САНДЫҚ ӘДІСТЕРМЕН МАТЕМАТИКАЛЫҚ ӘДІСТЕРДІҢ АРАҚАТЫНАСЫ

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті

География және табиғатты пайдалану факультеті

География, жерге орналастыру және кадастр кафедрасы

Сандық ақпаратты алу және деректерді топтастыру.

Географиялық зерттеулердегі математикалық әдістер пәні бойынша СӨЖ.

Орындаған: Тағай Ж.Б.
Тексерген: Суймуханов У.А.

Алматы, 2022
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

САНДЫҚ ӘДІСТЕРМЕН МАТЕМАТИКАЛЫҚ ӘДІСТЕРДІҢ АРАҚАТЫНАСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
Картометрия әдісі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
Балл әдісі және оның ерекшелігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
Баланс әдісі және қолданылуы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
Статистикалық әдіс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9

СТАТИСТИКАЛЫҚ БАҚЫЛАУ МӘЛІМЕТТЕРІН ЖИНАҚТАУ ЖӘНЕ ТОПТАУ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
Деректерді жинақтау туралы жалпы ұғым ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
Статистикалық жинақтаудың түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16

КІРІСПЕ

Математикалық география Бұл Жердің өлшемдерін зерттеуге бағытталған географияның бөлімі. Оған оның қозғалыстары мен пішіндерін, метеостанциялар мен планетаның планетада жазықтықта жасалуы, карталарда бейнеленуі туралы талдауы кіреді.
Бұл тармақта планетаның беткі қабатын тапсырыс беруге және есептеулер жүргізуге мүмкіндік беретін бірнеше мамандық қолданылады. Олардың кейбіреулері картография, хронология, топография және геодезия.
Айта кету керек, географияның осы түрін зерттейтін әртүрлі математикалық бағыттар бар. Топология, алгебра, сфералық геометрия және эвклид кеңістіктік анализ жасауға болатын бірнеше қосымшалар.
Екінші жағынан, статистикалық және графикалық әдістер географиялық аймақ ақпараттарына тапсырыс беру мен талдауға арналған басқа ресурстар болып табылады.
Математикалық география оны зерттеу үшін бірнеше мамандықтар мен әдістерді қолданады. Осылармен тығыз байланысты әр түрлі салаларды білу жер бетінің әр түрлі аспектілеріне назар аудара алатын математикалық географиялық жұмыстарды жүргізу үшін маңызды.
Картография географиялық аймақты карталарда немесе графикада сияқты жазықтықта бейнелеуге жауапты.
Картография кеңістікті бейнелеуге келгенде, мысалы, қызығушылықтың қандай да бір бөлінуіне байланысты, мысалы, мәдени картиналар, қоғамның ұйымы немесе экономиканың құрылымы ретінде жасалған карта сияқты. Екінші жағынан, ол жазықтықта сфералық проекциялар жасаған кезде математикамен тығыз байланысты.
Картография тарихқа дейінгі дәуірден басталады, оның ішінде аң аулауға немесе балық аулауға болатын жерлердің болжамдары туралы мәліметтер табылған.
Хронологияға тарихты қадағалау үшін жүзеге асыруға болатын кез-келген ұйым нысаны жатады. Әр түрлі оқиғаларды даталар, уақыт және кеңістік бойынша сұрыптаңыз. Географиялық талдау үшін зерттеу мақсатына байланысты әр түрлі күнтізбелік жүйелер қолданылады.
Аймақтың физикалық сипаттамаларына келетін болсақ, оларды сипаттауға рельеф жауап береді. Ол табиғи элементтерге және беттердің пішініне баса назар аударады. Бұл ғылым өлшеуді бұрыштар мен қашықтықты есептеу арқылы жүзеге асырады.
Жер бедері кеңістікті бөлумен байланысты. Қазіргі кезде ол коммуникациялық маршруттардың, су өткізгіштердің және басқалардың азаматтық құрылысында кеңінен қолданылады. Бұл тіпті қала құрылысы мен археология сияқты басқа ғылымдардың дамуына байланысты.

САНДЫҚ ӘДІСТЕРМЕН МАТЕМАТИКАЛЫҚ ӘДІСТЕРДІҢ АРАҚАТЫНАСЫ

Картометрия әдісі

Зерттеу - жеке зерттеушілермен жаңа ғылыми білім алу іс-әрекеті немесе субъективтік үрдіс. Әдіс - көздеген мақсатқа жетудің тәсілі, тәртіпке келтірген қызмет жүйесі. Әдіс - зерттеу барысында белгілі бір қорытынды алуға бағытталған, бір немесе бірнеше математикалық, немесе логикалық операциялардың теорияға немесе практикаға негізделген түрі. Ғылыми негізделген әдістердеі саналы түрде қолдану жаңа мағлұматтар алудың аса маңызды шарты болып табылады. Танымның даму процесінде ғылыми ойлау жүйесінің индукция, дедукция, талдау және жинақтау, аналогия, салыстыру, эксперимент, бақылау және басқа да әдістерді жасалып, қалыптасты.
Ғылыми әдістің негізгі мақсаттары - объективті ақиқатты ашу. Зерттеудің географиялық нәтижесі де, оған апаратын жол да, әдіс те ақиқат болуы қажет. Әдістер негізінде белгілі бір білімдер (ұғымдар мен заңдар) жүйесі жатады. Мысалы, әрбір элементтің өзіндік спектірі барлығын физика ғылым ашқаны мәлім. Мұның өзі физикада бұдан бұрын қалыптасқан, спектроьдық анализ әдісі негізінде жатқан теорияның ақиқатына байланысты.
Жалпы ғылыми әдіске төмендегілер жатады: экспедициялық, математикалық, тарихи бақылау модельдеу, картографиялық. Сандық деректерге: статистикалық, математикалық, деректер (графиктер мен диаграммалар). Сапалық деректерге: мәтіндер, графикалар (кез келген суреттер мен диаграммалар), карталар жатады.
Географиялық сандық әдістер - географиялық объектілер мен құбылыстар туралы сандықмөлшерлік кеңістіктік-уақыттық ақпаратты алуға, талдауға, түрлендіруге және картографияялауға бағытталған амалдар мен рәсімдердің жиынтығы.
Картометрия (грек. metreo-өлшеймін) - картографияның әр түрлі карталармен өлшеу тәсілдерін зерттейтін бөлімі. олардың аудандарын, ұзындығын, көлемін және басқа да сандық сипаттамаларын алуға арналған объектілер. Непосредств. геодезия әдістерімен Ұзындықтар мен аудандардың табиғатын өлшеу өте кішкентай объектілер үшін ғана мүмкін, сондықтан К. қазіргі уақытта мемлекеттердің, мұхиттардың, теңіздердің жағалау сызығының ұзындығын, өзендердің ұзындығын, олардың бассейндерінің аудандарын және т. б. есептеудің жалғыз құралы болып табылады. рельефтің әртүрлі сандық сипаттамаларын - орташа биіктіктерді, көлбеулердің орташа бұрыштарын, көлемдерді, өзен желісінің тығыздығын және т.б. карталармен өлшеу арқылы есептеу әдісін көрсетеді.
Картометрия әдісі ауданын, ұзындығын, көлемін және басқа да сандық сипаттамаларын алу үшін әртүрлі географиялық нысан карталары бойынша өлшеу тәсілі.

Сурет 1. Картометрия әдісі.

Картометрия, картография бөлімі, олардың аудандарын, ұзындығын, көлемін және басқа да сандық сипаттамаларын алу үшін әртүрлі географиялық объектілердің карталары бойынша өлшеу әдістерін зерттейді. Геодезия әдістерімен Ұзындықтар мен аудандардың табиғатын тікелей өлшеу өте кішкентай объектілер үшін ғана мүмкін болады. Ірі нысандарды -- мемлекеттердің, мұхиттардың аудандарын, теңіздердің жағалау сызығының ұзындығын, өзендердің ұзындығын, олардың бассейндерінің аудандарын және т. б. есептеумен айналысады. Ол сондай-ақ орташа биіктіктер рельефінің әртүрлі сандық сипаттамаларын, көлбеулердің орташа бұрыштарын, көлемдерді, өзен желісінің тығыздығын және т. б. карталар бойынша өлшеу арқылы есептеу әдісін көрсетеді.
Картометрия-сандық сипаттамаларын алу үшін әртүрлі географиялық объектілердің карталары бойынша өлшеу тәсілдерін зерттейтін картография бөлімі. Келесі картометриялық көрсеткіштердің өлшемдері бар: Ұзындықтар мен қашықтықтар, аудандар, көлемдер, бұрыштар және бұрыштық шамалар. Геодезия әдістерімен Ұзындықтар мен аудандардың табиғатын тікелей өлшеу өте кішкентай объектілер үшін ғана мүмкін болады. Ірі нысандарды -- мемлекеттердің, мұхиттардың аудандарын, теңіздердің жағалау сызығының ұзындығын, өзендердің ұзындығын, олардың бассейндерінің аудандарын және т.б. есептеумен картометрия айналысады. Ол сонымен қатар орташа биіктіктердің рельефінің әртүрлі сандық сипаттамаларын, көлбеудің орташа бұрыштарын, көлемдерін, өзен желісінің тығыздығын және т.б. картометрия морфометриямен тығыз байланысты, оның мәні морфометриялық көрсеткіштерді есептеу, яғни құбылыстардың пішіні мен құрылымының көрсеткіштері (мысалы., орама, бөлшектеу, тығыздық және т.б. картометриялық анықтамалар негізінде. Тақырыптық карталар бойынша өлшеулер мен есептеулер кейде арнайы бөлімде -- тақырыптық картометрия мен морфометрияда ерекшеленеді.

Балл әдісі және оның ерекшелігі

Балл әдісі географиялық нысандар мен процестердің сандық бағасы. Баллдық әдістің мәні ұқсас немесе өзара алмастырылатын өнімдердің белгілі бір параметрлік қатарына кіретін өнімдердің техникалық, экономикалық және тұтынушылық параметрлерінің маңыздылығын сараптамалық бағалауды қолдану болып табылады. Бағаларға әсер ететін тауарлар сапасының кейбір техникалық-экономикалық көрсеткіштерін сандық өлшеу мүмкін емес немесе олар параметрлік бағаның басқа әдістерін қолдануға ыңғайсыз. Балддық әдісті қолдану мыналардың болуымен байланысты:
03
02
01
Осы параметрлік қатарға кіретін тауарлардың өнімнің тұтынушылық қасиеттерін бағалаудың әдістері. Тұтынушылық қасиеттердің белгілі бір бірыңғай жүйесін жасау үшін таралу диапазонымен бірдей қажеттілікі осы өнімдер бойынша (параметрлік қатар) қанағаттындыруға сарапшылар тобы; арналған біртекті бұйымдардың белгілі бір тобының алуы.
Балл әдісі - географиялық объектілер мен процестерді сандық бағалау. Балл әдісі адамзаттың дамуы нәтижесінде туындайтын салдарларға географиялық болжам жасайды. Бұл әдіс адамдардың қоршаған ортаға тиімсіз іс-әрекеттерін қысқартуға, жағымсыз құбылыс - тардың алдын алуға, қандай да ресурстарды тиімді пайдалануға және т.с.с. көмектеседі. Қазіргі заманғы географиялық зерттеулер әдісі нәтижесінде географиялық ақпараттық жүйе (ГАЖ) пайда болды.
Әдіс бөлінген "табыс факторларын" (өлшемшарттарды) ескере отырып, жобаларды сараптамалық бағалауды айқындауға негізделген. Бағалар сандық түрде беріледі (реттік шкала бойынша өлшенеді).
Балл әдісінің мәні ұқсас немесе өзара алмастырылатын өнімдердің белгілі бір параметрлік қатарына кіретін тауарлардың техникалық-экономикалық және тұтынушылық параметрлерінің маңыздылығын сараптамалық бағалауды қолдану болып табылады. Бағаларға әсер ететін тауарлар сапасының кейбір техникалық-экономикалық көрсеткіштерін сандық өлшеу мүмкін емес немесе олар параметрлік бағаның басқа әдістерін қолдануға ыңғайсыз. Мұндай көрсеткіштерді сандық өлшеу олардың ұпайлардағы сараптамалық бағалауы негізінде жүзеге асырылады.
Балл әдісін қолдану мыналардың болуымен байланысты:
- тұтынушылық қасиеттердің белгілі бір таралу ауқымымен бірдей қажеттілікті (параметрлік қатар) қанағаттандыруға арналған біртекті тауарлардың белгілі бір тобын;
- тауарлардың тұтынушылық қасиеттерін бағалаудың бірыңғай жүйесін әзірлеу үшін осы тауарлар бойынша сарапшы мамандар тобы;
- осы параметрлік қатарға кіретін тауарлардың тұтынушылық қасиеттерін бағалау әдістері.
1.3. Баланс әдісі және қолданылуы

Жинау үшін әдістер қолданылады. Оларға тоқтала өтсек. Баланстық әдіс-ресурстар мен өнімдердің тұрақты ағындары бар динамикалық жүйелердің дамуын талдау, болжау және жоспарлауға арналған есептеу әдістерінің тобы. (" өндіріс-тұтыну"," әкелу-әкету"," кіріс-шығыс") кіріс және шығыс бөліктері арасындағы детерминистік тәуелділіктермен.
Осы мәселені зерттеу барысында біз су тасқынын болжау міндетінде жер бедеріндегі жер үсті ағысының динамикасын модельдеу үшін қолданбалы бағдарламалық қамтамасыз етуді әзірледік. Су тасқыны мен жаңбыр тасқындарының беткі ағынын Имитациялық зерттеу бұл жағдайда рельефті цифрлық 3-D-модельдеу әдістерін қолдануға негізделген. Рельефтің сандық модельдерінің негізінде рельефтің бөлінуінің есептік коэффициенттеріне байланысты ағынның қалыптасу заңдылықтары анықталады. Имитациялық модельде жазықтағы және таулы жерлердегі қар қорының өзгергіштігінің ерекшеліктері зерттеледі, олардың су балансы үшін маңыздылығы бағаланады. Есептеулер еріген және жаңбыр ағынын қалыптастырудың динамикалық моделінде жүзеге асырылады.
Әлемдік көміртегі циклінің заманауи зерттеулері топырақ көміртегі қорларын, атап айтқанда антропогендік көздердің көміртегін мүмкіндігінше дәл бағалауды қамтиды. Қазіргі уақытта ауылшаруашылық алқаптарындағы ормандардың ең белсенді азаюы тропикте жүреді, сондықтан тропикалық топырақ атмосфераға жыл сайынғы көміртегі түсімінің негізгі көзі болып көрінеді (қазба отынын жағу арқылы көміртегі түсімдерінің 60% дейін). Топырақтың органикалық заттарының динамикасы мен баланстары аумақты тікелей және жанама әдістермен пайдалану түрлерінің жақында белгілі өзгерістері бар негізгі учаскелерде, оның ішінде топырақтың органикалық заттарындағы көміртектің изотоптық құрамының өзгеруін зерттеу арқылы, мысалы, табиғи өсімдіктердің ауыл шаруашылығы дақылдарымен ауысуы кезінде арнайы зерттеледі.
Экожүйені қашықтықтан зерттеу-табиғи экожүйелер туралы ақпаратты байланыссыз (телеметриялық) әдістермен, әдетте ұшақтардың, спутниктердің және басқарылатын ғарыш аппараттарының көмегімен алу. 1992 ж. Халықаралық ғарыш жылы деп жариялануы антропогендік факторлардың әсерінен қоршаған ортадағы жаһандық өзгерістерді бағалау мақсатында ғарыштық зерттеулердің өзектілігін анықтады. Осы мақсаттар үшін әртүрлі шетелдік табиғи-ресурстық спутниктер қолданылады; сондай-ақ біздің жүйелер ("ғарыш", "Метеор", "Ресурс" және т.б.). Жерді біртұтас табиғи жүйе ретінде зерттеу міндеті тек ғарыштық бақылау құралдарын кеңінен қолдану негізінде шешілуі мүмкін. "Мир" орбиталық станциясының табиғи-ресурстық Модулінің алдағы жұмыс істеуі, жердің радиациялық балансын өлшеу және атмосфераны зондтау бойынша әзірлемелер (Франциямен бірге), озон қабатын және атмосфераның жоғарғы қабаттарын зерттеу (АҚШ-пен бірге) және т. б. маңызды мәнге ие.
Биологиялық және геоэкологиялық мониторингті зерттеу әдістері айтарлықтай ерекшеленеді. Биологиялық мониторинг биоэкологиялық мәні бар қоршаған ортаның (геофизикалық, биохимиялық және биологиялық) кейбір параметрлерін (индикаторларын) бақылау пункттері желісінде жүйелі түрде қадағалауға (бақылау мен бақылауға) негізделеді, яғни негізінен жергілікті сипатқа ие. Негізгі аудандарды табиғи (геоэкологиялық) сынақ полигондары деп атауға болады; оларда қоршаған ортаны тұтастай мониторингілеу үшін ШЖК, ессп, ЭВБ, БПЭ үлгісіндегі геожүйелік тесттер (индикаторлар) әзірленеді.
Модель әдісінің маңызды қосымшаларының бірі атмосферадағы фреондар мәселесін берді. Олардың фотохимияға, оның ішінде озонға және атмосфераның радиациялық балансына әсері әзірге тек модельдік зерттеуге мүмкіндік береді. Соңғысы фреондардың болашақ әсерлерін болжауы керек.
Денитрификация-топырақтың азот балансында маңызды рөл атқаратын микробиологиялық процесс. Топырақтың денитрификациялық белсенділігін бағалаудың әртүрлі әдістері бар. Топырақтағы денитрификация белсенділігін анықтаудың кең таралған әдісі-топырақты инкубациялау алдында және ол аяқталғаннан кейін топырақтағы азот концентрациясын анықтайтын баланстық есептеу әдісі. Сонымен қатар, олар топырақтағы азотты анықтаудың дәстүрлі әдістерін қолданады (Kieldal әдісі), бұл анықтаманы көп уақытты қажет етеді, өнімді емес және жаппай талдау үшін жарамсыз етеді. Ионоселективті электродтар көмегімен топырақтағы нитрат концентрациясын өлшеу арқылы топырақтың денитрификациялық белсенділігін анықтау әдісі өнімді, бірақ сезімтал емес әдіс болып табылады, бұл топырақтағы денитрификация белсенділігін дәл емес етеді. 15к изотопын қолдану әдісі оны фракциялау үшін арнайы техниканың болуын талап етеді. Микробиологиялық зерттеулер тәжірибесінде топырақтан денитрификацияның газ тәрізді өнімдерінің шығарылу жылдамдығы бойынша денитрификацияның белсенділігін анықтаудың газохроматографиялық әдістері кеңінен қолданылды.
Экожүйелердің түрлерінің әртүрлілігін жасанды түрде азайту, олардың құрылымын жеңілдету, максималды өнімділік сатысында жасанды жүйелерді қолдау арқылы адам сөзсіз бұзылған жалпы биоценотикалық функцияларды қабылдауға мәжбүр болады. Тек осы жағдайда ғана жоғары өнімділікті тұрақты алу түрінде адамның мүдделерін толық цикл циклдарын қолдау түрінде қоғамның "мүдделерімен" біріктіруге болады. Осы саладағы экологиялық зерттеулер агроэкожүйелер туралы биоценоздардың өзіндік формасы ретінде түсінікке негізделуі керек, онда BJP негізінен құрылымдық элементтердің биологиялық әртүрлілігіне негізделген өзіндік авторорегуляциялық механизмдерді қолдана алады. Екінші жағынан, бұл проблемада оның әлеуметтік аспектісі маңызды. Қазіргі экономикалық жүйеде ресурстардың құны бар және оларды ұтымсыз пайдалану экономикалық тұрғыдан тиімсіз. Бұл ауыл шаруашылығының экологиялық негізделген нысандары мен әдістерін іздеуді болжайды. "Экономикалық реттеудің" нақтылығы дамыған капиталистік елдердің мысалында көрсетілген.

Статистикалық әдіс

Статистикалық бақылау нәтижесінде жиынтықтың әр бірлігі туралы мәліметтер алынады, олар оны әр түрлі жағынан сипаттайды. Бұл ақпарат алынған жиынтықты тұтастай сипаттау құралы ретінде қызмет етеді және сандық ақпарат болып табылады. Статистикалық бақылау кезінде жиналған сандық материалдар өңдеуді, ал шашыраңқы деректер біріктіруді қажет етеді. Жиналған деректерді міндетті бақылаудан басқа, материалдарды жүйелеуді, топтастыруды, кестелер құруды, нәтижелер мен туынды көрсеткіштерді алуды қамтитын бақылау материалдарын ғылыми ұйымдастырылған түрде өңдеу статистикада- жинақтау деп аталады.
Кейінгі әдіс математикалық модельдеу әдісі. Экономикалық географиядағы математикалық әдіс-бұл сандық материалды тез өңдеуге және талданған құбылыстарды сандық бағалауға мүмкіндік беретін көмекші әдістердің бірі. Математикалық әдіс процестерді модельдеу кезінде, мысалы, халықтың механикалық қозғалысы, белгілі бір кәсіпорындарды орналастырудың әртүрлі нұсқаларын салыстыру, әртүрлі кеңістіктік құбылыстар арасындағы корреляцияны есептеу үшін құнды ақпарат береді.
Геоақпараттық жүйелерді (ГАЖ) қолдану. ГАЖ-кеңістік-үйлестірілген (географиялық) деректерді жинауды, көрсетуді және таратуды қамтамасыз ететін ерекше аппараттық-бағдарламалық кешендер. ГАЖ негізгі функцияларының бірі-компьютерлік (электрондық) карталарды, атластарды және басқа да картографиялық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.