Екінші дүниежүзілік соғыс кезіндегі Шығыс Қазақстанның экономикалық даму үрдісінің тарихы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 89 бет
Таңдаулыға:

Диссертация тақырыбы: Шығыс Қазақстанның Ұлы Отан соғысында КСРО-ның фашисттік Германияны жеңуіне қосқан үлесі

КІРІСПЕ . . . 3

1941-1945 жж. аралығындағы Шығыс Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық даму ерекшеліктері . . . 11Екінші дүниежүзілік соғыс кезіндегі Шығыс Қазақстанның экономикалық даму үрдісінің тарихы . . . 11

1. 2 Соғыс жылдарындағы өңірге эвакуациямен көшірілген халықты қабылдау және орналастыру . . . 20

2 Шығыс Қазақстандықтардың фашисттік Германияны жеңуіне қосқан меценаттық көмегі . . . 33

2. 1 1941 - 1945 жылдардағы Шығыс Қазақстандықтардың майданға көрсеткен меценаттық көмегі 33

2. 2 Тылдан майданға (Шығыс Қазақстан Облысы мысалында) . . . 43

3 Ұлы Отан соғыс уақытында ерен ерлігімен ел есінде қалған шығыс батырлары . . . 56

Ұлы Отан соғысында КСРО-ның фашисттік Германияны жеңуіне үлес қосқан шығыс батырлары . . . 56
. Тарихта ерен ерлігімен ел есінде қалған дәрігер медбикелер: ерліктері және майдандағы күнделікті өмірі . . . 84

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 101

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 104

ҚОСЫМША . . . 112

Кіріспе

Зерттеу тақырыбының өзектілігі: Еліміз Тәуелсіздік алғаннан кейін тарих беттерін қайта саралап зерттеу батыл қолға алынды. Отан тарихы егемен ел талабына орай зерттеліп, бұрмаланып келген және ақиқаты ашылмаған мәселелер қайта қаралып, оған дерек көздерімен дәлелденген объективті бағасы беріле бастады. Соның нәтижесінде кеңестік идеология тыйым салып, қатаң бақылауға алған халық тарихы қайта зерделене бастады. Айрықша мән беріліп қайта зерттелуге тиісті тақырыптардың бірі - Ұлы Отан соғысы тақырыбын қайта зерделеу, айтылмаған, жазылмаған ақиқаттарды ашу - қазіргі заман талаптарының жаңа міндеті екені айқындалды. Соғыстың басталуы, халықтың майданға аттануы, қазақстандықтардың ерлік көрсетуі т. б. мәселелелерді ғылыми арнадан қайта зерделеу және бұрын айтылмаған соғыс жылдарындағы халықтың ауыр әлеуметтік-тұрмыс жағдайларын зерттеудің маңызы артып, бүгінгі өмір талаптарының өзекті мәселесіне айналды.

Тарих тағылымдарына бет бұрмай, бүгінгі үрдістердің терең мән-мағынасын түсіну, оның үстіне болашақты болжау өте қиын. Екінші дүниежүзілік соғыс адамзат тарихында ең қайғылы беттерінің бірі болды. Оған әлемнің көптеген мемлекеттері қатысты. Алайда, оның негізгі ауыртпалығын кеңес халқы көтерді.

Біз үшін, 9 мамыр тарихта өзінің өмірін қиып, асқан қасіретімен тарих барысын күрт өзгерткендерді мәңгілік қастерлі еске алу күні болып қалады.

Табандылық пен ерлік, Отанға деген махаббат аса қатыгез соғыста бостандықты сақтап қалуға көмектесті. Жауынгермайдангерлер теңдессіз батырлық және жеңіске деген иілмес ерік-жігер көрсетті. Сол жылдарда тек әскер ғана емес, сондай-ақ бүкіл халық болып Отанды қорғауға жұмылды. Қазақстан Жеңісті қамтамасыз етуде аса зор рөл атқарды.

Соғыстың қасіретті жылдары тарихқа айналып, бірте-бірте уақыт көшімен бірге алыстаған сайын Отанын қорғауға жұмыла көтерілген кеңес халқының, оның Қарулы Күштерінің ерен ерлігі бүкіл адамзат алдында жаңа қырынан таныла түседі. Еліміз қысқа мерзім ішінде бір ғана мақсатқа - бәрі де майдан үшін, бәрі де Жеңіс үшін деген мақсатқа жұмылдырылған бірыңғай әскери лагерьге айналды.

Сондай-ақ тұңғыш президентіміз Н. Ә. Назарбаев халыққа арнаған «Қазақстан - 2030» стратегиялык жолдауында Қазақстандық патриотизм идеясын ұлттық кауіпсіздік стратегиясының құрамдас бөлігі ретінде атап көрсетті «Елбасы жолдауында, біз Қазақстанның барлық азаматтарының отаншылдық сезімі мен өз еліне деген сүйіспеншілігін дамытуға тиіспіз», - дейді.

Жоғарыдағы Ұлы Отан соғысындағы оқиғаны сипаттай отырып, біз сол жылдары болған зардаптар мен жеңістің тарихына үңіле қарап, оның қызығушылығы мен басты мәселелерінің өзектілігі біздің ойымызша, келеседегідей маңызды себептерге байланысты.

Біріншіден Ұлы Отан соғысы жылдарындағы әлеуметтік-экономикалық фактор зерттеу маңызды болды. Яғни ондағы Шығыс Қазақстанның сол жылдардағы экономикалық үрдіс пен бірге орыстанған жерлерге өзге ұлттарды эвакуациялау жүріп жатты. Бұл мәселелердегі методологиялық тұрғыдан обьективті зерттеуді қажет етеді.

Екіншіден, Шығыс Қазақстандықтардың фашисттік Германияны жеңуіне қосқан меценаттық көмегі мен ондағы басты кірпіш болып қаланған қамал: тылдан майданға жіберген барлық көмектің Қазақстан тарихындағы күрделі және қайшылыққа толы кезең болып табылады.

Үшіншіден Ұлы Отан соғыс уақытында ерен ерлігімен ел есінде қалған шығыс батырлары мен қоса, дәрігер медбикелердің ерлігіне, соғыстан кейінгі тағдырына мән беру өзекті мәселелердің бірі болып отыр, сол бір сұрапыл соғыста жауға аяғы мен қолын берген, бірақ сонда да мойымай еңбекте де ерлік көрсеткен аталарымыз бен апаларымыздың өмір белестерін қазіргі таңда көпшілікке жеткізу бүгінгі біздің міндетіміз.

Төртіншіден, тақырыптың тарихшы ғалымдардың зерттеу барысында оның маңызы мен мәнісін ашқаны көрініп тұр, бірақта бұл оқиғаны зерттеу әліде біз үшін қомақты және тың деректермен қамту өзекті болып табылады.

Қазіргі кездегі Қазақстанның дамуы үшін, өсіп келе жатқан ұрпаққа гуманизм, патриотизм, өз мемлекетінің тағдыры мен болашағы үшін жауптылық сияқты өзекті мәселелерді үгіттеу қажеттілігі туындайды және оны іске асырудың бірден-бір жолы өзінің туған өлкесінің тарихын, соның ішінде батыр азаматта ымыздың ерен ерліктерінің арқасында, олардың бірліктері мен Отаны фашизмнен қорғаудағы табандылықтарының нәтижесінде жеткен Ұлы Жеңістің маңызын, Ұлы Отан соғысы тарихын білу болып табылады.

Жұмыстың негізгі ұстанымдары мен тұжырымдары: Сондай-ақ тұңғыш президентіміз Н. Ә. Назарбаев халыққа арнаған «Қазақстан - 2030» стратегиялык жолдауында Қазақстандық патриотизм идеясын ұлттық кауіпсіздік стратегиясының құрамдас бөлігі ретінде атап көрсетті «Елбасы жолдауында, біз Қазақстанның барлық азаматтарының отаншылдық сезімі мен өз еліне деген сүйіспеншілігін дамытуға тиіспіз», - дейді. Әрине бұл стратегиялық идеялармен біздің ғылыми зерттеу жұмысымыз сәйкес келеді және аталған бағдарламалардың қолданбалы міндеттерін шешуге өз септігін тигізетіндігі анық.

Тақырыптың зерттелу деңгейі. Тақырыптың зерттелу деңгейін қарастыра отырып, бұл мәселеге байланысты кеңестік кезеңде ғылыми әдебиеттердің көптеп шыққандығын көреміз. Бірақ, олардың барлығы ғылыми тұрғыдан объективті өлшемдерге сай деп айтуға болмайды. Зерттеліп отырған мәселенің шеңбері кең болғандықтан әдебиеттерді тақырыпқа байланысты бірнеше блокқа бөліп қарастыруға болады.

Жалпы Ұлы Отан соғысы тақырыбы - Отандық тарихтағы ең маңызды кезеңдердің бірі. Кеңестік кезеңнің Ұлы Отан соғысы жылдарындағы Қазақстан тарихнамасы бүкілодақтық тарихнаманың бір бөлігі болды және сондықтан ол жалпы зерттеулерде де, сондай-ақ соғыс жылдарындағы республика тарихы жөніндегі еңбектерді талдаған арнайы еңбектерде де қарастырылды.

Ұлы Отан соғысының жеңісінен кейін-ақ, Кеңес тарихнамасында осы соғыстың себебі, зардабы туралы ғылыми еңбектер мен құжаттық жинақтар жеткілікті жазылды. Қазақстан тарихнамасында қазақстандықтардың Ұлы Отан соғысына қатысуы, тылдағы еңбекте Кеңес адамдарының даңқты істері сол кездің өзінде мерзімді баспа-сөзбеттерінде, оның ішінде одақ көлеміндегі ірі басылымдардың бірі «Правда» газеттерінде жариялана бастаған болатын.

Кеңес өкіметі жылдарында қанқұйлы соғысты зерттеуде тарих ғылымы екі кезеңін бастан өткерді. Біріншісі - соғыстың басталғандығынан КОКП ХХ съезіне дейінгі, екіншісі И. В. Сталиннің жеке басына табынушылықты әшкерелеуден КСРОның ыдырауына дейінгі кезеңде басылған еңбектерді қамтиды. Әр кезеңде сол уақытқа тән міндеттер шешілді. Олар бір-бірінен мұрағаттарға, шет ел басылымдарына қол жеткізу дәрежесіне, зерттеу тақырыбын таңдау еркіндігіне қарай да ерекшеленді.

Фашистік Германия соғыс туралы Қазақстан тарихшыларының сол кездегі зерттеулеріне бүкілодақтық тарихнаманың жетістіктері мен олқылықтары ортақ еді, әрине, айырмашылықтары да болды. Зерттеулердің теографиялық ауқымы жағынан белгілі бір деңгейде табиғи тар шеңберлілік көрініс алды, ал олардың тақырыптық шектеулілігі, көп жағдайда, зерттеліп отырған құбылыс пен үрдістің ішкі мәніне терең бойлай алмаушылық - олардың ғылыми құндылығын төмендетті. Бірақ бұл көбінесе зерттеушілердің кәсіби деңгейінің төмендігінен емес, «дақтық заң құзіретінің» тақырыпты кеңінен зерделеуге ресми емес түрде тыйым салынғандығынан және соғыс кезеңінің көптеген құжаттарына қол жетпегендіктен еді.

Мәселен, Ғ. Әбішевтің «Қазақстан 1941-1945 жылдардағы Ұлы Отан соғысында» атты монографиясы (1959; докторлық диссертация) соғыс жылдарындағы республика тарихы бойынша алғашқы кешенді зерттеу болды. Автор өзінің көпжылдық жұмысын қорытындылап, майдандағы оқиғалардың және республиканың сол жылдардағы өмірінің барлық жақтарының кең де айқын көрінісін бейнелеп берді. Кітап жұртшылықтың жоғары бағасын алды, сонымен бірге оның суреттеу сипатта жазылғаны, белгілі бір дәрежеде халық ерлігінің ұлылығына мән бермеушілігі, келеңсіз сәттер мен қиындықтарды жоққа шығару немесе тігісін жатқызуға тырысқандығы да атап өтілді.

Т. Б. Балақаевтың 1970 жылы жарық «Ұлы Отан соғысы жылдарындағы Қазақстанның колхоз шаруашылығы. 1941 - 1945 жылдар» монографиясы ауыл еңбекшілерінің тарихын кеңінен қамтыды. Мұрағаттар, статистикалық мекемелер және сол жылдардағы мерзімді басылымдар материалдарына, сондай-ақ колхозшы-ардагерлер мен өндіріс ұйымдастырушыларының естеліктеріне негізделіп жазылған бұл еңбек - ауыл мен село өмірінің кең ауқымды көрінісін бейнеледі, ауыл еңбеккерлерінің қалалықтармен қарым-қатынасының түр-сипатын, мемлекеттік, кооперативтік және нарықтық сауданың жай-күйін, олардың арасындағы үлестік қатынастарды, соғыстың әр жылдарындағы баға деңгейлерін ашып көрсетті.

Екінші томы 1938-1945 жылдар тарихына арналған екі томдық «Қазақстан жұмысшы табының тарихы» атты еңбекте соғыс жылдарындағы жұмысшы табы мен индустриялық даму тарихының проблемалары барынша тыңғылықты баяндалды. Сол жылдардағы тұрғындар өмірінің материалдық-тұрмыстық жағдайлары туралы В. М. Савченконың жұмысы да құнды еңбек саналды. Оған дейінгі авторлар ең мықтағанда қалалықтар мен ауыл-село тұрғындары өміріндегі осы саладағы ауыртпалықтарды тек атап өтумен ғана шектелетін.

Қазақстанның экономикалық дамуы мәселесін социалистік құрылыс жетістігі және республика жетістігіндегі коммунистік партияның рөлі негізінде қарастыратын қазақстандық ғалымдардың еңбектерін атауға болады. Олардың ішінде: Қозыбаев М. К. «Ақтаңдақтар ақиқаты» және Козыбаев М. К., Едыгенов Н. Е «Труд во имя победы» атты еңбектердің зерттеулерінде соғыстың басты қажеттіліктері мен сондағы соғыстың зардаптарынан эвакуацияланған азаматтар жөнінде қарастырылады.

Ал, академик М. Қ. Қозыбаевтың 1970 жылы жазылған монографиясында Қазақстанға әскери жағдайда көшірілген балалар туралы мынадай мәліметтер беріледі: «Қазақстанға 149 балалар үйі және 16 интернат жалпы саны 21 мың баламен көшіріліп орналастырылды».

Қазақстанның облыстары майдан шебінен эвакуацияланған халықты қабылдап жатты. Шығыс Қазақстанда эвакуацияланған халықты қабылдаудың, аудандарға орналастырудың жоспары жасалды. Бұл тақырыпқа дәйекті зерттеу жұмыстары жүргізіліп, ғылыми мақалалар, еңбектер өз дәрежесінде шығарылды деп ауыз толтырып айтуға келмейді. Сондықтан Қазақстанға соның ішінде Шығыс Қазақстанға майдан шебінен эвакуацияланған халықтың жай-күйі, қабылдаудың ұйымдастырылуы, халықты керек заттармен қамтамасыз ету, тұратын баспана тауып беру, оларды жұмысқа орналастыру қалай ұйымдастырылғанын, қандай деңгейде жүргенін зерттеу үшін бірден бір деректік қор - Шығыс Қазақстан облысының мемлекеттік мұрағаты мемлекеттік мекемесі болды. Мемлекеттік мұрағаттағы жеке тектік құжаттар тарихи дереккөздердің негізгі топтарының бірі болғандықтан Ұлы Отан соғысы кезінде майдан шебінен Шығыс Қазақстанға эвакуацияланған халықты қабылдау мен орналастыру тақырыбының жан жақты зерттелуі тікелей мұрағат қорларымен жасалатын жұмысқа байланысты. Ең алғаш майдан шебінен Шығыс Қазақстанға эвакуацияланған халықты қабылдау мен орналастыру жергілікті билік өкілдеріне, яғни облыстық атқару комитетінің бірінші хатшысына тапсырылды. Құжатта берілген нұсқауға сәйкес майдан шебінен көшірілетін халықты қабылдап орналастырудың шаралары іске асырыла бастады. Шығыс Қазақстан облыстық атқарушы комитетінің еңбекшілер Депутатарының облыстық Кеңесінің ұйғарымымен эвакуациялық кеңіес құрылып, басшысы белгіленді. Бөлімнің құрамына 5 маман белгіленіп, олардың жалақысы да бірден белгіленіп берілді.

Зерттеу жұмысында қарастырылған тың деректер барысында шығысқазақстандық азамматардың Ұлы Отан соғысында тигізген меценаттық көмегі зор екенін байқауға болады. А. Әубәкіров Шығыс Қазақстан облысының мемлекеттік архивінің қорында сақталған материалдарға сүйене отырып былай деп жазады: «Шығыс сақинасы» құрылысының тарихы туралы жалпыланған еңбек жоқ. 1940-1941 жылдарға арналған мерзімді басылымдарда трактаттың құрылу тарихы туралы бірқатар мақалалар бар («Алтай большевикі», «Сталиннің туы») . Тақырыпты зерттеу бойынша жұмыс 2001-2002 оқу жылында «Дат» тарихи қоғамының мүшелері өлке тарихына қатысты материалдарды жинай отырып, трактаттың құрылу тарихы болмағанын анықтаған кезде басталды. Қалалық кітапханалардың қорынан тек екі жалпы еңбек табылды: Н. В. Алексеенко «Өскемен» және Ю. А. Кислицын, Н. И. Попова «Облыстың халықтық құрылысы», сонымен қатар Қазақ Совет Энциклопедиясындағы кіріспе мақалалар. Көріп отырғанымыздай жоғарыда көрсетілген тың деректер барысында шығысқазақстандық азамматрдың Ұлы Отан соғысында тигізген меценаттық көмегі зор екенін байқауға болады. Яғни, Ұлы Отан соғысындағы жеңістің маңызды факторларының бірі халықтың майданға көрсеткен меценаттық көмегі еді. Сол бір қиын жылдарда әрбір азаматтың ой-ниеті майданға қолдан келгенше көмектесіп, қайткенде де жауды тез жеңуге бағытталды.

Ал, соғыс кезінде басылған материалдардың сапасын жақсартқан Лениногорск қалалық «Лениногорская правда» газетін (редакторы жолдас Романенко) келтіруге болады. Ол партиялық ұйымдардың топтарының үгіт-насихат жұмыстарын қайта құрудағы оң тәжірибесі туралы жиі айтып, кейбір ең жақсы үгітшілер мен агитаторлардың тәжірибелерін көрсетті. Сонымен қатар нақты фактілер бойынша үгіт-насихат жұмыстарының тиімділігін көрсетті.

Зырян, Б-Нарым, Киров аудандарының газеттері де ауызша және көрнекі үгіт мәселелерін жақсы жариялады. Майдан мен тыл арасындағы байланыс және неміс оккупанттарының жауыздықтарын көрсету үгіт-насихат жұмыстарының маңызды бөлімдерінің бірі болды. Соғыс басталғаннан бастап облыстық газеттерге майдан мен тыл арасындағы байланысты күшейту керек және оқырмандарға неміс фашистік әскерлерінің зұлымдықтары туралы айту керек деп айтылды. Бұған облыстық газеттердің қызметкерлері көп жұмыс жасады, олар жауынгерлердің ата-аналарына, жерлестеріне жіберген хаттарын қайта басып шығарып қана қоймай, өздері де белсенді армия бөлімшелерімен, батырларымен тікелей байланысқа шықты. Нәтижесінде көптеген редакция қызметкерлері белсенді Қызыл Армия бөлімшелерін облыстық газет беттері арқылы жерлестері мен туыстарына хат жазуға мәжбүр етті. Алдыңғы қатардағы жауынгерлер өз хаттарында тылдағы жұмысшылар мен колхозшыларды жанқиярлықпен еңбек етуге, екі, үшке жұмыс істеуге, снарядтар, авиация, танктер мен ауылшаруашылық өнімдерін көбірек беруге шақырды. Қызыл сарбаздардың үндеуін басып шығарып, газеттер тылдан майдангерлерге нақты міндеттер мен жұмысшылар мен колхозшылардың оларды орындауын көрсететін жауаптар ұйымдастырды.

Сондай-ақ, 1941-1945 жылдар аралығында күллі әлемді дүр сілкіндірген ІІ Дүниежүзілік Ұлы Отан соғысы қазақ халқының өмірінде де үлкен таңба қалдырды. Зұлмат жылдарда елді жаудан қорғау үшін Қазақстаннан жалпы есебі 1 миллионнан аса жауынгер аттанған. Алексеенконың «Қазақстандағы демографиялық дағдарыс» кітабында жазылған мәліметке сенсек, соғыс жылдарында Қазақстан 600 мыңнан аса тұрғынынан айырылған. Соғыс кезінде қайтыс болғандар саны 279 мыңнан асады, 43 мыңға жуық сарбаз госпитальдарда жан тапсырса, 271 мыңнан аса адам үйіне қайта оралмай, із-түзсіз жоғалғандар санатына енген.

Архив беттерінен соғыс жылдарындағы тарбағатай ауданына байланысты мынадай деректер кездеседі: «Тарбағатай ауданының жастары мен комсомолицтері Отан қорғау ісінің жаны болып саналады. Үгітшілер Махышбатов, Азипсанов және Печорина әңгімелер, лекциялар өткізумен қатар, халықты Осовиахим ұйымына тартуда және ПВХО-ға норма тапсыруға дайындауда. Отан қорғау жұмысы әсіресе Сталин атындағы колхозда жақсы қойылған.

Тағы бір архив деректерінде тоқтала кетсем: «Біздің Тарбағатай ауданының әскерге шақырылатын азаматтарды дайындау жұмысы негізінен 1940-жылдың февраль айынан басталып 1940-жылдың сентябрь айына дейін жүріп келді.

Қасым Қайсеновке арналған «Партизанские тропы: Докум. повести и рассказы» атты еңбегінде өзінің соғысттағы оқиғаларын паш етті. Ардагер-партизан көп уақыт бойы «Жазушы» және «Қайнар» баспаларының редакторы орынбасары болады. 1954 жылы Қ. Қайсенов «Жас партизандар» атты алғашқы кітабын басып шығарады. Оның батырлық-патриоттық тақырыпқа арнаған әдеби қызметі осылай басталады. Оның «Илько Витряк», «Переяслав партизандары», «Ажал аузынан», «Жау тылындағы бала», «Днепрде», «Жау тылында»…атты кітаптары оқырмандарға кеңінен танымал. Олар орыс және украин тілдеріне аударылған.

Cоңғы блокта, Шығыс Қазақстанның үш дәрігер-медбике туралы - Раиса Андреевна Житникова, Мария Петровна Васильева және Агрипина Ерофеевна Шарыпова туралы мәліметтер өте аз. Жергілікті тарихшы, жазушы Менгали Мусин бірінші болып олардың әскери тарихын білуге тырысты. Р. А. Житникова тағдыры туралы өзінің 1920 жылы туылғанын, түпнұсқасы Ленинград облысы, Старорусский ауданы, Старая Русса жерінен шыққанын біледі. Ол 309 жаяу әскер полкі, 291 жаяу әскер дивизиясы, 1-Украина майданының 21 армиясы құрамында гвардия аға сержанты шенінде жауынгерлік кезекшілік жасады. «Орындалмайтын шығындар туралы есептер» кітабында оның мейірбике болғандығы көрсетілген. Ол 1944 жылы 10 сәуірде өлтірілді. Жерлеу кітабында жерлеу рәсімі Шығыс Қазақстан облысы, Большенарым ауданы, Бурьяновка ауылы мекен-жайына жіберілгені жазылған.

Фашисттік герман әскерін жеңуіне апаларымыздың да қосқан үлесі өте зор еді. Ұлы Отан соғысының тарихнамасында басты назар саяси оқиғаларға, ірі шайқастарға, әскери стратегия мен тактикаға, эвакуация мен өндірісті милитаризациялауға, әскери ерлік істерге аударылды. Алайда апалардың соғысқа қатысуы, олардың әскери оқиғалардағы және тылдағы орны мен рөлі проблемалары іс жүзінде көп зерттелінбей қалды. 1990 жылдардан кейін. соғыс тарихының гендерлік аспектілері өзекті болды. Ғалымдар әйелдердің соғысқа қатысу тәжірибесін, әйелдердің соғыс туралы жадын, әйелдерге қатысты мемлекеттік саясатты, әйелдердің соғыстағы және тылдағы мінез-құлық ерекшеліктерін зерттей бастады. Яғни, зерттеу жұмысының ерекшелігі Шығыс Қазақстан облысынан майданға шақырылған әйел дәрігерлердің ерлігіне арналған, олар өз өмірлері үшін жараланған сарбаздарға көмек көрсетіп қана қоймай, қолдарындағы қарумен соғысқан. Мұрағаттық құжаттар мен майдандағы дәрігерлердің естеліктері күнделікті әскери өмірдің қиындықтары мен қорқынышты бейнесін көрсетеді. Осыған дейн бұл тақырыпта зрттеу жүргізген авторлар әр әйелдің ерлікпен де, қайғылы да парақтармен толтырылған тарихы өте маңызды және назар аударуға тұрарлық деген қорытындыға келеді. Сонымен қатар бұл сайтта, М. П. Васильева туралы толық ақпарат «Халық жады» деген парақшада Ресей Федерациясы Қорғаныс министрлігінің Орталық мұрағатының құжаты - марапаттау парағының көшірмелері де бар.

Аймақтық тарихты зерттеу КСРО кезінде нақты бір шарттарға қатысты ғана қаралып, аймақтық айырмашылыктар, спецификасы мен жергілікті жерлердің ерекшеліктері әдетте шеттетіліп отырды. Тарихи талдаудың объективті көзқарас тұрғысынан қараудың жолы аймақтық тарихтың ерекшеліктерін зерттеу болып табылатындықтан, бұл зерттеу жұмыстарының ерекшелігі оның экономика әлеуметтік және тұлғалық, меценнаттық көмегі жөніндегі деректер тарихи ғылымдар саласының тоғысында қарастырылатындығында. Сол себептен, Шығыс Қазақстанның фашисстік герман әсерін жеңуде КСРО қатарында жеңуге өз үлесін қосқан өңірдің тарихын жүйелі түрде зерттеу міндеті туындайды.

Жұмыстың деректік қоры. Алғаш рет қолға алынған бұл зерттеу жұмысы Шығыс Қазақстанда сақталған облысттық мұрағат материалдары мен ғалымдардың, өлкетанушылар мен жазушылардың зерттеулері және бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланған ақпараттар деректік көз ретінде табылады.

Ең алдымен жұмыстың деректік қорына сол кездерде орын алған ресми құжаттарды қарастырамыз. Мәселен:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.