныққан және ғылымда қолданылады.
Химия ғылымының тілінен айырмашылығы, мектептің химиялық тілі қарапайым, оқу мақсаттарына бейімделген. Химиялық тіл болмаса, химия негіздерін үйрену мүмкін емес. Ол пәнді оқытудың барлық кезеңдерінде кеңінен және белсенді қолданылады және оқушылардың білімінің маңызды көрсеткіші болып табылады. Химиялық тілдің көмегімен химиялық ұғымдар беріліп, игеріледі, оқытуды жүзеге асыру үшін қажетті танымдық іс-әрекеттің әртүрлі әдістері игеріледі.
Оқу процесінде химиялық тіл пән де, оқу құралы да болып табылады. Ғылым тілін оқыту құралына айналдырмас бұрын, оларды игеру керек. Ол үшін студенттерді ғылым тілінің қолданыстағы жіктемелерімен таныстыру қажет.
Адам бастапқыда пиктографиялық суреттерді қолданды, содан кейін олар метаморфозға ұшырады.суреттер иероглифтік және соңында таңбалық-әріптік суреттерге дейін абстракцияланған. Белгілердің ең ежелгі жіктелуі-оларды табиғи және жасанды деп бөлу (1-схема). Сонымен қатар, белгілер тілдік және тілдік емес. Химиялық тілді үйренудің мектеп жағдайларына қатысты оның жіктелуі 1-схемада келтірілген.
Химиялық тілдің негізі -- химиялық терминология-тұжырымдаманы нақты сөзбен бекіту және қысқаша білдіру.
Химиялық тілдің белгілі бір бөлігі-символизм-шартты белгілер жүйесі, олар жалпыланған, шартты түрде объектілерді, құбылыстарды сапалық және сандық сипаттамамен белгілейді, химиялық білімнің ерекшелігін көрсетеді және бар білімді шолып көрсетеді.
Химиялық тілдің қосымша бөлігі - номенклатура-химияда қолданылатын атаулардың жиынтығы немесе тізімі; терминдер, сондай-ақ оларды жасау ережелері. Функциялар: элементтерді, заттарды, бөлшектерді жүйелеу, оларды бір-бірінен ажыратуға, оларды терминдермен жалпыланған топтарға біріктіруге көмектеседі; химиялық формулаларды қосылыстардың табиғаты туралы біліммен толықтырады. Химия тілі басқа ғылымдардың белгілерін қамтиды: математикалық символизм мен логика элементтері, физикалық шамалар, жалпы ғылыми ұғымдар терминдері (1-схема).
Химия тілінің ерекшеліктері және оның әдіснамалық бағыты химиялық танымның әртүрлі функцияларын анықтайды:
- химиялық заттарды қорғау және олардағы ақпарат тасымалдаушысы болу;
- оларды шартты белгілер мен терминдерде қысқаша және біржақты белгілеу;
- химия танымының нәтижелерін сапалы және сандық түрде білдіру;;
- ұғымдарды қалыптастыру және олардың мәнін көрсету;
- білімді жалпылау және жүйелеу;
- болжау жаңа қосылыстарды модельдеу, олардың синтезі мен реакцияларының жолдары;
- ойлауды ұйымдастыру, іздеуді, ашуды, қарым-қатынасты ынталандыру.
Мектептің химиялық тілі-оқытудың мазмұнына сәйкес дидактикалық тұрғыдан өңделген химия тілі. Ол орта мектептің химия курсын меңгеруге, оқушыларды дамыту мен тәрбиелеуге бағытталған. Осыған байланысты мектептердің шындықтары мектептің химиялық тіліне белгілі бір талаптар қояды:
- оқушылардың түсінуі үшін қол жетімділік және қарапайымдылық;
- күрделі тілдік құрылымдармен және математикалық аппараттармен жүктелмеуі.
Химияны оқытудың барлық кезеңдерінде химиялық тіл әртүрлі функцияларды орындайды:
- бағдарламалық білімді беру және алу құралы болып табылады;
- қызметтің әртүрлі тәсілдерін жүзеге асыру;
- пәнаралық және ішкі байланыстарды орнату;
- оқушылардың ойлау қабілетін, сондай-ақ олардың дүниетанымын қалыптастыру.
Химиялық тілдің эмпирикалық танымда, оның нәтижелерін жалпылау мен жүйелеуде, сонымен қатар химияны теориялық білімде, оқушылардың білімін теориялық жалпылау мен жүйелеуде рөлі өте зор. Химиялық тілдің білім беру функциясын жүзеге асыруда үлкен мүмкіндіктері бар. Егер оқу процесінде мағынасы мен мазмұнын түсіну қамтамасыз етілсе, оны ғылыми дүниетанымды қалыптастырудың тиімді құралы ретінде пайдалануға болады.
Сызба 1.1.1
Ресми жағы бұзылған кезде (белгілерді жазу) және мазмұнды (олардың нақты объектілермен байланысының мағынасын түсіндіру) студенттердің санасында бифуркация жүреді: бір жағынан, нақты заттар мен процестердің қабылданған әлемі, екінші жағынан, формальды ережелерге негізделген дерексіз белгілер әлемі. Мұндай даму табиғат көрінісін бұрмалайды, оқушылардың дүниетанымына зиян келтіреді. Дұрыс қалыптасқан химия тілі-бұл әлемнің біртұтастығын, әртүрлілігі мен материалдылығын, оның диалектикасын бекітудің тиімді және ыңғайлы құралы. Химиялық тіл студенттерге қоршаған әлемді білудегі теорияның болжамды мүмкіндіктерінің объективті мағынасын түсінуге көмектеседі. Өзін-өзі басқару көптеген жеке қасиеттерді тәрбиелейді: танымдық қызығушылық, ойдың анықтығы, еңбекқорлық.
Сабақтың мазмұнына байланысты химиялық тіл химияны зерттеу әдісі ретінде әртүрлі құралдармен бірге қолданылады және белгілі бір функцияларды орындайды. Мысалы, химиялық экспериментпен бірге ол заттардың қасиеттерін, реакциялардың белгілері мен жағдайларын зерттеуде қолданылады. Химиялық тілді қолдану оқулықтар мен оқу құралдарының мәтіндерін оқумен және түсінумен тығыз байланысты. Химиялық символизм мен терминология мәтіндегі маңызды нәрсені бөліп көрсетуге ықпал етеді және оның бөліктері арасындағы семантикалық байланысты қамтамасыз етеді. Химиялық тіл әртүрлі тақырыптық әрекеттерді қамтамасыз етеді. Оқытудың басқа құралдарымен бірге ол білім алуға, оларды практикада қолдана білуге бағытталған.
Химиялық тілді қалыптастырудың дәстүрлі әдістемесін пайдалану кезінде оқушылардың оқыту мен білімінің жай-күйі оқытудың қазіргі заманғы міндеттерін ескере отырып, оны жетілдіру қажеттігіне көз жеткізеді. Химиялық тілді үйренудің мазмұнды және мотивациялық жақтарын арттыру өте маңызды, ғылымның шартты белгілері негізінде оқушылардың шығармашылық белсенділігіне назар аударған жөн.
Оқытуды тиімді ұйымдастыру үшін химиялық тілді үйренуге және қолдануға әдістемелік тәсілдерді бөліп көрсету керек. Химияны оқытудың тарихы, әдістемесі мен әдістемесі оны зерттеудің тарихи тәсілін бекітті. Бұл теорияны және онымен байланысты химиялық тілдің мазмұнын оның дамуының тарихи процесіне сәйкес келетін кезеңдер бойынша, тарихи материалды белсенді тартуда көрінеді.
Химиялық таным логикасы және мектепте химияны оқытудың объективті заңдылықтары оны зерттеу мен қолдану принциптерін бөліп көрсетуге мүмкіндік береді:
химиялық тілді үйренудегі тарихизм;
шындықты бейнелеудегі оның барлық компоненттерінің өзара байланысы;
әр ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Формирования научного мировоззрения учащихся средней школы посредством химического языка
ABSTRACT
Formation of the scientific worldview of secondary school students through chemical language
ÖZET
Kimya dili ile lise öğrencilerinin bilimsel dünya görüşünü şekillendirmek
МАЗМҰНЫ
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
АНЫҚТАМАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1 ХИМИЯЛЫҚ ПӘНДЕРДІ ОҚУ ПРОЦЕСІНДЕ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ҒЫЛЫМИ-ДҮНИЕТАНЫМЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1 Химия ғылымының аспектідегі дүниетаным ұғымын анықтау тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.2 Оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастырудың психологиялық-педагогикалық негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.3 Оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастырудағы химиялық пәндердің мүмкіндіктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.4 Химияны оқытуда химиялық тілдің қалыптасуы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ...
2 ХИМИЯНЫ ОҚЫТУДА ХИМИЯЛЫҚ ТІЛ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ҒЫЛЫМИ ДҮНИЕТАНЫМЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ӘДІСТЕМЕСІ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.1 Оқушылардың ғылыми дүниетанымын кезең-кезеңмен қалыптастыруға бағытталған химиялық тілді қолдану білігін қалыптастыру әдістемесі ... ... ... .
2.2 Химиялық терминология химияны оқытуда оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастырудың пәні және құралы ретінде ... ... ... ... ... ... ... .
2.3 Оқушылардың химиялық символизмді қолдана білуін қалыптастыру ... .
2.4 Химиялық номенклатура химияны оқытуда оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастырудың пәні және құралы ретінде ... ... ... ... ... ... ... ..
2.5 Педагогикалық эксперимент нәтижелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
КІРІСПЕ
Қазіргі қоғамның дамуы жағдайында оқушыларды оқыту сапасына, оқушылардың білімі мен дағдыларының деңгейіне қойылатын талаптар артады. Қазақстан Республикасында білім беруді жаңғырту тұжырымдамасына сәйкес орта мектеп жаңартылуда. Реформалаудың басым бағыттары-ізгілендіру, гуманитаризация, бейіндік және тұлғаға бағытталған оқыту. Осыған байланысты дамып келе жатқан тұлғаның дүниетанымын қалыптастыру оқушының қабілеттері мен бейімділігін, оның жеке қажеттіліктері мен мүдделерін ескере отырып жүргізілуі керек.
Алайда, дүниетанымдық қасиеттер адам айналысатын нақты материалды пайдаланбай-ақ, өздігінен қалыптаса алмайды және оның өзгеру процесінде мұндай қасиеттер қалыптаспаған. Химиялық пәндер қоршаған әлемнің химиялық процестері мен құбылыстарын диалектико материалистік ұстанымдардан игеруге және шығармашылық іс-әрекеттің білімі, дағдылары, тәжірибесі мен эмоционалды-құндылық қатынасын игеруге мүмкіндік береді. Оқу процесінде қалыптасқан дүниетанымдық білім, көзқарастар, нанымдар, бағалау дағдылары түсіндіріледі, өңделеді және оқушылардың қоршаған ортаға деген көзқарасын анықтайтын құндылықтарға айналады. Химиялық пәндерді оқыту тәжірибесінде мұғалімдер мәселенің жеткіліксіз дамуына байланысты ғылыми дүниетанымды қалыптастыру міндеттерін орындауда қиындықтарға тап болады.
Оқушылардың ғылыми дүниетанымы химияны зерттеу процесінде химиялық теориялардың тұжырымдарын философиялық түсіндірудің әдіснамалық ережелерін қолдану, оқытуда тарихизм мен химиялық тілді қолдану негізінде қалыптасады. Нәтижесінде оқушылар білімдерін меңгереді, диалектикалық-материалистік нанымдары дамиды.
Химиялық тілді білу химиялық ұғымдар мен заңдылықтарды саналы түрде игеруге, химияның негіздерін үйренудің құралы ретінде химияға деген қызығушылықты дамытуға ықпал етеді. Химияның алғашқы сабақтарында енгізілген химиялық тіл бұл уақытта оқушылар химиялық элементтердің белгілерімен, формулалар мен теңдеулердің құрастырылуымен, олардың мазмұны мен емлесімен танысады. Олар заттардың номенклатурасы мен терминологиясын қолданады, атауларды құрастыру принциптерімен және терминдердің этимологиясымен танысады. Химияны үйренудің алғашқы кезеңінде химиялық тілді қолдану химия курсының ғылыми-теориялық деңгейін жоғарылату үшін маңызды. Оқытудың осы кезеңінің маңызды міндеті-оқушылардың минималды тілдік білімдерін, дағдылары мен дағдыларын игеру, қарапайым формулалар мен теңдеулерді құру, олардың мазмұнын ашу дағдылары мен дағдыларын дамыту.
Оқушылардың танымдық қызығушылықтарын зерттеу жалпы химияға деген үлкен қызығушылыққа қарамастан, көптеген оқушылар химиялық тілді үйрену оларды оқытуды қиындатады және химияға деген қызығушылықты төмендетеді деп санайды. Химиялық тілді қалыптастырудың дәстүрлі әдістемесін пайдалану кезіндегі оқушыларды оқыту мен білімінің жай-күйі оқытудың қазіргі заманғы міндеттерін ескере отырып, оны жетілдіру қажеттігіне көз жеткізеді.
Мектептегі білім беруді модернизациялаудың басым бағыттарының бірі-дифференциацияға негізделген мамандандырылған оқыту. Оқытуды саралау арқылы біз "Әр оқушы жалпы білім берудің белгілі бір минимумын игеретін, жалпыға бірдей қолайлы және үнемі өзгеріп тұратын өмір сүру жағдайында бейімделу мүмкіндігін қамтамасыз ететін оқыту жүйесін, оның бейімділігіне барынша жауап беретін бағыттарға басымдық беру құқығы мен кепілдендірілген мүмкіндігіне ие болатын оқыту жүйесін түсінеміз."
Диплом жұмысының мақсаты - химиялық тілдің оқыту және тәрбиелеу функцияларын іске асыру процесінде оқушылардың химия бойынша білім сапасын арттыру.
Зерттеудің міндеттері: химия тілі арқылы орта мектеп оқушыларының ғылыми дүниетанымын қалыптастыру.
Осы мақсатты жүзеге асыру үшін негізгі ұғымдар тұжырымдалды зерттеу міндеттері:
- педагогикалық, химиялық және әдістемелік әдебиеттерді талдау және зерттеудің негізгі түсініктері мен идеяларын теориялық тұрғыдан ашу;
- химиялық тілді қолдану білігін қалыптастыру әдістемесін әзірлеу және теориялық негіздеу;
- химияны оқытуда оқушылардың дүниетанымын қалыптастыру әдістемесін әзірлеу.;
- химиялық тіл құралдарымен оқушылардың дүниетанымын қалыптастырудың негізгі кезеңдерін анықтау;
- химия курсының жеке тақырыптарын зерттеу мысалында ұсынылған әдістеменің тиімділігін эксперименталды түрде тексеру.
Зерттеу объектісі: орта мектепте химияны оқытудың тұтас процесі.
Ғылыми жаңашылдығы: Зерттеу нәтижелерінің сенімділігі мен негізділігі философияның, психологияның, педагогиканың және химияны оқыту әдістемесінің іргелі принциптері мен теорияларымен бастапқы ережелердің әдіснамалық дәйектілігіне байланысты. Алынған нәтижелердің негізділігін анықтайтын критерий-гипотезаның, міндеттердің, зерттеудің негізгі ережелері мен тұжырымдарының химия-педагогикалық білім беруді дамытудың қазіргі тенденцияларымен сәйкестігі критерийі. Зерттеу нәтижелерінің сенімділігі химиялық тілді қолдану дағдыларын қалыптастырудың, білім мен оқу дағдыларын қалыптастырудың, оқушылардың қызметін тексеру мен бағалаудың негізгі идеялары мен ережелерін тестілеу процесінде расталды.
Практикалық маңыздылығы: Зерттеудің практикалық маңыздылығы негізгі мектептің химия курсын оқу кезінде оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастыру әдістемесінің мазмұндық жағын ашатын Оқу материалдары жасалғандығында. Негізгі мектептің химиясы бойынша оқу процесінде оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастыруға бағытталған дидактикалық құралдар кешені (міндеттер, зерттеу сипатындағы зертханалық және практикалық жұмыстар, көрнекілік құралдары, Тарихи-терминологиялық материалдар) әзірленгендігінде. Негізгі мектептің химия пәні бойынша оқу процесінде оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастыруға бағытталған оқу химия пәндерін оқу кезінде оқушылардың ғылыми көзқарасын қалыптастыру процесінің ұйымдастырушылық-педагогикалық және мазмұндық негіздерін жасау үшін жалпы білім беретін мектеп мұғалімдерінің зерттеу нәтижелерін пайдалануы, "химия", "биология" мамандықтары бойынша білім алатын педагогикалық жоғары оқу орындары студенттеріне жеке әдістемелерді оқытуда, сондай-ақ пән мұғалімдерінің біліктілігін арттыру жүйесінде ұсынылады.
Теориялық және әдіснамалық негіздері:
теориялық әдістер:
- зерттеліп отырған мәселе бойынша нормативтік құжаттарды, философиялық, психологиялық-педагогикалық, әдістемелік және химиялық әдебиеттерді, химия тарихы, стандарттар, бағдарламалар бойынша жұмыстарды талдау;
- проблема бойынша отандық және шетелдік мектептердің тәжірибесін зерделеу, химиялық тілді қолдана білу.
эмпирикалық әдістер:
- обсервациялық (тікелей және жанама бақылау);
- ақпаратты жинаудың диагностикалық әдістері (әңгімелесу, сауалнама жүргізу, тестілеу, бақылау жұмыстары);
- праксиметриялық әдістер (қызмет нәтижелерін талдау);
- педагогикалық эксперимент; статикалық эксперименттік деректерді өңдеу әдістері.
Дипломдық жұмыстың құрылымы мен мазмұны:
Кіріспеде зерттеу тақырыбының өзектілігі негізделген, мақсаты, объектісі, пәні анықталған, бастапқы гипотеза, міндеттері тұжырымдалған. Әдістемелік-теориялық негіздері сипатталған, зерттеу кезеңдерінің сипаттамасы келтірілген. Жұмыстың ғылыми жаңалығы, теориялық және практикалық маңыздылығы белгіленген, қорғауға шығарылатын ережелері ашылған.
"Химиялық пәндерді оқу процесінде оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастырудың теориялық мәселелері" бірінші тарауында дүниетаным ұғымын анықтауға әртүрлі көзқарастар көрсетілген, оқушылардың дүниетанымын тәрбиелеудің тарихи аспектілері және оның жоғары сынып оқушыларының тұлғасын қалыптастырудағы рөлі қарастырылған. Философиялық және психологиялық-педагогикалық әдебиеттерге талдау жүргізілді, "Ғылыми дүниетаным" санатына маңызды сипаттама берілді, осы категорияны зерттеудің құрылымдық компоненттері мен ғылыми тәсілдері нақтыланды, оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастырудағы химиялық пәндердің әлеуетті мүмкіндіктері ашылды.
"Химияны оқытуда химиялық тіл арқылы оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастыру әдістемесі" атты екінші тарауда педагогикалық шарттар мен принциптер негізделген, химиялық пәндерді оқытуда оқушылардың ғылыми дүниетанымын кезең-кезеңімен қалыптастыруға бағытталған химияны оқыту әдістемесінің ерекшеліктері сипатталған, орта мектепте химияны оқытуда білімді тексеру жүйесінің элементтері сипатталған, химиялық тілді қолдана білуді қалыптастыру әдістемесі әзірленген, Оқыту құралдары жүйесіндегі химиялық тілдің орны мен функциялары анықталған, эксперименттік зерттеу нәтижелері келтірілген.
Дипломның құрылымы ғылыми зерттеуді құру логикасына сәйкес келеді және кіріспеден, 2 тараудан, қорытындыдан, библиографиялық тізімнен, сызба мен кестеден және гистограммадан тұрады. Дипломға тәжірибелік-эксперименттік жұмыстың материалдары, сауалнама жүргізуге арналған материалдар, бақылау-өлшеу материалдары, педагогикалық эксперименттің нәтижелері берілген.
1 ХИМИЯЛЫҚ ПӘНДЕРДІ ОҚУ ПРОЦЕСІНДЕ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ҒЫЛЫМИ-ДҮНИЕТАНЫМЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ
1.1 Химия ғылымының аспектідегі дүниетаным ұғымын анықтау тәсілдері
Ғылыми дүниетаным-бұл тұрақты және жалпыланған өнім адамның практикалық және рухани іс-әрекеті, оның органикалық байланысты жүйені құрайтын әртүрлі қатынастарының нәтижесі бір-бірімен саналы қарым-қатынасты білдіретін сенімдер әлем құбылыстарына ежелгі кезеңде бастапқы нақты білімнің пайда болуы әлемнің алғашқы суреттерінің пайда болуына әкелді. Ғылыми таным белгілі бір сенсорлық әлемнің әртүрлілігін, заттардың құрылымдық аспектісін және тікелей тұтастығын қарастырудан басталады.
Дүниетаным-бұл өзін-өзі тану формасы, оның призмасы арқылы шындық қабылданады, бағаланады және түсіндіріледі және жеке тұлғаның рухани өзін-өзі анықтауына шешуші әсер етеді. Адамның дүниетанымына тек бір-бірімен өзара байланысты, бір-бірін толықтыратын және олардың түпкілікті жалпылануын білдіретін, әлемді жүйелі және жан-жақты түсіну үшін негіз болатын әлем туралы көзқарастар мен нанымдар кіреді.
Үлкен энциклопедиялық сөздікте дүниетаным ұғымы - ол объективті әлемге және ондағы адамның орнына, адамдардың айналасындағы шындыққа және өзіне деген көзқарасына, сондай-ақ осы көзқарастарға байланысты олардың сенімдері, мұраттары, білім мен іс-әрекет принциптеріне жалпыланған көзқарастар жүйесі ретінде анықталады. Ол белгілі бір идеологияны қоса алғанда, жаратылыстану, әлеуметтік - тарихи, техникалық және философиялық білім негізінде қалыптасады. Оның тасымалдаушысы - дүниетанымды анықтау призмасы арқылы шындықты қабылдайтын тұлға және әлеуметтік топ. Оның мінез-құлық нормаларына, өмірлік ұмтылыстарына, мүдделеріне, адамдардың жұмысы мен өміріне әсер ететін үлкен практикалық мәні бар. Мазмұны мен бағыты бойынша ғылыми және ғылыми емес, материалистік немесе идеалистік, атеистік және діни, революциялық немесе реакциялық болуы мүмкін.
Дүниетаным-бұл әлемнің жалпы көрінісі, яғни.көп немесе аз күрделі және жүйеленген бейнелер, идеялар мен тұжырымдамалар жиынтығы, олар арқылы әлем өзінің тұтастығы мен бірлігінде, сондай-ақ ондағы адамзаттың позициясы туралы біледі. Бұл адам мен қоғамның жалпы әлемге, ондағы өз орнына, адамның өмірі мен қызметінің мәнін, адамзаттың тағдырын түсінуі мен бағалауының жалпыланған жүйесі; адамдардың сенімдері мен мұраттарының жалпыланған және ғылыми, философиялық, әлеуметтік - саяси, құқықтық, моральдық, діни, эстетикалық, құндылық бағдарларының жиынтығы.
Дүниетаным-бұл әлеуметтік және жеке сананың күрделі, синтетикалық, интегралды қалыптасуы.
Дүниетанымдық көзқарастар, нанымдар адамның позициясын, оның көзқарасын білдіреді, оның объективті шындыққа және оның қызметіне деген көзқарасының негізгі принциптері болып табылады. Олар әлемді қабылдауда және адамның өмір салтын қалыптастыруда үлкен рөл атқарады. Дүниетаным адамның, әлеуметтік топтың, қоғамның құндылықтары мен мұраттары жүйесінде көрініс табатын табиғат, қоғам, адам туралы идеялардың тұтас жүйесі ретінде қарастырылады. "Педагогикалық сөздікте" и. Кантор келесі анықтаманы береді:"оқушылардың дүниетанымы - оқыту мен тәрбиелеу процесінде дамыған әлем мен оның заңдылықтары туралы жалпы көзқарастар жүйесі, табиғат құбылыстары мен қоғамдық өмірге деген көзқарасты білдіретін сенімдер жүйесі".
Дүниетанымның барлық осы түрлері белгілі бір бірлікті ашады сұрақтардың белгілі бір шеңбері, мысалы, рух материямен қалай байланысады, адам дегеніміз не және оның әлем құбылыстарының әмбебап өзара байланысындағы орны қандай, адам шындықты қалай біледі, жақсылық деген не және жамандық деген не, адамзат қоғамы қандай заңдарға сәйкес дамиды. Осылайша, көзқарастар мен нанымдардың барлық айырмашылықтары қарастырылған дүниетанымның екі негізгі түрі бар: материалистік және идеалистік, әр түрлі формада көрінеді. Теориялық сипаттағы, біздің зерттеуімізге қызығушылық тудыратын материалистік дүниетаным Ғылыми болып табылады, сананы сыртқы әлемді бейнелейтін және осылайша табиғаттың танымын растайтын материяның өнімі деп санайды. Ғылыми дүниетаным деп санауға қатысты бірнеше көзқарастар бар. Тар мағынада дүниетаным-бұл философия, кең мағынада - әлем туралы барлық білім. Ғылыми дүниетаным-бұл әлем туралы білім жиынтығы, адамзат жасаған. Ғылыми дүниетаным-бұл негізгі Заңдарды, қағидаларды білу адамның әлемге қатынасын анықтайтын табиғатты, техниканы, қоғамды дамыту және тану. Алайда жеке ғылымды білу ғылыми дүниетанымды қалыптастырмайды. Шекараларды танымның өзі қояды. Жаратылыстану ғылымының әр саласы табиғи заңдылықтардың нақты заңдылықтарын зерттейді процестер, яғни нақты қасиеттерімен шектелген бъективті әлем аймағы. Барлық ғылыми білімнің өзі дүниетанымды қалыптастыруға арналған материал болып табылады, оны философия түсінуі және өңдеуі керек, өйткені білім дүниетанымдық функцияларды орындай алмайды және оларды философия принциптерімен байланыстырмай дүниетанымдық идеяларға тән қасиеттерге ие емес.
Адамның саналы сеніміне айналған дүниетанымдық Білім жеке тұлғаны қалыптастыруда жетекші рөл атқарады. Тек сенімге ие бола отырып, іс-әрекетке, практикалық іс-әрекетке ене отырып, бұл білім дүниетанымның мағынасын алады. Сенім-бұл шындық адамның білімі мен жеке тәжірибесіне негізделген идеялар, ақыл-ойды, сезімдер мен ерік-жігерді қамтитын идеялар практикалық іс-әрекетке түрткі болады. Бұл күрделі құбылыс, сенсорлық-ақыл-ой әрекетінің өнімі, ол сипатталады: а) білімнің болуы, б) парасаттылық, в) сенімділік, г) қаттылық. Нанымдарда ойлау тәсілінің өмір салтымен бірлігі көрініс табады.
Ғылыми дүниетаным-бұл адамның практикалық және рухани іс-әрекетінің тұрақты және жалпыланған өнімі, оның өзара байланысты сенімдер жүйесін құрайтын әртүрлі қатынастарының нәтижесі, онда әлем құбылыстарына саналы көзқарас көрінеді. Дүниетаным-бұл әлемнің жалпы көрінісі, ол арқылы әлем өзінің тұтастығы мен бірлігінде, сондай-ақ ондағы адамның позициясы танылады. Бұл білімнің, көзқарастардың, нанымдардың, нанымдардың, құндылықтардың, нормалар мен мұраттардың пропорционалды болуымен сипатталатын күрделі Білім.
Біз өз жұмысымызда дүниетанымды дүниетанымдық білім, идеялар, жалпыланған көзқарастар, сенімдер, құндылықтар жүйесі ретінде, адамның әлемге практикалық қатынасын, қоршаған шындықты, бағалау мен нормаларды жеке тұлға қызметінің бағыты ретінде көру және түсіну тәсілі ретінде анықтаймыз...
1.2 Оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастырудың психологиялық-педагогикалық негіздері
Дүниетанымды сана, ойлау, сезім мен ерік-жігердің органикалық бірлігі ретінде тәрбиелеу оқу процесі мен өмірдің бірлігінде жүзеге асырылады, әрқашан бүкіл тәрбие ісіне кешенді көзқарасты қажет етеді. Алайда, әр дәуір белгілі бір мақсаттар мен міндеттері бар және көп қырлы құрылымы бар және онда өтетін процестер дәуірдің дүниетанымын көрсететін өзіндік білім беру және білім беру жүйесімен сипатталады
XIX-XX ғасырдың басында. педагогиканың назарында білім берудегі 2 жетекші бағыт болды: білім мен зияткерлікке бағдарлау және жеке тұлғаны дамытуға бағдарлау. ХХ ғасырдың басындағы Педагогикалық идеялардың табиғаты педагогиканың гуманистік құндылықтар негізінде адамның дүниетанымын тәрбиелеу мен тәрбиелеудің дамуын жобалауға деген ұмтылысын көрсетеді. Орыс гуманистік ойы, оның көрнекті өкілдері К. Д.Ушинский, п. Ф. Каптерев, к. н. Вентцель, п. п. Блонский және т. б. оның бостандығын адамның басты құндылығы ретінде алға тартты.
Осы жылдары білім беру мен тәрбие саласындағы басымдық келесі аспектілерге берілді: баланың рухын еркін көрсету, оның ақыл-ойының тәуелсіз дамуы; "адамның үйлесімді дамуына ықпал ететін біліммен байытуға бағытталған адамның танымдық іс-әрекетін дамыту, Еңбек және адамгершілік-мәдени дағдыларды үйрену, іс-әрекетке қабілеттердің еруі, адамның имиджін қалыптастыру "еркін сыни ақылмен
1917 жылғы төңкерістен кейін Ресейде марксистік-лениндік көзқарас орнады. Педагогикадағы басты идеологиялық қағидат, тиісінше, білімге таптық көзқарас ретінде танылды, оның мақсаты "кеңестік адамды"қалыптастыру болды. Коммунистік идеялық, таптық ымырасыздық, коммунизмге деген адалдық - марксизмнің негізін қалаушылардың Жаңа қоғамдағы жаңа адамның жеке басын тәрбиелеуге деген талаптарынан объективті түрде туындайтын дүниетанымның ажырамас сипаттамалары. Әлемдік пролетариат классиктері жаңа дүниетаным нақты ғылымдарда өзін дәлелдеуі және дәлелдеуі керек, Табиғат, адам және адамзат қоғамының даму заңдылықтарын білу қазіргі әлеуметтік жүйені революциялық өзгерту үшін күрестің құралы болуы керек деп санайды. Марксистік философияның ғылым әдіснамасы, идеология, саясат саласындағы негізгі идеялары кеңес мектебінің теориясы мен тәжірибесінде негіз болды.
Бұл кезеңнің педагогикалық құндылықтары-бұл бала, оның жеке дамуы және әлеуметтік-саяси белсенділігі, құзыреттілігі, "революциялық орындылықтың" бағыныштылығы, осы кезеңнің теориясы мен практикасы шығармашылық тұлғаны дамытуға, дүниетанымды қалыптастыруға бағытталған білім берудің педагогикалық негізделген мәдени гуманистік парадигмасына бағытталған. Дәл осы жылдары педология белсенді сұранысқа ие болды. Педологиямен Кеңес өкіметінің мектеп туралы алғашқы жарлықтарында - "бірыңғай еңбек мектебінің негізгі принциптері", "бірыңғай Еңбек мектебі туралы ереже" көрсетілген жаңа мектептің алдында тұрған міндеттерді табысты шешу мүмкіндігі байланыстырылды. Бұл идеялар әлем, Табиғат және қоғам туралы білім кешендерін игеру негізінде балаларда ғылыми дүниетанымның қалыптасуына ықпал етуі керек және оқушылардың еңбек қызметімен байланысты болуы керек.
Бұл тәсіл психологиялық-педагогикалық және әлеуметтанулық тұрғыдан тұлғаның толыққанды дамуы қоршаған әлемді белсенді дамыту процесінде және баланың танымдық процесіне, моторикасына, сенсорикасына, эмоцияларына, сезімдеріне қарқынды енгізу процесінде орын алатындығы туралы ұстаныммен негізделген. 30-шы жылдардан бастап "әлеуметтік-тарихи танымның ережелерімен негізделетін білім берудің білім парадигмасы" қалыптасты. Құндылықтар білім, білік, дағды, академиялық үлгерім, оқу үрдісіндегі мұғалімнің жетекші рөлі болып табылады.
Дамудың шарты-оқушының танымдық іс-әрекетін дамыту, жандандыру. 30-50 жылдардағы Педагогика білім беру сапасы туралы түсініктерді балаларға ғылым негіздерін білуді қамтамасыз ету қабілетімен байланыстырады, оны ліарксистік-лениндік материализмнің әдіснамалық негізіне және коммунистік идеологияға сүйенеді. 60-70 жылдары дәстүрлі "танымдық" білім парадигмасы қалыптасты, ол студенттерге ғылыми таным негізінде әлеуметтік-мәдени нормалар түрінде танымның әлеуметтік-тарихи тәжірибесін беруге бағытталған. Оқуда оқушы белсенділіктен айырылған позицияны ұстанды, ұрпақтардың жинақталған тәжірибесін игерді. Оқу процесі оның субъективті, жеке тәжірибесін қабылдауды жоққа шығарды. Мұндай формальды тәсіл қызығушылықты жоғалтуға, тәуелсіздіктен бас тартуға әкелді. Бүкіл білім беру жүйесінің өзегі коммунистік дүниетанымның қалыптасуы болды.
ХХ ғасырдың 30-шы жылдарынан бастап кеңестік кезеңнің білім беру жүйесі белгілі тұтастық пен тұрақтылықпен ерекшеленді. Білім беру жүйесінің тұтастығы барлық білім беру мекемелерінің ақпараттық-білім берудің бірыңғай түрін жүзеге асыруға қатаң бағытталуымен қамтамасыз етілді. Ол студенттерді дүниетанымдық сипаттағы идеялық көзқарастардың белгілі бір жиынтығымен қамтамасыз етті. Әр мұғалімге оқушылардың тәрбиесі мен дамуына негізделген дүниетанымдық идеяларды анықтау және қалыптастыру міндеті жүктелді.
Негізгі талап осы идеялардың марксистік-лениндік идеология мен мемлекеттің саяси көзқарастарына толық сәйкестігі болды. Жеке тұлғаның басым әлеуметтік дүниетанымына сәйкес білім беру білім берудің басты міндеті болып саналды. Дүниетаным барлығына бірдей болғандықтан, білім мазмұны бір бағытта болды, өзіндік сипатқа ие болды.
1.3 Оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастырудағы химиялық пәндердің мүмкіндіктері
Қазіргі химия физика, математика, биология және басқа ғылымдармен жемісті жұмыс жасай отырып, тез дамып келеді. Химияның қоғам өмірі мен дамуындағы рөлі өте зор. Химия материалдық құндылықтарды өндірумен өте тығыз байланысты. Сонымен бірге, химия мен химиялық өндіріс практикасына қосылған табиғат, заттар туралы Білім және осы негізде адамдардың табиғатқа деген өсіп келе жатқан күші әрқашан философиялық дүниетанымның дамуын, әлем туралы, Адамның табиғаты, оның қызметі, ойлау туралы жалпы идеялардың дамуын қамтамасыз ететін бай қайнар көзі болды., таным заңдылықтары және шындықты бейнелеу.
Химия басқа ғылымдармен бірлесе отырып және философиямен тығыз байланыста ғалымның табиғат пен қоршаған әлем туралы ғылыми - философиялық көзқарастарын дамыту үшін кең, іргелі материал береді.
Химияның философиялық мәселелерінің үш негізгі тобын бөлуге болады. Олардың біріншісі химия затты білуде қол жеткізген жаңа нәрсені жалпылаумен, оның заттың жалпы ғылыми көрінісін, табиғатын, ашылған жаңалықтардың дүниетанымдық маңыздылығын қалай байытатынын анықтаумен байланысты. Бұл Химия жетістіктерінің онтологиялық аспектісі. Бұл сұрақтардың дамуы химиямен ашылған белгілі бір құбылыстардың мәнін анықтауға, тереңірек түсінуге, олардың басқалармен-физикалық, биологиялық және басқа құбылыстармен байланысын көруге, табиғаттың жалпы жүйесіндегі орнын түсінуге мүмкіндік береді. Бұл мәселелерді дамыту табиғат туралы қол жеткізілген білім деңгейіне сәйкес келетін жалпы ғылыми дүниетанымды дамыту үшін ғана емес, сонымен қатар химиялық зерттеудің одан әрі бағыттарын түзету идеясы қажет.
Сұрақтардың екінші және ең үлкен тобы эпистемологиялық және әдіснамалық сұрақтар болып табылады. Олар химиктің танымдық іс-әрекетіне, оның логикалық құралдарына, химияда қолданылатын тұжырымдамалар, абстракциялар, зерттеу әдістері және т.б. дамып келе жатқан химиялық білімді талдауға әсер етеді. Жаңа білімнің жалпы жаратылыстану, дүниетанымдық маңыздылығын ғана емес, олардың ғылымның танымдық аппаратының дамуындағы маңыздылығын, олардың таным құралдары мен құралдары рөлінде жұмыс істеуін ашу химияның әдіснамалық және эпистемологиялық жағын зерттеудің міндеті болып табылады.
Химияның философиялық мәселелерінің үшінші тобы-химия мен химиялық практиканың дамуының әлеуметтік аспектісін ашуға қатысты сұрақтар. Бұл байланысты превращением химия өндірістік күші байланысты деп әзірлейтін ғылымды ұғымдар айналады құралдары практикалық қызметінде адамдарды қайта құру объективті шындыққа. Бұл Химия зерттейтін заттар тұрақты ғылыми зерттеулердің жұмбақ пәні ғана емес, сонымен бірге адамзат үшін өмірлік маңызы бар мәселелер.
Әрине, химияның философиялық мәселелерін осы үш топқа бөлу өте шартты. Болмыс заңдары, объективті әлем және білім, ойлау заңдары бір-бірінен мүлдем тәуелсіз нәрсе емес, олар біртұтас, сәйкес келеді және белгілі бір мағынада бірдей. Субъективті диалектика, ұғымдардың диалектикасы-нақты, объективті әлемнің диалектикалық қозғалысының көрінісі. Сондықтан сұрақтардың бірінші тобын (онтологиялық аспект) эпистемологиядан толығымен ажыратуға болмайды. Химияның белгілі бір жетістіктерінің дүниетанымдық мәні тек табиғат туралы жалпы идеяларды нақтылау үшін мәліметтер берумен шектелмейді. Химия мен адамзаттың химиялық іс-әрекетінің орны мен рөлін өмірдің жалпы көрінісінде олардың әлеуметтік аспектісін, адамдардың өміріне әсерін, қоғамның табиғатпен қарым-қатынасының жай-күйін ескере отырып ғана ашуға болады. Химияның философиялық мәселелері, кез-келген басқа жеке ғылым сияқты, мүлдем тәуелсіз, оған сыртқы сұрақтар емес, олар өздерінің бос қызығушылықтарын қанағаттандыруға тырысатын жеке әуесқойларды ғана алаңдатады. Философиялық сұрақтар химияның ғылыми және практикалық мәселелерін дамытуда ажырамас құрамдас бөліктердің бірі ретінде әрекет етеді деп айтуға болмайды. Химия ғылымының негізгі мәселесін тұжырымдау кезінде зат пен химиялық түрлену ұғымдарын байланыстырады. Зат-бұл химиялық түрлендірудің көмегімен белгілі бір қажетті қасиеттерді беруге болатын материалдық әлемнің заты. Зат химиялық өндірісте материал ретінде де, түпкілікті өнім ретінде де әрекет етеді. Зат сонымен қатар қоршаған ортаны ластайтын химиялық өндірістің жанама нәтижесі болып табылады. Әрине, заттың өзгеруі табиғатта және адамға тәуелсіз жүреді. Бұл процестерді зерттеу оларды зертханалық жағдайда, содан кейін өндірісте көбейтумен байланысты, өйткені құбылыстың мәнін түсінудің ең жақсы тәсілі-оны теориялық негіздеу және практикалық көбейту. Жданов Ю. А. адам танымының осы ерекшелігін атап өтіп, былай деп жазады: "адам өзінің химиялық табиғатын тек танымдық тіршілік иесі ретінде және өзін әлеуметтік өндіріс, химиялық технологияны зерттеу объектісі ретінде қою арқылы ғана біле алады. Химиялық технология адамның органикалық табиғатына деген көзқарасының субъективтілігін жеңеді, тақырыпты қатаң және дәйекті объективті қарастыруға негіз жасайды". Осылайша, химияға тән теория мен практиканың арақатынасы "зат" ұғымымен байланысты және ешқандай теориялық зерттеулер химиканы ғалымның эксперименттік және өндірістік тәжірибесінде қол жеткізілген нақты затпен байланысын алмастыра алмайды". Химия ғылымы ашқан, адам танымына тәуелсіз өмір сүретін табиғат заңдары адамның белсенді трансформациялық әрекеті барысында көрінеді.
Химияның негізгі мәселесінің маңызды ерекшелігі-оның шектеулі және қатаң анықталған шешу тәсілдері бар. Бұл заттың қасиеттерін зерттеудің жеке әдістері туралы емес - олардың үлкен жиынтығы, бірақ заттардың сапалық әртүрлілігі мен сапалық өзгерістері мәселесін шешудің жалпы тәсілдері туралы, сайып келгенде, зат қасиеттерінің генезисі туралы.
Алға қарап, біз зат қасиеттерінің тек төрт факторға тәуелділігі туралы айтамыз: оның элементтік және молекулалық құрамы; құрылымы; кинетикалық факторлар, соның ішінде тең агенттердің табиғаты; оның химиялық ұйымының биіктігінен.
1.4 Химияны оқытуда химиялық тілдің қалыптасуы
Химиялық белгілерді зерттегеннен кейін зат молекуласының көрінісі болып табылатын химиялық формулалар туралы білімді қалыптастыру кезеңі басталады; зат элементтерінің салмақ қатынасы; зат қандай элементтерден тұратынын көрсетеді; әр элементтің қанша атомы - молекуланың құрамына кіреді және олардың сандық қатынасы қандай.
Химиялық формулаларды зерттеу кезінде олардың химиялық танымдағы маңыздылығын ашу керек. Химиялық формулалардың түрлерін (эмпирикалық, электронды, иондық, құрылымдық, проекциялық және т.б.), олардың мағынасын, формуланың сапалық және сандық көрінісін, құрамның тұрақтылық заңымен байланысын, формулаларды құру ережелерін көрсету. Оқушылар формулаларды құрай, оқи, талдай білуі керек. Олар бойынша элементтердің валенттілігі мен тотығу дәрежесін анықтау, химиялық байланыстар мен қосылыстардың реактивтілігін болжау. Заттың құрамы мен қасиеті, оның құрамы мен құрылымы, есептеулер жүргізу, жалпы формулаларды қолдану сутекті және оттекті қосылыстар, олардың кластары мен гомологиялық қатарлары білімді жалпылау және жүйелеу үшін. Мұғалім химиялық белгілер мен химиялық формулаларды зерттеуге ерекше назар аударуы керек, өйткені олар туралы білім химиялық теңдеулерді сәтті игерудің кілті болып табылады. Оқушылар химиялық теңдеулерді құрастыруда нақты қателіктердің ең көп санын жасайтыны белгілі.
Химиялық теңдеулер қандай молекулалардың реакцияға түскенін және реакция нәтижесінде қандай жаңа молекулалар (заттар) пайда болғанын, молекулалар қандай салмақта жауап бергенін және жаңа молекулалар (заттар) қандай салмақта пайда болғанын көрсетеді. Химиялық теңдеулер атом-молекулалық теория тұрғысынан химиялық реакцияның мәнін көрсетеді.
Сонымен қатар, химиялық теңдеулердің "сапалық және сандық" мазмұны бар екенін көрсету керек. Оларға әртүрлі есептеулер жүргізуге болады.
Химиялық теңдеулерді зерттеген кезде мұғалім оқушыларға химияны білудегі теңдеулердің мағынасын, теңдеулердің түрлерін, олардың мәні мен заттардың массасын сақтау Заңымен байланысын, олардағы реакциялар мен сандық қатынастардың сапалық жағын, әр түрлі құрастыру тәсілдерін ашады !.- олар бойынша теңдеулер мен есептеулер. Бұл жағдайда келесі дағдылар қалыптасады: теңдеулерді құру, оқу, талдау, түсіндіру, коэффициенттердің мағынасын ашу, реакция түрін теңдеу арқылы анықтау және оған сипаттама беру. Реакция теңдеулері бойынша есептеулер жүргізіңіз және теңдеудің бір түрінен екіншісіне ауысыңыз.
Терминология мен символизмді химиялық номенклатура толықтырады. Кезінде оның зерттелуі оның танымдағы маңыздылығын ашып, түрлерін көрсетуі керек. Химияны білудегі номиналды атаулардың рөлін, номенклатуралық терминология мен символикасы оқушыларға иондардың, бейорганикалық және органикалық заттардың аттарын оқуға, айтуға, түсіндіруге үйрету керек.
Химиялық Тіл және номенклатура алынған білімді практикада қолданудың құралы және әдісі болып табылады. Сандық, эксперименттік және басқа да міндеттерді шешу оқу процесінде химиялық тіл мен номенклатура студенттердің химиялық процестерді түсінуіне, жаңа химиялық фактілерді болжауға, практикалық әрекеттерді жоспарлауға және оларды орындауға мүмкіндік беретін құрал ретінде әрекет етеді. Химиялық білімді және химиялық тілді қолдана отырып, оқушылар белгілі бір жағдайды түсіну, химиялық фактілерді болжау және практикалық әрекеттерді жоспарлау қабілеттерін көрсете отырып, затты алу жолын таба алады. Сонымен қатар, химиялық тіл мен номенклатура студенттердің білімін есепке алу және олардың ойлауының дамуын зерттеу құралы болып табылады.
Химиялық тіл мен номенклатураны қолдана отырып, студенттер заттардың құрамы, химиялық қасиеттері және қолданылуы туралы білімдерін ұсынады, реакцияларды заттың құрылымы теориясы тұрғысынан түсіндіреді. Химияны оқыту процесінде оқушылардың химиялық тілден химиялық терминдерге, жалпы ғылыми сөздер мен ұсыныстарға, олардан экспериментті дербес қоюға, яғни практикалық іс-әрекеттерге еркін өтуіне қол жеткізілуі тиіс.
Химиялық тілді сәтті қалыптастыру үшін мектеп практикасына проблемалық және ойын жағдайларын, ойын - сауық элементтері мен тарихи мәліметтерді, ең бастысы дидактикалық оқыту құралдарын, атап айтқанда фланеле, магнитография және химиялық экспериментті енгізу қажет.
Оқытудың ең маңызды ауызша-визуалды және ауызша -- визуалды-практикалық әдістерінің бірі Химиялық эксперимент болып табылады. Ол химияны оқытуда ерекше рөл атқарады. Химиялық эксперимент студенттерді тек құбылыстармен ғана емес, сонымен бірге химия ғылымының әдістерімен де таныстырады. Бұл пәнге деген қызығушылықты оятуға, процестерді байқауға үйретуге, жұмыс әдістерін игеруге, практикалық дағдылар мен дағдыларды қалыптастыруға көмектеседі.
Студенттік эксперимент келесі талаптарды қанағаттандыруы керек:
1. Оқушылар тәжірибенің мәнін түсініп, нұсқауларға сәйкес жеке операциялардың реттілігін білуі керек.
2. Реактивтердің дозасын және олармен жұмыс істеу ережелерін сақтау.
3. Суретке сәйкес құрылғыларды жинай білу және олармен дұрыс жұмыс істеу
4. Жабдықпен, аспаптармен және реактивтермен жұмыс істеу кезінде қауіпсіздік техникасы қағидаларын мүлтіксіз орындау.
5. Жүргізілген эксперименттік жұмыс туралы есепті нақты ресімдеу.
Химия тілі-химиялық эксперимент нәтижелерін сипаттауға бейімделген. Ол табиғи тілді химиялық, терминологиямен, символизммен, номенклатурамен толықтыруға байланысты заттарды зерттеу мен олардың түрленуінің ерекшеліктерін көрсетеді. Бастапқы кезеңде химиялық тілді оқытудағы негізгі міндеттер оқушылардың химиялық тіл әліпбиін игеруі (химиялық элементтер белгілерінің жиынтығы), химиялық формулалар мен теңдеулерді құрастыру ережелерін меңгеру, символдық белгілердің семантикалық мазмұнын және олардың нақты заттар мен процестермен байланысын түсіну, химиялық тілді қолдануда алғашқы дағдыларды дамыту болып табылады. Химиялық тіл іске асыруға айтарлықтай үлес қосады. Оқытудың даму функцияларын белсенді ретінде пайдаланылуы мүмкін. Ол оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастыру құралы, өйткені көптеген дүниетанымдық мәселелерді ашуға мүмкіндік береді. Әсіресе оқушылардың ойлауын дамытудағы және олардың шығармашылық қабілеттерін қалыптастырудағы рөлі химиялық тілмен жасалатын барлық операциялар ақыл-ой болып табылады. Көбінесе химиялық тілмен жұмыс жасау кезінде талдау, синтез, салыстыру, абстракция және басқа да ақыл-ой операциялары қолданылады.
Осылайша, химиялық тіл әр түрлі функцияларды орындай отырып, химияны оқытуда үлкен маңызға ие. Оның көмегімен білім беріліп, алынады, маңызды химиялық ұғымдар қалыптасады және дамиды. Химиялық Тіл белгілі бір заттар мен химиялық реакцияларды білуге, таным нәтижелерін сипаттауға қатысады. Химиялық символизмнің көмегімен мектеп оқулықтары мен оқу құралдарында заттардың құрамы, құрылымы мен қасиеттері мен олардың өзара әрекеттесуінің заңдылықтарын көрсететін әртүрлі ұғымдар мен теориялық құрылымдар көрсетілген. Білімді, дағдыларды қайталау, жетілдіру және тексеруде, оларды практикада белсенді қолдануда химиялық тілдің маңызы зор. Мұның бәрі химиялық тілді химияны оқытудың маңызды құралы және әдісі деп санауға мүмкіндік береді. Егер химиялық тілді үйрену кезінде қате пайда болса, онда болашақта шындықты бұрмаланған түрде көрсету сөзсіз.
2 ОҚЫТУДА ХИМИЯЛЫҚ ТІЛ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ҒЫЛЫМИ ДҮНИЕТАНЫМЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ӘДІСТЕМЕСІ
2.1 Оқушылардың ғылыми дүниетанымын кезең-кезеңмен қалыптастыруға бағытталған химиялық тілді қолдану білігін қалыптастыру әдістемесі
Оқушылардың дүниетанымын қалыптастырудың жоғарыда көрсетілген кезеңдері оқытудың бейіндік дифференциациясы жүйесінде жаратылыстану бағытындағы сыныптарда химияны оқытудың ерекшеліктерін анықтауға мүмкіндік берді. Ол үшін келесі принциптер анықталды:
1. Химияны оқытуда дүниетанымдық жағдайларды құру қажеттілігі.
2. Оқушылардың дамуы үшін өтпелі кезеңдерде әсіресе өзекті болып табылатын оқушылардың жалпы жағдайы мен қазіргі кездегі жеке басының негізін ескеру.
3. Оқу жағдайларын шешуде табысқа бағытталу.
4. Білім алушының жеке химиялық мәдениетін есепке алу және оған сүйену.
Осы негізде табысты оқыту және мұғалімнің жоспарланған нәтижелеріне қол жеткізу факторлары анықталды
* оқушыларға қол жетімді және тартымды түрде ашық білім беру мақсаттары және олардың нақты мақсаттарды өздері түсіне алатындығын түсіну, оларға жету жолдарын таңдау және нәтижелерін алу;
* оқушылардың химиялық тәсілдер мен химиялық мазмұн жағдайлары негізінде коммуникативтік, ұйымдастырушылық және басқа да ойындарға белсенді қатысуы;
* мұғалімнің рефлексиялық қызметті ұйымдастыруы;
* оқушылардың химиялық тілді меңгеруінде жинақталған тәжірибе;
* тірек Білім және химиялық қызмет тәсілдері.
Дүниетанымдық бағыттың тиімділігін арттыру үшін химиялық білімнің рөлін химиялық теориялардың пайда болуы, дамуы және құрылуы, яғни ұғымдар, мәлімдемелер, ережелер, әдістер мен олардың арасындағы қатынастарды түсіндіру, түсіндіру қажет. Тәжірибенің химияның дамуына және оның дамуының ішкі заңдылықтарына әсер ету жолдарын жүйелі түрде ашып, керісінше химияның практикаға оның мәселелерін шешуге қалай көмектесетінін көрсету маңызды.
Ғасырлар бойы химия тек жаратылыстану ғылымының ғана емес, сонымен қатар басқа ғылымдардың даму көзі болды. Табиғи ойлау заңдары химияның көмегімен қалыптасты. Көптеген химиялық міндеттер жаңа ғылыми бағыттардың пайда болуына ықпал етті, керісінше көптеген ғылыми мәселелерді шешу химиялық әдістерді қолдану арқылы алынды.
Оқушылардың химия пәніне деген қызығушылығын, танымдық белсенділігін, тәуелсіздігі мен қызығушылығын дамыту - қазіргі мектептің маңызды міндеті. Бұл мәселеге жалпы білім беретін мектептің әдістемелік әдебиеттері мен тәжірибесінде үлкен көңіл бөлінеді. Орта мектепте химияны үйрену ғылым тілін белсенді қолдануды қамтиды. Әрбір ғылым білімнің нәтижелерін білімді сипаттауға ыңғайлы тілде, олардағы маңызды және нақты нәрсені көрсету үшін ұсынады. Химия ғылымының тілі сөздер мен сөйлемдердің табиғи тілінен басқа, ерекше бөлікті қамтиды: химиялық терминология, номенклатура және символизм немесе " химиялық тіл ". Бұл ұғым химия әдістемесінде берік орныққан және ғылымда қолданылады.
Химия ғылымының тілінен айырмашылығы, мектептің химиялық тілі қарапайым, оқу мақсаттарына бейімделген. Химиялық тіл болмаса, химия негіздерін үйрену мүмкін емес. Ол пәнді оқытудың барлық кезеңдерінде кеңінен және белсенді қолданылады және оқушылардың білімінің маңызды көрсеткіші болып табылады. Химиялық тілдің көмегімен химиялық ұғымдар беріліп, игеріледі, оқытуды жүзеге асыру үшін қажетті танымдық іс-әрекеттің әртүрлі әдістері игеріледі.
Оқу процесінде химиялық тіл пән де, оқу құралы да болып табылады. Ғылым тілін оқыту құралына айналдырмас бұрын, оларды игеру керек. Ол үшін студенттерді ғылым тілінің қолданыстағы жіктемелерімен таныстыру қажет.
Адам бастапқыда пиктографиялық суреттерді қолданды, содан кейін олар метаморфозға ұшырады.суреттер иероглифтік және соңында таңбалық-әріптік суреттерге дейін абстракцияланған. Белгілердің ең ежелгі жіктелуі-оларды табиғи және жасанды деп бөлу (1-схема). Сонымен қатар, белгілер тілдік және тілдік емес. Химиялық тілді үйренудің мектеп жағдайларына қатысты оның жіктелуі 1-схемада келтірілген.
Химиялық тілдің негізі -- химиялық терминология-тұжырымдаманы нақты сөзбен бекіту және қысқаша білдіру.
Химиялық тілдің белгілі бір бөлігі-символизм-шартты белгілер жүйесі, олар жалпыланған, шартты түрде объектілерді, құбылыстарды сапалық және сандық сипаттамамен белгілейді, химиялық білімнің ерекшелігін көрсетеді және бар білімді шолып көрсетеді.
Химиялық тілдің қосымша бөлігі - номенклатура-химияда қолданылатын атаулардың жиынтығы немесе тізімі; терминдер, сондай-ақ оларды жасау ережелері. Функциялар: элементтерді, заттарды, бөлшектерді жүйелеу, оларды бір-бірінен ажыратуға, оларды терминдермен жалпыланған топтарға біріктіруге көмектеседі; химиялық формулаларды қосылыстардың табиғаты туралы біліммен толықтырады. Химия тілі басқа ғылымдардың белгілерін қамтиды: математикалық символизм мен логика элементтері, физикалық шамалар, жалпы ғылыми ұғымдар терминдері (1-схема).
Химия тілінің ерекшеліктері және оның әдіснамалық бағыты химиялық танымның әртүрлі функцияларын анықтайды:
- химиялық заттарды қорғау және олардағы ақпарат тасымалдаушысы болу;
- оларды шартты белгілер мен терминдерде қысқаша және біржақты белгілеу;
- химия танымының нәтижелерін сапалы және сандық түрде білдіру;;
- ұғымдарды қалыптастыру және олардың мәнін көрсету;
- білімді жалпылау және жүйелеу;
- болжау жаңа қосылыстарды модельдеу, олардың синтезі мен реакцияларының жолдары;
- ойлауды ұйымдастыру, іздеуді, ашуды, қарым-қатынасты ынталандыру.
Мектептің химиялық тілі-оқытудың мазмұнына сәйкес дидактикалық тұрғыдан өңделген химия тілі. Ол орта мектептің химия курсын меңгеруге, оқушыларды дамыту мен тәрбиелеуге бағытталған. Осыған байланысты мектептердің шындықтары мектептің химиялық тіліне белгілі бір талаптар қояды:
- оқушылардың түсінуі үшін қол жетімділік және қарапайымдылық;
- күрделі тілдік құрылымдармен және математикалық аппараттармен жүктелмеуі.
Химияны оқытудың барлық кезеңдерінде химиялық тіл әртүрлі функцияларды орындайды:
- бағдарламалық білімді беру және алу құралы болып табылады;
- қызметтің әртүрлі тәсілдерін жүзеге асыру;
- пәнаралық және ішкі байланыстарды орнату;
- оқушылардың ойлау қабілетін, сондай-ақ олардың дүниетанымын қалыптастыру.
Химиялық тілдің эмпирикалық танымда, оның нәтижелерін жалпылау мен жүйелеуде, сонымен қатар химияны теориялық білімде, оқушылардың білімін теориялық жалпылау мен жүйелеуде рөлі өте зор. Химиялық тілдің білім беру функциясын жүзеге асыруда үлкен мүмкіндіктері бар. Егер оқу процесінде мағынасы мен мазмұнын түсіну қамтамасыз етілсе, оны ғылыми дүниетанымды қалыптастырудың тиімді құралы ретінде пайдалануға болады.
Сызба 1.1.1
Ресми жағы бұзылған кезде (белгілерді жазу) және мазмұнды (олардың нақты объектілермен байланысының мағынасын түсіндіру) студенттердің санасында бифуркация жүреді: бір жағынан, нақты заттар мен процестердің қабылданған әлемі, екінші жағынан, формальды ережелерге негізделген дерексіз белгілер әлемі. Мұндай даму табиғат көрінісін бұрмалайды, оқушылардың дүниетанымына зиян келтіреді. Дұрыс қалыптасқан химия тілі-бұл әлемнің біртұтастығын, әртүрлілігі мен материалдылығын, оның диалектикасын бекітудің тиімді және ыңғайлы құралы. Химиялық тіл студенттерге қоршаған әлемді білудегі теорияның болжамды мүмкіндіктерінің объективті мағынасын түсінуге көмектеседі. Өзін-өзі басқару көптеген жеке қасиеттерді тәрбиелейді: танымдық қызығушылық, ойдың анықтығы, еңбекқорлық.
Сабақтың мазмұнына байланысты химиялық тіл химияны зерттеу әдісі ретінде әртүрлі құралдармен бірге қолданылады және белгілі бір функцияларды орындайды. Мысалы, химиялық экспериментпен бірге ол заттардың қасиеттерін, реакциялардың белгілері мен жағдайларын зерттеуде қолданылады. Химиялық тілді қолдану оқулықтар мен оқу құралдарының мәтіндерін оқумен және түсінумен тығыз байланысты. Химиялық символизм мен терминология мәтіндегі маңызды нәрсені бөліп көрсетуге ықпал етеді және оның бөліктері арасындағы семантикалық байланысты қамтамасыз етеді. Химиялық тіл әртүрлі тақырыптық әрекеттерді қамтамасыз етеді. Оқытудың басқа құралдарымен бірге ол білім алуға, оларды практикада қолдана білуге бағытталған.
Химиялық тілді қалыптастырудың дәстүрлі әдістемесін пайдалану кезінде оқушылардың оқыту мен білімінің жай-күйі оқытудың қазіргі заманғы міндеттерін ескере отырып, оны жетілдіру қажеттігіне көз жеткізеді. Химиялық тілді үйренудің мазмұнды және мотивациялық жақтарын арттыру өте маңызды, ғылымның шартты белгілері негізінде оқушылардың шығармашылық белсенділігіне назар аударған жөн.
Оқытуды тиімді ұйымдастыру үшін химиялық тілді үйренуге және қолдануға әдістемелік тәсілдерді бөліп көрсету керек. Химияны оқытудың тарихы, әдістемесі мен әдістемесі оны зерттеудің тарихи тәсілін бекітті. Бұл теорияны және онымен байланысты химиялық тілдің мазмұнын оның дамуының тарихи процесіне сәйкес келетін кезеңдер бойынша, тарихи материалды белсенді тартуда көрінеді.
Химиялық таным логикасы және мектепте химияны оқытудың объективті заңдылықтары оны зерттеу мен қолдану принциптерін бөліп көрсетуге мүмкіндік береді:
химиялық тілді үйренудегі тарихизм;
шындықты бейнелеудегі оның барлық компоненттерінің өзара байланысы;
әр ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz