Себу тәсілі

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министрлігі
Қазақ Ұлттық Аграрлық Зерттеу Университеті

Реферат
Реферат

Кафедра: Агрономия
Тақырыбы: Тұқымдарды егіске дайындау

Тексерген:Елназарқызы Р
Орындаған:Ахат О АГ-304

Жоспар:
I.Кіріспе
1.1. Тұқымтану- тұқымның өніп-жетілу мен тіршілігін зерттейтін ілім
ІI.Негізгі бөлім
2.1. Тұқымды егіске дайындау
2.2.Тұқымдарды егуге дайындау
2.3.Тұқымдарды вернализациялау
2.4. Егістікті күтіп-баптау
2.5. Егінді жинау тәсілдері.
III.Қорытынды.
3.1. Тұқым шаруашылығы - ауыл шаруашылығының бір саласы.
Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Тұқымтану - тұқымның өніп-жетілу мен тіршілігін , олардың орта факторларына талаптары , жоғары сапалы тұқым өсіру және оларды себуге дайындау әдістері, сондай-ақ себу материалдарының сапасы мен оларды анықтау әдістерін зерттейді.
Тұқымтану-өз зерттеу нысаны-егістік материал, арнайы міндетті- егістік материал сапасын бағалау әдістері бар. Демек, тұқымтану жеке ғылымға қойылатын талаптарға жауап бере алады. Ол бәрінен бұрын өсімдік шаруашылығымен тығыз байланысты және оның негізгі құрамдас бөлігі.Тұқымтануды, сорттық тұқымды көбейту, сондай ақ оларды таза күйінде сақтау мен шаруашылықтарды қамтамасыз ету жөніндегі шаралар жүйесін зерттейтін - тұқым шаруашылығынан ажырата білу қажет.. Тұқымтану, басқа ғылымдар сияқты, 19-ғасырдың 70-ші жылдарындағы іс-тәжірбиелер талаптарынан туындайды. Ауылда капиталистік қатынастардың және сауданың дамуымен,белгілі бір қасиеттер - түп нұсқалық , тазалық, өнгіштік, ылғалдылық және басқа да қасиеттерімен сипатталатын тауар ретінде қолданыла бастады. Бұдан тұқымның осы қасиеттерін зерттеу мен стандарттау қажеттілігі туындады. Дүние жүзіндегі тұқымды бақылайтын бірінші станцияны 1869 жылы Германияда профессор Ф.Ноббе құрса, Ресейдің бірінші ресми тұқым-бақылау станциясын Петербургтың басты ботаникалық бағы жанынан 1877 жылы профессор А.Ф.Баталин ашты.
Ауылшаруашылығы өндірісінде тұқым деп жоғары сапалы мол өнім алуға арналған әр түрлі жадығат айтылады, ол үшін мыналар пайдаланылады: -нағыз тұқымдар (бұршақ, қырыққабат және зығыр тұқымдастар, мақта өсімдігі;
-жалаңаш және қабықты жемістер (қоңырбастар тұқымдасының дәндерібидай, арпа, сұлы, т.б.; күнбағыс шекілдеуігі, қарақұмық жаңғақшасы, т.б.)
-жеміс шоғыры (қызылша домалағы, т.б.);
-түйнектер ( картоп, жер алмұрты)
Тұқымдар өсімдіктердің биологиялық және шаруашылық құнды қасиеттерін иеленушілер, соның нәтижесінде олардың сапасы алынатын өнім мен оның сапа көрсеткіштеріне айтарлықтай әсер етеді. Ауылшаруашылық дақылдарының өнімдері тұқымнан басталатыны ежелден белгілі: егер танапқа сапасыз тұқым себілсе, алынатын өнім төмендеп кетеді. Мұндай жағдайда топырақ өңдеу де, тыңайтқыш қолдануда да, егістікке жасалған күтім де, жауын-шашын да құр босқа зая кетеді. Көпжылдық тәжірибеге сүйеніп, тұқымның керемет маңызына арнап, халық көптеген аталы сөздер мен дәл мағыналы мақал- мәтелдер құрастырған: Не ексең, соны орасың, Нашар тұқымнан мол өнім күтпе, т.б. Біздің заманымызда да , ауыл шаруашылығы күрделі өзгерістерге ұшыраған уақытта да, егіншілік техника және ғылым жаңалықтарымен қаруланғанда да бұл шаруалардың шындығы өзінің маңызын жойған емес. Керісінше, өсімдік шаруашылығының қарқынды дамыған заманында тұқымның маңызы әрқашан да арта түседі.
Тұқым үш сапасымен ерекшелінеді: себу сапасы- олардың себуге жарамдылық дәрежесін анықтайтын тұтас тұқымдық қасиеттері сорттың сапасы, сорттың тазалығына, репродукциясына қойылатын талаптарға сәйкес келеді, өнімділік сапасы - нақты жағдайларда белгілі бір мөлшерде өнім беру қабілеті. Бұл аталған тұқым сапасының көрсеткіштері бір- бірімен тығыз байланысты.
Тұқым-өсімдіктің биологиялық және шаруашылық қасиеттерін алып жүруші, сондықтан өнімділік көп дәрежеде оның сапасына байланысты. Өсімдік шаруашылығында , тұқым себуге арналған түрлі егістік материалдар жатады; дәннің өзі (дәндібұршақтар және басқалары), жемістер немесе олардың бөліктері (астықтар дәнекері және басқалары), жеміс шоғырлары (қызылшаның дән түйіндері), масақшалар (түлкіқұйрық) және түйнектер де (картоп) жатады.Биологиялық тұрғыдан, тұқым- қолайсыз маусымдық құбылыстарға байланысты, түрді көбейтуге және сақтауға қолайлы тірі өсімдіктер тіршілігінің формасы. Тұқым, аналық өсімдікте қалыптасып, осы өсімдік тіршілігінің өзінің әсерін сезінеді.
Тұқым сапасын көтеруде тұқым- бақылау зертханасы базасында ұйымдастырылған тұқым инспекциялары үлкен рөл ойнайды. Тұқым инспекциялары еліміздің әр әкімшілік аудандарында облыстық инспекциялар жетекшілігімен жұмыс атқаруда. Оларға басшылықты ауыл шаруашылығы министірлігінің мемлекеттік инспекциясы жасайды.Тұқым инспекциялары- тұқымның егістік сапасын тексереді, тұқым өсіру,жинаудан кейінгі өңдеу, сақтау мен себуін, тұқымның сорттық және егістік сапаларының мемлекеттік бақылау жүргізеді.
Тұқым - ботаникалық тұрғыда, өзінде ұрық пен қоректік заттар қоры болатын,ұрықтану нәтижесінде жетілетін тұқым бүрі . Өндірістік тұрғыда - тұқым,немесе егістік маериал деп, өнім алу үшін топыраққа егілетін дәнді айтады. Көп жағдайларда тұқымның ботаникалық және өндірістік (агрономиялық) ұғымдары сәйкес келе бермейді.
Мысалы: ауыл шаруашылығы іс-тәжірбиесінде астық дақылдарының егістік материалын тұқым десе, ботаникалық тұрғыда ол жеміс (дәнек). Қант қызылшасының егістік материалын да тұқым дейтін болса, ботаникалық тұрғыда ол жеміс шоғыры. Сонымен, ауыл шаруашылығы дақылдарының егістік материалы ретінде қолданылады: дән бүрінің ұрықтануы нәтижесінде жетілген тұқым. Оған барлық, бұршақтар, қырыққабат тұқымдарындағы- майлылар, сондай-ақ зығыр,кенеп, жұт және т.б. дақылдар тұқымдары жатады; Жемістер, яғни, жеміс қабықшаларымен көмкерілген, түйін қабырғасынан жаратылған тұқым. Мысалы, барлық дәнді астық дақылдары мен астық шөптерінің дәнектері, күнбағыс пен мақсаты тұқымшалары, эспарцет бұршақбасы, кониандр екітұқымшалары, кенепшөп, перилла, ляллеманция жаңғақшалары және т.б. жемістер мүшелері, яғни толық жемістерді өңдеуден кейінгі оның бөліктері (мысалы, сераделла);Жеміс шоғырлары, немесе бір жалпы жеміске біріккен жемістер (қызылшаның түйіндері).

Негізгі бөлім
2.1. Тұқымды егіске дайындау
Агрономиялық ғылым тұқымды егіс алды дайындаудың түрлі тәсідерін әзірледі:тұқымның көлемі,салмағы және формасы бойынша біркелкілікке сорттау, жылы ауамен және күнмен қыздыру,себуалды сумен және микроэлементтердің (бор, марганец, молибден және басқалар) әлсіз ерітінділерінде дымқылдау,залалсыздандыру немесе дәрілеу және т.с.с
Тұқымды дәрілеу-тұқымды себуге дайындаудағы қорытынды кезең. Сондықтан дәрілеуге дейінгі барлық көрсеткіштері бойынша тұқымдық жағдай себу кондициясына жеткізілуі тиіс.
Дәрілеу үшін витовакс, байтан универсал, ТМТД, беномил, формалин, фентиурам және басқа Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлігі және еліміздің басқа да нормативтік құжаттарымен рұқсат етілген препараттар қолданылады.
Дәрілеу Ауыл шаруашылығы дақылдары тұқымдарын дәрілеу жөніндегі әдістемелік нұсқауларға сәйкес жүргізіледі.Себілетін күні дәрілеу барынша тиімсіз, себуден 5-6 ай бұрын себу ең тиімдісі болып саналады.
Себу жұмыстары.
Себу мерзімі. Дер кезінде сапалы себілген жағдайда кез келген ауыл шаруашылығы дақылдарынан жоғары өнім күтуге болады. Мерзімінде себілмеген өсімдіктер қолайсыз жағдайларға душар болады да, егін көгі немесе ересек өсімдіктер бозқыраудың , аптап ыстықтың әсерінен өнімді күрт кемітеді. Тұқымның себуге жарамдылығы дегеніміз- талданып отырған тұқымдығы таза және өнгіш тұқымның пайыз (%) мөлшері.Бұл көрсеткішті тек қана кондициялы тұқымға төмендегідей анықтама бойынша есептейді:
Сж =ТтxЗө:100,
мұнда
Сж- тұқымның себу жарамдылығы; Тт - тұқымның тазалығы;
Зө- тұқымның зертханалық өнгіштігі,%.
Әрбір тұқым үшін себер алдында себуге жарамдылықты ескеріп, нақты себу мөлшерін анықтайды.Мысалы: сүрі табанына 1000 тұқымның массасы 36.0г және себуге жарамдылығы 95 Целинная, Юбилейная жаздық бидайының әр гектарына 3.0 млн. өнгіш тұқымын себу керек; нақты себу мөлшері Сж=КxМx100: Сж, мұнда К- себу коэффициенті (гектарына млн. дана өнгі; М- 1000 тұқымның массасы,г; Сж-себуге жарамдылық, %, сонда
Сж=3.0x36.0x100:95=113,7 немесе114кгга
Себу тереңдігі. Ауыл шаруашылығы дақылдарынан мол, сапалы өнім алуда егістікке тұқымның сіңірілу тереңдігі үлкен рол атқарады.
Себу тәсілі. Аталған аймақта ауыл шаруашылығы дақылдары негізінен екі тәсілмен себіледі.
1. Жаппай қатардағы тәсіл. Қатар аралықтары 15 немесе 23 см тұқым сепкіштер (С3-3,6, СЗС-2,1, СЗС-2,1 JI, т.б.) колданылады. Бұл тәсілмен көптеген дакылдар (дәнді, мал азықтық шөптер, қырыққабат тұкымдас, майлы дақылдар, т.б.) себіледі.
2. Кең қатарлы тәсіл. Дақылдың түрі, биіктігі, т.б. байланысты қатараралықтары 45 см-ден 90 см-ге дейін өзгереді. Бұл тәсілмен отамалы дақылдардың көпшілігі (тамыр, түйнек-жемістер, күнбағыс, т.б.) себіледі.
Себу мөлшері. Әр түрлі ауылшаруашылық дақылдары мен топырақ климат аймақтары үшін тұкымның себу мөлшерін анықтау мен есептеудің бірнеше тәсілдері қолданылады және міндетті түрде себуге жарамдылықты пайдаланып түзету енгізеді.
Тұқымның себуге жарамдылығы дегеніміз - талданып отырған тұқымдағы таза және өнгіш тұқымның пайыз (%) мөлшері. Бұл көрсеткішті тек қана кондициялы тұқымға төмендегідей анықтама бойынша есептейді:
Сж =Тт хЗө :100,мұнда
СЖ - тұқымның себу жарамдылығы; Тт - тұқымның тазалығы;
Зв - тұқымның зертханалық өнгіштігі, % .
Кепілдемелерде, оқулықтарда, т.б. құралдарда себу мөлшері сандық есеппен (гектарына млн. дана өнгіш тұқым) немесе 100 себу жарамдылығына келтірілген салмақтық өлшеммен беріледі. Әрбір тұқым үшін себер алдында себуге жарамдылықты ескеріп, нақты себу мөлшерін анықтайды. Мысалы: құрғақ далалық аймағының қара қоңыр топырақтарында сүрі танабына 1000 тұқымның массасы 36,0 г және себуге жарамдылығы 95 Целинная, Юбилейная жаздық бидайының әр гектарга 3,0 млн. өнгіш тұқымын себу керек; нақты себу мөлшері Сн=КхМх100:Сж, мұнда ауытқу +3,0-дан аспағаны жөн. Түпкілікті бағалау егін көктегеннен кейін жүргізіледі: егін көгінің жиілігі мен біркелкілігі, атжалдардың (огрех) немесе себілмей калған жолақтардың болмауы басты назарда болуы тиіс.
2.1.Тұқымдарды егуге дайындау
Тұқымдарды егуге дайындаудың бірінші кезеңі клиринг. Жақсы нәтиже - қарапайым ас тұзын қолдана отырып тұқымдарды сұрыптау. Аяқталмаған стакан суда 1 шай қасық тұз қосыңыз, араластырыңыз және тұқымдарды ерітіндіге салыңыз. 3-5 минуттан кейін толыққанды және жақсы піскен тұқымдар түбіне жетеді, олар жуылады және кептіріледі. Қалған тұқымдар тасталады.
Кию (дезинфекция) тұқымдарда болуы мүмкін патогенді жою үшін жүзеге асырылады. Тұқым өнгеннен кейін олар өз қызметін қалпына келтіріп, өсімдіктерге әсер етеді.
Мұның көптеген жолдары бар тұқымдарды залалсыздандыру. Көбіне байыту үшін калий перманганатының 1% ерітіндісі қолданылады. Тұқымдар 20 минут бойы қара күлгін ерітіндіге батырылады, содан кейін ағынды сумен мұқият жуылады. Тұқымдар қоңырға айналады.
Сіз сондай-ақ тұқымдарды формалин ерітіндісімен емдеуге болады (1: 300-400 су бөлігі). Тұқымдар ерітіндіге 4-10 минутқа түседі, содан кейін дымқыл күйде 2 сағат ұсталады. Киінгеннен кейін тұқымдар таза суға жуылады және дереу кептіріледі немесе себіледі.
Тұқымдарды ыстық суға қысқа мерзімді жылыту - оларды зарарсыздандырудың тағы бір әдісі. Қыздырудан кейін тұқымдар салқын суға салынады және сол тұқымның өнуін тездетеді, олар малынған. Зығыр сөмкедегі тұқымдар 20-30 сағат ішінде қайнаған немесе дистилденген суға батырылады (олар жай ғана шіріп кетуі керек), содан кейін олар жойылады, дымқыл қабыққа жұқа қабатпен себіледі, үстіне сол дымқыл қабықпен жабылады және бір тұқым өніп шыққанша жылы жерде қалдырылады. Салқындатылған тұқымдардан жасалған көшеттер әдеттегіден 2-8 күн бұрын пайда болады.
Сәбіз, қызанақ, пияз, ақжелкен, қызылша тұқымдарының сіңу ұзақтығы - екі күнге дейін; қияр, цуккини, қырыққабат, салат, шалғам, қарбыз, қауын - 8-12 күн; бұршақ және бұршақ - екі сағатқа дейін.
Өсуді тездету үшін тұқым фумармен немесе үйдегі инфузиямен өңделеді. Ағаш күлінің ерітіндісіне тұқымдарды сіңіру тиімді. 1 литр суға 20 г күл алынады, олар жақсы араласады, екі күн бойы талап етіледі және тұқымдар бірнеше сағатқа малынған.
Алоэ сығындысында тұқымдарды суландыру тәжірибе жүзінде жүзеге асырылады. Алое жапырақтары ашық емес сөмкеге салынып, 3-5 күн бойы салқындатылады. Содан кейін шырыны сығылады, су 1: 1 қатынасында қосылады және тұқымдар 6-7 сағатқа малынған.
Жуғаннан кейін жүзеге асырылады ұрықтандыру. Ол үшін тұқымдар температурасы 15 ° C болатын бөлмеде жұқа қабатқа жайылады. 3-5% тұқым бүгілгеннен кейін себу керек. Өңделген тұқымдар тек ылғалды топырақта себілуі керек.
Содан кейін тұқымдар көктем. Вернализацияның мақсаты тұқымда өмір сүру процестерін жеделдету болып табылады. Бұл сізге ертерек және достық қашу алуға мүмкіндік береді, 10-15 күн ішінде ерте өнімділік тездетіліп, жалпы түсім артады. Тұқымдар жылы жерде алдын-ала малынған, қыңырлылар пайда болғанға дейін. Вернализация кезінде тұқымның қабаты 10 см-ден аспауы керек, оларды мезгіл-мезгіл араластырып отыру керек. Егер ұрықтанған тұқымдар жаппай пайда болса, оларды күн сәулесіне отырғызу керек. Тұқым 1: 4 ылғалды құммен араласады.
2.3.Тұқымдарды вернализациялау
Тұқымдарды вернализациялау шарттары келесідей:
қияр - 8-15 күн (25-30 ° C температурада);
қызанақ - 10-20 күн (күндіз 20-25 ° C, түнде 10-12 ° C);
репа - 35-50 күн (1 -6 ° C);
қызылша - 50-70 күн (2-8 ° C);
қырыққабат - 100-140 күн (2-6 ° C);
пияз - 120-150 күн (1-15 ° C);
сәбіз - 130-150 күн (1 -6 ° C);
ақжелкен - 140-180 күн (1 -6 ° C).
Вернализацияның ұзақтығы көрсетілген күндерден аспауы керек, өйткені бұл өсімдіктердің атылуына әкелуі мүмкін.
Келесі кезең - бұл стратификация (тегістеу). Аэрацияны жақсарту және ыдырауды болдырмау үшін тұқымдар жақсылап жуылған суланған өзен құмымен мұқият араластырылады (құмның 1-2 бөлігі үшін тұқымның 3 бөлігі). Стратификацияланған тұқымдар қатайтудың бір түрін алады және әдеттегіден төмен температурада өніп бастайды.
Тұқым себуге дайындау кезінде қолданыңыз бионтизация - тұқымдарға химиялық заттармен әсер ету (тұздар, қышқылдар және т.б.); физикалық бионтизация - сәулелерге әсер ету. тұқым жамылғысының механикалық зақымдануы және т.б.
Тұқым себуге дайындау өте маңызды сәт. Тұқымға күтім жасау - егінге күтім жасау. Тұқымдарды қаншалықты мұқият дайындасаңыз, соғұрлым олардың өнгіштігі мен бай өнімділігі жоғарылайды.
2.4. Егістікті күтіп-баптау.
Ауылшаруашылық дақылдарынан сапалы және мол өнім алуда егістікті күтіп-баптау маңызды рөл атқарады. Ол жұмыс дақыл, сорттардың, шаруашылық, биологиялық ерекшеліктеріне байланысты өзгереді. Негізінен күтіп-баптау жұмыстары мынадай мәселелерді шешеді: топырақ пен тұқымнң, жанасуын жақсарту мақсатында топырақ тығыздалады (ЗКК-Ш-6А) немесе артық ылғалдың булануы мен топырақ аэрациясын күшейту үшін қопсыту жүргізіледі (жеңіл тырмалар, КРН-4,2, КРН-5,6, т.б. қопсытқыштар- мен, т.б.); өсімдіктердің егін жинау қарсаңына қажетті жиілігін қамтамасыз ететін шаралар іске асырылады (егістікті сирету, мысалы, жиі себілген жүгері алқабында; қант қызылшасының егістігін сирету және шоқтау, т.б.); өсімдіктердің өсіп-жетілуіне әсер ететін шараларды іске асырады (егістікті үстеп қоректендіру, дефолияция, сабақ-жапырақты (ботва) отау, т.б.); арамшөптерге, зиянкестер мен ауруларға қарсы күрес шаралары ұйым дастырылады, т.б.

2.5. Егінді жинау тәсілдері.
Егіншілік дамуының алғашқы сатысында астық көп кезеңді тәсілмен жиналды: балауызданып nicy кезеңінде егін орақпен, шалғымен немесе жинағыш машиналармен (лобогрейка), т.б. шауып, қолмен немесе жинағыш машиналармен бауға түсірді.
Соңынан баулар кескестеп қаланатын да, кейіннен қырман басына маяға үйілетін. Одан әрі қарай астық шыншырларды пайдаланып қолмен немесе астық бастырғыштармен (молотилкалармен) бастырылатын. Бұл тәсіл көп шығын, адам күшін талап ететін әрі өнімсіз болатын.Техникалық прогрестің нәтижесінде біздің елімізде дамыған елдер сияқты, комбайнмен бір кезеңді астық жинап бастыру тәсіліне көшті (өткен ғасырдың 20-30 жылдарынан бастап). Егінді комбайнмен жинаудың нәтижесінде астық шығыны 2-3 есе азайды, бүкіл жұмыс механикаландырылып, қол күші босады. Еңбек өнімділігі ондаған есе артты. Бұл тәсіл ұзақ уақыт қолданылып келді. Алайда, тәжірибе көрсеткендей, оның да кемшіліктері жоқ емес. Атап айтқанда, осы заманғы комбайн тек қана піскен, кұрғақ егінді ғана жинай ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.