Эвакуациялық жолдар мен шығулар
НФ-03-00-18
Азаматтық қорғаныс жоғары көпсалалы колледжі
Высший многопрофильный колледж гражданской защиты
Оқу-әдістемелік кешеніУчебно-методический комплекс
Құрылыстағы өрт қауіпсіздігі
Кокшетау 2021
Азаматтық қорғаныс жоғары копсалалы колледжі
Высший многопрофильный колледж гражданской защиты
КелісілдіСогласовано БекітемінУтверждаю
Кәсіпорын, ұйым басшысы Оқу жұмысы бойынша басшысының
Руководитель предприятия, организацииорынбасары Заместитель руководителя
___________Тюлебаев А.Ж. по учебной работе
Аты-жөні Ф.И.О. ______________Рамазанова У.К.
Аты-жөні Ф.И.О.
"____" ____________20___жг . "____" ____________20___ж г.
Жұмыс оқу бағдарламасыРабочая учебная программа
Құрылыстағы өрт қауіпсіздігі
(модуль немесе пән атауынаименование модуля или дисциплины)
МамандықСпециальность 1516000 Өрт қауіпсіздігі
(код және
атауыкод и наименование)
БіліктілікКвалификация 1516013 Өрт инспекторы
(код және
атауыкод и наименование)
Оқыту нысаныФорма обучения күндізгі
негізгі орта білім беру базасында
на базе ___________среднего образования
Жалпы сағат саныОбщее количество часов 96 , кредит саныкредитов
_________
Әзірлеуші(-лер)Разработчик (-и) ___________ Сагатаев Аскар Шугаевич
(қол) Аты жөні
(болған жағдайда)(подпись) Ф.И.О. (при наличии)
Оқу-әдістемелік кеңес отырысында қаралды және мақұлданды
Рассмотрена и одобрена на заседании учебно-методического совета
ХаттамаПротокол № __ от "____" ______ 20____ жг.
ТөрағаПредседатель ___________ Перешивкин Игорь Владимирович
(қол) Аты-жөні (болған жағдайда)(подпись) Ф.И.О.
(при наличии)
Көкшетау 2021 жг
1. Түсіндірме жазбаПояснительная записка
Құрылыстағы өрт қауіпсіздігі пәнінің осы улгілік оқу
бағдарламасы үлгілік оқу жоспарлары мен білім беретін
оқубағдарламаларына(№150 “24”сәуір 2013ж)сәйкес 1516000 Өрт
қауіпсіздігі
мамандығы бойынша әзірленген.
Құрылыстағы өрт қауіпсіздігі пәнінің курсын оқыту мақсаты-
өрттен материалдық қундылықтар мен адамдарды қорғауда,өрттің алдын
алуда, өрт автоматикасын тиімді қолдану барысында білім –білік
дағдыларын қалыптастыру .
Құрылыстағы өрт қауіпсіздігі бойынша улгілік оқу бағдарламасын
іске асыру үшін оқытуды ұйымдастырудың келесі түрлері ұсынылады: лекция,
семинар, экскурсия, тәжірибелік сабақтар және басқалар.
Танымдық әрекеттерді ұйымдастыру нысаны ұсыныстық
сипатта болады.
Колледждің оқу- әдістемелік кеңесінің келесімімен
үлгілік оқу бағдарламасын жүзеге асыру ушін дидактикалық және көрнекілік
құралдар қолданылады: плакаттар, үлгілер, диапозитивтер, оқу
бейнефильмдері, электрондық оқулықтар, оқу және оқу-әдістемелік құралдар.
Үлгілік оқу бағдарламасы оқу материалын неғұрлым
нәтижелі меңгеруге, тәжірибелік тапсырмаларды орындауда
дағдыларын қалыптастыруға ықпал ететін тәжірибелік сабақтарды өткізуді
қарастырады.
Құрылыстағы өрт қауіпсіздігі пәне бойынша үлгілік оқу бағдарламасы
білім беру ұйымының жұмыс оқу бағдарламасын әзірлеу үшін негіз болып
табылады.
Жұмыс оқу бағдарламасы әзірлеуде техникалық және
кәсіптік
Білім беру ұйымдары:
- үлгілік оқу жоспарында цикл пәндерін зерделеуге бөлінген оқу
уақыты Көлемін 25% шамасында өгертуге құқылы (23.082012ж ҚР ҮҚ №1080);
-бөлімдер мен тақырыптарға берілген жалпы сағат көлемін бөлуге
(пәнді оқытуға берілген жалпы бюджеттік көлемдегі уақыт);
- бағдарламалық материалды бірізділікен оқытуда
дәлелденген өзгерістерді енгізуге;
- жеке тәжірибелік және зертханалық сабақтарды мазмұны сәйкес
басқа сабақтармен алмастыруға құқылы.
Бөлімдер мен тақырыптардың тізбесі жұмыс берушілердің
талаптарын және жергілікті жағдайларды ескеретін өңірлік компонетті еңгізу
есенбінен, игерілетін бөлімдер, тақырыптарды кеңейту немесе тереңдету
жағдайына ( соның ішінде резервтік уақыт есебінен) өзгертілуі мүмкін.
Курсты оқыту мақсаты — тындаушылардың өртке қарсы қорғану саласында
осы заманғы есеп амалдарын меңгеру бойынша қажетті теориялық білім мен
практикалық танымдарды алуын, ғимараттар мен құрылыстардағы, оларды
жобалау, сондай-ақ шаруашылық етуші нысындарға өрт сөндіру техникалық
текесрулер жүргізу кезінде конструкциялық және көлемді-жоспарлау
шешімдерінің өрт қауіпсіздігі талаптарына сәйкестілігін анықтау бөлігіндегі
нормативтік-техникалық жұмыстарды білуін қамтамасыз ету болып табылады.
Курс міндетіне тыңдаушылардың адамдарды, мүліктерді қауіпсіз жерге
көшіруі, өртті жою жетістігі үшін өрттің болатынын ескерту және басқа да
қалыпты жағдайды қамтамасыз ету мәселелерін меңгеруі енеді.
Құрылыстағы өрт қауіпсіздігін курсы жану, жылу бөлудің заңды
процестеріне, құрылыс механикасы мен құрылыс істері заңдарына негізделеді.
Пәнді оқу үшін тыңдаушылардың математика, физика, химия негіздерін, жану
және өртті сөңдіру теорияларын, инженерлік графиканы, қолданбалы механиканы
білуі қажет етіледі.
Құрылыстағы өрт қауіпсіздігін курсы басқа да алдын алу пәндерін оқу
үшін негізгі база болып саналады.
Барлық сағаттар көлемі - 96 сағат.
Олардың ішінде:
- теориялық сабақтар – 66 сағат;
- тәжірибелік сабақтар – 30 сағат.
.Жұмыс оқу бағдарламасының мазмұны Содержание рабочей учебной программы
№ БағдарламанБарлыСоның ішінде в том числе
ың мазмұны қ
(бөлімдер, сағат
тақырыптар
оқыту Всего
нәтижелері,часов
бағалау
критерийлер
і)Содержан
ие
программы (
разделы,
темырезуль
таты
обучения,
критерии
оценки)
Тақырып 1.2. Ғимараттың ішкі жоспарлауы. Өндірістік ғимараттардағы өртке
қарсы секциялар.
Ғимараттармен имараттар азаматтық, өндірістік және ауылшаруашылық.
Азаматтық ғимараттар – олар тұрғын, қоғамдық:
Тұрғын үйлер – бұл адамдардың тұрақты тұру үшін пәтерлік үйлер, қонақ жайлар және
жатақаналар.
Қоғамдық ғимараттар – бұл социалды халықты күту үшін, администрациялық
мекемелерді және қоғамдық мекемелер (мектептерді, гимназияларды, лицейларды,
институттарды, университеттерді, сауна залдарын, қоғамдық ас ішу ғимараттары мен
мекемелері, емделіп–денсаулықты жақсарту үшін ғимараттары және сол сияқты) үшін
ғимараттар.
Өндірістік ғимарат деп өндіріс қаруларын және еңбек процестерін орындап,
нәтижесінде өндіріс өнім алу үшін арналған ғимаратты айтады (цехтар, заводтар,
фабрикалар, электр станциялар, транспортты мекемелер ғимараттар және т.б.).
Ауылшаруашылық ғимараттар ауылшаруашылық тұтынушылықты күтуге арналған
ғимараттар. (Жануарлық құрылыстар, птичниктер, теплицалар, ауылшаруашылық қоймалар
және т.б.)
Бұдан басқа ғимараттар жылытылатын және жылытылмайтын болып бөлінеді және қабат
бойынша классификацияланады.
бір қабатты; 2) азқабатты 3 қабатқа дейін; 3) көп қабатты 4 қабаттан 9-қабатқа
дейін; 4) жоғарылатылған қабатты 10-20 қабат;
5) жоғары қабатты 20 қабат; 6) араластырылған қабатты (әртүрлі қабатты,
имараттар).
Азаматтық ғимараттар Алуан түрлі жобалы сызбалы тұрғын және қоғамдық
ғимараттардың үлкен екі тобын біріктіреді. Бірақ азаматтық ғимараттардың
композициялық шешімдердің алуан түрінен көрсететіндер:
Коридорную; 2. Анфиладную; 3. Зальную; 4. Секционную.
Коридорлы сызбалы сатылы торлармен қосылған, коридордың бір жағынан немесе екі
жағынан бөлмелерді орналастырады (мектептер, емханалар, поликникалар, қонақ үйлер,
санаториялар, оқу корпустары).
Анфилатты сызба жобасы коридорлардың жоқтығы мен ерекшеленеді. Бұндай сызбалы
бөлмелер бірінен соң бірі орналасады, және бір бірімен есікті ойықтармен
байланысады. (мұражайлар және бөлек универсалды дүкендер).
Залды сызба үлкен негізгі бөлменің айналасында, көбінесе көрермендік залда, ұсақ
қызмет ету бөлмелерін орналастырумен ерекшеленеді. Композициядан бөлек ғимарат
сызбасы негізгі бөлмеге бағынады (театрлар, цирктер, жабылатын стадиондар,
көрмелік залдар, жабылған сауда орындары, жабылған катоктар және кейбір түрлер).
Сенкциялық сызбада бір бірінен оңашаланған, жоба бойынша бірдей секциялардан
тұратын ғимараттар алынады мысалы, тұрғын үйлерде.
Композициялық сызбада бірнеше жобалар бір біріне сай орналасады және оны
араласқан деп айтады.
2 сұрақ. Тұрғын және қоғамдық ғимараттардағы өртке қарсы секциялар.
Статистикалық берілгендердің анализдері көрсеткендей, өрттің көбі жылжымайтын
құралдардың конденцаторлардың, желдеткіш қондырғылардың эксплуатация ережелерін
бұзғаннан және электросваркалық және басқа да ремонттық жұмыстар кезінде өрт
қауіпсіздігін бұзғаннан пайда болады.
Емханаларда емді барокамераларын қолдануынан жалынның таралуы лезде болатын,
оттегіге құнарлы ортада өрттің пайда болу қауіптілігі өсті. Оқу процесінде
химиялық реактивтерді және басқада заттарды қолдану салдарынан оқу
мастерскойларында және орта мектептердің зертханаларында өрттің пайда болуы
мүмкін. Қонақ үйлерді өрт қауіптілігін асханалық құралдармен, кептіргіштермен,
электр плиталармен және газды плиталармен толықтырылған ас ішу цехтары
тудырады.
Нормалау практикасында қоғамдық және тұрғын ғимараттарда өртке қарсы
секцияларды бөліп шығаруда келесі принциптер бар:
Өрт және жарылыс қауіпті процестерді изоляциялау. (мысалы, ғылыми–зерттеулік
институттардың ғимараттарында А, Б, Е, және В категориялы процестері басқа
бөлмелерден және сатылы торлардан өртке қарсы кедергілермен, ауамен желдету
өртке қарсы тамбур-шлюздармен қорғалады (В –категориясы негізінде тамбуршлюзсыз,
өртке қарсы есіктермен).
Электр бөлмелерді оңашалау. Қоғамдық ғимараттарда электр шитті бөлмелер,
трансформаторлы подстанциялар және өндіріс мекемелердің акумуляторлы бөлмелері
өртке төзімділігі 0,75 сағат жанбайтын материалдардан тұратын бөгеттермен
оқшауланады. Киноапараттылар дәл солай басқа бөлмелерден оңашаланады. Өз
алдына киноаппаратты өртке қарсы бөгеттен кинопроекциялық және өртке бұралуы
болып бөлінеді. Киноаппараттыдағы проекция үшін ойық автоматты жабқышпен
қорғалады.
Сыланған және салынып қосылған тағайындалуы басқа бөлмелерді оңашалау.
Бұндай бөлмелердегі оңашалау өртке қарсы бөгеттер арқылы жүзеге асады; бұл
бөлмелерден шығу сыртқа жасалынады.
Тұрғын және қоғамдық ғимараттарда, қонақ үйлерде және т.с.с. орналасатын бөлек
өртке қарсы секцияларда тұрғылықты емес бөлмелерді (сауда саттық қоғамдық ас
ішу, комуналды және күнделік қызмет ету және т.б. мекемелер) бөлінеді.
Қоймалық бөлмелерді оңашалануы. Жанатын материалдар сақталынатын қоймалық
бөлмелер үлкен өрт қауіпсіздігін тудырады. Сондықтан олар басқа бөлмелерден
өртке қарсы бөгеттермен 0,75 тен 1с дейін өртке төзімді бөлінеді. Олардан шығу
өртке қарсы есептермен жабдықталады. Мысалы, емдеу мекемелерінде кислоротты
сақтайтын құрылыстар, дәрі қоймалары, клуб және театр қоймалары (декорациялар,
бутафориялар, реквизиттер) қоғамдық ғимараттардағы кітап қоймалары және т.б.
Қоқс камераларын оңашалау. Жанғыш материалдарының көп мөлшерде жиналуымен
байланысты қоқс камералары өрттің көзі бола алады, сондықтан оларды басқа
бөлмелерден саңырау қоршау конструкцияларымен өрт төзімділігі 1 сағат төмен
бөлінеді және өзіндік сыртқа шығумен қамтамасыздандырылады.
Аудан бойынша секцияларға бөліктеу. Мысалы, Секциялы смес, имараттардың
подвалдарын өрт төзімділігі 1 сағат жанғышемес материалдардан жасалған
қабырғалармен 500м2 секцияларға бөлінеді, ойықтарын өртке қарсы есіктерімен
қорғайды. Сол сияқты қабырғалармен кітапхана қоймаларын ауаны 600м2 және
көлемі 1500м3 көп емес секцияларға бөлінеді.
Ғимаратты өртке қарсы отсектерге бөлген кезде жоғары және кең отсек қабырғасы
өртке қарсы болу керек. Өртке қарсы қабырғаның сыртқы жағынан өртке тұрақтылығы
нормаланбайтын қосылған отсектің үйінен 8 метрден кем емес қашықтыққа
горизонталь қабырғадан 4 метрден кем емес қашықтыққа орналастырылған терезелер,
есіктер және қақпаларды орналастыруға болады. (ҚР ҚНжеЕ 2.02.-05-2002
ғимараттармен имараттардың өрт қауіпсіздігі).
Бұрыш астында ғимараттың бір бөлігінің екінші ғимартқа қосылған жерінде өртке
қарсы бөгеттерді немесе өртке қарсы қабырғаларды орналастырған кезде сыртқы
қабырғалардағы орналасқан ойықтар бұрышы арасындағы горизонталь бойынша ара
қашықтық 4 метрден төмен емес болу керек ол өртке қарсы қабырғаға немесе
бөгетке бұрыш астында қосылған корнизбен шатырдың салбыраған жері 4 метрден
ден кем емес ұзындықта жасалуы керек. Айтылған ойықтардың арақашықтығы 4 метрден
кем болса олар өртке қарсы есіктермен немесе 2 типті терезелермен толтырылуы
керек.
Ғимарттарды өрт отсектеріне бөлу үшін өртке қарсы қабырғалар орнына өртке қарсы
1 типті аймақтарды қарастыруға болады. 1 типті өртке қарсы аймақтар вставка
түрінде, ғимаратты бүкіл екі және биіктігі бойынша бөледі. Вставка өртке қарсы
қабырғалардын 2 типті құрылған ғимараттың бір бөлігі ретінде вставка мен өртке
қарсы отсекті бөліп тұрады. Екінші шекара 12 метрден кем болмау керек. Өртке
қарсы аймақтың шекарасынан тыс орналасқан бөлмелерінде жанғыш газдарды қолдануға
немесе сақтауға, сұйықтықтарды, жарылғыш заттарды және материалдарды қолдануға
болмайды, және де жанғыш заттың пайда болуына әкелетін процестерді
қарастырады.
Тақырып 1.3. Ғимараттар мен имараттардан адамдарды құтқару жұмысы.
1 сұрақ. Эвакуациялық жолдар мен шығулар.
Адамдардың өрт кезінде қауіпсіз жүруі белгілі бір талаптарға жауап беретін
эвакуациялық жолдарға және шығулардың жобалауына байланысты. Әр тесік және өту
жолы, баспалдақ эвакуациялы болып саналмайды.
Қауіпсіздікті қамтамасыз ететін нағыз талаптар мынаған бағытталған:
адамдарды өз уақытында кедергісіз эвакуациялау;
өрттің қауіпті факторларына ұшыраған адамдарды құтқару;
Өрттің қауіпті факторларынан адамдарды эвакуациялық жолдарда қорғау.
Эвакуация деп, өрттің қауіпті факторларының тию мүмкіндігі бар бөлмелерден
адамдардың ұйымдастырылған сыртқа шығуын айтады. Эвакуация ретінде де эвакуациялық
шығулар арқылы, эвакуациялық жолмен болатын шағын мобильді топтарға жататын
адамдардың өздігінен емес қозғалысты санауға болады.
Құтқару дегеніміз – бұл өрттің қауіпті факторларының әсері немесе оның болу
мүмкіндігі кезінде адамдардың сыртқа шығуы. Құтқару бөлімдердің немесе арнайы
оқытылған бөлімдер көмегімен және құтқару құралдарын пайдаланып, апат және
эвакуациялық шығулар арқылы өздігінен жүзеге асырылады.
Бөлме шеңберіндегі эвакуациялық жолдар қолданылатын өрт сөндіру және түтінге қарсы
қорғауды ескермей отырып, эвакуациялық шығу тұрғысынан көзделеді.
Бөлмелерден тыс эвакуациялық жолдарды қорғауды бөлмелердің өрт қауіптілігін
есептей отырып, сыртқа шығатындардың санын біле отырып, ғимараттан эвакуациялық
шығулардың жалпы тұрғысынан болады. Өрт кезінде адамдардың қауіпсіздігін
қамтамасыз етуге арналған шаралардың эфектісі есептеу жолымен жүргізіледі (ҚР ҚН
және Е 2.02-05-2009).
Эвакуациялық шығулар.
Эвакуациялық жолдар. ҚР ҚН және Е 2.02-05-2009 п. сәйкес бойынша эвакуациялық
шығулар бөлмелерде орналасқан адамдардың қауіпсіз эвакуациясын қамтамассыз етуі
тиіс. Шығулар эвакуациялы деп есептеледі егер мынаған бағытталса:
1) бірінші қабат бөлмесінен сыртқа:
тікелей;
вестибюль арқылы (фойе);
баспалдақ торы арқылы;
дәліз мен вестибюль арқылы (фойе);
дәліз мен баспалдақ торы арқылы;
2) кез келген қабат бөлмесінен, біріншіден басқа:
баспалдақ торына тікелей немесе 3-ші типті баспалдаққа;
баспалдақ торына тікелей немесе 3-ші типті баспалдаққа апаратын дәлізге;
баспалдақ торына тікелей немесе 3-ші типті баспалдаққа тікелей шығуы бар холлға
(фойе);
3) көрші бөлмелерге, егер А және Б бөлмелерді қамтамасыз етуге бағытталған және
сол А және Б бөлмелерге шығу бар сол қабатындағы шығулармен қамтылған көрші
бөлмеге (тек Ф5 сыныпты және А және Б дәрежелі бөлмелерден басқа).
Подвалды және цоколды қабаттардан эвакуациялық есептелетін шығуларды жалпы
баспалдақторлардан бөлек сыртқа шығу етіп орналастыру мыналарға рұқсат етіледі:
подвалдан шығатын эвакуациялық шығуларды жалпы баспалдақ торлар арқылы сыртқа
бөлек шығатын шығуымен бірге көзделеді. Ол басқа баспалдақ тордан бірінші қабат
биіктігінде орналасқан өртке қарсы қабырғаның 1-ші типімен ажыратылады.
П.5.24 ережелерді орындаған кезде подвалды және цокольді қабаттардан эвакуациялық
шығулар В; Г; Д; дәрежелі бөлмелерді Г; Д дәрежелі бөлмелерде көзделеді және Ф5
сыныпты бөлмелердің бірінші қабатында орналасқан вестибюлге.
фойеден шығатын, киім бөлмені, темекі шегетін және санитарлы бөлмелері бар
орналасқан подвалды және цокольді қабаттарда орналасқан эвакуациялық шығуларды
бірінші қабатында орналасқан вестибюлінде бөлек 2-ші типті баспалдақтарда
көзделеді;
бөлмелерден эвакуациялық шығуларды екінші типті баспалдақта, дәлізге немесе холға
апаруды нормативті құжаттарда көрсеткен;
екі қабатты тамбур орналастырады, шығуы дәл сыртқа қарай бағытталған.
Шығулар эвакуациялық деп есептелмейді егер проемдарда жылжымалы және көтергіш –
түскіш есік немесе қоспалар, темір жол жылжымалы құрамдарға арналған қақпалар,
турниктер және айналатын есіктер орналасса.
Жайылып ашылатын қақпалардағы калиткалар эвакуациялық деп есептеледі.
Екіден кем емес эвакуациялық шығуларда мыналар болуы керек:
бір уақытта 10 адамның орналасуына арналған Ф1.1 сыныпты бөлме;
бір уақытта 15 адамның орналасуына арналған подвалды және цокольді қабаттардағы
бөлмелер;
Бір уақытта 6 дан 15-ке дейін адамдардың орналасуына арналған подвалды және
цокольді қабаттардағы бөлмелерде және шығулардың біреуі 4.21 пункті бойынша
көзделеді;
бір уақытта 50 адамнан артық адамдар келуіне арналған бөлмелер;
5 адамнан жоғары кезекшелігі бар А және Б категориялы Ф5 класты бөлмелер 1000м2
ауданы немесе 25 адамнан жоғары В категориялы бөлме;
Ф5 сынып бөлмесінде ашық этежеркалар мен аудандар, жабдықтарды күту .шін арналған,
ярус еденінің ауданы 100м2 артық болғанда – А және Б категория бөлмелері үшін
арналған және 400м2 ден артықбасқа категориялы бөлмелдер үшін.
Ф1.3 класс бөлмелері (пәтерлер), екі қабаттар орналасқан (деңгейде), жоғарғы қабат
18 метрден артық биіктікте орналасса әр қабатта эвакуациялық шығулар болуы тиіс.
Эвакуациялық шығулар көзделе орналасуы тиіс. Бөлмені ішіндегі эвакуациялық
шығулардың әр қайсысы бір-бірінен алыс орналасқандағы минималды арақашықтықты мына
формуламен анықтауға болады:
мұнда, II – бөлме ара-қашықтығы.
Авариялық апаттарға жатады:
а) терезе ойығынан балкон торцына дейінгі 1,2метр қашықтығы бар дыбыс өткізбейтін
ложаға, балконға шығуы немесе балконға шығатын арасы 1,6метр шыналаған ойықтары;
б) Ф1.3. сыныпты бөлменің ауыспалы секциясына немесе ауыспалы өрт бөлігіне
апаратын ені 0,6м шығу есігі бар;
в) балкон немесе лоджияға шығу, ол сыртқы баспалдақпен қамтылады және қабат
қабатпен балкондарды немесе лоджияларды байланыстырады;
г) өлшемдері 0,75*1,5м есік бар немесе терезе арқылы өтеді, шығу сыртқа шығарылған
еденнен 4,5м немесе +5-тен артық болмайтындай терезе немесе есік арқылы, сол
сияқты өлшемі 0,6*0,6 м – ден кем болмайтын люк жасалған, бұл кезде ойық арқылы
саты жабдықталуы керек, ал шығу люк арқылы – бөлмеге түседі, осы баспалдақтардың
ені нормаланбайды;
д) І, ІІ, ІІІ ғимарат кровлясының шығуына СО және С1 сынып өртке төзімділік
дәрежесі терезе арқылы немесе есік пен люк арқылы жасалады.
Эвакуациялық жолдар.
Эвакуациялық жолдар дегеніміз, өрт болған жағдайда эвакуациялау кезінде адамдардың
қауіпсіздігін қамтамасыз ететін және эвакуациялық шығуларға апаратын жолдар.
Эвакуациялық жолдарға дәріздер, өтпелдер, фойелер, кулуарлар, баспалдақтар,
вестибюлдер жатады.
Лифтер мен эскалаторлар эвакуациялы болып саналмайды.
2 сұрақ. Адамдар ағынының қозғалыс параметрлері.
Денсаулықты қорғауға бағытталған бағыттардың біреуі өрт кезінде адамдардың
қауіпсіздігін сақтауға жасалады. Өрттің алдын алу және өртте адамдардың өлімін
болдырмауы бұрыннан МӨБ органдарының кәсіптік бағыты болып табылады. Адамдардың
қауіпсіздігін сақтауға бағытталған шараларың шешуі құрылыс қондырғыларды қорғауға
бағытталған шараларына қарағанда өзгеше болады. Мысалы: адамдарға қауіпті 700С
температурасы тек біршама ғана құрылыс материалдарға қауіпті температурадан
біршама кем болады. Өрт қопарғыш қоспаның ғимаратта оның жалпы көлемінен 5% кем
болған кезде қопарылысы құрылыс конструкцияларына зиян келтірмеуі мүмкін, бірақ
адамдардың өліміне әкелуі әбден мүмкін. Осындай түрлі факторлар өрт нагрузкасы,
түтін пайда болу мүмкіндігі, уланғыш, АУПТ–нің адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз
ету мүмкіндігі өрт кезінде, адамдарға қауіпін туғазады да олардың қауіпсіздігін
қамтамасыз ете алмайды. Ғимарамттарда өрттің пайда болу мүмкіндігі кезінде
адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған алдын алу шарттар жүйесінде
эвакуациялаудың маңызы зор.
Бір бағытта келе жатқан адамдар жалпы адам ағысын туғызады. Ол ағысының
тығыздығымен D қозғалыс жылдамдықпен V қозғалыстың интенсивтілігімен q және Q жол
учаскесінің өтпелі жағдаймен сипатталады.
Адам ағынының тууы, адамдардың N санын құрайды. Олар эвакуациялық F жолдың бірлік
ауданында орналасады:
Ересек адамдарды эвакуациялау кезінде тығыздығы 10-12 адамм2; оқушыларды
эвакуациялау кезінде 20-25 адамм2.
Жобалау нормаларында тығыздықтың өлшемсіз сипаттамасы қолданылады. Ол жобаның
ауданын эвакуациялық жолдың ауданына қатынасы сияқты анықталады:
мұнда δ және l – эвакуациялық жолдың ені мен ұзындығы, метр.
Горизонталь жобаның орташа ауданы f мынаны құрайды: қысқы киімдегі ересек
адамдарға 0,125 м2адам, үй киіміндіге ересек адамдар үшін – 0,1 м2адам, жас
өспірімдер үшін – 0,07 м2адам.
Тығыздықтың ұлғаюына қарай қозғалыс жылдамдығы азаяды да және шектеулі тығыздық
кезінде адам жиналуына мынаны байланысты құрайды: горизонталь жол үшін 15ммин,
баспалдақ бойымен жоғары қарай 11ммин. Қозғалыстың жиілігі 1 мин ішінде
эвакуациялық жолдың 1метр ені арқылы өтетін адамдардың санының сипаттамасын
айтады. ҚН және Е бойынша адамдардың саны адам ретінде емес, м2 арқылы саналатын
болғандықтан интенсивтілік өлшемділігі мынаған тең.
Адамдар ағынының тығыздығы – қозғалыстың интенсивтілігі мен жылдамдығын анықтауға
мүмкіндік беретін қозғалыстың қажетті сипаттамасы.
Ағындағы адамдардың қозғалыс жылдамдығы жол түріне және адамдар ағынының
тығыздығына байланысты.
[q]=м2м·мин=ммин.
Өткізу мүмкіндігі нашар болғанда жолдың учаскесінде адамдардың жиналуы кезінде
адам ағысының тығыздығы ұлғаяды. Горизонталь учаскесі бойымен және баспалдақтар
арқылы қозғалыс интенсивтілігі адам ағынының тығыздығына байланысты. Адам ағысының
тығыздығы шектеулі болған кезде есік ойықтар үшін қозғалыс интенсивтілігі тұрақты
шама болмайды. Ол ойықтың еніне бесік тәуелді болады және 1,6метр ені ойықтар мына
формула арқылы табылады.
qдв=2,5+3,75 δдв
Бөліктің өткізу қабілеті бірлік уақытында адам өткізе алатын санын көрсетеді.
Өткізу қабілеттін м2мин жолдың учаскесі, учаскенің ені бойындағы қозғалыстың
интенсивтілігін айтады:
Q=qδ
Жол учаскесінің өткізу қабілеттілігі түсінігін қолдана отырып, қозғалыс
интенсивтілігінің және қозғалысты тоқтату уақытын адам ағысының бірігуі кезіндегі
есептеу формулаларын алуға болады
qдв, ммин
0,8 0,6 0,4 0,6 0,8 1,0 1,2 1,4
1,6 δдв, м
Егер бірнеше адам ағысының бірігуі кезінде кедергісіз қорғау кезінде мына талап
орындалуы керек:
Q1=∑Qi-1
немесе
q1δ1= q1δ1+ q2δ2+ q3δ3 бұдан
1 учаскенің басындағы адам қозғалысының тоқтатылуы байқалады.
QiQi-1
Тоқтату уақыты жол учаскесінің өткізу қабілеттілігінің эвакуация уақытының әр
түрлігі сияқты анықталады:
∆τ = τ1- τi-1
І – учаске N1 адам саны кезінде және Qпр жол учаскесінің шекті өткізу
қабілеттілігі кезінде мына формуламен анықталады:
τ1 =
мұнда qпр – шекті тығыздық кезіндегі адам қозғалысының интенсивтілігі (D≥0,9),
ммин.
Осымен қатар
τi-1 =
кезекте,
∆τ =
3 сұрақ. Эвакуациялық жолдар мен шығулардың конструктивті және көлемді-жоспарлы
шешімдері.
Көп адам орналасқан бөлме.
Ғимараттардағы қолдану барысы мынаны көрсетті – адамдардың қауіпсіздігін өрт
кезінде қамтамасыз ететін эвакуациялық жолдар мен шығулардың саны мен өлшемдеріне
ғана емес, сонымен қатар эвакуациялық жолдар мен шығулардың көлемдік-жоспарлық
және конструктивті шешулеріне байланысты. Өрт кезінде адамдардың қауіпсіздігін
қамтамасыз етуге тек қана эвакуациялық шығу жолдарының санына және өлшеміне
байланысты емес екендігін, және де көлемді–жоспарлау және конструктивті
эвакуациялық жолдармен шығу шешіміне байланысты, ғимаратты қолдану тәжірибесі
көрсетеді.
Нормалау кезінде бұл шешімдердің негізігі принцептері бар: адамдардың массасын
шағын топтар санына бөлу; қозғалыс жағдайын реттеу; бөгетсіз қозғалыс; өрт
сөндірушілердің табысты шешуі, ұйымдасқан адам қозғалысы; эвукуациялық жолдардың
түтін алмауы; қабылданған шешімдердің техникалық мүмкіндігі мен тиімді мақсаты.
Адамдар үлесінің қысым принціпін сақтау бір-бірінен ара қашықтықта изоляцияланған
көрме мекемелерінде және жиналыс залдарында орындықтар мен қатарлар арасындағы
аралықтармен жетілдіріледі. Орындықтар қатарлары адамдарды бір-бірінен
изоляциялайды және оларды белгілі бір шығулар мен өтпелдерге бағыттайды.
Орындықтар бұл функцияларды орындау үшін олар еденге бекітілген болуы тиіс.
Орындар саны 12 – ден аспайтын жерлерде, лоджияларда бекітілмеген орындықтар
рұқсат етіледі. Көп мақсатты тағайындалу залдарындағы орындықтардың бекітілуіне
көп назар аудару керек, ол жерлерде креслолар алынатын болады, кейін қайта
орнатылады. Бұл жағдайда түсіру бекітпелерін немесе креслоларды секцияда жалғау
керек, олар эвакуация кезінде орындықтардың артқа құлауына жол бермейді.
Залдарда адамдар қозғалысы қатарлар арасында басталады және олар бірлік ағын деп
аталады. Психологиялық адам қауіп төнген кезде өттен тез шығуға тырысуы мүмкін,
сондықтан бұл мүмкіндікті қамтамасыз ету үшін қатарлар арасындағы өтпелдің
жеткілікті ені мен орташа ұзындығы болуы керек. Өтпел ені көбінесе 0,5м алынады,
ол адамдардың нормальді қозғалысын қатарлар арасында және сол сияқты апат
жағдайларда қамтамасыз етеді.
Өтпел шығуға шығуға дейінгі ара қашықтықты азайту мақсатымен қатардағы орындар
саны шектеледі және екі жақты эвакуация кезінде 50-ден артық орынды және бір жақты
эвакуация кезінде 25 орынды құрайды.
Адам орындықтар қатарының арасымен өтіп және өтпел шығуға, өткеннен кейін ол артық
эвакуациялық шығудың бөлігін алғысы келіп тырысады. Залдың жоспарлауы шығуға
бағытталған адамдардың ұйымдастырылған қозғалысын қамтамасыз етуі тиіс.
Жоспарлауды ұзындықпен, қысқа қатарлармен айырады, сол сияқты аралас жоспарлауды
да айырады.
Ұзын қатарлармен жоспарлау кезінде өтпелдер залдың бүйір жағында орналасады.
Бұндай жоспарлау адамдар қозғалысының бағытталған нақты ритімді анықтайды,
экономикалық тиімді. Ұзын қатарлармен жоспарлау кезінде қауіпті жағдайларда
қозғалыс бағытын өзгерту мүмкін емес, шығулар сценада орналасқан кезде алдынғы
қатарлардағы адамдардың эвакуациялауы қиындатылған. Колосник сценасы бар көрме
мекемелерінде өрт кезінде жылу радиациядан партердің бірінші қатарлардағы
көрермендер үшін өрттің 0,5 минутінен кейін пайда болады. Осыны есептей отырып
бірінші колосникті сценалы бірінші қатарлар орындары ұзын қатарлармен театрларда,
клубтарда, үйлерде және мәдениет сарайларында мақсатталмаған.
Қысқа қатарлармен жоспарлау кезінде өтпел және көлденең шығулар орнатылады. Бұл
эвакуациялық шығулар мен өтпелдергегі артық салмақтың таратуына сәйкестенеді,
қозғалыстың бос болуын үлкейтеді. Эвакуациялау тез болуы мүмкін, қауіптен өтпел
немесе көлденең шығу арқылы тез кете алады. Жоспарлаудың бұл түрінің
жеткіліксіздігі қарама – қарсы немесе көлденең ағындар болып табылады. Сцена
жағына еңістердің немесе баспалдақтардың өтпел шығуларында орналасқан кезінде
эвакуациялау жағынан қысым өтпелдер мен шығулар арқылы қозғалып келе жатқанда
артық болып келуі мүмкін, қарсы ағынға қарағанда, бұл кезде ағын тоқтатылады.
Байбаламды болдырмау үшін адамдардың қозғалысына бағытталған жағдайларды
қамтамасыз етуі керек, олар эвакуацилау кезінде шығуларға баруы үшін. Бұл үшін
эвакуациялықтар 1-ші суретте көрсетілгендей өтпелдер соңында орналасады. Қажетті
мағына адамдардың үлкен топтарын үлкен емес топтарға бөлі және әр топтарды
өздерінің эвакуациялық шығуларына баруының үлкен маңызы бар. Халықаралық жоспарлау
тәжірибелері (Англия, Канада, Австрия, ФРГ) адамдар көп баратын залдардағы
топтардың мұндай саны 300 адамнан аспауы керек. Адамдар көп келетін бөлмелер үшін
мұндай талаптарға ұстануы керек. Кинотеатрларда және жабық спорт имараттарында
топтардығ саны норма бойынша 600 адам болуы тиіс.
Топтарды изоляциялау әр түрлі әдістермен жүзеге асырылады. Ұзын қатарлармен
изоляциялау кезінде креслолардың қатарларының бүйір қабырғаға дейінгі жолмен
жүзеге асырылады және кулуарлаға әр топтар үшін өзіндік шығуларды орнату
жетілдіріледі (сурет 1).
Залдың ярусты схемасы түрінде әр ярустан кем дегенде екі шығу болуы керек.
Амфитеаторовты шешімдер кезінде црктерде және жабық спорт имарааттарында әр түрлі
деңгейлерде люктерге шығулармен сақиналы өтпелдер орнатылады. Келесі әдіс –
сектордағы адамдар санын шектейтін көлденең және өтпел барьерлерді орнату (сурет
2).
Өтпелді және көлденең және залдан шығу ені келесі есеппен анықталады, есептердің
нәтижелеріне қатысты емес минималды шамадан төмен болмауы керек. Өтпелдердің
минималды ені 1 ден 1,2м, ал шығулар 1,1 ден 1,2м құрайды.
Өтпелдер мен шығулардың жеткілікті ені қозғалыстың кедергісін кепілдетпейді.
Эвакуация жолдарында маңызды өңістер баспалдақтар, табалдырықтар, лез бұрылыстар,
қарсы және көлденең ағындар қозғалыс ритмін бұзуы мүмкін. Еден өңісі 1:7, ал
пандустардікі 1:6 аспауы керек. Бұндай өңіспен өозғалыс қиындатылған, сондықтан
олардың ұзындығы 4-5 м-ден аспауы керек.
Өндірістік бөлмелер. Өндірістік бөлмелерде өрт және жарылыс қауіпті процестер
орналасуы мүмкін, олар өрт кезінде персонал үшін қауіпті.
Жоспарлау шешімдерін орындау кезінде эвакуациялық шығулардың тең орналасуын ғана
емес, эвакуациялау кезінде адамдар қауіп көздеріне бармайтындай етіп шешу керек.
(өрт немесе жарылыс қауіпті аппараттарда), кері, эвакуациялық шығуға қауіпсіздік
көзінен алыс болуы керек. Құрал-жабдықтарды эвакуациялық шығуларға байланысты
орналастырғанда, шығулар ені жеткілікті кең болуы керек. Тасымалданушылар,
шығуларды көріп және ұйымдасқан түрде сол шығуларға жүруі үшін, бағыт
мүмкіндігінше бұрылыссыз тік болуы керек.
Өндірістік бөлмелерде табиғи жарық жеткіліксіз не болмаса мүлдем болмауы жиі
кездеседі (мысалы, шамсыз ғимараттарда), ал жасанды жарық өрт бола қалған жағдайда
істен шығуы мүмкін. Сондықтан 50 адамнан артық жұмыс істейтін өндірістік
бөлмелерде қалыпты эвакуацияны қамтамасыз ету үшін эвакуация жолдарында авариялық
жарық қарастырылуы керек және авариялық жарық желісіне қосылған эвакуациялық
шығуларды көрсететін шарық бағыттар болуы қажет.
Тақырып 1.4. Ғимараттардағы адамдардың өрттен қорғаудың біріккен шаралары.
1 сұрақ. Ғимарттағы өртті, адамдардың қауіпсіздік бағыты мен шараларын
ұйымдастыру.
Өртке қарсы нормаларының қажеттілігін орындау және ғимарттағы құрылыстық
жоспарлау ережелері адамның өрттегі қауіпсіздігіне кепілдік бермеуі. Осыдан
адамдарды қорғау, техникалық шаралар өрт бола қалған жағдайда, адамдарды қорғау
шараларының ұйымдастырылған түрінде толықтырып отырады, аландап немесе дұрыс
емес іс-әрекет істеу мүмкін.
Осыдан ғимарат немесе бөлек бөлме өрт қауіпсіздігіне жауапты тұлғалар өздерінің
анық мақсатын ұйымдастырған міндеттерін қарау қажет. Өрт бола қалған жағдайда
адамдарды қорғау жөніндегі міндеттер, эвакуациялық жолдар мен шығулар және
түтінге қарсы қорғау қондырғылары, белгілер бойынша талаптар атауының жауапты
тұлғалар өткізу қажет:
қауіпсіздік ережелерін (ӨҚЕ) жөнінде қызметкерлерді оқыту сабақтарын өткізгіш
журналы;
эвакуациялық жоспар;
Түтіннен қорғау жүйесінің қамтамасыз ету журналы;
Өрт бола қалған жағдайда адамдарға хабарлау үшін текстер.
Бұларға тағыда ғимараттағы шаруашылық қызмет байланысымен қамтамассыз етуі
көрсетіледі және арнайы қызмет берілгенді жою жөніндегі автоматика эвакуациялық
шығу жолдары, түтіннен қорғау жүйесі және т.с.с.
Өрт қауіпсіздігіне жауапты тұлғалардың жұмыс тексерісінің сапалығы әкімшілік
объектілер және ГПС басшыларының шешімімен жүзеге асады. Өрт болған жағдайда
адамдардың қауіпсіздігі кезекші қызметкердің қолданған шараларына байланысты.
Өрт болған жағдайда лауазымды нұсқаға байланысты кезекші қызметкердің
міндеттері көрсетілуі тиіс.
Нұсқа да өрт бөлімшелерін шақырудан басқа:
адамдарды эвакуациялау жөнінде нақты іс-әрекет қамтамасыз ету;
адамдарға өрт туралы хабарлау жүйесін косып,ғимараттың бүкіл шығу жолдарын ашу;
адамдарды сол шығу жолдарына бағыттау;
түтінгеқарсы қорғау жүйесінің қосылуын бақылап және де қажет болса аралық жерден
қосып және т.с.с.
МЕСТ бойынша Өрт қауіпсіздігі:
пп 1.1 Объектінің өрт қауіпсіздігі өрт болдырмау жүйелермен камтамасыз етілуі
керек және ұйымдастырылған шаралармен өртке қарсы қорғалуы тиіс.
п. 3.1. Объектінің өртке қарсы қорғалуы түрлі әдіспен қолдануы тиіс оның ішінде
ұйымдастырылған техниканың көмегімен автоматты коса,және уақытында өртті хабарлау.
п. 3.3.Әр объект міндетті түрде көлемдік-жоспарлау және техниқалық орындауы өрт
қауіпті фактор мүмкіндік шегіне дейін адамдарды эвакуациялауын аяқтап,егерде
эвакуация ұйымдаспаған жағдайда объектідегі адамдар қорғанысын қамтамасыз ету
керек.
Эвакуацияны қамтамасыз ету міндетті түрде:
Санын,пішінін және конструктивтік орындауға сәйкес эвакуациялық жолдар және шығу
жолдарын бекіту.
Эвакуациялық жолмен адамдар қозғалысын бөгетсіз мүмкіндігін қамтамасыз ету.
Қажет болған жағдайда адамдар қозғалысын эвакуациялық жолмен жүруін басқарып
ұйымдастыру (жарық көрсеткішін,дыбыстық хабарлау т.с.с.)
Нұсқада айтылады, АПС жүйесін дұрыстығын бақылау және түтінге қарсы қорғау жүйесін
және де бұзылған жағдайда қандай шара қолдану керек екендігін. МӨҚҚ қызметкерлері
және өрт кауіпсізділігіне жауапты адамдар кезекші кызметкерлерін білімін өрт бола
қойған жағдайда өз міндеттерін тексеру қажет.
2 сұрақ. Өртті хабарлау жүйелері.
Көп жиналған адамдар объектісінде өртті хабарлау жүйелеріне ерекше назар
аударылады,ғимараттың ішіндегі адамдарға өрт пайда болғанын уақытында
ұйымшылдықпен эвакуациялау мақсатын хабарлайды. Кейбір жағдайларда МӨҚҚ
қызметкерлермен келісуімен адамдарды эвакуациялайды дурбелең жағдайын болдырмау
үшін.
Хабарлау жүйесі өртке қарсы ғимараттың құрамдық бөлігі болып табылады. Ол қонақ
үйінде, жатақханада, театрда, клубтарда, кинотеатрларда, цирктарда, спорттық
имараттарда, әкімшілдік және басқада қоғамдық ғимараттарда, көп қабатты
ғимараттарда және көп адамдар жиналатын ғимараттарда қарастырылады.
Өртті адамдарға хабарлау үшін жергілікті радио желілерді және даусы қатты шығатын
байланыс құралдарды қолданады. Адамдарға өртті хабарлау жүйелері ереже бойынша
хабарлау құралымен, бөлек бөлмеде орналасқан, адамдардыњ хабарлау жүйесі өрт
туралы, ереже сияқты тапсырушы жабдықтаудан түзеледі, орналасқанды бөлек
орналастыруда (радиоторапта), аулар, дауыс зорайтқыштардың және магнитофонды
радиовещательной таратып қоюшы алдын ала жазылғанмен магниттік бауға мәтінмен
адамдарға хабарлау жүйесі өрт туралы талаптарға тиісті жауап беру.
Тақырып 1.5. Ғимараттың түтінге қарсы қорғауы ық қабырға түрлері
1 сұрақ. Ғимараттың түтінге қарсы қорғанысының көлемді-жоспарлы және конструктивті
шешімдері.
Ғимарат қабаттары мен бөлмелерін түтіннен қорғау.
Ғимаратты түтіннен қорғау комплексті техникалық қосып қамтамасыз етеді:
а) эвакуациялық жолдардың түтіндемеуі;
б) бөлек бөлмелер және ғимараттар тұтас күйінде.
Ғимарат өртке қарсы қорғаудың нормаланған техникалық шешімдері келесі түрлерге
бөлінеді көлемді-жоспарлық, коструктивті және арнайы.
1. Көлемдік-жоспарлы шешімдерді қарастыруға мыналарды жатқызады:
ғимараттың көлемін өрт отсектерге және секцияларға бөлу;
аралас бөлмелердің құтқару жолдарын изоляциялау.
өрт қауіпті технологиялық процестері бар бөлмелерді изоляциялау және оларды
жоспарға және ғимарат қабаттарына енгізу.
2. Конструктивтік шешімнің қолданылуы былай қарастырылады:
сәйкес келетін қорғаныспен қажеттілігі өрт тұрақты шешіммен түтін кіретін
конструкция бөгетінде технологиялық және есіктік ойыстар комуникация төсемінде
құрылыстар болады;
құрылыс қабаттарында және жоспарфында өрт қауіпті технологиялық процестің бөлмеде
изоляциялау және оларды араластыру.
арнайы бағыттағы түтінді жоғалту үшін әдейі конструкция және конструктивті
элементтерді қарастырады.
3. Кәдімгі құбылыс немесе механикалық жоғалту жүйесін құрастыруын түтінге қарсы
құрылыстың әдейі техникалық шешім қарастарды, сондай-ақ жүйені, қорғалған
көлемдегі қосалқы ауа қысымын қамтамасыздандырады, лифт шахтасында, тамбур-шлюзде
және тағы басқаларда. Бұндай жүйелер жобалау үшін бастапқы берілгендермен
есептеумен анықтайды. Ғимараттың өртке қарсы қоғамының бастапқы мақсаты өрт
кезінде адамдарды эвакуациялау үшін керекті жағдайларды тудыру болып табылады.
Бұдан емханаларды балалар оқыту мекемелерін әрқашан көп адам болатын ғимараттарда
т.б. қолдану және құрылыс кезінде жобалау кезінде негізгі назар аудару ғимараттың
түтінге қарсы қорғанысы жоқ кезінде жану өнімдері лифт шахталармен, коридорлар,
сатылы торлармен, желдеткіш жүйелермен, қоқыс құбырлармен, қорғагныс
конструкциясының ойық тесіктерімен таралады, бұл адамдардың эвакуациялауын тыйым
салады, ол кейбір жағдайларда оны тіпті бөгеттеп тастайды. Мысалы: Қабатты
коридордың түтінмен толуы, сатылы торларды түтіндемеген эвакуациялау мақсатында
қолдануды есепке алынбайды. Бұдан басқа жоғары температураға қыздырылған жану
өнімдері өрттің таралуын қолдайды және білгілі бір жағдайларда өрт ошақтарының
қайта пайда болуына әкеледі, бастапқыдан мағынасы арақашықтықта болады. Бұл өртті
өшіруге қажетті жағдайларды тудырумен, өрттің таралуымен байланысты ғимараттық
түтінге қарсы қорғанысының 1-ші бағытын анықтайды. Нормаланатын шешімдер,
әдеттегідей техника қауіпсіздігін бір уақытта орындалуын екі бағытпен шарттайды:
Түтінді кетіретін құралдар ғимараттар басқа көлемді жобалық және конструктивті
шешімдермен сәйкес келе эвакуациялық жолдарының және қосалқы бөлмелердің
түтінделмеуін қамтамасыз етуі керек.
Дәл осы уақытта бұл өрт бөлмелерінің келуіне дейін өрттің жанып жатқан бөлменің
шекарасына асуын бөгеттейді, жеңдік бағыттардың өрт ошағына жануын жете өрт өшіру
әртүрлі құралдарын енгізуді жеңілдетеді түтінге қарсы қозғалыс ғимаратты келесі
сипатты ғимараттарды жобалау шараларын қарастырады.
Түтінге қарсы қорғау ғимаратты жобалаған кезде мыналарды ұсынады:
- ғимарат бойымен жану өнімдерінің таралуын шектеу (өртке қарсы бөгеттер,
отсектер);
- өрттің пайда болу орындарын изоляциялау ( категориялары А, Б, В – тамбур-шлюздер
ауа тірегімен)
- түтіннен қорғау құралдарын қолдану (Ойықтар, түтінге қарсы қорғаныс жүйе)
Қабатта орналасқан подвал және цокольдерге келіп кету қызметтеріне ерекше назар
аударады:
1. Олардың жоғары тұрған қабаттардан өртке қарсы жабындылармен бөлу ( НГ
материалдан)
2. Подвал және цокольды қабаттарда орналасқан бөлмелерден шығуын, тек осы
бөлмелерде жанатын материалдардың болмаған жағдайында ортақ сатылы тор арқылы
құрастырылуы мүмкін.
3. Подвал мен цокольдің қабаттарын отсекке бөлуін қарастырады (ҚН және Е
нормалары).
4. Түтіндеу қарқындылығын азайту және түтінді шығару үшін терезелі қуыстар
қарастырылады.
Ғимараттың тігінен және көлденең комуникацияларына жану өнімдерінің таралуының
шектелуі сұрақтарына үлкен назар аударылады. Бөлмелердің қабырғалардан,
бөгеттерден және табандылардан әр түрлі комуникеацияларға өткізген кезде
комуникациялармен қоршалған құрылысы арасында зазорларды жанбайтын материалдар
тұратын мастикамен немесе құрылыс қоспасымен тереңдетіп жабу керек. Лифті
шахталардың бөгеттері, сатылы лифті шахтасымен басқа да және лифтердің машиналы
бөлімдердің, бөлмелердің, шахталар және комуникациясын өткізу үшін осыларды
жанбайтын материалдардан П.О – 0,75 сағат.
Баспалдақтарды түтінге қарсы қорғау.
Көп қабатты ғимараттарда сатылардың түтінге қарсы қорғанысына маңызды мағына
беріледі. Өрт кезінде олар адамдарды құтқару үшін арналады, өрт сөндіру құралдарын
беру үшін негізгі жолдары болып табылады. Сондықтан сатылардың түтінге қарсы
қорғанысы бойынша техникалық шешімдер олардың өрт бөлімшелердің сәтті қимылдарын
қамтамасыз ету үшін және адамдарды эвакуациялау үшін қажетті уақыт ішінде
түтіндеуін болдырмау керек. Сатылардың түтінге қарсы ғимараттың арналуы мен оның
қабаттылығы мен шарты мен арнайы техникалық шешімдермен және көлемді жобалап
шешімдермен, конструктивті шешімдермен 100-ге таман асады.
Конструктивтің көлемді жобалық шешімдердің негіздері мыналарға келтіріледі:
а) ғимарат қабаттарындағы тағайындалуы бойынша әр түрлі бөлмелерден сатыларды
изоляциялау;
б) сатыларды подвалдардан изоляциялау;
в) сатыларды шатырларда изоляциялау;
г) сатыларды түтіннен босататын құралдарды қолдану.
Оқшаулау ғимараттың қабаттарындағы әр түрлі тағайындалған бөлмелерден сатыларды
изоляциялау оларды сатылы торларда орналаструмен 100-ге асырады.
ҚН және Е2.09.02-85 Өндірістік ғимараттар.
п. 2.28. В категориялары бөлмелері бар подвалдардың эвакуациялық (соның ішінде
жай подвалдары және подвалдық кабельді қабаттары) эвакуациялардан шығуы
әдеттегідей қарастырылған тікелей далаға шығу бар сатылы торлар арқылы қарастыру,
сыртқы қабырғаларға қосымшаланған Б категориялы бөлмесі подвалдарын эвакуациялық
шығуды Г,Д категориялары бар бірінші қабатқа орналаструға рұқсат етіледіі. Осыдан
бірінші қабатқа шығу үшін сатылар өртке қарсы бөгеттермен қоршау керек,
подвалдарда сатылардың алдыңғы өрт кезінде желмен желдетілген тамбур-шлюздер
қарастырылуы керек.
п. 2.60. Жобаның белгіден карнизға немесе параст үсті 10 м және оданда артық биік
ғимараттар үшін әр кровляға қарастыру қажет және толық емес 40000 м2 жабындыға,
соның ішіндегі ғимараттар үшін:
Бір қабатты сыртқы эвакуациялы сатыларсыз сыртқы ашық сатылар бойымен.
Көп қабатты сатылы торлардан.
Сатылы торда орналасқан сатылы торлардан басқа, өндірістік және ароматтық
ғимараттарда ашық сатылар кездеседі, олар ішкі және сыртқы болып келеді.
Ішкі ашық сатыларды орналастырылған кезде қабат аралықта барлық ғимараттың
түтіндеуіне сәйкес келетін ашық қуыстар түзіледі. Бұндай сатыларды өртке қарсы
нормалармен вестибюлден 2-ші қабатқа дейін 1-ші және 2-ші ӨД ғимараттарда
қарастырылады. Бұл жағдайда вестибюл коридорлардан және 1-ші типті бөгетті
бөлмелерге бөлу керек. Толығымен алғанда жұмысшы қойма орналастыру мүмкіндік
береді.
ЖС және ЖТС бар құбырларды төсеу, ауа тасушы электр кабелдерді ашық етіп төсеу,
конструкция бетін жанғыш материалдаврмен қаптау. Сатыларды әдеттегідей сыртқы
қабырғаларда міндетті түрде эвакуацияланатын адамдардың қай жерде жерде екенін
білуін қамтамасыз етуін және түтінді люктердің ролін атқаратын терезелі ойықтары
жабдықталған болуы керек. Жай қабатты ғимараттарға эвакуациялық сатылардың түтінге
қарсы қорғанысының экспертизасы келесі сұрақтарға тексерілуі қажет:
Сатылардың түтінге қарсы қорғанысын қамтамасыз ету әдісі;
Сатыларды подвалда қабатты бөлмелерден шатырлардан изоляциялау;
Түтінді шығару үшін керекті құралдардың болуы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Азаматтық қорғаныс жоғары көпсалалы колледжі
Высший многопрофильный колледж гражданской защиты
Оқу-әдістемелік кешеніУчебно-методический комплекс
Құрылыстағы өрт қауіпсіздігі
Кокшетау 2021
Азаматтық қорғаныс жоғары копсалалы колледжі
Высший многопрофильный колледж гражданской защиты
КелісілдіСогласовано БекітемінУтверждаю
Кәсіпорын, ұйым басшысы Оқу жұмысы бойынша басшысының
Руководитель предприятия, организацииорынбасары Заместитель руководителя
___________Тюлебаев А.Ж. по учебной работе
Аты-жөні Ф.И.О. ______________Рамазанова У.К.
Аты-жөні Ф.И.О.
"____" ____________20___жг . "____" ____________20___ж г.
Жұмыс оқу бағдарламасыРабочая учебная программа
Құрылыстағы өрт қауіпсіздігі
(модуль немесе пән атауынаименование модуля или дисциплины)
МамандықСпециальность 1516000 Өрт қауіпсіздігі
(код және
атауыкод и наименование)
БіліктілікКвалификация 1516013 Өрт инспекторы
(код және
атауыкод и наименование)
Оқыту нысаныФорма обучения күндізгі
негізгі орта білім беру базасында
на базе ___________среднего образования
Жалпы сағат саныОбщее количество часов 96 , кредит саныкредитов
_________
Әзірлеуші(-лер)Разработчик (-и) ___________ Сагатаев Аскар Шугаевич
(қол) Аты жөні
(болған жағдайда)(подпись) Ф.И.О. (при наличии)
Оқу-әдістемелік кеңес отырысында қаралды және мақұлданды
Рассмотрена и одобрена на заседании учебно-методического совета
ХаттамаПротокол № __ от "____" ______ 20____ жг.
ТөрағаПредседатель ___________ Перешивкин Игорь Владимирович
(қол) Аты-жөні (болған жағдайда)(подпись) Ф.И.О.
(при наличии)
Көкшетау 2021 жг
1. Түсіндірме жазбаПояснительная записка
Құрылыстағы өрт қауіпсіздігі пәнінің осы улгілік оқу
бағдарламасы үлгілік оқу жоспарлары мен білім беретін
оқубағдарламаларына(№150 “24”сәуір 2013ж)сәйкес 1516000 Өрт
қауіпсіздігі
мамандығы бойынша әзірленген.
Құрылыстағы өрт қауіпсіздігі пәнінің курсын оқыту мақсаты-
өрттен материалдық қундылықтар мен адамдарды қорғауда,өрттің алдын
алуда, өрт автоматикасын тиімді қолдану барысында білім –білік
дағдыларын қалыптастыру .
Құрылыстағы өрт қауіпсіздігі бойынша улгілік оқу бағдарламасын
іске асыру үшін оқытуды ұйымдастырудың келесі түрлері ұсынылады: лекция,
семинар, экскурсия, тәжірибелік сабақтар және басқалар.
Танымдық әрекеттерді ұйымдастыру нысаны ұсыныстық
сипатта болады.
Колледждің оқу- әдістемелік кеңесінің келесімімен
үлгілік оқу бағдарламасын жүзеге асыру ушін дидактикалық және көрнекілік
құралдар қолданылады: плакаттар, үлгілер, диапозитивтер, оқу
бейнефильмдері, электрондық оқулықтар, оқу және оқу-әдістемелік құралдар.
Үлгілік оқу бағдарламасы оқу материалын неғұрлым
нәтижелі меңгеруге, тәжірибелік тапсырмаларды орындауда
дағдыларын қалыптастыруға ықпал ететін тәжірибелік сабақтарды өткізуді
қарастырады.
Құрылыстағы өрт қауіпсіздігі пәне бойынша үлгілік оқу бағдарламасы
білім беру ұйымының жұмыс оқу бағдарламасын әзірлеу үшін негіз болып
табылады.
Жұмыс оқу бағдарламасы әзірлеуде техникалық және
кәсіптік
Білім беру ұйымдары:
- үлгілік оқу жоспарында цикл пәндерін зерделеуге бөлінген оқу
уақыты Көлемін 25% шамасында өгертуге құқылы (23.082012ж ҚР ҮҚ №1080);
-бөлімдер мен тақырыптарға берілген жалпы сағат көлемін бөлуге
(пәнді оқытуға берілген жалпы бюджеттік көлемдегі уақыт);
- бағдарламалық материалды бірізділікен оқытуда
дәлелденген өзгерістерді енгізуге;
- жеке тәжірибелік және зертханалық сабақтарды мазмұны сәйкес
басқа сабақтармен алмастыруға құқылы.
Бөлімдер мен тақырыптардың тізбесі жұмыс берушілердің
талаптарын және жергілікті жағдайларды ескеретін өңірлік компонетті еңгізу
есенбінен, игерілетін бөлімдер, тақырыптарды кеңейту немесе тереңдету
жағдайына ( соның ішінде резервтік уақыт есебінен) өзгертілуі мүмкін.
Курсты оқыту мақсаты — тындаушылардың өртке қарсы қорғану саласында
осы заманғы есеп амалдарын меңгеру бойынша қажетті теориялық білім мен
практикалық танымдарды алуын, ғимараттар мен құрылыстардағы, оларды
жобалау, сондай-ақ шаруашылық етуші нысындарға өрт сөндіру техникалық
текесрулер жүргізу кезінде конструкциялық және көлемді-жоспарлау
шешімдерінің өрт қауіпсіздігі талаптарына сәйкестілігін анықтау бөлігіндегі
нормативтік-техникалық жұмыстарды білуін қамтамасыз ету болып табылады.
Курс міндетіне тыңдаушылардың адамдарды, мүліктерді қауіпсіз жерге
көшіруі, өртті жою жетістігі үшін өрттің болатынын ескерту және басқа да
қалыпты жағдайды қамтамасыз ету мәселелерін меңгеруі енеді.
Құрылыстағы өрт қауіпсіздігін курсы жану, жылу бөлудің заңды
процестеріне, құрылыс механикасы мен құрылыс істері заңдарына негізделеді.
Пәнді оқу үшін тыңдаушылардың математика, физика, химия негіздерін, жану
және өртті сөңдіру теорияларын, инженерлік графиканы, қолданбалы механиканы
білуі қажет етіледі.
Құрылыстағы өрт қауіпсіздігін курсы басқа да алдын алу пәндерін оқу
үшін негізгі база болып саналады.
Барлық сағаттар көлемі - 96 сағат.
Олардың ішінде:
- теориялық сабақтар – 66 сағат;
- тәжірибелік сабақтар – 30 сағат.
.Жұмыс оқу бағдарламасының мазмұны Содержание рабочей учебной программы
№ БағдарламанБарлыСоның ішінде в том числе
ың мазмұны қ
(бөлімдер, сағат
тақырыптар
оқыту Всего
нәтижелері,часов
бағалау
критерийлер
і)Содержан
ие
программы (
разделы,
темырезуль
таты
обучения,
критерии
оценки)
Тақырып 1.2. Ғимараттың ішкі жоспарлауы. Өндірістік ғимараттардағы өртке
қарсы секциялар.
Ғимараттармен имараттар азаматтық, өндірістік және ауылшаруашылық.
Азаматтық ғимараттар – олар тұрғын, қоғамдық:
Тұрғын үйлер – бұл адамдардың тұрақты тұру үшін пәтерлік үйлер, қонақ жайлар және
жатақаналар.
Қоғамдық ғимараттар – бұл социалды халықты күту үшін, администрациялық
мекемелерді және қоғамдық мекемелер (мектептерді, гимназияларды, лицейларды,
институттарды, университеттерді, сауна залдарын, қоғамдық ас ішу ғимараттары мен
мекемелері, емделіп–денсаулықты жақсарту үшін ғимараттары және сол сияқты) үшін
ғимараттар.
Өндірістік ғимарат деп өндіріс қаруларын және еңбек процестерін орындап,
нәтижесінде өндіріс өнім алу үшін арналған ғимаратты айтады (цехтар, заводтар,
фабрикалар, электр станциялар, транспортты мекемелер ғимараттар және т.б.).
Ауылшаруашылық ғимараттар ауылшаруашылық тұтынушылықты күтуге арналған
ғимараттар. (Жануарлық құрылыстар, птичниктер, теплицалар, ауылшаруашылық қоймалар
және т.б.)
Бұдан басқа ғимараттар жылытылатын және жылытылмайтын болып бөлінеді және қабат
бойынша классификацияланады.
бір қабатты; 2) азқабатты 3 қабатқа дейін; 3) көп қабатты 4 қабаттан 9-қабатқа
дейін; 4) жоғарылатылған қабатты 10-20 қабат;
5) жоғары қабатты 20 қабат; 6) араластырылған қабатты (әртүрлі қабатты,
имараттар).
Азаматтық ғимараттар Алуан түрлі жобалы сызбалы тұрғын және қоғамдық
ғимараттардың үлкен екі тобын біріктіреді. Бірақ азаматтық ғимараттардың
композициялық шешімдердің алуан түрінен көрсететіндер:
Коридорную; 2. Анфиладную; 3. Зальную; 4. Секционную.
Коридорлы сызбалы сатылы торлармен қосылған, коридордың бір жағынан немесе екі
жағынан бөлмелерді орналастырады (мектептер, емханалар, поликникалар, қонақ үйлер,
санаториялар, оқу корпустары).
Анфилатты сызба жобасы коридорлардың жоқтығы мен ерекшеленеді. Бұндай сызбалы
бөлмелер бірінен соң бірі орналасады, және бір бірімен есікті ойықтармен
байланысады. (мұражайлар және бөлек универсалды дүкендер).
Залды сызба үлкен негізгі бөлменің айналасында, көбінесе көрермендік залда, ұсақ
қызмет ету бөлмелерін орналастырумен ерекшеленеді. Композициядан бөлек ғимарат
сызбасы негізгі бөлмеге бағынады (театрлар, цирктер, жабылатын стадиондар,
көрмелік залдар, жабылған сауда орындары, жабылған катоктар және кейбір түрлер).
Сенкциялық сызбада бір бірінен оңашаланған, жоба бойынша бірдей секциялардан
тұратын ғимараттар алынады мысалы, тұрғын үйлерде.
Композициялық сызбада бірнеше жобалар бір біріне сай орналасады және оны
араласқан деп айтады.
2 сұрақ. Тұрғын және қоғамдық ғимараттардағы өртке қарсы секциялар.
Статистикалық берілгендердің анализдері көрсеткендей, өрттің көбі жылжымайтын
құралдардың конденцаторлардың, желдеткіш қондырғылардың эксплуатация ережелерін
бұзғаннан және электросваркалық және басқа да ремонттық жұмыстар кезінде өрт
қауіпсіздігін бұзғаннан пайда болады.
Емханаларда емді барокамераларын қолдануынан жалынның таралуы лезде болатын,
оттегіге құнарлы ортада өрттің пайда болу қауіптілігі өсті. Оқу процесінде
химиялық реактивтерді және басқада заттарды қолдану салдарынан оқу
мастерскойларында және орта мектептердің зертханаларында өрттің пайда болуы
мүмкін. Қонақ үйлерді өрт қауіптілігін асханалық құралдармен, кептіргіштермен,
электр плиталармен және газды плиталармен толықтырылған ас ішу цехтары
тудырады.
Нормалау практикасында қоғамдық және тұрғын ғимараттарда өртке қарсы
секцияларды бөліп шығаруда келесі принциптер бар:
Өрт және жарылыс қауіпті процестерді изоляциялау. (мысалы, ғылыми–зерттеулік
институттардың ғимараттарында А, Б, Е, және В категориялы процестері басқа
бөлмелерден және сатылы торлардан өртке қарсы кедергілермен, ауамен желдету
өртке қарсы тамбур-шлюздармен қорғалады (В –категориясы негізінде тамбуршлюзсыз,
өртке қарсы есіктермен).
Электр бөлмелерді оңашалау. Қоғамдық ғимараттарда электр шитті бөлмелер,
трансформаторлы подстанциялар және өндіріс мекемелердің акумуляторлы бөлмелері
өртке төзімділігі 0,75 сағат жанбайтын материалдардан тұратын бөгеттермен
оқшауланады. Киноапараттылар дәл солай басқа бөлмелерден оңашаланады. Өз
алдына киноаппаратты өртке қарсы бөгеттен кинопроекциялық және өртке бұралуы
болып бөлінеді. Киноаппараттыдағы проекция үшін ойық автоматты жабқышпен
қорғалады.
Сыланған және салынып қосылған тағайындалуы басқа бөлмелерді оңашалау.
Бұндай бөлмелердегі оңашалау өртке қарсы бөгеттер арқылы жүзеге асады; бұл
бөлмелерден шығу сыртқа жасалынады.
Тұрғын және қоғамдық ғимараттарда, қонақ үйлерде және т.с.с. орналасатын бөлек
өртке қарсы секцияларда тұрғылықты емес бөлмелерді (сауда саттық қоғамдық ас
ішу, комуналды және күнделік қызмет ету және т.б. мекемелер) бөлінеді.
Қоймалық бөлмелерді оңашалануы. Жанатын материалдар сақталынатын қоймалық
бөлмелер үлкен өрт қауіпсіздігін тудырады. Сондықтан олар басқа бөлмелерден
өртке қарсы бөгеттермен 0,75 тен 1с дейін өртке төзімді бөлінеді. Олардан шығу
өртке қарсы есептермен жабдықталады. Мысалы, емдеу мекемелерінде кислоротты
сақтайтын құрылыстар, дәрі қоймалары, клуб және театр қоймалары (декорациялар,
бутафориялар, реквизиттер) қоғамдық ғимараттардағы кітап қоймалары және т.б.
Қоқс камераларын оңашалау. Жанғыш материалдарының көп мөлшерде жиналуымен
байланысты қоқс камералары өрттің көзі бола алады, сондықтан оларды басқа
бөлмелерден саңырау қоршау конструкцияларымен өрт төзімділігі 1 сағат төмен
бөлінеді және өзіндік сыртқа шығумен қамтамасыздандырылады.
Аудан бойынша секцияларға бөліктеу. Мысалы, Секциялы смес, имараттардың
подвалдарын өрт төзімділігі 1 сағат жанғышемес материалдардан жасалған
қабырғалармен 500м2 секцияларға бөлінеді, ойықтарын өртке қарсы есіктерімен
қорғайды. Сол сияқты қабырғалармен кітапхана қоймаларын ауаны 600м2 және
көлемі 1500м3 көп емес секцияларға бөлінеді.
Ғимаратты өртке қарсы отсектерге бөлген кезде жоғары және кең отсек қабырғасы
өртке қарсы болу керек. Өртке қарсы қабырғаның сыртқы жағынан өртке тұрақтылығы
нормаланбайтын қосылған отсектің үйінен 8 метрден кем емес қашықтыққа
горизонталь қабырғадан 4 метрден кем емес қашықтыққа орналастырылған терезелер,
есіктер және қақпаларды орналастыруға болады. (ҚР ҚНжеЕ 2.02.-05-2002
ғимараттармен имараттардың өрт қауіпсіздігі).
Бұрыш астында ғимараттың бір бөлігінің екінші ғимартқа қосылған жерінде өртке
қарсы бөгеттерді немесе өртке қарсы қабырғаларды орналастырған кезде сыртқы
қабырғалардағы орналасқан ойықтар бұрышы арасындағы горизонталь бойынша ара
қашықтық 4 метрден төмен емес болу керек ол өртке қарсы қабырғаға немесе
бөгетке бұрыш астында қосылған корнизбен шатырдың салбыраған жері 4 метрден
ден кем емес ұзындықта жасалуы керек. Айтылған ойықтардың арақашықтығы 4 метрден
кем болса олар өртке қарсы есіктермен немесе 2 типті терезелермен толтырылуы
керек.
Ғимарттарды өрт отсектеріне бөлу үшін өртке қарсы қабырғалар орнына өртке қарсы
1 типті аймақтарды қарастыруға болады. 1 типті өртке қарсы аймақтар вставка
түрінде, ғимаратты бүкіл екі және биіктігі бойынша бөледі. Вставка өртке қарсы
қабырғалардын 2 типті құрылған ғимараттың бір бөлігі ретінде вставка мен өртке
қарсы отсекті бөліп тұрады. Екінші шекара 12 метрден кем болмау керек. Өртке
қарсы аймақтың шекарасынан тыс орналасқан бөлмелерінде жанғыш газдарды қолдануға
немесе сақтауға, сұйықтықтарды, жарылғыш заттарды және материалдарды қолдануға
болмайды, және де жанғыш заттың пайда болуына әкелетін процестерді
қарастырады.
Тақырып 1.3. Ғимараттар мен имараттардан адамдарды құтқару жұмысы.
1 сұрақ. Эвакуациялық жолдар мен шығулар.
Адамдардың өрт кезінде қауіпсіз жүруі белгілі бір талаптарға жауап беретін
эвакуациялық жолдарға және шығулардың жобалауына байланысты. Әр тесік және өту
жолы, баспалдақ эвакуациялы болып саналмайды.
Қауіпсіздікті қамтамасыз ететін нағыз талаптар мынаған бағытталған:
адамдарды өз уақытында кедергісіз эвакуациялау;
өрттің қауіпті факторларына ұшыраған адамдарды құтқару;
Өрттің қауіпті факторларынан адамдарды эвакуациялық жолдарда қорғау.
Эвакуация деп, өрттің қауіпті факторларының тию мүмкіндігі бар бөлмелерден
адамдардың ұйымдастырылған сыртқа шығуын айтады. Эвакуация ретінде де эвакуациялық
шығулар арқылы, эвакуациялық жолмен болатын шағын мобильді топтарға жататын
адамдардың өздігінен емес қозғалысты санауға болады.
Құтқару дегеніміз – бұл өрттің қауіпті факторларының әсері немесе оның болу
мүмкіндігі кезінде адамдардың сыртқа шығуы. Құтқару бөлімдердің немесе арнайы
оқытылған бөлімдер көмегімен және құтқару құралдарын пайдаланып, апат және
эвакуациялық шығулар арқылы өздігінен жүзеге асырылады.
Бөлме шеңберіндегі эвакуациялық жолдар қолданылатын өрт сөндіру және түтінге қарсы
қорғауды ескермей отырып, эвакуациялық шығу тұрғысынан көзделеді.
Бөлмелерден тыс эвакуациялық жолдарды қорғауды бөлмелердің өрт қауіптілігін
есептей отырып, сыртқа шығатындардың санын біле отырып, ғимараттан эвакуациялық
шығулардың жалпы тұрғысынан болады. Өрт кезінде адамдардың қауіпсіздігін
қамтамасыз етуге арналған шаралардың эфектісі есептеу жолымен жүргізіледі (ҚР ҚН
және Е 2.02-05-2009).
Эвакуациялық шығулар.
Эвакуациялық жолдар. ҚР ҚН және Е 2.02-05-2009 п. сәйкес бойынша эвакуациялық
шығулар бөлмелерде орналасқан адамдардың қауіпсіз эвакуациясын қамтамассыз етуі
тиіс. Шығулар эвакуациялы деп есептеледі егер мынаған бағытталса:
1) бірінші қабат бөлмесінен сыртқа:
тікелей;
вестибюль арқылы (фойе);
баспалдақ торы арқылы;
дәліз мен вестибюль арқылы (фойе);
дәліз мен баспалдақ торы арқылы;
2) кез келген қабат бөлмесінен, біріншіден басқа:
баспалдақ торына тікелей немесе 3-ші типті баспалдаққа;
баспалдақ торына тікелей немесе 3-ші типті баспалдаққа апаратын дәлізге;
баспалдақ торына тікелей немесе 3-ші типті баспалдаққа тікелей шығуы бар холлға
(фойе);
3) көрші бөлмелерге, егер А және Б бөлмелерді қамтамасыз етуге бағытталған және
сол А және Б бөлмелерге шығу бар сол қабатындағы шығулармен қамтылған көрші
бөлмеге (тек Ф5 сыныпты және А және Б дәрежелі бөлмелерден басқа).
Подвалды және цоколды қабаттардан эвакуациялық есептелетін шығуларды жалпы
баспалдақторлардан бөлек сыртқа шығу етіп орналастыру мыналарға рұқсат етіледі:
подвалдан шығатын эвакуациялық шығуларды жалпы баспалдақ торлар арқылы сыртқа
бөлек шығатын шығуымен бірге көзделеді. Ол басқа баспалдақ тордан бірінші қабат
биіктігінде орналасқан өртке қарсы қабырғаның 1-ші типімен ажыратылады.
П.5.24 ережелерді орындаған кезде подвалды және цокольді қабаттардан эвакуациялық
шығулар В; Г; Д; дәрежелі бөлмелерді Г; Д дәрежелі бөлмелерде көзделеді және Ф5
сыныпты бөлмелердің бірінші қабатында орналасқан вестибюлге.
фойеден шығатын, киім бөлмені, темекі шегетін және санитарлы бөлмелері бар
орналасқан подвалды және цокольді қабаттарда орналасқан эвакуациялық шығуларды
бірінші қабатында орналасқан вестибюлінде бөлек 2-ші типті баспалдақтарда
көзделеді;
бөлмелерден эвакуациялық шығуларды екінші типті баспалдақта, дәлізге немесе холға
апаруды нормативті құжаттарда көрсеткен;
екі қабатты тамбур орналастырады, шығуы дәл сыртқа қарай бағытталған.
Шығулар эвакуациялық деп есептелмейді егер проемдарда жылжымалы және көтергіш –
түскіш есік немесе қоспалар, темір жол жылжымалы құрамдарға арналған қақпалар,
турниктер және айналатын есіктер орналасса.
Жайылып ашылатын қақпалардағы калиткалар эвакуациялық деп есептеледі.
Екіден кем емес эвакуациялық шығуларда мыналар болуы керек:
бір уақытта 10 адамның орналасуына арналған Ф1.1 сыныпты бөлме;
бір уақытта 15 адамның орналасуына арналған подвалды және цокольді қабаттардағы
бөлмелер;
Бір уақытта 6 дан 15-ке дейін адамдардың орналасуына арналған подвалды және
цокольді қабаттардағы бөлмелерде және шығулардың біреуі 4.21 пункті бойынша
көзделеді;
бір уақытта 50 адамнан артық адамдар келуіне арналған бөлмелер;
5 адамнан жоғары кезекшелігі бар А және Б категориялы Ф5 класты бөлмелер 1000м2
ауданы немесе 25 адамнан жоғары В категориялы бөлме;
Ф5 сынып бөлмесінде ашық этежеркалар мен аудандар, жабдықтарды күту .шін арналған,
ярус еденінің ауданы 100м2 артық болғанда – А және Б категория бөлмелері үшін
арналған және 400м2 ден артықбасқа категориялы бөлмелдер үшін.
Ф1.3 класс бөлмелері (пәтерлер), екі қабаттар орналасқан (деңгейде), жоғарғы қабат
18 метрден артық биіктікте орналасса әр қабатта эвакуациялық шығулар болуы тиіс.
Эвакуациялық шығулар көзделе орналасуы тиіс. Бөлмені ішіндегі эвакуациялық
шығулардың әр қайсысы бір-бірінен алыс орналасқандағы минималды арақашықтықты мына
формуламен анықтауға болады:
мұнда, II – бөлме ара-қашықтығы.
Авариялық апаттарға жатады:
а) терезе ойығынан балкон торцына дейінгі 1,2метр қашықтығы бар дыбыс өткізбейтін
ложаға, балконға шығуы немесе балконға шығатын арасы 1,6метр шыналаған ойықтары;
б) Ф1.3. сыныпты бөлменің ауыспалы секциясына немесе ауыспалы өрт бөлігіне
апаратын ені 0,6м шығу есігі бар;
в) балкон немесе лоджияға шығу, ол сыртқы баспалдақпен қамтылады және қабат
қабатпен балкондарды немесе лоджияларды байланыстырады;
г) өлшемдері 0,75*1,5м есік бар немесе терезе арқылы өтеді, шығу сыртқа шығарылған
еденнен 4,5м немесе +5-тен артық болмайтындай терезе немесе есік арқылы, сол
сияқты өлшемі 0,6*0,6 м – ден кем болмайтын люк жасалған, бұл кезде ойық арқылы
саты жабдықталуы керек, ал шығу люк арқылы – бөлмеге түседі, осы баспалдақтардың
ені нормаланбайды;
д) І, ІІ, ІІІ ғимарат кровлясының шығуына СО және С1 сынып өртке төзімділік
дәрежесі терезе арқылы немесе есік пен люк арқылы жасалады.
Эвакуациялық жолдар.
Эвакуациялық жолдар дегеніміз, өрт болған жағдайда эвакуациялау кезінде адамдардың
қауіпсіздігін қамтамасыз ететін және эвакуациялық шығуларға апаратын жолдар.
Эвакуациялық жолдарға дәріздер, өтпелдер, фойелер, кулуарлар, баспалдақтар,
вестибюлдер жатады.
Лифтер мен эскалаторлар эвакуациялы болып саналмайды.
2 сұрақ. Адамдар ағынының қозғалыс параметрлері.
Денсаулықты қорғауға бағытталған бағыттардың біреуі өрт кезінде адамдардың
қауіпсіздігін сақтауға жасалады. Өрттің алдын алу және өртте адамдардың өлімін
болдырмауы бұрыннан МӨБ органдарының кәсіптік бағыты болып табылады. Адамдардың
қауіпсіздігін сақтауға бағытталған шараларың шешуі құрылыс қондырғыларды қорғауға
бағытталған шараларына қарағанда өзгеше болады. Мысалы: адамдарға қауіпті 700С
температурасы тек біршама ғана құрылыс материалдарға қауіпті температурадан
біршама кем болады. Өрт қопарғыш қоспаның ғимаратта оның жалпы көлемінен 5% кем
болған кезде қопарылысы құрылыс конструкцияларына зиян келтірмеуі мүмкін, бірақ
адамдардың өліміне әкелуі әбден мүмкін. Осындай түрлі факторлар өрт нагрузкасы,
түтін пайда болу мүмкіндігі, уланғыш, АУПТ–нің адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз
ету мүмкіндігі өрт кезінде, адамдарға қауіпін туғазады да олардың қауіпсіздігін
қамтамасыз ете алмайды. Ғимарамттарда өрттің пайда болу мүмкіндігі кезінде
адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған алдын алу шарттар жүйесінде
эвакуациялаудың маңызы зор.
Бір бағытта келе жатқан адамдар жалпы адам ағысын туғызады. Ол ағысының
тығыздығымен D қозғалыс жылдамдықпен V қозғалыстың интенсивтілігімен q және Q жол
учаскесінің өтпелі жағдаймен сипатталады.
Адам ағынының тууы, адамдардың N санын құрайды. Олар эвакуациялық F жолдың бірлік
ауданында орналасады:
Ересек адамдарды эвакуациялау кезінде тығыздығы 10-12 адамм2; оқушыларды
эвакуациялау кезінде 20-25 адамм2.
Жобалау нормаларында тығыздықтың өлшемсіз сипаттамасы қолданылады. Ол жобаның
ауданын эвакуациялық жолдың ауданына қатынасы сияқты анықталады:
мұнда δ және l – эвакуациялық жолдың ені мен ұзындығы, метр.
Горизонталь жобаның орташа ауданы f мынаны құрайды: қысқы киімдегі ересек
адамдарға 0,125 м2адам, үй киіміндіге ересек адамдар үшін – 0,1 м2адам, жас
өспірімдер үшін – 0,07 м2адам.
Тығыздықтың ұлғаюына қарай қозғалыс жылдамдығы азаяды да және шектеулі тығыздық
кезінде адам жиналуына мынаны байланысты құрайды: горизонталь жол үшін 15ммин,
баспалдақ бойымен жоғары қарай 11ммин. Қозғалыстың жиілігі 1 мин ішінде
эвакуациялық жолдың 1метр ені арқылы өтетін адамдардың санының сипаттамасын
айтады. ҚН және Е бойынша адамдардың саны адам ретінде емес, м2 арқылы саналатын
болғандықтан интенсивтілік өлшемділігі мынаған тең.
Адамдар ағынының тығыздығы – қозғалыстың интенсивтілігі мен жылдамдығын анықтауға
мүмкіндік беретін қозғалыстың қажетті сипаттамасы.
Ағындағы адамдардың қозғалыс жылдамдығы жол түріне және адамдар ағынының
тығыздығына байланысты.
[q]=м2м·мин=ммин.
Өткізу мүмкіндігі нашар болғанда жолдың учаскесінде адамдардың жиналуы кезінде
адам ағысының тығыздығы ұлғаяды. Горизонталь учаскесі бойымен және баспалдақтар
арқылы қозғалыс интенсивтілігі адам ағынының тығыздығына байланысты. Адам ағысының
тығыздығы шектеулі болған кезде есік ойықтар үшін қозғалыс интенсивтілігі тұрақты
шама болмайды. Ол ойықтың еніне бесік тәуелді болады және 1,6метр ені ойықтар мына
формула арқылы табылады.
qдв=2,5+3,75 δдв
Бөліктің өткізу қабілеті бірлік уақытында адам өткізе алатын санын көрсетеді.
Өткізу қабілеттін м2мин жолдың учаскесі, учаскенің ені бойындағы қозғалыстың
интенсивтілігін айтады:
Q=qδ
Жол учаскесінің өткізу қабілеттілігі түсінігін қолдана отырып, қозғалыс
интенсивтілігінің және қозғалысты тоқтату уақытын адам ағысының бірігуі кезіндегі
есептеу формулаларын алуға болады
qдв, ммин
0,8 0,6 0,4 0,6 0,8 1,0 1,2 1,4
1,6 δдв, м
Егер бірнеше адам ағысының бірігуі кезінде кедергісіз қорғау кезінде мына талап
орындалуы керек:
Q1=∑Qi-1
немесе
q1δ1= q1δ1+ q2δ2+ q3δ3 бұдан
1 учаскенің басындағы адам қозғалысының тоқтатылуы байқалады.
QiQi-1
Тоқтату уақыты жол учаскесінің өткізу қабілеттілігінің эвакуация уақытының әр
түрлігі сияқты анықталады:
∆τ = τ1- τi-1
І – учаске N1 адам саны кезінде және Qпр жол учаскесінің шекті өткізу
қабілеттілігі кезінде мына формуламен анықталады:
τ1 =
мұнда qпр – шекті тығыздық кезіндегі адам қозғалысының интенсивтілігі (D≥0,9),
ммин.
Осымен қатар
τi-1 =
кезекте,
∆τ =
3 сұрақ. Эвакуациялық жолдар мен шығулардың конструктивті және көлемді-жоспарлы
шешімдері.
Көп адам орналасқан бөлме.
Ғимараттардағы қолдану барысы мынаны көрсетті – адамдардың қауіпсіздігін өрт
кезінде қамтамасыз ететін эвакуациялық жолдар мен шығулардың саны мен өлшемдеріне
ғана емес, сонымен қатар эвакуациялық жолдар мен шығулардың көлемдік-жоспарлық
және конструктивті шешулеріне байланысты. Өрт кезінде адамдардың қауіпсіздігін
қамтамасыз етуге тек қана эвакуациялық шығу жолдарының санына және өлшеміне
байланысты емес екендігін, және де көлемді–жоспарлау және конструктивті
эвакуациялық жолдармен шығу шешіміне байланысты, ғимаратты қолдану тәжірибесі
көрсетеді.
Нормалау кезінде бұл шешімдердің негізігі принцептері бар: адамдардың массасын
шағын топтар санына бөлу; қозғалыс жағдайын реттеу; бөгетсіз қозғалыс; өрт
сөндірушілердің табысты шешуі, ұйымдасқан адам қозғалысы; эвукуациялық жолдардың
түтін алмауы; қабылданған шешімдердің техникалық мүмкіндігі мен тиімді мақсаты.
Адамдар үлесінің қысым принціпін сақтау бір-бірінен ара қашықтықта изоляцияланған
көрме мекемелерінде және жиналыс залдарында орындықтар мен қатарлар арасындағы
аралықтармен жетілдіріледі. Орындықтар қатарлары адамдарды бір-бірінен
изоляциялайды және оларды белгілі бір шығулар мен өтпелдерге бағыттайды.
Орындықтар бұл функцияларды орындау үшін олар еденге бекітілген болуы тиіс.
Орындар саны 12 – ден аспайтын жерлерде, лоджияларда бекітілмеген орындықтар
рұқсат етіледі. Көп мақсатты тағайындалу залдарындағы орындықтардың бекітілуіне
көп назар аудару керек, ол жерлерде креслолар алынатын болады, кейін қайта
орнатылады. Бұл жағдайда түсіру бекітпелерін немесе креслоларды секцияда жалғау
керек, олар эвакуация кезінде орындықтардың артқа құлауына жол бермейді.
Залдарда адамдар қозғалысы қатарлар арасында басталады және олар бірлік ағын деп
аталады. Психологиялық адам қауіп төнген кезде өттен тез шығуға тырысуы мүмкін,
сондықтан бұл мүмкіндікті қамтамасыз ету үшін қатарлар арасындағы өтпелдің
жеткілікті ені мен орташа ұзындығы болуы керек. Өтпел ені көбінесе 0,5м алынады,
ол адамдардың нормальді қозғалысын қатарлар арасында және сол сияқты апат
жағдайларда қамтамасыз етеді.
Өтпел шығуға шығуға дейінгі ара қашықтықты азайту мақсатымен қатардағы орындар
саны шектеледі және екі жақты эвакуация кезінде 50-ден артық орынды және бір жақты
эвакуация кезінде 25 орынды құрайды.
Адам орындықтар қатарының арасымен өтіп және өтпел шығуға, өткеннен кейін ол артық
эвакуациялық шығудың бөлігін алғысы келіп тырысады. Залдың жоспарлауы шығуға
бағытталған адамдардың ұйымдастырылған қозғалысын қамтамасыз етуі тиіс.
Жоспарлауды ұзындықпен, қысқа қатарлармен айырады, сол сияқты аралас жоспарлауды
да айырады.
Ұзын қатарлармен жоспарлау кезінде өтпелдер залдың бүйір жағында орналасады.
Бұндай жоспарлау адамдар қозғалысының бағытталған нақты ритімді анықтайды,
экономикалық тиімді. Ұзын қатарлармен жоспарлау кезінде қауіпті жағдайларда
қозғалыс бағытын өзгерту мүмкін емес, шығулар сценада орналасқан кезде алдынғы
қатарлардағы адамдардың эвакуациялауы қиындатылған. Колосник сценасы бар көрме
мекемелерінде өрт кезінде жылу радиациядан партердің бірінші қатарлардағы
көрермендер үшін өрттің 0,5 минутінен кейін пайда болады. Осыны есептей отырып
бірінші колосникті сценалы бірінші қатарлар орындары ұзын қатарлармен театрларда,
клубтарда, үйлерде және мәдениет сарайларында мақсатталмаған.
Қысқа қатарлармен жоспарлау кезінде өтпел және көлденең шығулар орнатылады. Бұл
эвакуациялық шығулар мен өтпелдергегі артық салмақтың таратуына сәйкестенеді,
қозғалыстың бос болуын үлкейтеді. Эвакуациялау тез болуы мүмкін, қауіптен өтпел
немесе көлденең шығу арқылы тез кете алады. Жоспарлаудың бұл түрінің
жеткіліксіздігі қарама – қарсы немесе көлденең ағындар болып табылады. Сцена
жағына еңістердің немесе баспалдақтардың өтпел шығуларында орналасқан кезінде
эвакуациялау жағынан қысым өтпелдер мен шығулар арқылы қозғалып келе жатқанда
артық болып келуі мүмкін, қарсы ағынға қарағанда, бұл кезде ағын тоқтатылады.
Байбаламды болдырмау үшін адамдардың қозғалысына бағытталған жағдайларды
қамтамасыз етуі керек, олар эвакуацилау кезінде шығуларға баруы үшін. Бұл үшін
эвакуациялықтар 1-ші суретте көрсетілгендей өтпелдер соңында орналасады. Қажетті
мағына адамдардың үлкен топтарын үлкен емес топтарға бөлі және әр топтарды
өздерінің эвакуациялық шығуларына баруының үлкен маңызы бар. Халықаралық жоспарлау
тәжірибелері (Англия, Канада, Австрия, ФРГ) адамдар көп баратын залдардағы
топтардың мұндай саны 300 адамнан аспауы керек. Адамдар көп келетін бөлмелер үшін
мұндай талаптарға ұстануы керек. Кинотеатрларда және жабық спорт имараттарында
топтардығ саны норма бойынша 600 адам болуы тиіс.
Топтарды изоляциялау әр түрлі әдістермен жүзеге асырылады. Ұзын қатарлармен
изоляциялау кезінде креслолардың қатарларының бүйір қабырғаға дейінгі жолмен
жүзеге асырылады және кулуарлаға әр топтар үшін өзіндік шығуларды орнату
жетілдіріледі (сурет 1).
Залдың ярусты схемасы түрінде әр ярустан кем дегенде екі шығу болуы керек.
Амфитеаторовты шешімдер кезінде црктерде және жабық спорт имарааттарында әр түрлі
деңгейлерде люктерге шығулармен сақиналы өтпелдер орнатылады. Келесі әдіс –
сектордағы адамдар санын шектейтін көлденең және өтпел барьерлерді орнату (сурет
2).
Өтпелді және көлденең және залдан шығу ені келесі есеппен анықталады, есептердің
нәтижелеріне қатысты емес минималды шамадан төмен болмауы керек. Өтпелдердің
минималды ені 1 ден 1,2м, ал шығулар 1,1 ден 1,2м құрайды.
Өтпелдер мен шығулардың жеткілікті ені қозғалыстың кедергісін кепілдетпейді.
Эвакуация жолдарында маңызды өңістер баспалдақтар, табалдырықтар, лез бұрылыстар,
қарсы және көлденең ағындар қозғалыс ритмін бұзуы мүмкін. Еден өңісі 1:7, ал
пандустардікі 1:6 аспауы керек. Бұндай өңіспен өозғалыс қиындатылған, сондықтан
олардың ұзындығы 4-5 м-ден аспауы керек.
Өндірістік бөлмелер. Өндірістік бөлмелерде өрт және жарылыс қауіпті процестер
орналасуы мүмкін, олар өрт кезінде персонал үшін қауіпті.
Жоспарлау шешімдерін орындау кезінде эвакуациялық шығулардың тең орналасуын ғана
емес, эвакуациялау кезінде адамдар қауіп көздеріне бармайтындай етіп шешу керек.
(өрт немесе жарылыс қауіпті аппараттарда), кері, эвакуациялық шығуға қауіпсіздік
көзінен алыс болуы керек. Құрал-жабдықтарды эвакуациялық шығуларға байланысты
орналастырғанда, шығулар ені жеткілікті кең болуы керек. Тасымалданушылар,
шығуларды көріп және ұйымдасқан түрде сол шығуларға жүруі үшін, бағыт
мүмкіндігінше бұрылыссыз тік болуы керек.
Өндірістік бөлмелерде табиғи жарық жеткіліксіз не болмаса мүлдем болмауы жиі
кездеседі (мысалы, шамсыз ғимараттарда), ал жасанды жарық өрт бола қалған жағдайда
істен шығуы мүмкін. Сондықтан 50 адамнан артық жұмыс істейтін өндірістік
бөлмелерде қалыпты эвакуацияны қамтамасыз ету үшін эвакуация жолдарында авариялық
жарық қарастырылуы керек және авариялық жарық желісіне қосылған эвакуациялық
шығуларды көрсететін шарық бағыттар болуы қажет.
Тақырып 1.4. Ғимараттардағы адамдардың өрттен қорғаудың біріккен шаралары.
1 сұрақ. Ғимарттағы өртті, адамдардың қауіпсіздік бағыты мен шараларын
ұйымдастыру.
Өртке қарсы нормаларының қажеттілігін орындау және ғимарттағы құрылыстық
жоспарлау ережелері адамның өрттегі қауіпсіздігіне кепілдік бермеуі. Осыдан
адамдарды қорғау, техникалық шаралар өрт бола қалған жағдайда, адамдарды қорғау
шараларының ұйымдастырылған түрінде толықтырып отырады, аландап немесе дұрыс
емес іс-әрекет істеу мүмкін.
Осыдан ғимарат немесе бөлек бөлме өрт қауіпсіздігіне жауапты тұлғалар өздерінің
анық мақсатын ұйымдастырған міндеттерін қарау қажет. Өрт бола қалған жағдайда
адамдарды қорғау жөніндегі міндеттер, эвакуациялық жолдар мен шығулар және
түтінге қарсы қорғау қондырғылары, белгілер бойынша талаптар атауының жауапты
тұлғалар өткізу қажет:
қауіпсіздік ережелерін (ӨҚЕ) жөнінде қызметкерлерді оқыту сабақтарын өткізгіш
журналы;
эвакуациялық жоспар;
Түтіннен қорғау жүйесінің қамтамасыз ету журналы;
Өрт бола қалған жағдайда адамдарға хабарлау үшін текстер.
Бұларға тағыда ғимараттағы шаруашылық қызмет байланысымен қамтамассыз етуі
көрсетіледі және арнайы қызмет берілгенді жою жөніндегі автоматика эвакуациялық
шығу жолдары, түтіннен қорғау жүйесі және т.с.с.
Өрт қауіпсіздігіне жауапты тұлғалардың жұмыс тексерісінің сапалығы әкімшілік
объектілер және ГПС басшыларының шешімімен жүзеге асады. Өрт болған жағдайда
адамдардың қауіпсіздігі кезекші қызметкердің қолданған шараларына байланысты.
Өрт болған жағдайда лауазымды нұсқаға байланысты кезекші қызметкердің
міндеттері көрсетілуі тиіс.
Нұсқа да өрт бөлімшелерін шақырудан басқа:
адамдарды эвакуациялау жөнінде нақты іс-әрекет қамтамасыз ету;
адамдарға өрт туралы хабарлау жүйесін косып,ғимараттың бүкіл шығу жолдарын ашу;
адамдарды сол шығу жолдарына бағыттау;
түтінгеқарсы қорғау жүйесінің қосылуын бақылап және де қажет болса аралық жерден
қосып және т.с.с.
МЕСТ бойынша Өрт қауіпсіздігі:
пп 1.1 Объектінің өрт қауіпсіздігі өрт болдырмау жүйелермен камтамасыз етілуі
керек және ұйымдастырылған шаралармен өртке қарсы қорғалуы тиіс.
п. 3.1. Объектінің өртке қарсы қорғалуы түрлі әдіспен қолдануы тиіс оның ішінде
ұйымдастырылған техниканың көмегімен автоматты коса,және уақытында өртті хабарлау.
п. 3.3.Әр объект міндетті түрде көлемдік-жоспарлау және техниқалық орындауы өрт
қауіпті фактор мүмкіндік шегіне дейін адамдарды эвакуациялауын аяқтап,егерде
эвакуация ұйымдаспаған жағдайда объектідегі адамдар қорғанысын қамтамасыз ету
керек.
Эвакуацияны қамтамасыз ету міндетті түрде:
Санын,пішінін және конструктивтік орындауға сәйкес эвакуациялық жолдар және шығу
жолдарын бекіту.
Эвакуациялық жолмен адамдар қозғалысын бөгетсіз мүмкіндігін қамтамасыз ету.
Қажет болған жағдайда адамдар қозғалысын эвакуациялық жолмен жүруін басқарып
ұйымдастыру (жарық көрсеткішін,дыбыстық хабарлау т.с.с.)
Нұсқада айтылады, АПС жүйесін дұрыстығын бақылау және түтінге қарсы қорғау жүйесін
және де бұзылған жағдайда қандай шара қолдану керек екендігін. МӨҚҚ қызметкерлері
және өрт кауіпсізділігіне жауапты адамдар кезекші кызметкерлерін білімін өрт бола
қойған жағдайда өз міндеттерін тексеру қажет.
2 сұрақ. Өртті хабарлау жүйелері.
Көп жиналған адамдар объектісінде өртті хабарлау жүйелеріне ерекше назар
аударылады,ғимараттың ішіндегі адамдарға өрт пайда болғанын уақытында
ұйымшылдықпен эвакуациялау мақсатын хабарлайды. Кейбір жағдайларда МӨҚҚ
қызметкерлермен келісуімен адамдарды эвакуациялайды дурбелең жағдайын болдырмау
үшін.
Хабарлау жүйесі өртке қарсы ғимараттың құрамдық бөлігі болып табылады. Ол қонақ
үйінде, жатақханада, театрда, клубтарда, кинотеатрларда, цирктарда, спорттық
имараттарда, әкімшілдік және басқада қоғамдық ғимараттарда, көп қабатты
ғимараттарда және көп адамдар жиналатын ғимараттарда қарастырылады.
Өртті адамдарға хабарлау үшін жергілікті радио желілерді және даусы қатты шығатын
байланыс құралдарды қолданады. Адамдарға өртті хабарлау жүйелері ереже бойынша
хабарлау құралымен, бөлек бөлмеде орналасқан, адамдардыњ хабарлау жүйесі өрт
туралы, ереже сияқты тапсырушы жабдықтаудан түзеледі, орналасқанды бөлек
орналастыруда (радиоторапта), аулар, дауыс зорайтқыштардың және магнитофонды
радиовещательной таратып қоюшы алдын ала жазылғанмен магниттік бауға мәтінмен
адамдарға хабарлау жүйесі өрт туралы талаптарға тиісті жауап беру.
Тақырып 1.5. Ғимараттың түтінге қарсы қорғауы ық қабырға түрлері
1 сұрақ. Ғимараттың түтінге қарсы қорғанысының көлемді-жоспарлы және конструктивті
шешімдері.
Ғимарат қабаттары мен бөлмелерін түтіннен қорғау.
Ғимаратты түтіннен қорғау комплексті техникалық қосып қамтамасыз етеді:
а) эвакуациялық жолдардың түтіндемеуі;
б) бөлек бөлмелер және ғимараттар тұтас күйінде.
Ғимарат өртке қарсы қорғаудың нормаланған техникалық шешімдері келесі түрлерге
бөлінеді көлемді-жоспарлық, коструктивті және арнайы.
1. Көлемдік-жоспарлы шешімдерді қарастыруға мыналарды жатқызады:
ғимараттың көлемін өрт отсектерге және секцияларға бөлу;
аралас бөлмелердің құтқару жолдарын изоляциялау.
өрт қауіпті технологиялық процестері бар бөлмелерді изоляциялау және оларды
жоспарға және ғимарат қабаттарына енгізу.
2. Конструктивтік шешімнің қолданылуы былай қарастырылады:
сәйкес келетін қорғаныспен қажеттілігі өрт тұрақты шешіммен түтін кіретін
конструкция бөгетінде технологиялық және есіктік ойыстар комуникация төсемінде
құрылыстар болады;
құрылыс қабаттарында және жоспарфында өрт қауіпті технологиялық процестің бөлмеде
изоляциялау және оларды араластыру.
арнайы бағыттағы түтінді жоғалту үшін әдейі конструкция және конструктивті
элементтерді қарастырады.
3. Кәдімгі құбылыс немесе механикалық жоғалту жүйесін құрастыруын түтінге қарсы
құрылыстың әдейі техникалық шешім қарастарды, сондай-ақ жүйені, қорғалған
көлемдегі қосалқы ауа қысымын қамтамасыздандырады, лифт шахтасында, тамбур-шлюзде
және тағы басқаларда. Бұндай жүйелер жобалау үшін бастапқы берілгендермен
есептеумен анықтайды. Ғимараттың өртке қарсы қоғамының бастапқы мақсаты өрт
кезінде адамдарды эвакуациялау үшін керекті жағдайларды тудыру болып табылады.
Бұдан емханаларды балалар оқыту мекемелерін әрқашан көп адам болатын ғимараттарда
т.б. қолдану және құрылыс кезінде жобалау кезінде негізгі назар аудару ғимараттың
түтінге қарсы қорғанысы жоқ кезінде жану өнімдері лифт шахталармен, коридорлар,
сатылы торлармен, желдеткіш жүйелермен, қоқыс құбырлармен, қорғагныс
конструкциясының ойық тесіктерімен таралады, бұл адамдардың эвакуациялауын тыйым
салады, ол кейбір жағдайларда оны тіпті бөгеттеп тастайды. Мысалы: Қабатты
коридордың түтінмен толуы, сатылы торларды түтіндемеген эвакуациялау мақсатында
қолдануды есепке алынбайды. Бұдан басқа жоғары температураға қыздырылған жану
өнімдері өрттің таралуын қолдайды және білгілі бір жағдайларда өрт ошақтарының
қайта пайда болуына әкеледі, бастапқыдан мағынасы арақашықтықта болады. Бұл өртті
өшіруге қажетті жағдайларды тудырумен, өрттің таралуымен байланысты ғимараттық
түтінге қарсы қорғанысының 1-ші бағытын анықтайды. Нормаланатын шешімдер,
әдеттегідей техника қауіпсіздігін бір уақытта орындалуын екі бағытпен шарттайды:
Түтінді кетіретін құралдар ғимараттар басқа көлемді жобалық және конструктивті
шешімдермен сәйкес келе эвакуациялық жолдарының және қосалқы бөлмелердің
түтінделмеуін қамтамасыз етуі керек.
Дәл осы уақытта бұл өрт бөлмелерінің келуіне дейін өрттің жанып жатқан бөлменің
шекарасына асуын бөгеттейді, жеңдік бағыттардың өрт ошағына жануын жете өрт өшіру
әртүрлі құралдарын енгізуді жеңілдетеді түтінге қарсы қозғалыс ғимаратты келесі
сипатты ғимараттарды жобалау шараларын қарастырады.
Түтінге қарсы қорғау ғимаратты жобалаған кезде мыналарды ұсынады:
- ғимарат бойымен жану өнімдерінің таралуын шектеу (өртке қарсы бөгеттер,
отсектер);
- өрттің пайда болу орындарын изоляциялау ( категориялары А, Б, В – тамбур-шлюздер
ауа тірегімен)
- түтіннен қорғау құралдарын қолдану (Ойықтар, түтінге қарсы қорғаныс жүйе)
Қабатта орналасқан подвал және цокольдерге келіп кету қызметтеріне ерекше назар
аударады:
1. Олардың жоғары тұрған қабаттардан өртке қарсы жабындылармен бөлу ( НГ
материалдан)
2. Подвал және цокольды қабаттарда орналасқан бөлмелерден шығуын, тек осы
бөлмелерде жанатын материалдардың болмаған жағдайында ортақ сатылы тор арқылы
құрастырылуы мүмкін.
3. Подвал мен цокольдің қабаттарын отсекке бөлуін қарастырады (ҚН және Е
нормалары).
4. Түтіндеу қарқындылығын азайту және түтінді шығару үшін терезелі қуыстар
қарастырылады.
Ғимараттың тігінен және көлденең комуникацияларына жану өнімдерінің таралуының
шектелуі сұрақтарына үлкен назар аударылады. Бөлмелердің қабырғалардан,
бөгеттерден және табандылардан әр түрлі комуникеацияларға өткізген кезде
комуникациялармен қоршалған құрылысы арасында зазорларды жанбайтын материалдар
тұратын мастикамен немесе құрылыс қоспасымен тереңдетіп жабу керек. Лифті
шахталардың бөгеттері, сатылы лифті шахтасымен басқа да және лифтердің машиналы
бөлімдердің, бөлмелердің, шахталар және комуникациясын өткізу үшін осыларды
жанбайтын материалдардан П.О – 0,75 сағат.
Баспалдақтарды түтінге қарсы қорғау.
Көп қабатты ғимараттарда сатылардың түтінге қарсы қорғанысына маңызды мағына
беріледі. Өрт кезінде олар адамдарды құтқару үшін арналады, өрт сөндіру құралдарын
беру үшін негізгі жолдары болып табылады. Сондықтан сатылардың түтінге қарсы
қорғанысы бойынша техникалық шешімдер олардың өрт бөлімшелердің сәтті қимылдарын
қамтамасыз ету үшін және адамдарды эвакуациялау үшін қажетті уақыт ішінде
түтіндеуін болдырмау керек. Сатылардың түтінге қарсы ғимараттың арналуы мен оның
қабаттылығы мен шарты мен арнайы техникалық шешімдермен және көлемді жобалап
шешімдермен, конструктивті шешімдермен 100-ге таман асады.
Конструктивтің көлемді жобалық шешімдердің негіздері мыналарға келтіріледі:
а) ғимарат қабаттарындағы тағайындалуы бойынша әр түрлі бөлмелерден сатыларды
изоляциялау;
б) сатыларды подвалдардан изоляциялау;
в) сатыларды шатырларда изоляциялау;
г) сатыларды түтіннен босататын құралдарды қолдану.
Оқшаулау ғимараттың қабаттарындағы әр түрлі тағайындалған бөлмелерден сатыларды
изоляциялау оларды сатылы торларда орналаструмен 100-ге асырады.
ҚН және Е2.09.02-85 Өндірістік ғимараттар.
п. 2.28. В категориялары бөлмелері бар подвалдардың эвакуациялық (соның ішінде
жай подвалдары және подвалдық кабельді қабаттары) эвакуациялардан шығуы
әдеттегідей қарастырылған тікелей далаға шығу бар сатылы торлар арқылы қарастыру,
сыртқы қабырғаларға қосымшаланған Б категориялы бөлмесі подвалдарын эвакуациялық
шығуды Г,Д категориялары бар бірінші қабатқа орналаструға рұқсат етіледіі. Осыдан
бірінші қабатқа шығу үшін сатылар өртке қарсы бөгеттермен қоршау керек,
подвалдарда сатылардың алдыңғы өрт кезінде желмен желдетілген тамбур-шлюздер
қарастырылуы керек.
п. 2.60. Жобаның белгіден карнизға немесе параст үсті 10 м және оданда артық биік
ғимараттар үшін әр кровляға қарастыру қажет және толық емес 40000 м2 жабындыға,
соның ішіндегі ғимараттар үшін:
Бір қабатты сыртқы эвакуациялы сатыларсыз сыртқы ашық сатылар бойымен.
Көп қабатты сатылы торлардан.
Сатылы торда орналасқан сатылы торлардан басқа, өндірістік және ароматтық
ғимараттарда ашық сатылар кездеседі, олар ішкі және сыртқы болып келеді.
Ішкі ашық сатыларды орналастырылған кезде қабат аралықта барлық ғимараттың
түтіндеуіне сәйкес келетін ашық қуыстар түзіледі. Бұндай сатыларды өртке қарсы
нормалармен вестибюлден 2-ші қабатқа дейін 1-ші және 2-ші ӨД ғимараттарда
қарастырылады. Бұл жағдайда вестибюл коридорлардан және 1-ші типті бөгетті
бөлмелерге бөлу керек. Толығымен алғанда жұмысшы қойма орналастыру мүмкіндік
береді.
ЖС және ЖТС бар құбырларды төсеу, ауа тасушы электр кабелдерді ашық етіп төсеу,
конструкция бетін жанғыш материалдаврмен қаптау. Сатыларды әдеттегідей сыртқы
қабырғаларда міндетті түрде эвакуацияланатын адамдардың қай жерде жерде екенін
білуін қамтамасыз етуін және түтінді люктердің ролін атқаратын терезелі ойықтары
жабдықталған болуы керек. Жай қабатты ғимараттарға эвакуациялық сатылардың түтінге
қарсы қорғанысының экспертизасы келесі сұрақтарға тексерілуі қажет:
Сатылардың түтінге қарсы қорғанысын қамтамасыз ету әдісі;
Сатыларды подвалда қабатты бөлмелерден шатырлардан изоляциялау;
Түтінді шығару үшін керекті құралдардың болуы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz