Ағымдағы салық активтері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тақырыбы: Банктердегі бухгалтерлік есептің ерекшеліктері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
5В050800 - Есеп және аудит мамандығы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
МАЗМҰНЫ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1. Банктердегі бухгалтерлік есепті реттеуі жүйесінің
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.1 Банктердегі есепті ұйымдастырудағы есеп саясатының орны ... ... ... ... ... ... .5
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.2 Екінші деңгейлі банктердегі салық есебі мен басқару есебі ... ... ... ... ... ... ... .8
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.3 Екінші деңгейлі банктердегі ішкі аудиттің мәні мен мақсаты ... ... ... ... ... ... 11
2.Еуразиялық банк Ашық акционерлік қоғамының қаржылық
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
есебінің жағдайы мен болашағы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 17
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.1 Активтер есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.2 Міндеттемелер есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.3 Меншікті капитал есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 32
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3. Қаржылық есептемені дайындауды жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ...38
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3.1 Қаржылық есептеменің көрсеткіштерін бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..38
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3.2 Қаржылық есептемені әзірлеудегі жаңа компьютерлік бағдарламалар ... ... .44
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3.3 Табыстылықты арттыру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...48
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 53
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... 55
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кіріспе
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Өзектілігі. Банктер нарықтық құрылымдар жүйесінің орталық байланыстарының бірін білдіреді. Бұл заңды және жеке тұлғалардың ақшалай қаражаттарын тарту және оларды өз атынан ақылылық, мерзімділік және қайтарымдылық шарттарында орналастыру үшін құрылған ұйымдар болып табылады. [1]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктердегі бухгалтерлік есеп - бұл несиелік мекемелердің міндеттемелері және олардың қозғалысы туралы ақпаратты ақшалай түрде жинау, тіркеу және қорытындылаудың жүйелі жүйесі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктегі бухгалтерлік есептің мақсаты - есеп жұмысының сапасын ұлғайту, банктердің жарғылық қызметін қолайлы тәсілдермен басқаруға керекті ақпараттермен қамтамасыз ету.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банкте жүзеге асырылатын операциялардың негізгі үлесі ақша қаражаттарының қозғалысына, төлемдер мен есеп айырысуларға байланысты операциялар болып табылады. Бұл оларды құжаттауға, құжат айналымын ұйымдастыруға, құжаттарды сақтауға, банктің есебі мен есептілігіне қойылатын арнайы талаптарды алдын-ала анықтайды. Есеп айырысу - кассалық операцияларды жүзеге асыра отырып, банктер экономиканың нақты секторының дамуына үлес қосады. Жоғарыда айтылғандардан біз банктік қызмет маңызды және өзекті тақырып, сонымен қатар практикалық маңызы зор деген қорытындыға келуге болады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазіргі кезде қоғамыздың даму кезеңдерінің қай сатыларын алып қарастыратын болсақ ұйымның дамудың объективті экономикалық заңдылықтарын анықтау үшін бухгалтерлік есеп жұмыстарының дұрыс ұйымдастырылуының маңызы зор. Өйткені бухгалтерлік есепті біз ұйымда есеп тапсыру және экономикалық талдауды қарастыру жұмыстарының орындалуы кезінде керекті ақпаратпен қамтамасыз етеді.Шешімдер қабылдау бухгалтерлік есеп жүйесін ұйымдастыру деңгейіне тікелей байланысты, бірінші кезекте басшысына, кейін пайдаланушыларға ақпарат беруге негізделеген, себебі сапалы ақпараттарды көру үшін тиімді ақпарат пайдаланылуы керек.[3]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Проектінің басты мақсаты - банктердегі есеп жүйесін, оның қолданыстағы заңнамаға сәйкестігін айқындау және ерекшеліктерін ашып көрсетуге бағытталған. Екінші деңгейлі банктердегі салық есебі мен басқару есебіне талдау жүргізу.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дипломдық жобаның міндеттері. Жоғарыда аталған мақсаттарға жету үшін келесі міндеттердің шешімін табуға тиісті:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- банк ұйымның қаржылық-экономикасына сипаттама бере отырып, оның салықтық және басқарушылық есептерін ұйымдастыру ерекшеліктерін қарастыру;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- банктегі активтер, міндеттемелер және капитал есебін зерттеп, оларды тиімді пайдалану жолдарын қарастыру;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- банктегі ішкі аудит, салықтық тексеру мен табыстылықты арттыруға байланысты ұсыныстарды ұсыну.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дипломдық жобаның теориялық базасы. Ұйымдағы қаржылық операцияларын есепке тіркеу Қазақстан Республикасындағы Бухгалтерлік есеп пен Қаржылық есептілік туралы заң негізінде реттеледі. Сондай-ақ Қазақстан Республикасы Ұлттық Банктің Қаулысы және өзге де заңнамалық актілермен,кәсіпорынның есеп саясатымен реттеледі.Көрсетілген заңнамалық база мен ғалымдардың жұмыстары Қазақстан Республикасы статистикасының мәліметтері , ұйымның қаржылық есептілік ақпараттарын дипломдық жобаның теория және әдістеме базасы болып саналады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дипломдық проекттің зерттеу объектісі - Қазақстан Республикасының екінші деңгейлі банк Еуразиялық банк Ашық акционерлік қоғамы .
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зерттеудің теориялық және әдістемелік негізі - ұйымдағы қаржылық нәтижелерінен кірістер қалыптастыру туралы заңнамалық актілер және нормативтік құжаттар болып саналады. Сондай-ақ, әдебиеттер көздерін, қаржылық көрсеткіштер мен рентабельділікті талдау кезінде әдістемелік материалдар қолданылады. Зерттеудің негізі Еуразиялық банк Ашық акционерлік қоғам және осы ұйымның 2017 - 2020 жылдар аралығындағы пайдасын, зияндарын , қаржылық қорытындысы және рентабельділік болып саналады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дипломдық жобаның құрылымы. Дипломдық жоба кіріспе, негізгі үш бөлім, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімі және қосымшалардан құралады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1. БАНКТЕРДЕГІ БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕПТІ РЕТТЕУІ ЖҮЙЕСІНІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.1 Банктердегі есепті ұйымдастырудағы есеп саясатының орны
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктегі бухгалтерлік есеп - материалдық құндылықтарының жағдайы, ақша қаражаттары, несиелер, бағалы қағаздар, құрылған резервтер, кірістер мен шығыстар, қаржылық қорытындылар бойынша ақпаратты жинау, тіркеу және қорытынды жасаудың қатаң ұйымдастырылған реттелген процесі. [1]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бухгалтерлік ақпараттың ішкі пайдаланушылары деп банктің иелері және олардың органдары, банктің атқарушы органдарының, банктің бөлімшелері және олардың басшылары кіреді. Аудиторлар мен ішкі бақылаушылар , ал сыртқы пайдаланушыларға сәйкес - мемлекеттік органдар (Орталық банк, салық және басқа органдар), сыртқы аудитор мен кредиторлар және банк салымшылары.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктегі бухгалтерлік есепті сауатты , тиянақты жүргізу үшін келесі 1 суреттегі негізгі міндеттерді шешуге көмектеседі:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1 сурет - Банктегі бухгалтерлік есептің міндеттері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бухгалтерлік есеп жүйесі банк ұйымының негізі болып табылады. Жақсы дамыған бухгалтерлік есеп жүйесі банк үшін өте маңызды, себебі ол ағымдағы шешімдер қабылдау кезінде қаржы институтына тәуелді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Есеп жүйесі - бұл бухгалтерлік ақпаратты қаржылық ақпаратқа айналдыратын өзара байланысты элементтер жиынтығы.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Есеп жүйесі келесі элементтерді қамтуы мүмкін:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- Бухгалтерлік есеп;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- жұмыс бөлімшелеріндегі есеп;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- филиалдардың есеп бөлімі;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- есепке алу деректерін өңдеу орталығы;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- ішкі аудит бөлімі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасын, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің нормативтік құқықтық актілерін басшылыққа ала отырып, Департамент өз қызметін Банктің ережелеріне, Банк Басқармасының шешімдеріне сәйкес жүзеге асырады.[2]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бухгалтерлік есеп әдісі - бұл банктің шаруашылық қызметін - бақылауды, талдауды және басқаруды жүзеге асыруға мүмкіндік беретін есеп объектілерін ұсыну әдістерінің жиынтығы. Бухгалтерлік есеп әдісі банк бизнесінің толық сипаттамасын беретін анықталған әдістер жүйесінен тұрады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бухгалтерлік есеп әдісінің элементтеріне мыналар кіреді:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
-алғашқы бақылау - құжаттама және тізімдеме;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
-құндық өлшемдер - бағалау және калькуляция;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
-ағымдық топтастыру - шот және екі жақты жазу;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
-банк операциялары туралы ақпаратты жалпылау - бухгалтерлік баланс және қаржылық есеп беру.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банк операциялары бірқатар алдын алу пункттері арқылы тәуекелді, ұрлықты, зиянды және т.б. Осылайша, банктің ішкі құрылымы банктік операциялар бойынша қызметтерді бөлу принципіне байланысты болады. Осыған байланысты банктің ішкі құрылымы екі бөлімге бөлінеді: фронт-офис және бэк-офис.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Фронт-офистің қызметіне мыналар кіреді:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- банктің клиенттерімен, серіктестерімен, жеткізушілерімен операциялар;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- шешім туралы мәліметтерді қарастыру және тіркеу;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- келісімшарттарды дайындау, уақытын ұзартужәне тоқтату;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- несие бойынша банктік қызметке қаражат ұсыну;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- ақша қаражаттарын нарыққа орналастыру;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
-аналитикалық есеп беру және т.б.;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бэк - офистің қызметіне мыналар кіреді:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- тіркелген мәліметтерді тексеру және толықтыру;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- операцияларды растауды бақылау;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
-нұсқаулыққа сәйкес дайындық және төлем;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- есепке алу - есептердің дұрыстығын тексеру;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- пайыздарды есептеу;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- пайыздарды капиталдандыру;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- түзетулер енгізу;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- есеп беру және аударымдар;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- шетел валютасын қайтадан бағалау;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- есептен шығару;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- есептілікті дайындау;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- оперативті талдау жүргізу. [3]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1 кесте - Банк мекемелерінің бухгалтерлік балансы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
АКТИВ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ПАССИВ
I. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Активтер
II. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Міндеттемелер
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.Қолма-қол ақша
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- ұлттық валютада
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- шетел валютасында
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің депозиттері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3.Өзге де банктердегі депозиттер
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
4.Құнды қағаздар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
5.Бағалы металдар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6.Басқа да заңды тұлғалардың капиталдарына инвестициялар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
7. Несиелер мен лизингтер
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
8.Клиенттердің қайтармаған дебиторлық берешек бойынша міндеттемелері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
9.Негізгі құралдар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
10.MEA
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
11. Басқа да активтер
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.Депозиттер (талап етілетін салымдар, мерзімді салымдар, жинақ, депозиттік сертификаттар)
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.ҚРҰБ алдындағы қарыздар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3.Банктік бағалы қағаздар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
4.Өзге де банктер мен ұйымдар алдындағы қарыздар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
5.Халықаралық қаржы ұйымдардың алдындағы қарыздар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6.Төленбеген төлемдер туралы банктің міндеттемелері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
7.Өзге де несиелер.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
8.Басқа міндеттемелер. Міндеттемелер жиынтығы.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ІІІ.Меншікті капитал
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
9. Жарғылық капитал.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
10.Қосымша капитал
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
11.Резервтік капитал
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
12.Негізгі құралдарды қайта бағалау
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
13.Қайта бағалау туралы резервтер
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
14. Бөлінбеген пайда (жабылмаған залал)
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жалпы капитал:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Активтер жиыны
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Пассивтер жиыны
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ескерту: [1] әдебиет негізінде
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бухгалтерлік есеп принциптерінде компанияның есеп саясаты банктің бухгалтерлік есеп қолдану әдісінің жиынтығын , яғни бастапқы бакылау, кұндык тексеру , шаруашылык жэне баска кызметтің фактілерін жинактап корытындылау жолдары.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Есеп саясаты - субъект жетекшілігінің бухгалтерлік есепті жүргізу мен қаржылық есептілікті берушілікті, оларға қойылатын талаптар мен принциптерді негізге ала отырып қолданылатын әдістер жиынтығы. Банктің қабылдаған есеп саясаты - бухгалтерлік есептің маңызды мэселелерінің бірі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Коммерциялык банктің есеп саясатында мыналар корсетіледі:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банктердегі, оның филиалдарындағы және ведомстволық мекемелеріндегі бухгалтерлік есеп шоттарының жоспары;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банктік операцияларды тіркеуге арналған бухгалтерлік кұжат формалары;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
филиалдармен есеп айырысу тапсырыс;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазақстан Республикасының нормаларына қайшы келмейтін жеке есеп операциялардың тәртібі;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
активтер мен міндеттемелерді түгендеу бағалау әдістері;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
құжат айналымының ережелерімен ақпаратты өңдеу технологиясы;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банкішілік операциялардың орындалуын бақылау тәртібі;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
аналитикалық және синтетикалық есеп құжаттарын басып шығару
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
шығару жиілігі мен тәртібі;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
бухгалтерлік есепті ұйымдастыруға байланысты басқандай шешімдер.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сонымен банктегі есеп саясаты дегеніміз бухгалтерлік есепті жүргізу және қаржылық есептілікті ашу үшін олардың қағидаттары мен негіздеріне сәйкес қолданылатын қағидалар жиынтығы.[3]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.2 Екінші деңгейлі банктердегі салық есебі мен басқару есебі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Екінші деңгейлі банктердегі бухгалтерлік есеп және салық есебі қаржылық ресурстар мен мүліктің үнемді пайдалануын бақылау үшін, банктің шығындарын азайтуға негіз болып табылады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Салық есебі - Қазақстан Республикасының салық заңнамасына сәйкес топтастырылған бастапқы құжаттар негізінде салықтар бойынша салық базасын анықтау үшін ақпарат жинау, қорытындылау жүйесі. [4]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Салық есебінің объектілеріне мыналар кіреді:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
-банк мүлігі;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
-міндеттемелері;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
-банктік және шаруышылық операциялар;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
-бағалы қағаздар бойынша жүргізілген операциялар.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктердегі салық есебінің деректері - салық объектілері туралы ақпаратты топтастыратын салықтық есепке алу регистрлерінде, анықтамаларында көрсетілетін, есепке алу объектісін анықтайтын көрсеткіштердің мәні туралы ақпарат.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Төмендегі 2 кестеде банктегі салық есебінің негіздері келтірілген.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2 кесте - Банктегі салық есебінің негіздері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бастапқы есеп құжаттарының деректері;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бухгалтерлік есеп деректері;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Аналитикалық салық тіркелімдерінен алынған мәліметтер;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Салық базасының есептеу деректері.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ескерту: [4] әдебиет негізінде
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Салық салу тіркелімдері - есепті кезеңдегі салықтық есепке алу деректерін жүйелеу бойынша салықтық есепке алу тіркелімдері көрсеткіштерінің жиынтығы. [4]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3 кесте - Салық салу тіркелімдері
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Синтетикалық салық тіркелімдері;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Объектінің мемлекеттік есепке алу тіркелімдері;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Аналитикалық салық тіркелімдері;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жауапты тұлғалардың анықтамалары.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ескерту: [4] әдебиет негізінде
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Салық төлеуші - банктер талдамалық есепте көрсету негізінде банк қызметін жүзеге асырудан алынған кірістер мен шығыстардың салықтық есебін жүргізеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Салық есебі салық төлеушінің қызметімен және қаржылық жағдайына байланысты операциялардың анықтылығын қамтамасыз етеді. Салық есебінің қажеттілігі бухгалтерлік есеп жүйесінің салықтық базасын айқындауға жеткіліксіздігімен анықталды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктер келесі салықтарды төлейді: корпоративтік және жеке табыс салығы, әлеуметтік салық, мүлік салығы және қосылған құн салығы.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сонымен банктегі салық есебінің ерекшеліктері:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ағымдағы есеп беру кезеңінде аванстық төлемдер жүргізілген болашақ есеп беру кезеңдеріне байланысты кәсіпкерлік және басқа операциялар бойынша кірістер мен шығыстарды бөлек есепке алу;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
салық төлеуші төлеген корреспонденттік қатынастар қызметтері үшін комиссиялық сыйақы түріндегі кірістерді есепке алу, есеп айырысу-кассалық қызмет көрсету шығындары;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
бағалы металдардың баланстық құнының өзгеруі кезінде қайта бағалаудан туындайтын оң (теріс) айырмашылықтардың сомаларын есепке алу;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
бағалы тастарды сатып алуға және сатуға байланысты операциялар бойынша кірістер мен шығыстарды есепке алу.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Басқару есебі - бұл басқару шешімдерін қабылдауға қажетті банктің және оның ішкі құрылымдық бөлімшелерінің экономикалық қызметі туралы ақпаратты жинау, тіркеу, жалпылау және ұсынудың реттелген жүйесі. [5]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктегі басқару есебінің негізгі мақсаты банк басшылығына кәсіпорынның экономикалық жұмыс істеуінің нақты, жоспарлы және болжамды көрсеткіштері туралы ақпараттың толық кешенін ұйымдастыру.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктегі басқарушылық есеп жүйесін құру барлық деңгейдегі менеджерлерді ақпаратпен қамтамасыз ететін процедуралардың жиынтығынан тұрады. Басқару есебінің бухгалтерлік және салықтық есепке алудан айырмашылығы ақша түрінде де, заттай түрде де деректер жасалады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
4 кесте - Банктегі басқару есебінің құрылымы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сипаттамасы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Басқару есебі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мақсаты
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жоспарлау, талдау және бақылау мақсатында ішкі пайдалану үшін ақпарат дайындау
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қолданушы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Басқарушылық шешімдер қабылдайтын банк қызметкерлері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Уақыт бойынша бағдарлау
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қызметтің нақты нәтижелері және перспективалық жоспарлар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ақпаратты ұсыну
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қажет болған жағдайда, әдетте белгілі бір жиілікпен жиналып, беріледі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Есеп көлемі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жекелеген аспектілер туралы немесе тұтастай банктің барлық қызметі туралы ақпарат
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Нақтылау деңгейі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жалпы қызметті көрсететін жиынтық көрсеткіштер де, әрбір орындалған немесе жоспарланған операция туралы деректер де қолданылады
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дәлдік дәрежесі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Деректердің абсолютті дәлділігі есептің тиімділігін арттыру немесе оларды дайындаудың күрделілігін азайтады
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Есеп жүргізу принциптері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Нақты міндетке байланысты кез келген қолданыстағы есепке алу ережелері қолданылады
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Есеп формасы және құрамы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ағымдағы қажеттіліктерге байланысты еркін және икемді өзгеретін нысандар мен есептер құрамы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ескерту: [5] әдебиет негізінде
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Басқару есебі өз кезегінде келесі төрт компонентті біріктіреді:
1. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Операциялық есеп- банктің шаруашылық және бизнес операцияларының мәмілелер журналы, шарттар мен келісімшарттар, сондай- ақ олар бойынша жоспарлы және нақты төлемдер түрінде есепке алу.
2. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Позициялық есеп- позицияларды есептеу және активтер мен пассивтер бойынша ағымдағы позициялар, белгілі бір кезеңдегі кірістер мен шығыстар операцияларын есепке алу.
3. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қаржылық жоспарлау- операциялық және позициялық есепке алу деректері негізінде есептік тіркелімдер бойынша жоспарлы кірістер мен шығыстар.
4. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қаржылық талдау- позициялық есепке алу және қаржылық жоспарлау нәтижелерін пайдаланып, қаржылық көрсеткіштерді есептеу.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктік басқару есебінің нәтижелері:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банк бойынша және оның бөлімшелері бойынша да жоспарланған және нақты кірістер мен шығыстар туралы деректер;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банк бойынша активтер мен пассивтердің құрылымы;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ақша қаражаттарының, кредиторлық және дебиторлық берешектің қозғалысы туралы мәліметтер;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
клиенттік база бойынша деректер (клиенттердің шоттарындағы қаражат көлемі);
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банк бөлімшелерінің қызметін салыстыра отырып, бөлімшелік желі туралы ақпарат;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
орындалған шаруашылық және бизнес операциялар туралы мәліметтер.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сонымен банктегі басқару есебінің ерекшеліктеріне банктердің өнімдері (несиелер, депозиттер, банктік карталар, валюталық операциялар) және банктің кірістілігін көрсететін бизнес-процестер кіреді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.3 Екінші деңгейлі банктердегі ішкі аудиттің мәні мен мақсаты
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктегі ішкі аудиттің негізгі мақсаты - банк қызметкерлерінің кәсіби қызмет заңнамалары мен стандарттарын сақтау бойынша бақылау шараларын ұйымдастыру. Банктегі ішкі аудит банк жүргізетін қызметтерінің ауқымы мен сипаты негізінде сенімділіктің қажетті деңгейін қамтамасыз етеді. Банк операцияларының тәуекелдерін азайту негізінде банктің және оның клиенттері мен кредиторларының заңды мүдделерін қорғайды. [2]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктегі ішкі аудит жүйесі төмендегі мақсаттарды жүзеге асыру үшін қолданылады:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банк қызметінің қаржылық және операциялық қолайлылығы, олар банк активтерін басқарудың табыстылығы мен тиімділігін тексеруді, сонымен қатар шығындардың ықтималдығын анықтауды көздейді;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
қаржылық және басқарушылық ақпараттың толықтылығы, сенімділігі және уақыттылығы. Олар дұрыс және де сапалы қаржылық есептіліктің жасалуын және банк шешім қабылдағанда пайдаланатын басқа да қаржылық құжаттарды тексеруді мақсат етеді;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ҚР заңнамасының талаптарын сақтау банк уәкілетті органдардың нормативті-құқықтық акт негізінде, банктің рәсімдері және ішкі саясатын айқындайтын құжат талаптарының сақталуын тексеруді көздейді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ішкі аудит қызметінің міндеттеріне келесі мәселелерді қарастыру және де талқылау кіреді:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ішкі бақылау жүйесінің жұмыс істеуі;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ішкі аудит жүйесінің қызметі туралы басшылық кеңесіне есептілікті дайындау;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
менеджментке және де сыртқы пайдаланушыларға ұсынылатын қаржылық ақпараттың дұрыстығы мен нақтылығы;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ішкі және сыртқы аудиторлармен анықталған бухгалтерлік есепте немесе ішкі аудиттегі кез келген кемшіліктер.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктер ішкі аудитті жүргізгенде нақты ережелер талаптарын, қаржы нарығы мен ұйымдарының реттеу мен қадағалау туралы уәкілетті органдардың нормативті-құқықтық актілерінінің талаптарын ескерулері қажет. [6]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2 сурет - Ішкі аудит жүйесі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
* ескерту: [3] әдебиет негізінде
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктегі ішкі аудит төмендегілерге бақылауды жүргізу үшін құрылады:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банктің қызметтерді қолданыстағы заңнаманың талаптарына, оның саясатына және де банктің үәкілетті органдары бекіткен нормативті-құқықтық актілер негізінде жүргізіліп жүргенін бақылау үшің;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банктің қолданыстағы заңнама талаптарын орындап жатқанын бақылау үшін;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
қолданыстағы заңнамада көзделген есепке алу мен есептіліктегі жүргізілген банктік және басқа да қызметтердің дұрыстығын, нақтылығын, уақыттылығын және толықтылығын бақылау үшін;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банктегі активтер мен пассивтерді басқарудың тиімді жүйесінің қалыптастырылуын бақылау үшін;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банк қызметінің тәуекелдерін басқару және де оларды барынша минимизациялау мониторингінің жүргізіліп жатқанын бақылау үшін;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
заңсыз жолмен алынған кірістердің тоқтатылуын бақылау үшін.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банкте тиімді әрі қолайлы ішкі бақылау жүйесін қамтамасыз ету үшін төмендегі шарттар орындалу қажет:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
шоғырландырылған негізде (еншілес банктерді, филиалдарды, өкілдіктерді қосқанда) ішкі аудитті жүзеге асыруға жол беретін жүйені қалыптастыру;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ішкі бақылауды реттеуге көмектесетін банктің ішкі құжаттарын әзірлеу мен бекіту;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ішкі бақылау мақсаттарына және де бухгалтерлік есептің стандарттарына сай келетін бухгалтерлік есепті ұйымдастыру;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
тәуекелдерді басқару мен оларды төмендету жүйесін ұйымдастыру және қалыптастыру, және де оның негізінде қызметкерлік шаралар жоспарын дайындау;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
әр түрлі деңгейдегі ақпараттарды алу және олармен бөлісуге шектеу жасау.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктегі ішкі аудитті қажетті құқықтық реттеу негізінде уәкілетті органдар банктің ішкі талаптарын және банктің операцияларды жүргізудің жалпы ережелері туралы қағидаларды бекітуі қажет. Сонымен қоса келесі құжаттар бойынша сұрақтарды әзірлеп, бекітуі тиіс:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банкте ішкі аудитті жүзеге асыру;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банктегі ішкі аудит қызметтері;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банктегі ішкі несие саясаты;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
төлем қабілеттілік, кірістіліктің ең төменгі деңгейі, активті және пассивті қызметтерге шектеулер, контрпартнерлар бойынша лимиттер;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банк активтері мен пассивтерін басқаруды орындау үшін тартылған тұлғалардың жауапкершілігі мен өкілеттіктері мәселелерін қоса, банк активтері мен пассивтерін басқару стратегиялары және рәсімдері;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банктің бухгалтерлік есеп саясаты;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
қызметкерлік құпияны құрайтын құжаттар, мәліметтер мен ақпараттың, сондай-ақ оны беру, алмасу және сақтау тәртібін айқындау жатады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ақпараттарды қорғаудың ең қолайлы жүйесін қалыптастыру үшін төмендегі іс-шаралар жүзеге асырылуы қажет:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
коммерциялық және қызметкерлік құпияның сақталынуы үшін қажетті жағдаймен қамтамасыз ету;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банк қызметкерлерінің әртүрлі деңгейдегі коммерциялық және қызметкерлік құпияға қол жеткізуін шектейтін жүйені құру;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банк қызметкерлерімен коммерциялық және қызметкерлік құпияны жария етпеу туралы жазбаша хат түрінде келісімге отыру.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктің ішкі аудит қызметі жоғарыда аталған іс-шаралардың орындалуын бақылауды қамтамасыз етуі қажет.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
5 кесте - Банктердегі ішкі аудиттің негізгі қызметтері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ішкі аудиттің негізгі қызметтері
Ішкі аудиттің негізгі қызметтері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банктің банктік және қолданыстағы заңнамада көзделген өзге де қызметті жүргізуін және жүзеге асыруын регламенттейтін ішкі құжаттарды банктің қабылдауын бақылау;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банктің құрылымдық бөлімшелері атқаратын қызметтері мен іс-әрекеттеріне тұрақты жоспарлы және жоспардан тыс тексерулерді ұйымдастыру;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банк қызметкерлерінің қолданыстағы заңнаманың және банктің ішкі құжаттарының талаптарының орындауларын тексеру;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банк қызметінің тәуекелдерін басқарудың және қадағалаудың жүзеге асырылуын бақылау;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банктің құрылымдық бөлімшелері мен жеке қызметкерлердің орындаған тапсырмаларында анықталған кемшіліктер және бұзушылықтар туралы банк басшылығы мен бақылау кеңесін хабардар ету;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банк қызметкерлерінің банк қызметін реттейтін мемлекеттік органдардың жүйесінің сілтемелерін, сонымен қоса банк басқармасының сілтемелері мен өкімдерінің орындалуына бақылау жасау;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банктің коммерциялық және қызметкерлік құпияны құрайтын құжаттарды сақтауға бойынша іс-шаралар қабылдауын бақылау;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
іс-шаралардың нақты тізбесін көрсете отырып, банк басқармасына банктің басқа да құрылымдық қызметкерлердің тапсырмаларында анықталған қателіктер мен бұзушылықтарды құрту бойынша ұсынымдар беру;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банк жұмысының натижелілігін жақсарту және арттыру жөнінде ұсынымдар беру.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ескерту: [6] әдебиет негізінде
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктегі ішкі аудит қызметінің өкілеттіліктеріне келесілер кіреді:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
мерзім бойынша жоспарлы және жоспардан тыс тексерулер жүргізу арқылы банктің құрылымдық бөлімшелері жасайтын жұмыстар мен қызметтердің заңнаманың және банк құжаттарының ережелеріне сәйкестігін анықтау;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банктің нақты қажет құрылымдық бөлімше қызметкерлерінен қызметкерлік құпияны құрайтын қандай да болмасын құжаттаманы, мәліметтер мен ақпаратты алу;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банк құжаттарының банктің саясатына сәйкестігін және ішкі бақылаудың алға қойған мақсаттары мен міндеттерінің сәйкестігіне зерттеу жүргізу;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банктің қандай да болсын ғимаратына еркін әрі бөгетсіз кіру (кіру рұқсаты шектелген ғимараттарға банк басқармасы төрағасының жазбаша рұқсатымен кіру);
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банк қызметкерлері өздеріне берілген міндеттерін бұзған жағдайда, қызметкерлерді өз міндеттерінен жүзеге асырудан шеттету немесе банктің кейбір операцияларын тоқтата тұру қажеттігілігін банк басшылығына хабарлау.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ішкі аудит өзінің қызметінде банктің жарғысын, банктің ішкі бақылау шараларын дайындау және ішкі бақылау қызметі туралы ережелерді басшылыққа алады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ішкі аудит басқармасының және де қызметкерлердің жоғары білімімінің бар болуы, сонымен қатар банк заңнамасын білуі міндет болып табылады, Қызметкерлердің өздерінің орындайтын қызметтеріне сәйкес кәсіби біліктіліктері мен дағдылары болуы қажет. [6]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3 сурет - Банктердегі ішкі аудитті басқару ережелері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ішкі аудит қызметі өз қызметтері бойынша ішкі құжатта көзделген операцияларды атқарудан басқа, банктің бақылаушы кеңесінің алдында атқарған жұмыстары туралы есеп беріп отырады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банк қызметкерлері ішкі аудит қызметкерлеріне төмендегі операциялар туралы ақпарат беруге құқылы:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банк шотына құжатсыз 5 млн теңгеден жоғары қандай да болсын түсімдер (кредит, салым, банктің бағалы қағаздарын сатып алу түрінде, );
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
сомасы 1 миллион теңгеден асатын қолма-қол түрде төленетін кез-келген мәмілелер;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
корпоративтік бағалы қағаздармен жүргізілетін операциялар;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
қаржы құралдарын талап ету құқықтарын құжатсыз негізде қайта рәсімдеу не қайта табыстау;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
күмәнді болып келетін өзге де мәмілелер мен операциялар.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банкте ішкі аудиттің жоқтығы және ішкі аудит жүйесі қызметкерлерінің нақты ереже талаптарын орындамаулары банктің жалпы қаржылық жағдайын бағалауға әсер етеді. [6]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Нақты ережелермен бекітілген талаптар бұзылған жағдайда қаржы нарығын қадағалау және реттеумен айналысатын уәкілетті органдар банктерге қолданыстағы банк заңнамасымен көзделген қатаң шараларды қолдануға құқылы. [6]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сонымен банктегі есептің түрлерінің ерекшеліктерін жинақтап келесі 6 кестеде көретуге болады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6 кесте - Банктегі есеп түрлерінің ерекшеліктері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ерекшеліктері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бухгалтерлік (қаржылық есеп)
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Салық есебі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Басқару есебі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ішкі аудит
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Міндет
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Есеп саясатында анықталады
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Салық есеп саясаты
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Есеп саясатында
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бекітілген ережелерге сәйкес іске асырылады
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Есеп объектілері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
фронт-офис, бэк-офис
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Салықтық міндеттемелер
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қызмет көрсету мен сату бойынша шығыстар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ережелерге сәйкес есеп объектілері тексеріледі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Есеп саясатын-
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
да ашылып көрсетілуі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
қаржылық есептің түсіндірме хатында ашылып көрсетіледі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Салықтар түрлері мен шоттары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Шығыстар түрлері бекітілген жылдық жоспары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
бекітілген жылдық жоспары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Салық объектілері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Салық түрлері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Салық түрлері, есептелуі, декларациялар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Шығыстар ға жатқызылатын салықтар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ережелерге сәйкес
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
салықтар тексеріледі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Есептеме-лер түрлері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қаржылық есептеме
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Салық есептемелері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ішкі есептемелер
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ішкі аудит есеп беруі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Басқаруда-ғы алатын орны
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жеке құрылымдылық бөлімше
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бухгалтерия құрамында
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бухгалтерия құрамында
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жеке құрылымдылық бөлімше, Бөлім басшысы асшысы тексеруді ұйымдастыру мен жүргізуге толық жауапты.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
*ескерту: авторлар құрастырды
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2. ЕУРАЗИЯЛЫҚ БАНК АШЫҚ АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМЫНЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕБІНІҢ ЖАҒДАЙЫ МЕН БОЛАШАҒЫ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.1 Активтер есебі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Еуразиялық банк - Қазақстан Республикасының коммерциялық банкі болып табылады. Банктік қызметтер бойынша түрлі қызметтерді ұсынады. Еуразиялық банктін бас кеңсесі Алматы қаласында орналасқан.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Еуразиялық банк АҚ 1994 жылы Қазақстан Республикасында жабық акционерлік қоғам ретінде қалыптасты. Банк 2003 жылдың 2 қыркүйегінде заңнамаға енгізілген өзгерістер негізінде акционерлік қоғам болып қайта тіркелген болатын. Еуразиялық банк 2007 жылдың 28 желтоқсанында алынған жалпы банк лицензиясы негізінде өзінің қызметін іске асырады. Сонымен қоса, банкте өзінің брокер-дилерлік және де кастодианды қызметін іске асыруға қажет №0401100623 және №0407100189 лицензияларымен қамтамасыз етілген. Банктің негізгі қызметтері депозиттерді тарту, клиент шоттарын жүргізу, несие мен кепілдіктерді беру, кассалық және есеп айырысу қызметтерін көрсету және т.б. болып табылады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Еуразиялық банк АҚ-ның қызметін ҚР-ның Ұлттық Банкі реттейді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2020 жылдың 30 қараша жағдайы бойынша ҚР-сы мен Ресей Федерациясында 17 өңірлік филиалдары және 117 есеп айырысу-кассалық бөлімшелері бар. [7]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2021 жылдың 1 қараша жағдайына сүйенсек Еуразиялық қаржы компаниясы АҚ осы банктің жалғыз 100% қатысу үлесі акционер болып табылады. Банктің соңғы акционерлері Алиджан Ибрагимов (акцияның 33%), Александр Машкевич (акцияның 33%), Патох Шодиев (акцияның 33%) болып табылады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2019 жылдың 24 маусымынан бастап Еуразиялық банкті сандық транформациялау бойынша тәжірибесі зор Валентин Морозов басқарып келе жатыр.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2020 жылдың 20 сәуірінде Moody's Investors Service Еуразиялық банктің рейтингін В2 деңгейінде, соған қоса несие қабілеттілігінің базалық бағасын В3 деңгейінде сақтап қалуға себепші болды. Банктік секторларға және Қазақстан экономикасына жасалған жалпы болжамдардың нашарлауына байланысты ұлттық және шетел валютасындағы банктің ұзақмерзімді операцияларына болжаулар теріс деңгейге дейін төмендеді. 2020 жылдың 19 қазанында Еуразиялық банк тек рейтингтік Moody's Investors Service агенттігімен ынтымақтастықты жалғастыруға шешім қабылдады. [8]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2020 жылы Еуразиялық банк несие қоржынының көлемі бойынша Қазақстан Республикасының екінші деңгейлі банктердің арасында сегізінші орынға ие болды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Еуразиялық банктің өнімдеріне келетін болсақ, 2008 жылдың желтоқсанында Еуразиялық банк және Visa әлемдегі ең бірінші гауһармен және алтын оюмен өрнектелген Visa Infinite Eurasian Diamond Card атты эксклюзивті картасын ұсынған болатын.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2018 жылдың 1 наурызында артық төлемсіз Payda картасы іске қосылды, бұл карта артық төлемсіз бөліп төлеуге мүмкіндік береді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2018 жылдың 1 мамырында Eurasian pay атты сандық әмияны іске қосылды, осы сандық әмиян бойынша клиенттер смартфон арқылы төлемдер жасай алады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Еуразиялық банк АҚ заңды тұлғалар, жеке кәсіпкерлер, шаруашылық қожалықтары, жеке сот орындаушылары, жеке нотариустар мен адвокаттар, кәсіби медиаторлар үшін шоттардың келесідей түрлерін ұсынады:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ұлттық валютадағы ағымдағы шот ҚР-ның аумағында серіктестермен есеп айырысуға, салық және бюджетке төленетін басқа да мәнжетті төлемдерді төлеуге арналған.
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Шетел валютасындағы ағымдағы шот ҚР заңнамасына сәйкес Қазақстан аумағында да, одан тыс жерлерде де шетел валютасында есеп айырысу үшін қажет. Банк валюталық бақылау қызметтерін көрсетеді, оның ішінде - валюталық заңнама мәселелері бойынша консультациялық қызметтер көрсету, паспорттарды, мәмілелерді рәсімдеу және т. б.
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Транзиттік режимдегі ағымдағы шот ақша жинауға және одан әрі клиенттің ағымдағы шотына аударуға арналған. Бұл қызмет Қазақстан аумағында филиалдар мен өкілдіктердің кең желісі бар клиенттер үшін ыңғайлы.
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Эскроу шоты банк шотында ақша сомасын басқа тұлғаның атына депозитке салуға арналған, сондықтан ақша оған тараптар белгілеген шарттар орындалғаннан кейін ғана беріледі.
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жинақ шоты теңгемен және шетел валютасымен бос ақша қаражатын орналастыруға арналған. Банк валюта түріне, салым сомасы мен сақтау мерзіміне байланысты депозиттер бойынша пайыздық мөлшерлемелердің икемді жүйесін қалыптастырды.
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Лимиттелген режимдегі ағымдағы шот. Банк клиент белгілеген смета бойынша ағымдағы шоттар мен оның бөлімшелерінің жай-күйіне мониторинг және бақылау жүргізу бойынша агенттік қызметтер көрсетеді. Филиал шотынан төлемдер клиент бөлген және бекіткен айлық бюджетке сәйкес лимиттелген тәртіппен жүзеге асырылады. Айлық бюджет факсимильдік байланыс арқылы немесе заңды тұлғалар үшін Client's Bank ҚБҚ қашықтықтан қол жеткізу жүйесі арқылы берілуі мүмкін.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Активтер дегеніміз - бұл кәсіпорын болашақта экономикалық пайда күтетін өткен оқиғалардың нәтижесінде компания басқаратын ресурстар.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кез-келген коммерциялық қызмет активтерді сатып алудан басталады. Оған мүліктік және қаржылық инвестициялар кіреді. Олар яғни ғимараттар, жабдықтар, материалдар, құрылыстар, дайын өнімдер, ақшалай қаражат және т.б.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бухгалтерлік баланс кәсіпорын активтерінен басталады және есептің сол жағында көрсетіледі. Олардың мәні - ұйымға пайда әкелу болып табылады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
4 сурет - Активтің негізгі сипаттамалары көрсетілген.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
4 сурет - Активтің негізгі сипаттамалары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кәсіпорынның бүкіл мүлік қоры екіге бөлінеді:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1. Ағымдағы;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2. Айналымнан тыс.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Айналым қаражаты шаруашылық қызметтегі өндіріс процесі үшін қолданылады. Төмендегі 5 және 6 суретте айналым және айналымнан тыс қаражаттар көрсетілген.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
5 сурет - Айналым қаражаттарының түрлері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Айналымнан тыс құралдар тікелей өндіріс процесіне жатпайды, алайда олардың көмегімен кәсіпорын пайда таба алады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6 сурет - Айналымнан тыс активтер көрсетілген
Активтер бөлімі келесі шоттарды қамтиды [19]:
1000 - Ақша
1050 - Корреспондеттік шоттар
1150 - Айналымға шыққанға дейінгі ұлттық валюта банкноталары
1200 - Пайда не шығын бойынша әділ құны негізінде есептелінетін бағалы қағаздар
1250 - Басқа банктегі салымдар
1300 - Өзге банктерге берілген кредиттер
1350 - Бөлімшелермен есеп айырысулар
1400 - Клиентке қойылатын талаптар
1450 - Өзге жиынтық кіріс бойынша әділ құны негізінде есептелінетін бағалы қағаздар
1460 - Кері РЕПО операциялары
1470 - Капитал мен реттелген борышқа инвестициялар
1480 - Амортизацияланған құны негізінде есептелінетін бағалы қағаздар
1490 - Амортизацияланған құны негізінде есептелінетін өзге де қаржы активтері
1550 - Төлем негізінде есеп айырысулар
1600 - Қорлар
1610 - Сатылатын ұзақ мерзімді активтер
1650, 1690 - НҚ және МЕА
1700 - Сыйақы алу негізінде есептелінген кірістер
1790 - Сыйақы және шығындарға алдын-ала төлем жасау
1810 - Есепке алынған комис. кірістер
1830 - Мерзімі өтіп кеткен комис. кірістер
1850 - Өзге де дебиторлар
1880 - Қауіпсіздендірілген активтер
1890 - Қаржы құралдары мен дилинг операциялары негізіндегі талаптар.
Банктер қолданатын ҚЕХС
Банкте немесе басқа да қаржы мекемелерінде ХҚЕС өзгеше болып келеді. Толығырақ айтқанда, стандарттар бірдей, алайда олар сәл өзгеше қолданылады. Қызметі өнімдер мен қызмет көрсетумен байланысты компаниялармен салыстырғанда, банктер негізінен ақшамен жұмыс істейді. Компаниялардың басқа түрлері үшін ақша олардың операциялары үшін байланыстырушы буын болып табылады, ал тауарлар мен қызметтердің көпшілігі ақшаға (қаржылық қызметке) байланысты емес. Басқаша айтсақ банктік шотқа қызмет көрсету сияқты ақщаға байланысты операциялар негізгі бизнес үшін көмекші операциялар болып табылады.
Алайда, кез-келген банктің негізгі өнімі не қызметі - бұл әртүрлі нысандағы ақшамен орындалатын операциялар, яғни:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кредиттік ақша;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Депозиттік ақша;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ақшаның өсуі не азаюы;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ақшамен байланысты қызметтер;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ақшаны пайдалану мүмкіндігі (банктік шоттар, несие карталары және т.б.)
Нәтижесінде банктердің қызметі туралы қаржылық есептілік қарапайым компанияның есептілігінен айтарлықтай ерекшеленеді.
Банктер қолданатын 2 ең негізгі ХҚЕС-ын қарастырамыз.
1. Қаржы құралдары (IFRS 9).
Қаржы құралдары өте күрделі және көптеген тақырыптарды қамтиды.
Тек банктер қаржы құралдарымен соқтыспайды, сонымен қатар кез-келген сауда компаниясында қаржы құралдары бар (сату және есеп айырысу кезінде).
Себебі, банктер көптеген күрделі операцияларға қатысады, күрделі қаржы құралдарының әртүрлі түрлерін шығарады, несие тәуекелдері негізінде клиенттердің түрлі санаттары үшін несиелер жасайды және т.б.
Қаржы құралдары саласында неғұрлым өзекті проблемалар келесілер:
1. 9 ХҚЕС шықаннан кейін пайда болған қаржылық активтердің құнсыздануының жаңа ережелері көптеген маңызды проблемаларды тудырды, әсіресе банктерде.
Қысқаша айтқанда, 9 ХҚЕС қаржы активтерінің құнсыздануын тану үшін күтілетін несиелік шығындардың (ECL) жаңа моделін ұсынды. Банктер қатты зардап шекті.
Неліктен деген сұрақ туындайды.
Компаниялардың басқа түрлерінің көпшілігі қаржы активтерінің құнсыздануы үшін 9 ХҚЕС рұқсат еткен оңайлатылған әдісті пайдалана алады және қаржы құралының қолдану мерзімі ішінде тек күтілетін несиелік шығындар мөлшерінде ғана шығындарды жабуға арналған резервтерді есептей алады.
Бірақ та, банктер өздерінің қаржылық активтерінің ең үлкен тобы - несиелер үшін жеңілдетілген әдісті қолдана алмады.
Банктер шығындарды тану үшін үш сатылы жалпы модельді қолдануы керек.
7 сурет - ХҚЕС 9 - қаржы активтерінің құнсыздауының модельдері көрсетілген.
7 сурет - қаржы активтерінің құнсыздануының үш кезеңдік моделі
Бұл дегеніміз, банктер:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жеке қаржы активтері бірлесіп не жеке басқарылатындығын шешу;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қаржылық активтерді мұқият талдап, әр қаржылық активтің 3 кезеңнің қайсысында жататындығын бағалау;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қаржы активінің сатысына сүйене отырып, банк резервінің мөлшерін қалай есептеу керектігін бағалау тиісті:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
12 айлық күтілетін кредиттік шығыстарға; немесе
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қаржы активінің бүкіл өмір сүру мерзіміде күтілетін несиелік шығыстарға.
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жоғарыда келтірілген есептеуді жүргізу үшін банк бағалау үшін үлкен көлемде мәліметтерді жинау керек:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
12 ай ішінде дефолт ықтималдығы;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
12 айдан кейін дефолт ықтималдығы;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дефолт жағдайында несиелік шығындар.
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктер өздерінің несиелерін әртүрлі портфельдер бойынша бөлуге және кейбір жалпы сипаттамаларға сүйене отырып, әр портфель үшін тиісті ақпаратты бөлек бақылауға мәжбүр болуы мүмкін.
Жоғарыда айтылып кеткендердің бәрі IT-бөлімі, клиент менеджерлері, банктік статистиктер мен талдаушылар және ішкі жүйелерді жаңартуға қатысатын басқа мамандар үшін маңызды міндеттерді атқарады. Осылайша, барлық ақпарат уақытылы және қолайлы сапада қамтамасыз етіледі.
2. Қаржылық есепті ұсыну (IAS 1, IAS 7).
Банктер өздерінің қаржылық жағдайы мен қаржылық көрсеткіштерін басқа компанияларға қарағанда айтарлықтай өзгеше ұсынады. 3 ең негізгі қаржылық есптілікті қарастырамыз.
1 ХҚЕС қаржылық есепті ұсыну стандарты қаржылық жағдай туралы есептің форматын белгілемейді, бірақ та онда қабылданған форматтардың кейбір нысаны келтіріледі.
Есеп нысанына міндетті мақалаларды енгізген кейін қаржылық жағдай туралы есеп 1 ХҚЕС-ке сәйкес келеді.
Егер кез-келген банктің қаржылық жағдайы туралы есепті қарасақ, онда тұрақты активтерден, одан кейін ағымдағы активтерден бастап, капиталға, ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді міндеттемелерге дейін тұрақты компаниялардың әдеттегі балансын көре алмаймыз. Оның орнына ең өтімді активтерден бастап, ең аз өтімдіге дейінгі өтімділікке жеке позициялар тапсырыс беретін позицияларды көре аламыз. Капитал мен міндеттемелердің бір бөлігі активтерге сәйкес келеді - ол өтімділіктің кему тәртібімен ағымдағы міндеттемелерден басталады және үлестік қатысумен аяқталады.
7 кесте - Банк пен қарапайым компанияның қаржылық жағдайы туралы есепті салыстыру
Қарапайым компания
Банк
Активтер
Активтер
Айналымнан тыс активтер
Негізгі құралдар
Материалдық емес активтер
Қауымдасқан компанияларға инвестициялар
Кейінге қалдырылған салық активтері
Айналым активтері
Қорлар
Дебиторлық берешек
Ағымдағы салық активтері
Ақша қаражаты және оның баламалары
Ақша қаражаты және оның баламалары
Сату үшін ұсталатын қаржы активтері
Банктердегі қаражат
Клиенттерге несиелер мен аванстар
PL бойынша әділ құны негізінде бағаланатын қаржылық активтер
OCI бойынша әділ құны негізінде бағаланатын қаржылық активтер
Қауымдасқан компанияларға инвестициялар
Материалдық емес активтер
Негізгі құралдар
Кейінгі қалдырылған салық активтері
Ағымдағы салық активтері
Жиынтығы, активтер
Жиынтығы, активтер
Капитал және міндеттемелер
Капитал және міндеттемелер
Меншікті капитал
Жай акциялар
Бөлінбеген пайда
Капиталдың басқа компоненттері
Ұзақ мерзімді міндеттемелер
Кредиттер мен заемдар
Кейінге қалдырылған салық міндеттемелері
Қысқа мерзімді міндеттемелер
Кредиторлық берешек
Ағымдағы салық міндеттемелері
Міндеттемелер
Шығарылған борыштық бағалы қағаздар
Банктердің қаражаты
Клиенттердің қаражаты
Туынды қаржы міндеттемелері
Кейінге қалдырылған салық міндеттемелері
Міндеттемелер жиыны
Капитал
Жарғылық капитал
Резервтер
Бөлінбеген пайда
Есепті кезеңдегі таза пайда
Жиынтығы, капитал мен міндеттемелер
Жиынтығы, капитал мен міндеттемелер
Бұл айырмашылықтар неден туындады?
Жоғарыда айтылғандай: негізгі айырмашылық банктің ақшамен жұмыс жасауымен байланысты. Банктің қаржылық есептерін қарағанда, қанша ғимарат пен компьютер бар екенін емес, оның қанша ақша мен өтімді активтерге ие екенін білгіміз келеді.
Басқаша айтқанда, активтердің өтімділігі банктік есеп беру үшін өте маңызды болып келеді.
8 кесте - Еуразия банк АҚ-ның 2019 жылғы 31 желтоқсанындағы қаржылық жағдай бойынша бухгалтерлік балансы, мың теңге
Активтер
2019 ж.
2018 ж.
ауытқуы
Ақшалай қаражаттар және олардың эквиваленттері
225,759,408
138,524,123
87,235,285
Өзгерістері кезең ішіндегі пайданын немесе залалдын ішінде көрсетілетін әділ құн негізінде бағаланатын қаржы құралдар
-
1,073,676
-1,073,676
Өзге жиынтық кіріс бойынша әділ құны негізінде ескерілетін қаржылық активтер
103,781,483
173,175,483
69,394,000
Банк шоттары мен депозиттері
5,549,167
5,008,892
540,275
Клиенттерге берілген несиелер
644,788,006
638,009,716
6,778,290
Амортизацияланған құны негізінде есептелінетін инвестициялар
28,843,636
114,454,312
-85,610,676
Ағымдағы салық активтері
529,027
515,809
13,218
НҚ және МЕА
19,747,551
20,529,051
781,500
Қолдану құқығы негізіндегі активтер
3,349,774
-
3,349,774
Кейінгі қалдырылған салық активтері
263,435
223,444
39,991
Өзге де активтер
24,404,278
16,769,937
7,634,341
Барлық активтер
1,057,015,765
1,108,284,443
-51,268,678
Ескерту: [7] әдебиет негізінде
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Топ активтерін 2018 жылдың көрсеткіштерімен салыстырсақ 2019 жылы 4,6%-ға - 1,057 трлн теңгеге дейін төмендеді. Активтердің төмендеу себебі қаржы активтерінің 40,1%-ға, сонымен қатар өзге де активтердің 47,9%-ға азаюы есебінен болды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Еуразиялық банк активтері 2020 жылдың 1-ші тоқсанында 2,4%-ға өсті.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Еуразиялық банк мұнай бағасының төмендеуіне және COVID-19-дың таралуында пайда болған глобалды экономикалық қатерлер аясында оң қаржы көрсеткіштерін көрсетуді жалғастырып келуде. 2020 жылдың 1-ші тоқсанында банк 4 миллиард теңге көлемінде таза кіріске ие болды, аталған көрсеткішті 2019 жылдың көрсеткішімен салыстырсақ 3,5 есеге өскенін байқаймыз. Жинақталған өтімділік банктің клиенттеріне көптеген мүмкіндіктер жасайды, - деп Еуразиялық банк АҚ-ның басқарма төрағасы Валентин Морозов атап өткен болатын.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
9 кесте - Еуразиялық банк АҚ-ның 2020 жылдың наурыз және 2019 жылдың желтоқсан айларының қаржылық көрсеткіштері, миллион теңге
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Еуразиялық банк АҚ-ның активтері 2020 жылдың 1-ші тоқсанында 2019 жылмен салыстырғанла 2,4 пайызға өсіп, 1,084,628,176 триллион теңгені құраған болатын.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кредит қоржыны қаңтар мен наурыз айларының арасында брутто бойынша 0,23 пайызға, яғни 768,7 миллиард теңгеге дейін ұлғайды, нетто бойынша клиенттерге кредиттер 1 пайызға, яғни 652,9 миллиард теңгеге дейін көбейді .
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Өсімді бөлшек кредиттеуде байқауға болады, бөлшек кредиттер 1 пайызға, яғни 542,3 миллиард теңгеге дейін ұлғайды. Автокредиттер портфелі 2019 жылдың соңымен салыстырсақ 2,1 пайызға, 177,4 миллиард теңгеге көбейді. Тұтынушылық несиелер 1,16 пайызға ұлғайып, 342,7 миллиард теңгені құрады. Корпоравтивтік клиенттерге берілген кредиттер 0,9 пайызға, 210 миллиард теңгеге және шағын орта бизнес портфелі 9,8 пайызға, 16,3 миллиард теңгеге дейін төмендеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Экономиканың жалпы нашарлауы NPL коэффициентінің 2019 жылдың соңында 8,64 пайыздан 9,45 пайызға дейін артуына себеп болды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2020 жылдың 1-ші тоқсанындағы таза кірісті 2019 жылдың 1,087 млрд теңгесімен салыстырсақ, жалпы 3,975 миллиард теңгеге дейін жетті. Өсім таза %-дық пайданың көбеюіне және операциялық шығындардың азайюына байланысты болды. Басқа да пайыздық кірістерді есепке алғанда пайыздық кірістер 1-ші тоқсанда 32,7 миллиард теңгеге дейін ұлғайды. Пайыздық шығындар 15,5 миллиард теңгеге дейін жетті, 2019 жылдың 1-ші тоқсанымен салыстырсақ 5,6 пайызға төмен. Қорыта келгенде, таза пайыздық табыс 2020 жылдың 1-ші тоқсанында 17,2 миллиард теңгеге ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тақырыбы: Банктердегі бухгалтерлік есептің ерекшеліктері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
5В050800 - Есеп және аудит мамандығы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
МАЗМҰНЫ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1. Банктердегі бухгалтерлік есепті реттеуі жүйесінің
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.1 Банктердегі есепті ұйымдастырудағы есеп саясатының орны ... ... ... ... ... ... .5
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.2 Екінші деңгейлі банктердегі салық есебі мен басқару есебі ... ... ... ... ... ... ... .8
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.3 Екінші деңгейлі банктердегі ішкі аудиттің мәні мен мақсаты ... ... ... ... ... ... 11
2.Еуразиялық банк Ашық акционерлік қоғамының қаржылық
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
есебінің жағдайы мен болашағы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 17
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.1 Активтер есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.2 Міндеттемелер есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.3 Меншікті капитал есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 32
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3. Қаржылық есептемені дайындауды жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ...38
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3.1 Қаржылық есептеменің көрсеткіштерін бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..38
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3.2 Қаржылық есептемені әзірлеудегі жаңа компьютерлік бағдарламалар ... ... .44
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3.3 Табыстылықты арттыру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...48
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 53
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... 55
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кіріспе
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Өзектілігі. Банктер нарықтық құрылымдар жүйесінің орталық байланыстарының бірін білдіреді. Бұл заңды және жеке тұлғалардың ақшалай қаражаттарын тарту және оларды өз атынан ақылылық, мерзімділік және қайтарымдылық шарттарында орналастыру үшін құрылған ұйымдар болып табылады. [1]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктердегі бухгалтерлік есеп - бұл несиелік мекемелердің міндеттемелері және олардың қозғалысы туралы ақпаратты ақшалай түрде жинау, тіркеу және қорытындылаудың жүйелі жүйесі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктегі бухгалтерлік есептің мақсаты - есеп жұмысының сапасын ұлғайту, банктердің жарғылық қызметін қолайлы тәсілдермен басқаруға керекті ақпараттермен қамтамасыз ету.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банкте жүзеге асырылатын операциялардың негізгі үлесі ақша қаражаттарының қозғалысына, төлемдер мен есеп айырысуларға байланысты операциялар болып табылады. Бұл оларды құжаттауға, құжат айналымын ұйымдастыруға, құжаттарды сақтауға, банктің есебі мен есептілігіне қойылатын арнайы талаптарды алдын-ала анықтайды. Есеп айырысу - кассалық операцияларды жүзеге асыра отырып, банктер экономиканың нақты секторының дамуына үлес қосады. Жоғарыда айтылғандардан біз банктік қызмет маңызды және өзекті тақырып, сонымен қатар практикалық маңызы зор деген қорытындыға келуге болады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазіргі кезде қоғамыздың даму кезеңдерінің қай сатыларын алып қарастыратын болсақ ұйымның дамудың объективті экономикалық заңдылықтарын анықтау үшін бухгалтерлік есеп жұмыстарының дұрыс ұйымдастырылуының маңызы зор. Өйткені бухгалтерлік есепті біз ұйымда есеп тапсыру және экономикалық талдауды қарастыру жұмыстарының орындалуы кезінде керекті ақпаратпен қамтамасыз етеді.Шешімдер қабылдау бухгалтерлік есеп жүйесін ұйымдастыру деңгейіне тікелей байланысты, бірінші кезекте басшысына, кейін пайдаланушыларға ақпарат беруге негізделеген, себебі сапалы ақпараттарды көру үшін тиімді ақпарат пайдаланылуы керек.[3]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Проектінің басты мақсаты - банктердегі есеп жүйесін, оның қолданыстағы заңнамаға сәйкестігін айқындау және ерекшеліктерін ашып көрсетуге бағытталған. Екінші деңгейлі банктердегі салық есебі мен басқару есебіне талдау жүргізу.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дипломдық жобаның міндеттері. Жоғарыда аталған мақсаттарға жету үшін келесі міндеттердің шешімін табуға тиісті:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- банк ұйымның қаржылық-экономикасына сипаттама бере отырып, оның салықтық және басқарушылық есептерін ұйымдастыру ерекшеліктерін қарастыру;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- банктегі активтер, міндеттемелер және капитал есебін зерттеп, оларды тиімді пайдалану жолдарын қарастыру;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- банктегі ішкі аудит, салықтық тексеру мен табыстылықты арттыруға байланысты ұсыныстарды ұсыну.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дипломдық жобаның теориялық базасы. Ұйымдағы қаржылық операцияларын есепке тіркеу Қазақстан Республикасындағы Бухгалтерлік есеп пен Қаржылық есептілік туралы заң негізінде реттеледі. Сондай-ақ Қазақстан Республикасы Ұлттық Банктің Қаулысы және өзге де заңнамалық актілермен,кәсіпорынның есеп саясатымен реттеледі.Көрсетілген заңнамалық база мен ғалымдардың жұмыстары Қазақстан Республикасы статистикасының мәліметтері , ұйымның қаржылық есептілік ақпараттарын дипломдық жобаның теория және әдістеме базасы болып саналады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дипломдық проекттің зерттеу объектісі - Қазақстан Республикасының екінші деңгейлі банк Еуразиялық банк Ашық акционерлік қоғамы .
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зерттеудің теориялық және әдістемелік негізі - ұйымдағы қаржылық нәтижелерінен кірістер қалыптастыру туралы заңнамалық актілер және нормативтік құжаттар болып саналады. Сондай-ақ, әдебиеттер көздерін, қаржылық көрсеткіштер мен рентабельділікті талдау кезінде әдістемелік материалдар қолданылады. Зерттеудің негізі Еуразиялық банк Ашық акционерлік қоғам және осы ұйымның 2017 - 2020 жылдар аралығындағы пайдасын, зияндарын , қаржылық қорытындысы және рентабельділік болып саналады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дипломдық жобаның құрылымы. Дипломдық жоба кіріспе, негізгі үш бөлім, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімі және қосымшалардан құралады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1. БАНКТЕРДЕГІ БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕПТІ РЕТТЕУІ ЖҮЙЕСІНІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.1 Банктердегі есепті ұйымдастырудағы есеп саясатының орны
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктегі бухгалтерлік есеп - материалдық құндылықтарының жағдайы, ақша қаражаттары, несиелер, бағалы қағаздар, құрылған резервтер, кірістер мен шығыстар, қаржылық қорытындылар бойынша ақпаратты жинау, тіркеу және қорытынды жасаудың қатаң ұйымдастырылған реттелген процесі. [1]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бухгалтерлік ақпараттың ішкі пайдаланушылары деп банктің иелері және олардың органдары, банктің атқарушы органдарының, банктің бөлімшелері және олардың басшылары кіреді. Аудиторлар мен ішкі бақылаушылар , ал сыртқы пайдаланушыларға сәйкес - мемлекеттік органдар (Орталық банк, салық және басқа органдар), сыртқы аудитор мен кредиторлар және банк салымшылары.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктегі бухгалтерлік есепті сауатты , тиянақты жүргізу үшін келесі 1 суреттегі негізгі міндеттерді шешуге көмектеседі:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1 сурет - Банктегі бухгалтерлік есептің міндеттері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бухгалтерлік есеп жүйесі банк ұйымының негізі болып табылады. Жақсы дамыған бухгалтерлік есеп жүйесі банк үшін өте маңызды, себебі ол ағымдағы шешімдер қабылдау кезінде қаржы институтына тәуелді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Есеп жүйесі - бұл бухгалтерлік ақпаратты қаржылық ақпаратқа айналдыратын өзара байланысты элементтер жиынтығы.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Есеп жүйесі келесі элементтерді қамтуы мүмкін:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- Бухгалтерлік есеп;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- жұмыс бөлімшелеріндегі есеп;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- филиалдардың есеп бөлімі;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- есепке алу деректерін өңдеу орталығы;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- ішкі аудит бөлімі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасын, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің нормативтік құқықтық актілерін басшылыққа ала отырып, Департамент өз қызметін Банктің ережелеріне, Банк Басқармасының шешімдеріне сәйкес жүзеге асырады.[2]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бухгалтерлік есеп әдісі - бұл банктің шаруашылық қызметін - бақылауды, талдауды және басқаруды жүзеге асыруға мүмкіндік беретін есеп объектілерін ұсыну әдістерінің жиынтығы. Бухгалтерлік есеп әдісі банк бизнесінің толық сипаттамасын беретін анықталған әдістер жүйесінен тұрады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бухгалтерлік есеп әдісінің элементтеріне мыналар кіреді:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
-алғашқы бақылау - құжаттама және тізімдеме;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
-құндық өлшемдер - бағалау және калькуляция;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
-ағымдық топтастыру - шот және екі жақты жазу;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
-банк операциялары туралы ақпаратты жалпылау - бухгалтерлік баланс және қаржылық есеп беру.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банк операциялары бірқатар алдын алу пункттері арқылы тәуекелді, ұрлықты, зиянды және т.б. Осылайша, банктің ішкі құрылымы банктік операциялар бойынша қызметтерді бөлу принципіне байланысты болады. Осыған байланысты банктің ішкі құрылымы екі бөлімге бөлінеді: фронт-офис және бэк-офис.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Фронт-офистің қызметіне мыналар кіреді:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- банктің клиенттерімен, серіктестерімен, жеткізушілерімен операциялар;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- шешім туралы мәліметтерді қарастыру және тіркеу;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- келісімшарттарды дайындау, уақытын ұзартужәне тоқтату;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- несие бойынша банктік қызметке қаражат ұсыну;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- ақша қаражаттарын нарыққа орналастыру;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
-аналитикалық есеп беру және т.б.;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бэк - офистің қызметіне мыналар кіреді:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- тіркелген мәліметтерді тексеру және толықтыру;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- операцияларды растауды бақылау;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
-нұсқаулыққа сәйкес дайындық және төлем;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- есепке алу - есептердің дұрыстығын тексеру;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- пайыздарды есептеу;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- пайыздарды капиталдандыру;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- түзетулер енгізу;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- есеп беру және аударымдар;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- шетел валютасын қайтадан бағалау;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- есептен шығару;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- есептілікті дайындау;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- оперативті талдау жүргізу. [3]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1 кесте - Банк мекемелерінің бухгалтерлік балансы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
АКТИВ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ПАССИВ
I. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Активтер
II. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Міндеттемелер
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.Қолма-қол ақша
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- ұлттық валютада
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- шетел валютасында
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің депозиттері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3.Өзге де банктердегі депозиттер
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
4.Құнды қағаздар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
5.Бағалы металдар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6.Басқа да заңды тұлғалардың капиталдарына инвестициялар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
7. Несиелер мен лизингтер
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
8.Клиенттердің қайтармаған дебиторлық берешек бойынша міндеттемелері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
9.Негізгі құралдар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
10.MEA
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
11. Басқа да активтер
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.Депозиттер (талап етілетін салымдар, мерзімді салымдар, жинақ, депозиттік сертификаттар)
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.ҚРҰБ алдындағы қарыздар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3.Банктік бағалы қағаздар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
4.Өзге де банктер мен ұйымдар алдындағы қарыздар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
5.Халықаралық қаржы ұйымдардың алдындағы қарыздар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6.Төленбеген төлемдер туралы банктің міндеттемелері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
7.Өзге де несиелер.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
8.Басқа міндеттемелер. Міндеттемелер жиынтығы.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ІІІ.Меншікті капитал
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
9. Жарғылық капитал.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
10.Қосымша капитал
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
11.Резервтік капитал
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
12.Негізгі құралдарды қайта бағалау
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
13.Қайта бағалау туралы резервтер
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
14. Бөлінбеген пайда (жабылмаған залал)
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жалпы капитал:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Активтер жиыны
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Пассивтер жиыны
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ескерту: [1] әдебиет негізінде
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бухгалтерлік есеп принциптерінде компанияның есеп саясаты банктің бухгалтерлік есеп қолдану әдісінің жиынтығын , яғни бастапқы бакылау, кұндык тексеру , шаруашылык жэне баска кызметтің фактілерін жинактап корытындылау жолдары.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Есеп саясаты - субъект жетекшілігінің бухгалтерлік есепті жүргізу мен қаржылық есептілікті берушілікті, оларға қойылатын талаптар мен принциптерді негізге ала отырып қолданылатын әдістер жиынтығы. Банктің қабылдаған есеп саясаты - бухгалтерлік есептің маңызды мэселелерінің бірі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Коммерциялык банктің есеп саясатында мыналар корсетіледі:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банктердегі, оның филиалдарындағы және ведомстволық мекемелеріндегі бухгалтерлік есеп шоттарының жоспары;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банктік операцияларды тіркеуге арналған бухгалтерлік кұжат формалары;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
филиалдармен есеп айырысу тапсырыс;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазақстан Республикасының нормаларына қайшы келмейтін жеке есеп операциялардың тәртібі;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
активтер мен міндеттемелерді түгендеу бағалау әдістері;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
құжат айналымының ережелерімен ақпаратты өңдеу технологиясы;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банкішілік операциялардың орындалуын бақылау тәртібі;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
аналитикалық және синтетикалық есеп құжаттарын басып шығару
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
шығару жиілігі мен тәртібі;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
бухгалтерлік есепті ұйымдастыруға байланысты басқандай шешімдер.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сонымен банктегі есеп саясаты дегеніміз бухгалтерлік есепті жүргізу және қаржылық есептілікті ашу үшін олардың қағидаттары мен негіздеріне сәйкес қолданылатын қағидалар жиынтығы.[3]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.2 Екінші деңгейлі банктердегі салық есебі мен басқару есебі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Екінші деңгейлі банктердегі бухгалтерлік есеп және салық есебі қаржылық ресурстар мен мүліктің үнемді пайдалануын бақылау үшін, банктің шығындарын азайтуға негіз болып табылады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Салық есебі - Қазақстан Республикасының салық заңнамасына сәйкес топтастырылған бастапқы құжаттар негізінде салықтар бойынша салық базасын анықтау үшін ақпарат жинау, қорытындылау жүйесі. [4]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Салық есебінің объектілеріне мыналар кіреді:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
-банк мүлігі;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
-міндеттемелері;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
-банктік және шаруышылық операциялар;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
-бағалы қағаздар бойынша жүргізілген операциялар.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктердегі салық есебінің деректері - салық объектілері туралы ақпаратты топтастыратын салықтық есепке алу регистрлерінде, анықтамаларында көрсетілетін, есепке алу объектісін анықтайтын көрсеткіштердің мәні туралы ақпарат.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Төмендегі 2 кестеде банктегі салық есебінің негіздері келтірілген.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2 кесте - Банктегі салық есебінің негіздері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бастапқы есеп құжаттарының деректері;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бухгалтерлік есеп деректері;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Аналитикалық салық тіркелімдерінен алынған мәліметтер;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Салық базасының есептеу деректері.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ескерту: [4] әдебиет негізінде
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Салық салу тіркелімдері - есепті кезеңдегі салықтық есепке алу деректерін жүйелеу бойынша салықтық есепке алу тіркелімдері көрсеткіштерінің жиынтығы. [4]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3 кесте - Салық салу тіркелімдері
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Синтетикалық салық тіркелімдері;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Объектінің мемлекеттік есепке алу тіркелімдері;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Аналитикалық салық тіркелімдері;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жауапты тұлғалардың анықтамалары.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ескерту: [4] әдебиет негізінде
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Салық төлеуші - банктер талдамалық есепте көрсету негізінде банк қызметін жүзеге асырудан алынған кірістер мен шығыстардың салықтық есебін жүргізеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Салық есебі салық төлеушінің қызметімен және қаржылық жағдайына байланысты операциялардың анықтылығын қамтамасыз етеді. Салық есебінің қажеттілігі бухгалтерлік есеп жүйесінің салықтық базасын айқындауға жеткіліксіздігімен анықталды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктер келесі салықтарды төлейді: корпоративтік және жеке табыс салығы, әлеуметтік салық, мүлік салығы және қосылған құн салығы.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сонымен банктегі салық есебінің ерекшеліктері:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ағымдағы есеп беру кезеңінде аванстық төлемдер жүргізілген болашақ есеп беру кезеңдеріне байланысты кәсіпкерлік және басқа операциялар бойынша кірістер мен шығыстарды бөлек есепке алу;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
салық төлеуші төлеген корреспонденттік қатынастар қызметтері үшін комиссиялық сыйақы түріндегі кірістерді есепке алу, есеп айырысу-кассалық қызмет көрсету шығындары;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
бағалы металдардың баланстық құнының өзгеруі кезінде қайта бағалаудан туындайтын оң (теріс) айырмашылықтардың сомаларын есепке алу;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
бағалы тастарды сатып алуға және сатуға байланысты операциялар бойынша кірістер мен шығыстарды есепке алу.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Басқару есебі - бұл басқару шешімдерін қабылдауға қажетті банктің және оның ішкі құрылымдық бөлімшелерінің экономикалық қызметі туралы ақпаратты жинау, тіркеу, жалпылау және ұсынудың реттелген жүйесі. [5]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктегі басқару есебінің негізгі мақсаты банк басшылығына кәсіпорынның экономикалық жұмыс істеуінің нақты, жоспарлы және болжамды көрсеткіштері туралы ақпараттың толық кешенін ұйымдастыру.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктегі басқарушылық есеп жүйесін құру барлық деңгейдегі менеджерлерді ақпаратпен қамтамасыз ететін процедуралардың жиынтығынан тұрады. Басқару есебінің бухгалтерлік және салықтық есепке алудан айырмашылығы ақша түрінде де, заттай түрде де деректер жасалады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
4 кесте - Банктегі басқару есебінің құрылымы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сипаттамасы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Басқару есебі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мақсаты
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жоспарлау, талдау және бақылау мақсатында ішкі пайдалану үшін ақпарат дайындау
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қолданушы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Басқарушылық шешімдер қабылдайтын банк қызметкерлері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Уақыт бойынша бағдарлау
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қызметтің нақты нәтижелері және перспективалық жоспарлар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ақпаратты ұсыну
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қажет болған жағдайда, әдетте белгілі бір жиілікпен жиналып, беріледі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Есеп көлемі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жекелеген аспектілер туралы немесе тұтастай банктің барлық қызметі туралы ақпарат
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Нақтылау деңгейі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жалпы қызметті көрсететін жиынтық көрсеткіштер де, әрбір орындалған немесе жоспарланған операция туралы деректер де қолданылады
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дәлдік дәрежесі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Деректердің абсолютті дәлділігі есептің тиімділігін арттыру немесе оларды дайындаудың күрделілігін азайтады
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Есеп жүргізу принциптері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Нақты міндетке байланысты кез келген қолданыстағы есепке алу ережелері қолданылады
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Есеп формасы және құрамы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ағымдағы қажеттіліктерге байланысты еркін және икемді өзгеретін нысандар мен есептер құрамы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ескерту: [5] әдебиет негізінде
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Басқару есебі өз кезегінде келесі төрт компонентті біріктіреді:
1. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Операциялық есеп- банктің шаруашылық және бизнес операцияларының мәмілелер журналы, шарттар мен келісімшарттар, сондай- ақ олар бойынша жоспарлы және нақты төлемдер түрінде есепке алу.
2. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Позициялық есеп- позицияларды есептеу және активтер мен пассивтер бойынша ағымдағы позициялар, белгілі бір кезеңдегі кірістер мен шығыстар операцияларын есепке алу.
3. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қаржылық жоспарлау- операциялық және позициялық есепке алу деректері негізінде есептік тіркелімдер бойынша жоспарлы кірістер мен шығыстар.
4. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қаржылық талдау- позициялық есепке алу және қаржылық жоспарлау нәтижелерін пайдаланып, қаржылық көрсеткіштерді есептеу.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктік басқару есебінің нәтижелері:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банк бойынша және оның бөлімшелері бойынша да жоспарланған және нақты кірістер мен шығыстар туралы деректер;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банк бойынша активтер мен пассивтердің құрылымы;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ақша қаражаттарының, кредиторлық және дебиторлық берешектің қозғалысы туралы мәліметтер;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
клиенттік база бойынша деректер (клиенттердің шоттарындағы қаражат көлемі);
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банк бөлімшелерінің қызметін салыстыра отырып, бөлімшелік желі туралы ақпарат;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
орындалған шаруашылық және бизнес операциялар туралы мәліметтер.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сонымен банктегі басқару есебінің ерекшеліктеріне банктердің өнімдері (несиелер, депозиттер, банктік карталар, валюталық операциялар) және банктің кірістілігін көрсететін бизнес-процестер кіреді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.3 Екінші деңгейлі банктердегі ішкі аудиттің мәні мен мақсаты
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктегі ішкі аудиттің негізгі мақсаты - банк қызметкерлерінің кәсіби қызмет заңнамалары мен стандарттарын сақтау бойынша бақылау шараларын ұйымдастыру. Банктегі ішкі аудит банк жүргізетін қызметтерінің ауқымы мен сипаты негізінде сенімділіктің қажетті деңгейін қамтамасыз етеді. Банк операцияларының тәуекелдерін азайту негізінде банктің және оның клиенттері мен кредиторларының заңды мүдделерін қорғайды. [2]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктегі ішкі аудит жүйесі төмендегі мақсаттарды жүзеге асыру үшін қолданылады:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банк қызметінің қаржылық және операциялық қолайлылығы, олар банк активтерін басқарудың табыстылығы мен тиімділігін тексеруді, сонымен қатар шығындардың ықтималдығын анықтауды көздейді;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
қаржылық және басқарушылық ақпараттың толықтылығы, сенімділігі және уақыттылығы. Олар дұрыс және де сапалы қаржылық есептіліктің жасалуын және банк шешім қабылдағанда пайдаланатын басқа да қаржылық құжаттарды тексеруді мақсат етеді;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ҚР заңнамасының талаптарын сақтау банк уәкілетті органдардың нормативті-құқықтық акт негізінде, банктің рәсімдері және ішкі саясатын айқындайтын құжат талаптарының сақталуын тексеруді көздейді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ішкі аудит қызметінің міндеттеріне келесі мәселелерді қарастыру және де талқылау кіреді:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ішкі бақылау жүйесінің жұмыс істеуі;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ішкі аудит жүйесінің қызметі туралы басшылық кеңесіне есептілікті дайындау;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
менеджментке және де сыртқы пайдаланушыларға ұсынылатын қаржылық ақпараттың дұрыстығы мен нақтылығы;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ішкі және сыртқы аудиторлармен анықталған бухгалтерлік есепте немесе ішкі аудиттегі кез келген кемшіліктер.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктер ішкі аудитті жүргізгенде нақты ережелер талаптарын, қаржы нарығы мен ұйымдарының реттеу мен қадағалау туралы уәкілетті органдардың нормативті-құқықтық актілерінінің талаптарын ескерулері қажет. [6]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2 сурет - Ішкі аудит жүйесі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
* ескерту: [3] әдебиет негізінде
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктегі ішкі аудит төмендегілерге бақылауды жүргізу үшін құрылады:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банктің қызметтерді қолданыстағы заңнаманың талаптарына, оның саясатына және де банктің үәкілетті органдары бекіткен нормативті-құқықтық актілер негізінде жүргізіліп жүргенін бақылау үшің;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банктің қолданыстағы заңнама талаптарын орындап жатқанын бақылау үшін;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
қолданыстағы заңнамада көзделген есепке алу мен есептіліктегі жүргізілген банктік және басқа да қызметтердің дұрыстығын, нақтылығын, уақыттылығын және толықтылығын бақылау үшін;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банктегі активтер мен пассивтерді басқарудың тиімді жүйесінің қалыптастырылуын бақылау үшін;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банк қызметінің тәуекелдерін басқару және де оларды барынша минимизациялау мониторингінің жүргізіліп жатқанын бақылау үшін;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
заңсыз жолмен алынған кірістердің тоқтатылуын бақылау үшін.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банкте тиімді әрі қолайлы ішкі бақылау жүйесін қамтамасыз ету үшін төмендегі шарттар орындалу қажет:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
шоғырландырылған негізде (еншілес банктерді, филиалдарды, өкілдіктерді қосқанда) ішкі аудитті жүзеге асыруға жол беретін жүйені қалыптастыру;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ішкі бақылауды реттеуге көмектесетін банктің ішкі құжаттарын әзірлеу мен бекіту;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ішкі бақылау мақсаттарына және де бухгалтерлік есептің стандарттарына сай келетін бухгалтерлік есепті ұйымдастыру;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
тәуекелдерді басқару мен оларды төмендету жүйесін ұйымдастыру және қалыптастыру, және де оның негізінде қызметкерлік шаралар жоспарын дайындау;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
әр түрлі деңгейдегі ақпараттарды алу және олармен бөлісуге шектеу жасау.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктегі ішкі аудитті қажетті құқықтық реттеу негізінде уәкілетті органдар банктің ішкі талаптарын және банктің операцияларды жүргізудің жалпы ережелері туралы қағидаларды бекітуі қажет. Сонымен қоса келесі құжаттар бойынша сұрақтарды әзірлеп, бекітуі тиіс:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банкте ішкі аудитті жүзеге асыру;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банктегі ішкі аудит қызметтері;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банктегі ішкі несие саясаты;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
төлем қабілеттілік, кірістіліктің ең төменгі деңгейі, активті және пассивті қызметтерге шектеулер, контрпартнерлар бойынша лимиттер;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банк активтері мен пассивтерін басқаруды орындау үшін тартылған тұлғалардың жауапкершілігі мен өкілеттіктері мәселелерін қоса, банк активтері мен пассивтерін басқару стратегиялары және рәсімдері;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банктің бухгалтерлік есеп саясаты;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
қызметкерлік құпияны құрайтын құжаттар, мәліметтер мен ақпараттың, сондай-ақ оны беру, алмасу және сақтау тәртібін айқындау жатады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ақпараттарды қорғаудың ең қолайлы жүйесін қалыптастыру үшін төмендегі іс-шаралар жүзеге асырылуы қажет:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
коммерциялық және қызметкерлік құпияның сақталынуы үшін қажетті жағдаймен қамтамасыз ету;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банк қызметкерлерінің әртүрлі деңгейдегі коммерциялық және қызметкерлік құпияға қол жеткізуін шектейтін жүйені құру;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банк қызметкерлерімен коммерциялық және қызметкерлік құпияны жария етпеу туралы жазбаша хат түрінде келісімге отыру.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктің ішкі аудит қызметі жоғарыда аталған іс-шаралардың орындалуын бақылауды қамтамасыз етуі қажет.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
5 кесте - Банктердегі ішкі аудиттің негізгі қызметтері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ішкі аудиттің негізгі қызметтері
Ішкі аудиттің негізгі қызметтері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банктің банктік және қолданыстағы заңнамада көзделген өзге де қызметті жүргізуін және жүзеге асыруын регламенттейтін ішкі құжаттарды банктің қабылдауын бақылау;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банктің құрылымдық бөлімшелері атқаратын қызметтері мен іс-әрекеттеріне тұрақты жоспарлы және жоспардан тыс тексерулерді ұйымдастыру;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банк қызметкерлерінің қолданыстағы заңнаманың және банктің ішкі құжаттарының талаптарының орындауларын тексеру;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банк қызметінің тәуекелдерін басқарудың және қадағалаудың жүзеге асырылуын бақылау;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банктің құрылымдық бөлімшелері мен жеке қызметкерлердің орындаған тапсырмаларында анықталған кемшіліктер және бұзушылықтар туралы банк басшылығы мен бақылау кеңесін хабардар ету;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банк қызметкерлерінің банк қызметін реттейтін мемлекеттік органдардың жүйесінің сілтемелерін, сонымен қоса банк басқармасының сілтемелері мен өкімдерінің орындалуына бақылау жасау;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банктің коммерциялық және қызметкерлік құпияны құрайтын құжаттарды сақтауға бойынша іс-шаралар қабылдауын бақылау;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
іс-шаралардың нақты тізбесін көрсете отырып, банк басқармасына банктің басқа да құрылымдық қызметкерлердің тапсырмаларында анықталған қателіктер мен бұзушылықтарды құрту бойынша ұсынымдар беру;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банк жұмысының натижелілігін жақсарту және арттыру жөнінде ұсынымдар беру.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ескерту: [6] әдебиет негізінде
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктегі ішкі аудит қызметінің өкілеттіліктеріне келесілер кіреді:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
мерзім бойынша жоспарлы және жоспардан тыс тексерулер жүргізу арқылы банктің құрылымдық бөлімшелері жасайтын жұмыстар мен қызметтердің заңнаманың және банк құжаттарының ережелеріне сәйкестігін анықтау;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банктің нақты қажет құрылымдық бөлімше қызметкерлерінен қызметкерлік құпияны құрайтын қандай да болмасын құжаттаманы, мәліметтер мен ақпаратты алу;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банк құжаттарының банктің саясатына сәйкестігін және ішкі бақылаудың алға қойған мақсаттары мен міндеттерінің сәйкестігіне зерттеу жүргізу;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банктің қандай да болсын ғимаратына еркін әрі бөгетсіз кіру (кіру рұқсаты шектелген ғимараттарға банк басқармасы төрағасының жазбаша рұқсатымен кіру);
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банк қызметкерлері өздеріне берілген міндеттерін бұзған жағдайда, қызметкерлерді өз міндеттерінен жүзеге асырудан шеттету немесе банктің кейбір операцияларын тоқтата тұру қажеттігілігін банк басшылығына хабарлау.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ішкі аудит өзінің қызметінде банктің жарғысын, банктің ішкі бақылау шараларын дайындау және ішкі бақылау қызметі туралы ережелерді басшылыққа алады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ішкі аудит басқармасының және де қызметкерлердің жоғары білімімінің бар болуы, сонымен қатар банк заңнамасын білуі міндет болып табылады, Қызметкерлердің өздерінің орындайтын қызметтеріне сәйкес кәсіби біліктіліктері мен дағдылары болуы қажет. [6]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3 сурет - Банктердегі ішкі аудитті басқару ережелері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ішкі аудит қызметі өз қызметтері бойынша ішкі құжатта көзделген операцияларды атқарудан басқа, банктің бақылаушы кеңесінің алдында атқарған жұмыстары туралы есеп беріп отырады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банк қызметкерлері ішкі аудит қызметкерлеріне төмендегі операциялар туралы ақпарат беруге құқылы:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
банк шотына құжатсыз 5 млн теңгеден жоғары қандай да болсын түсімдер (кредит, салым, банктің бағалы қағаздарын сатып алу түрінде, );
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
сомасы 1 миллион теңгеден асатын қолма-қол түрде төленетін кез-келген мәмілелер;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
корпоративтік бағалы қағаздармен жүргізілетін операциялар;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
қаржы құралдарын талап ету құқықтарын құжатсыз негізде қайта рәсімдеу не қайта табыстау;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
күмәнді болып келетін өзге де мәмілелер мен операциялар.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банкте ішкі аудиттің жоқтығы және ішкі аудит жүйесі қызметкерлерінің нақты ереже талаптарын орындамаулары банктің жалпы қаржылық жағдайын бағалауға әсер етеді. [6]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Нақты ережелермен бекітілген талаптар бұзылған жағдайда қаржы нарығын қадағалау және реттеумен айналысатын уәкілетті органдар банктерге қолданыстағы банк заңнамасымен көзделген қатаң шараларды қолдануға құқылы. [6]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сонымен банктегі есептің түрлерінің ерекшеліктерін жинақтап келесі 6 кестеде көретуге болады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6 кесте - Банктегі есеп түрлерінің ерекшеліктері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ерекшеліктері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бухгалтерлік (қаржылық есеп)
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Салық есебі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Басқару есебі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ішкі аудит
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Міндет
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Есеп саясатында анықталады
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Салық есеп саясаты
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Есеп саясатында
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бекітілген ережелерге сәйкес іске асырылады
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Есеп объектілері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
фронт-офис, бэк-офис
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Салықтық міндеттемелер
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қызмет көрсету мен сату бойынша шығыстар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ережелерге сәйкес есеп объектілері тексеріледі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Есеп саясатын-
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
да ашылып көрсетілуі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
қаржылық есептің түсіндірме хатында ашылып көрсетіледі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Салықтар түрлері мен шоттары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Шығыстар түрлері бекітілген жылдық жоспары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
бекітілген жылдық жоспары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Салық объектілері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Салық түрлері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Салық түрлері, есептелуі, декларациялар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Шығыстар ға жатқызылатын салықтар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ережелерге сәйкес
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
салықтар тексеріледі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Есептеме-лер түрлері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қаржылық есептеме
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Салық есептемелері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ішкі есептемелер
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ішкі аудит есеп беруі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Басқаруда-ғы алатын орны
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жеке құрылымдылық бөлімше
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бухгалтерия құрамында
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бухгалтерия құрамында
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жеке құрылымдылық бөлімше, Бөлім басшысы асшысы тексеруді ұйымдастыру мен жүргізуге толық жауапты.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
*ескерту: авторлар құрастырды
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2. ЕУРАЗИЯЛЫҚ БАНК АШЫҚ АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМЫНЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕБІНІҢ ЖАҒДАЙЫ МЕН БОЛАШАҒЫ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.1 Активтер есебі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Еуразиялық банк - Қазақстан Республикасының коммерциялық банкі болып табылады. Банктік қызметтер бойынша түрлі қызметтерді ұсынады. Еуразиялық банктін бас кеңсесі Алматы қаласында орналасқан.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Еуразиялық банк АҚ 1994 жылы Қазақстан Республикасында жабық акционерлік қоғам ретінде қалыптасты. Банк 2003 жылдың 2 қыркүйегінде заңнамаға енгізілген өзгерістер негізінде акционерлік қоғам болып қайта тіркелген болатын. Еуразиялық банк 2007 жылдың 28 желтоқсанында алынған жалпы банк лицензиясы негізінде өзінің қызметін іске асырады. Сонымен қоса, банкте өзінің брокер-дилерлік және де кастодианды қызметін іске асыруға қажет №0401100623 және №0407100189 лицензияларымен қамтамасыз етілген. Банктің негізгі қызметтері депозиттерді тарту, клиент шоттарын жүргізу, несие мен кепілдіктерді беру, кассалық және есеп айырысу қызметтерін көрсету және т.б. болып табылады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Еуразиялық банк АҚ-ның қызметін ҚР-ның Ұлттық Банкі реттейді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2020 жылдың 30 қараша жағдайы бойынша ҚР-сы мен Ресей Федерациясында 17 өңірлік филиалдары және 117 есеп айырысу-кассалық бөлімшелері бар. [7]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2021 жылдың 1 қараша жағдайына сүйенсек Еуразиялық қаржы компаниясы АҚ осы банктің жалғыз 100% қатысу үлесі акционер болып табылады. Банктің соңғы акционерлері Алиджан Ибрагимов (акцияның 33%), Александр Машкевич (акцияның 33%), Патох Шодиев (акцияның 33%) болып табылады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2019 жылдың 24 маусымынан бастап Еуразиялық банкті сандық транформациялау бойынша тәжірибесі зор Валентин Морозов басқарып келе жатыр.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2020 жылдың 20 сәуірінде Moody's Investors Service Еуразиялық банктің рейтингін В2 деңгейінде, соған қоса несие қабілеттілігінің базалық бағасын В3 деңгейінде сақтап қалуға себепші болды. Банктік секторларға және Қазақстан экономикасына жасалған жалпы болжамдардың нашарлауына байланысты ұлттық және шетел валютасындағы банктің ұзақмерзімді операцияларына болжаулар теріс деңгейге дейін төмендеді. 2020 жылдың 19 қазанында Еуразиялық банк тек рейтингтік Moody's Investors Service агенттігімен ынтымақтастықты жалғастыруға шешім қабылдады. [8]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2020 жылы Еуразиялық банк несие қоржынының көлемі бойынша Қазақстан Республикасының екінші деңгейлі банктердің арасында сегізінші орынға ие болды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Еуразиялық банктің өнімдеріне келетін болсақ, 2008 жылдың желтоқсанында Еуразиялық банк және Visa әлемдегі ең бірінші гауһармен және алтын оюмен өрнектелген Visa Infinite Eurasian Diamond Card атты эксклюзивті картасын ұсынған болатын.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2018 жылдың 1 наурызында артық төлемсіз Payda картасы іске қосылды, бұл карта артық төлемсіз бөліп төлеуге мүмкіндік береді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2018 жылдың 1 мамырында Eurasian pay атты сандық әмияны іске қосылды, осы сандық әмиян бойынша клиенттер смартфон арқылы төлемдер жасай алады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Еуразиялық банк АҚ заңды тұлғалар, жеке кәсіпкерлер, шаруашылық қожалықтары, жеке сот орындаушылары, жеке нотариустар мен адвокаттар, кәсіби медиаторлар үшін шоттардың келесідей түрлерін ұсынады:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ұлттық валютадағы ағымдағы шот ҚР-ның аумағында серіктестермен есеп айырысуға, салық және бюджетке төленетін басқа да мәнжетті төлемдерді төлеуге арналған.
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Шетел валютасындағы ағымдағы шот ҚР заңнамасына сәйкес Қазақстан аумағында да, одан тыс жерлерде де шетел валютасында есеп айырысу үшін қажет. Банк валюталық бақылау қызметтерін көрсетеді, оның ішінде - валюталық заңнама мәселелері бойынша консультациялық қызметтер көрсету, паспорттарды, мәмілелерді рәсімдеу және т. б.
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Транзиттік режимдегі ағымдағы шот ақша жинауға және одан әрі клиенттің ағымдағы шотына аударуға арналған. Бұл қызмет Қазақстан аумағында филиалдар мен өкілдіктердің кең желісі бар клиенттер үшін ыңғайлы.
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Эскроу шоты банк шотында ақша сомасын басқа тұлғаның атына депозитке салуға арналған, сондықтан ақша оған тараптар белгілеген шарттар орындалғаннан кейін ғана беріледі.
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жинақ шоты теңгемен және шетел валютасымен бос ақша қаражатын орналастыруға арналған. Банк валюта түріне, салым сомасы мен сақтау мерзіміне байланысты депозиттер бойынша пайыздық мөлшерлемелердің икемді жүйесін қалыптастырды.
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Лимиттелген режимдегі ағымдағы шот. Банк клиент белгілеген смета бойынша ағымдағы шоттар мен оның бөлімшелерінің жай-күйіне мониторинг және бақылау жүргізу бойынша агенттік қызметтер көрсетеді. Филиал шотынан төлемдер клиент бөлген және бекіткен айлық бюджетке сәйкес лимиттелген тәртіппен жүзеге асырылады. Айлық бюджет факсимильдік байланыс арқылы немесе заңды тұлғалар үшін Client's Bank ҚБҚ қашықтықтан қол жеткізу жүйесі арқылы берілуі мүмкін.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Активтер дегеніміз - бұл кәсіпорын болашақта экономикалық пайда күтетін өткен оқиғалардың нәтижесінде компания басқаратын ресурстар.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кез-келген коммерциялық қызмет активтерді сатып алудан басталады. Оған мүліктік және қаржылық инвестициялар кіреді. Олар яғни ғимараттар, жабдықтар, материалдар, құрылыстар, дайын өнімдер, ақшалай қаражат және т.б.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бухгалтерлік баланс кәсіпорын активтерінен басталады және есептің сол жағында көрсетіледі. Олардың мәні - ұйымға пайда әкелу болып табылады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
4 сурет - Активтің негізгі сипаттамалары көрсетілген.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
4 сурет - Активтің негізгі сипаттамалары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кәсіпорынның бүкіл мүлік қоры екіге бөлінеді:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1. Ағымдағы;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2. Айналымнан тыс.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Айналым қаражаты шаруашылық қызметтегі өндіріс процесі үшін қолданылады. Төмендегі 5 және 6 суретте айналым және айналымнан тыс қаражаттар көрсетілген.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
5 сурет - Айналым қаражаттарының түрлері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Айналымнан тыс құралдар тікелей өндіріс процесіне жатпайды, алайда олардың көмегімен кәсіпорын пайда таба алады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6 сурет - Айналымнан тыс активтер көрсетілген
Активтер бөлімі келесі шоттарды қамтиды [19]:
1000 - Ақша
1050 - Корреспондеттік шоттар
1150 - Айналымға шыққанға дейінгі ұлттық валюта банкноталары
1200 - Пайда не шығын бойынша әділ құны негізінде есептелінетін бағалы қағаздар
1250 - Басқа банктегі салымдар
1300 - Өзге банктерге берілген кредиттер
1350 - Бөлімшелермен есеп айырысулар
1400 - Клиентке қойылатын талаптар
1450 - Өзге жиынтық кіріс бойынша әділ құны негізінде есептелінетін бағалы қағаздар
1460 - Кері РЕПО операциялары
1470 - Капитал мен реттелген борышқа инвестициялар
1480 - Амортизацияланған құны негізінде есептелінетін бағалы қағаздар
1490 - Амортизацияланған құны негізінде есептелінетін өзге де қаржы активтері
1550 - Төлем негізінде есеп айырысулар
1600 - Қорлар
1610 - Сатылатын ұзақ мерзімді активтер
1650, 1690 - НҚ және МЕА
1700 - Сыйақы алу негізінде есептелінген кірістер
1790 - Сыйақы және шығындарға алдын-ала төлем жасау
1810 - Есепке алынған комис. кірістер
1830 - Мерзімі өтіп кеткен комис. кірістер
1850 - Өзге де дебиторлар
1880 - Қауіпсіздендірілген активтер
1890 - Қаржы құралдары мен дилинг операциялары негізіндегі талаптар.
Банктер қолданатын ҚЕХС
Банкте немесе басқа да қаржы мекемелерінде ХҚЕС өзгеше болып келеді. Толығырақ айтқанда, стандарттар бірдей, алайда олар сәл өзгеше қолданылады. Қызметі өнімдер мен қызмет көрсетумен байланысты компаниялармен салыстырғанда, банктер негізінен ақшамен жұмыс істейді. Компаниялардың басқа түрлері үшін ақша олардың операциялары үшін байланыстырушы буын болып табылады, ал тауарлар мен қызметтердің көпшілігі ақшаға (қаржылық қызметке) байланысты емес. Басқаша айтсақ банктік шотқа қызмет көрсету сияқты ақщаға байланысты операциялар негізгі бизнес үшін көмекші операциялар болып табылады.
Алайда, кез-келген банктің негізгі өнімі не қызметі - бұл әртүрлі нысандағы ақшамен орындалатын операциялар, яғни:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кредиттік ақша;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Депозиттік ақша;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ақшаның өсуі не азаюы;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ақшамен байланысты қызметтер;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ақшаны пайдалану мүмкіндігі (банктік шоттар, несие карталары және т.б.)
Нәтижесінде банктердің қызметі туралы қаржылық есептілік қарапайым компанияның есептілігінен айтарлықтай ерекшеленеді.
Банктер қолданатын 2 ең негізгі ХҚЕС-ын қарастырамыз.
1. Қаржы құралдары (IFRS 9).
Қаржы құралдары өте күрделі және көптеген тақырыптарды қамтиды.
Тек банктер қаржы құралдарымен соқтыспайды, сонымен қатар кез-келген сауда компаниясында қаржы құралдары бар (сату және есеп айырысу кезінде).
Себебі, банктер көптеген күрделі операцияларға қатысады, күрделі қаржы құралдарының әртүрлі түрлерін шығарады, несие тәуекелдері негізінде клиенттердің түрлі санаттары үшін несиелер жасайды және т.б.
Қаржы құралдары саласында неғұрлым өзекті проблемалар келесілер:
1. 9 ХҚЕС шықаннан кейін пайда болған қаржылық активтердің құнсыздануының жаңа ережелері көптеген маңызды проблемаларды тудырды, әсіресе банктерде.
Қысқаша айтқанда, 9 ХҚЕС қаржы активтерінің құнсыздануын тану үшін күтілетін несиелік шығындардың (ECL) жаңа моделін ұсынды. Банктер қатты зардап шекті.
Неліктен деген сұрақ туындайды.
Компаниялардың басқа түрлерінің көпшілігі қаржы активтерінің құнсыздануы үшін 9 ХҚЕС рұқсат еткен оңайлатылған әдісті пайдалана алады және қаржы құралының қолдану мерзімі ішінде тек күтілетін несиелік шығындар мөлшерінде ғана шығындарды жабуға арналған резервтерді есептей алады.
Бірақ та, банктер өздерінің қаржылық активтерінің ең үлкен тобы - несиелер үшін жеңілдетілген әдісті қолдана алмады.
Банктер шығындарды тану үшін үш сатылы жалпы модельді қолдануы керек.
7 сурет - ХҚЕС 9 - қаржы активтерінің құнсыздауының модельдері көрсетілген.
7 сурет - қаржы активтерінің құнсыздануының үш кезеңдік моделі
Бұл дегеніміз, банктер:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жеке қаржы активтері бірлесіп не жеке басқарылатындығын шешу;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қаржылық активтерді мұқият талдап, әр қаржылық активтің 3 кезеңнің қайсысында жататындығын бағалау;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қаржы активінің сатысына сүйене отырып, банк резервінің мөлшерін қалай есептеу керектігін бағалау тиісті:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
12 айлық күтілетін кредиттік шығыстарға; немесе
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қаржы активінің бүкіл өмір сүру мерзіміде күтілетін несиелік шығыстарға.
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жоғарыда келтірілген есептеуді жүргізу үшін банк бағалау үшін үлкен көлемде мәліметтерді жинау керек:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
12 ай ішінде дефолт ықтималдығы;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
12 айдан кейін дефолт ықтималдығы;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дефолт жағдайында несиелік шығындар.
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банктер өздерінің несиелерін әртүрлі портфельдер бойынша бөлуге және кейбір жалпы сипаттамаларға сүйене отырып, әр портфель үшін тиісті ақпаратты бөлек бақылауға мәжбүр болуы мүмкін.
Жоғарыда айтылып кеткендердің бәрі IT-бөлімі, клиент менеджерлері, банктік статистиктер мен талдаушылар және ішкі жүйелерді жаңартуға қатысатын басқа мамандар үшін маңызды міндеттерді атқарады. Осылайша, барлық ақпарат уақытылы және қолайлы сапада қамтамасыз етіледі.
2. Қаржылық есепті ұсыну (IAS 1, IAS 7).
Банктер өздерінің қаржылық жағдайы мен қаржылық көрсеткіштерін басқа компанияларға қарағанда айтарлықтай өзгеше ұсынады. 3 ең негізгі қаржылық есптілікті қарастырамыз.
1 ХҚЕС қаржылық есепті ұсыну стандарты қаржылық жағдай туралы есептің форматын белгілемейді, бірақ та онда қабылданған форматтардың кейбір нысаны келтіріледі.
Есеп нысанына міндетті мақалаларды енгізген кейін қаржылық жағдай туралы есеп 1 ХҚЕС-ке сәйкес келеді.
Егер кез-келген банктің қаржылық жағдайы туралы есепті қарасақ, онда тұрақты активтерден, одан кейін ағымдағы активтерден бастап, капиталға, ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді міндеттемелерге дейін тұрақты компаниялардың әдеттегі балансын көре алмаймыз. Оның орнына ең өтімді активтерден бастап, ең аз өтімдіге дейінгі өтімділікке жеке позициялар тапсырыс беретін позицияларды көре аламыз. Капитал мен міндеттемелердің бір бөлігі активтерге сәйкес келеді - ол өтімділіктің кему тәртібімен ағымдағы міндеттемелерден басталады және үлестік қатысумен аяқталады.
7 кесте - Банк пен қарапайым компанияның қаржылық жағдайы туралы есепті салыстыру
Қарапайым компания
Банк
Активтер
Активтер
Айналымнан тыс активтер
Негізгі құралдар
Материалдық емес активтер
Қауымдасқан компанияларға инвестициялар
Кейінге қалдырылған салық активтері
Айналым активтері
Қорлар
Дебиторлық берешек
Ағымдағы салық активтері
Ақша қаражаты және оның баламалары
Ақша қаражаты және оның баламалары
Сату үшін ұсталатын қаржы активтері
Банктердегі қаражат
Клиенттерге несиелер мен аванстар
PL бойынша әділ құны негізінде бағаланатын қаржылық активтер
OCI бойынша әділ құны негізінде бағаланатын қаржылық активтер
Қауымдасқан компанияларға инвестициялар
Материалдық емес активтер
Негізгі құралдар
Кейінгі қалдырылған салық активтері
Ағымдағы салық активтері
Жиынтығы, активтер
Жиынтығы, активтер
Капитал және міндеттемелер
Капитал және міндеттемелер
Меншікті капитал
Жай акциялар
Бөлінбеген пайда
Капиталдың басқа компоненттері
Ұзақ мерзімді міндеттемелер
Кредиттер мен заемдар
Кейінге қалдырылған салық міндеттемелері
Қысқа мерзімді міндеттемелер
Кредиторлық берешек
Ағымдағы салық міндеттемелері
Міндеттемелер
Шығарылған борыштық бағалы қағаздар
Банктердің қаражаты
Клиенттердің қаражаты
Туынды қаржы міндеттемелері
Кейінге қалдырылған салық міндеттемелері
Міндеттемелер жиыны
Капитал
Жарғылық капитал
Резервтер
Бөлінбеген пайда
Есепті кезеңдегі таза пайда
Жиынтығы, капитал мен міндеттемелер
Жиынтығы, капитал мен міндеттемелер
Бұл айырмашылықтар неден туындады?
Жоғарыда айтылғандай: негізгі айырмашылық банктің ақшамен жұмыс жасауымен байланысты. Банктің қаржылық есептерін қарағанда, қанша ғимарат пен компьютер бар екенін емес, оның қанша ақша мен өтімді активтерге ие екенін білгіміз келеді.
Басқаша айтқанда, активтердің өтімділігі банктік есеп беру үшін өте маңызды болып келеді.
8 кесте - Еуразия банк АҚ-ның 2019 жылғы 31 желтоқсанындағы қаржылық жағдай бойынша бухгалтерлік балансы, мың теңге
Активтер
2019 ж.
2018 ж.
ауытқуы
Ақшалай қаражаттар және олардың эквиваленттері
225,759,408
138,524,123
87,235,285
Өзгерістері кезең ішіндегі пайданын немесе залалдын ішінде көрсетілетін әділ құн негізінде бағаланатын қаржы құралдар
-
1,073,676
-1,073,676
Өзге жиынтық кіріс бойынша әділ құны негізінде ескерілетін қаржылық активтер
103,781,483
173,175,483
69,394,000
Банк шоттары мен депозиттері
5,549,167
5,008,892
540,275
Клиенттерге берілген несиелер
644,788,006
638,009,716
6,778,290
Амортизацияланған құны негізінде есептелінетін инвестициялар
28,843,636
114,454,312
-85,610,676
Ағымдағы салық активтері
529,027
515,809
13,218
НҚ және МЕА
19,747,551
20,529,051
781,500
Қолдану құқығы негізіндегі активтер
3,349,774
-
3,349,774
Кейінгі қалдырылған салық активтері
263,435
223,444
39,991
Өзге де активтер
24,404,278
16,769,937
7,634,341
Барлық активтер
1,057,015,765
1,108,284,443
-51,268,678
Ескерту: [7] әдебиет негізінде
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Топ активтерін 2018 жылдың көрсеткіштерімен салыстырсақ 2019 жылы 4,6%-ға - 1,057 трлн теңгеге дейін төмендеді. Активтердің төмендеу себебі қаржы активтерінің 40,1%-ға, сонымен қатар өзге де активтердің 47,9%-ға азаюы есебінен болды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Еуразиялық банк активтері 2020 жылдың 1-ші тоқсанында 2,4%-ға өсті.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Еуразиялық банк мұнай бағасының төмендеуіне және COVID-19-дың таралуында пайда болған глобалды экономикалық қатерлер аясында оң қаржы көрсеткіштерін көрсетуді жалғастырып келуде. 2020 жылдың 1-ші тоқсанында банк 4 миллиард теңге көлемінде таза кіріске ие болды, аталған көрсеткішті 2019 жылдың көрсеткішімен салыстырсақ 3,5 есеге өскенін байқаймыз. Жинақталған өтімділік банктің клиенттеріне көптеген мүмкіндіктер жасайды, - деп Еуразиялық банк АҚ-ның басқарма төрағасы Валентин Морозов атап өткен болатын.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
9 кесте - Еуразиялық банк АҚ-ның 2020 жылдың наурыз және 2019 жылдың желтоқсан айларының қаржылық көрсеткіштері, миллион теңге
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Еуразиялық банк АҚ-ның активтері 2020 жылдың 1-ші тоқсанында 2019 жылмен салыстырғанла 2,4 пайызға өсіп, 1,084,628,176 триллион теңгені құраған болатын.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кредит қоржыны қаңтар мен наурыз айларының арасында брутто бойынша 0,23 пайызға, яғни 768,7 миллиард теңгеге дейін ұлғайды, нетто бойынша клиенттерге кредиттер 1 пайызға, яғни 652,9 миллиард теңгеге дейін көбейді .
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Өсімді бөлшек кредиттеуде байқауға болады, бөлшек кредиттер 1 пайызға, яғни 542,3 миллиард теңгеге дейін ұлғайды. Автокредиттер портфелі 2019 жылдың соңымен салыстырсақ 2,1 пайызға, 177,4 миллиард теңгеге көбейді. Тұтынушылық несиелер 1,16 пайызға ұлғайып, 342,7 миллиард теңгені құрады. Корпоравтивтік клиенттерге берілген кредиттер 0,9 пайызға, 210 миллиард теңгеге және шағын орта бизнес портфелі 9,8 пайызға, 16,3 миллиард теңгеге дейін төмендеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Экономиканың жалпы нашарлауы NPL коэффициентінің 2019 жылдың соңында 8,64 пайыздан 9,45 пайызға дейін артуына себеп болды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2020 жылдың 1-ші тоқсанындағы таза кірісті 2019 жылдың 1,087 млрд теңгесімен салыстырсақ, жалпы 3,975 миллиард теңгеге дейін жетті. Өсім таза %-дық пайданың көбеюіне және операциялық шығындардың азайюына байланысты болды. Басқа да пайыздық кірістерді есепке алғанда пайыздық кірістер 1-ші тоқсанда 32,7 миллиард теңгеге дейін ұлғайды. Пайыздық шығындар 15,5 миллиард теңгеге дейін жетті, 2019 жылдың 1-ші тоқсанымен салыстырсақ 5,6 пайызға төмен. Қорыта келгенде, таза пайыздық табыс 2020 жылдың 1-ші тоқсанында 17,2 миллиард теңгеге ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz