Қант қызылшасын тұқымын дайындау

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ КОММЕРЦИЯЛЫҚ ЕМЕС АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМЫ
Өсімдік қорғау және карантин кафедрасы

РЕФЕРАТ

Тақырыбы:Алматы облысы Көксу ауданы жағдайында қызылша дақылы зиянкестері таралуы,биологиясы және олармен күресу шаралары.

Орындаған: Сүйеубай Бексұлтан Аг-304
Тексерген: Искендирова Р.Ә.

Алматы 2022 жылы

Жоспар
1.Кіріспе

2.Негізгі бөлім
2.1.Қант қызылшасы өсіру ерекшеліктері,сорттары
2.2.Қант қызылшасын Алматы облысы Көксу ауданы жағдайында өсіру,зиянкестерден қорғау
2.3.Қант қызылшасының зиянкестері

3.Қорытынды

4.Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Қант қызылшасы (Beta vulgarіs) -- қызылша туысына жататын екі жылдық бағалы техникалық дақыл. Бірінші жылы оның қоректік заттары бар тамыры мен жапырақ шоғы өседі. Осы жылғы өсу кезеңінің ұзақт. 150 - 170 күн. Екінші жылы топыраққа отырғызылған қант қызылшасының жемісінен гүл шашатын сабақ және тұқым пайда болады. Екінші жылғы өсу кезеңінің ұзақтығы 100 - 125 күн. Қант қызылшасы - құнарлы мал азықтық дақыл. Оның пәлегін (жапырағы мен сабағын) з-тта өңдегеннен кейінгі қалған қалдықтардан сірне, сығынды мал азығы даярланады. Қант қызылшасының түсімінің 40%-ы пәлегінің үлесіне тиеді. Қант қызылшасының сығындысында 15% құрғақ заттар, 3% жасұнық, 0,7% күл, 0,1% май және 1,2% ақуыз болады. Қант қызылшасы - жылу сүйгіш өсімдік. Қант қызылшасының тұқымы қант з-ттарында дайындалады. Мұнда тазаланған тұқым 2 фракцияға (3,5 - 4,5 мм және 4,5 - 5,5 мм) бөлінеді. Негізінен тұқым себуді топырақтың 10 см тереңдіктегі температурасы 5,6°С жылынғанда бастайды. Қант қызылшасында көптеген фитофагтар қоректенеді. Дегенмен айтарлықтай өнімнің төмендеуіне тек қана 30-ға жуық көп қоректі және арнайы зиянкес түрлері әсер етуі мүмкін. Қызылша тұқымына айтарлықтай зиян келтіретін, өсімдіктердің вирус ауруларын таратушы шаншып-сорғыш жәндіктер болып табылады.

Қант қызылшасы,сорттары
Қант қызылшасы - көп мөлшерде сахароза қамтитын екі жасар қызылша. Буряк қант өндірісі үшін, сондай-ақ жануарларға арналған жем үшін өсіріледі, өйткені оның өнімділігі өте жоғары.
Зауыттың пайдалы қасиеттерін Андреас Маргграф 18 ғасырда анықтады. Өсімдіктерді зерттегеннен кейін, ғалым оны қант қантына ұқсас деп қорытындылады. Тоғызыншы ғасырдың басында студент қызылшадан қантты өндіруге мамандандырылған зауыт ашты. Содан бері бүкіл әлемнің агрономдары жаңа және жаңа өсімдік сорттарын әзірледі.
Сырттан, қант қызылшасының сорттарын ажырату мүмкін емес. Олардың бәрінде жемістердің ішіндегі және сыртында ақ түсте және ұқсас көрініс бар. Жіктемені болсақ, тамырлардағы қант мөлшеріне байланысты олар үш топқа бөлінеді:
Қалыптастыратын қант мөлшері орташа және төмен сипатталады.
Құрамында қанттың жоғары мөлшері мен құнарлығы бар қант-қант.
Тамырларда қанттың жоғары құрамымен ерекшеленетін қант, бірақ олардың өнімділігі егін - қантты көкөністерден төмен.
Қант қызылшасын отырғызу мәдениет түріне байланысты өз ерекшеліктеріне ие. Осылайша, зауыттың басты мақсаты - өндіру және азық-түлік, бұл технологияның негізі осы қасиеттерге негізделген.

Егістік тұқым және топырақ дайындау
Қант қызылшасын өсіру осы үрдіске топырақ пен тұқым дайындауды қамтиды. Күзде топырақ әдетте азот, калий және фосфор азотымен қоректенеді, содан кейін топырақ 30 см тереңдікте босатылады, көктемде тырнақ және өсіру жүзеге асырылады, содан кейін топырақ тегістеледі. Кез-келген жағдайда жаңа піскен күлді енгізуге болмайды! Оның орнына тыңайтқыштар таяз сабанды пайдаланады. Барлық осы манипуляциялар алғашқы қашудың біртіндеп, біркелкі пайда болуының негізі болып табылады.
Қант қызылшасы тұқымы да дұрыс дайындалған. Бастапқыда олар шаңнан және кірден тазаланады, нәтижесінде тұқым ұзақ уақыт бойы оның қасиеттерін жоғалтпастан сақтайды. Одан кейін тұқымдар сабақтар мен қоқыстардан мұқият тазаланып, содан кейін жылтыратылады. Содан кейін олар схема бойынша диаметрге сәйкес сұрыпталады: 3,5-4,5 және 4,5-5,5 мм.
Егу алдында тұқым қоректік заттармен - сірне және гумуспен қапталған. Соңғы кезеңде жылу суларында 24 сағат бойы сіңіп кетеді.
Айта кету керек, мұндай оқыту тек өндірісте ғана жүзеге асырылуы мүмкін. Сондықтан, отандық өсіру үшін мамандандырылған дүкенде дайындалған тұқым сатып алу жақсы.

Қант қызылшасын тұқымын дайындау
Шын мәнінде, жеке шаруашылықта тұқым себу алдында көп ұзамай топыраққа қонуға дайын. Дегенмен, отырғызу материалдарын таңдаған кезде назар аудару қажет. Атап айтқанда, 3,5 центтен аз тұқым себу үшін жарамайды, ең бастысы, 45-ден 55 миллиметрге дейінгі мөлшерде өте жақсы. Фракциялардың тағы бір диапазоны - 3,5-тен 4,5 сантиметрге дейін, оның айырмашылығы фотосуретте айқын көрінеді.

Мұндай тұқым бір өсу жылдамдығымен (өсімдіктің бір тұқымнан шыққан өсімдіктің саны) әлдеқайда жоғары, алайда, бойды өсіру және қант қызылшасының кірістілігі біршама төмен болады. Жерде көгалдандыру материалын сатып алу өте қажет, себебі ол біркелкі егуді қамтамасыз етеді және сонымен қатар, бос саңылаусыз тұқымдар бойлау үшін көп ылғал талап етпейді.

Қант қызылшасын Алматы облысы Көксу ауданы жағдайында өсіру,зиянкестерден қорғау
Алматы мен Жамбыл облыстарында суармалы жағдайда аса бағалы техникалық дақыл саналатын қант қызылшасы өткен ғасырдың 30-шы жылдарынан бастап егіле бастады. Себебі, екі облыстың жер жағдайы мен ауа райы аталған дақылды өсіруге өте қолайлы. Кезінде осы облыстардағы суармалы жердің басым бөлігін қант қызылшасы алып жатты. Қазіргі кезде оны өндіру қиын жағдайға тап болып отыр. 1970 - 2010 жылдар аралығында қант қызылшасы өнімінің түсімі гектарына 350-ден 110-150 центнерге, қанттылығы 14,4-тен 9-11 пайызға дейін кеміді. Егіс көлемі де күрт төмендеді. Мысалы, өткен ғасырдың 70-ші жылдары қызылшаның егіс көлемі 77 мың гектарды құраса, кейбір шаруашылықтар орта есеппен әр гектардан 450-500 центнерден өнім алды.
Қазақстан қант қызылшасын өсіретін елдердің қатарына жатады. Соған қарамастан біз өзімізді қантпен небәрі 5-ақ пайызға қанағаттандырамыз. Қалған қант Ресей, Украина, Белоруссиядан әкелінеді. Соңғы жылдары Бразилия, Аргентина, Куба мемлекеттерінен жеткізілетін шикізатты тасымалдау тоқтатылды. Яғни, ақ қант тапшылығы негізінен үш славян елдерінен сатып әкелінетін құмшекермен жабылуда. Ал шет елден сатып алынатын өнім бағасы жыл өткен сайын қымбаттап барады. Сөйтіп, қызылша өсіруші елдердің құмшекеріне деген тәуелділік жылдан-жылға артып келеді.
Елде қызылша өңдейтін 8 зауыт жұмыс істеді. Қазір Жамбыл, Көксу және Ақсу қант зауыттары ғана жұмыс істейді. Осы зауыттардың өзі шикізаттың жетіспеушілігінен бір-екі ай ғана жұмыс істейді. Сондықтан, аталған саланың жұмысын жандандыру үшін алдымен ғылыми түрде жұмыс жүргізген жөн. Қант қызылшасын ғылыми негізде өркендету үшін агротехникалық шараларды сақтап, ауруларға төзімді жаңа сорттар мен будандарды шығару қажет. Сөйтіп, оларды өндіріске тездетіп ендіру керек. Республикада соңғы 40-50 жылда суармалы жер жүйесіз пайдаланылуда. Егістікте ауыспалы егіс жүйесін сақтамаудың салдарынан қызылшаның өнімі мен егіс көлемі күрт азайды. Көптеген шаруашылықта қызылша өсіруде агротехникалық тәсілдерді бұзуға жол берілді. Кейбір фермерлер тәтті түбір егуде суару жүйесін дұрыс сақтамайды. Соның салдарынан көптеген шаруашылықтың егістіктері аталған дақылды өсіруге жарамсыз.
Топырақта ауру қоздырушы фузариоз бен ризоктониоз фитопатоген спораларының саны өте жоғары. Көптеген танапта ауру қоздырушы споралардың саны 1 млн., тіпті одан да көп. Ауыспалы егіс жүйесін сақтамаудың салдары және өндірісте себілетін сорттар мен будандардың дақылда кездесетін ауруларға төзімділігінің жоқтығы қызылша егістігінде көптеген зиянды аурулардың кең таралуына жол ашады. Республика бойынша қызылша өсіретін танаптарда 30-ға жуық ауру түрі кездеседі. Оның ішінде ең кең таралғаны және зияндысы тамыржегі, ақұнтақ, әртүрлі дақ аурулары (церкоспороз, пероноспороз, фомоз, тағы басқалары) және тамыржемісі шірігі. Аталған соңғы ауру өте қауіпті. Бұл аурулар өнім түсімін кемітіп, қанттылығын азайтады.
Қазақ өсімдік және карантин ҒЗИ-ында аталған зиянды аурулар қоздырғыштарының биологиялық ерекшеліктері (аурудың қай кезде пайда болатыны, таралу динамикасы), зияндылығы, онымен күресу жолдары талай жыл (40-50 жыл) зерттеліп, тамыржегі, ақұнтақ, әртүрлі дақ, тамыржемісі шірігі ауруларына агротехникалық, биологиялық, химиялық тәсілдердің тиімділігі анықталып, жоғарыда келтірілген шаралар өндіріске енгізілді. Осы күнге дейін Алматы, Жамбыл облыстарының Іле, Көксу, Ескелді, Қордай, Шу, Мерке аудандары танаптарындағы топырақта тамыршірігі ауруының қоздырғыштары көп жиналған. Егістіктерде шірік ауруына қарсы тәсілдердің тиімділігі өте төмен. Ауруға төзімсіз сорттар мен будандарды егу, суару мөлшері мен мерзімдерін және органикалық, минералды тыңайтқыштарды қолданбау қант қызылшасының ауруға төзімділігін кемітті.
Дақылдың өте зиянды шірік аурулары кең таралды. Топырақта әртүрлі ауру тудыратын саңырауқұлақтар мен бактериялардың споралары еселеп өсіп, өнім төмендеді. Ғалым Н. Шевченконың мәліметтері бойынша елде осы дақылды алғаш еге бастаған 40-шы жылдары осы дақылдың тамыржемісі шірігі аурулары өте төмен, небәрі 0,1- 05 пайыз шамасында кездесті. Бүгінде Алматы, Жамбыл облыстарының көптеген шаруашылығында ауа райына байланысты әртүрлі деңгейде тамыржегі, ақұнтақ, церкоспороз аурулары кең таралды, кей жылдары эпифитотилық жағдайға дейін дамиды.
Тамыржегі ауруынан жас өскіндерді қорғау үшін агротехникалық және химиялық тәсілдер қолданылады. Атап айтқанда, терең етіп сүдігер жыртылып, көктемгі жауын-шашынды жылдары беті қатты топырақ босатылады. Бұл жас өскіндердің ауруға шалдығуын азайтады. Қызылшаны қолайлы уақытта, топырақ беті 10-120С жылылығында (сәуір айының екінші жартысында) еккен дұрыс. Ең бастысы, тұқым себер алдында жүйелі немесе қоспа фунгицидтердің бірімен, яғни, 4кгт ТМТД-мен, 6кгт тачигэренмен, 3лт деразолмен, 3кгт фундазолмен өңдеген дұрыс. Бұл аталған шара тұқымның зеңденуін тежеп, тамыржемісі шірігінің таралуын 1,5 - 2 есеге азайтады. Қант қызылшасы өнімін 15 - 20 пайыз, қанттылығын 0,5 - 1,5 пайыз арттырады.
Қант қызылшасының дақ ауруларына (ақ ұнтақ және церкоспороз) қарсы тиімді ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.