Қазақстан тарихы туралы қытай деректемелері

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Абай атындағы Қазақ Ұлттық Педагогикалық Университеті
Тарих және құқық Институты

РЕФЕРАТ

Пәні: Қазақстанның ежелгі және ортағасырлар тарихы
Тақырыбы: Түркі дәуіріндегі Қазақстан аумағындағы мемлекеттер: араб, парсы деректері бойынша.

Орындаған: Әбдіманатұлы Серікбол
Қабылдаған: Акынова Айгерим Пернебекқызы

Алматы 2022ж.
Түркі дәуіріндегі Қазақстан аумағындағы мемлекеттер: араб, парсы деректері бойынша.
Кіріспе
Бүгінгі қазақ халқының тарихы сонау сақ, ғұн, үйсіндерден бастау алатынын бәріміз білеміз. Соның ішінде қазақ халқының тарихы ертедегі көшпелі түркі мемлекеттеріменде тығыз байланысты. Мұны бізге сол кезден бізге жеткен тарихи ескерткіштер мен сол кездегі адамдардың жазып қалдырған зеріттеулері арқылы білеміз.Бүгінде мұндай деректер мен зеріттеулердің маңызы жоғары, өйткені ол біздің жерімізде өмір сүрген ежелгі мемлекеттердің тарихынан сыр шертеді, нақтырақ айтсақ біздің түп тарихымызды көрсетеді. Сол себепті біз оларды біліп қана қоймай сақтап қалуымыз да керек. Көшпелі мемлекеттер тарихы, соның ішінде Бірінші түрік қағанаты, Батыс Түрік қағанаты, Түргеш қағанаты және Қарлұқ қағанаттар тарихы көптеген деректерде көрініс тапқан. Ең алдымен бұл әр түрлі кезде Орта Азияға келген саяхатшылардың, саудагерлердің, елшілердің, миссионерлердің жазып қалдырған жазбалары. Демек, түркі қағанаттары туралы негізгі деректер түрік, қытай, грек, парсы және араб тілінде жазылған шығармалар еді. Бүгінде бұлардың басым көпшілігі ағылшын, орыс және қазақ тілдеріне аударылған.
Негізгі бөлім
Түрік қағанатының дерек қорында IX -- XVII ғасырлардағы араб, парсы және түрік әдебиеті ерекше орын алады, онда Қазақстанның орта ғасырлардағы тарихы бойынша маңыздылығы мен сипаты жөнінен едәуір құнды материалдар бар. Араб халифаты дәуірінде арабтардың Шығысты жаулап алуы, синкретикалық мұсылман мәдениеті мен ислам дінінің ықпал өрісін кеңейту ісіндегі белсенділігі, мұсылман дүниесінің саяси шекарасынан тыс жаткан алыс аймақтармен сауданың дамуы арабтарды Шығыс Европа мен Орталық Азияның көршілес елдерімен және алыстағы халықтар мен тайпалар туралы акпарат жинауға құлшындырды. Арабтардың орта ғасырларындағы тарихнамасының Қазақстан аймағына ерекше ден қоюы олардың Орта Азиядағы жаулап алған жерлерін нығайту және Қазақстанның жауынгер көшпелі тайпа-ларынан сыртқы қауіпсіздікті камтамасыз ету кажеттігімен де байланысты бодды. Орталық Азия мен Қазақстан территориясында өмір сүрген тайпалар туралы көптеген мәліметтер классикалық араб-парсы деректерінде көптеп кездеседі. Мәселен, әл-Балазури (IX ғ.) мен ат-Табари еңбектері Жетісу мен Оңтүстік Қазақстанда өмір сүрген халықтар туралы мәлімет береді. Тарихшы әл-Балазуридің еңбегі Мемлекеттерді жаулап алу кітабы (Китаб футух әл-бұлдан) осы заманға қысқартылған көшірмелері ғана жеткен. Автор географиялық аймақтарға арналған шығармадағы әрбір тарауда хронологиялық жүйеге сүйенеді. Еңбектің соңғы тарауларының бірі арабтардың Хорасан мен Мауереннахрға жасаған шапқыншылығына арналған. Онда Тараз түбіндегі Атлах шайқасы туралы да баяндалған. Сондай-ақ бұл еңбекте түргештердің арабтарға қарсы күресі сияқты маңызды деректер бар. Әл-Джахиз Түркілердің қадір-қасиеті (Манакиб әл-атрак) еңбегінде Араб халифатына қатысты 915 жылға дейінгі мәліметтер молынан қамтылған. Сол сияқты Орта Азия мен Оңтүстік Қазақстан туралы деректер бере отырып, түркі тайпаларының ислам дінінің енуіне, арабтардың жаулап алуына қарсы күресіне, халық көтерілістеріне, соғдылардың Жетісуға қоныс аударуына, Жетісу түркілерінің этнографиясы және олардың қалалары жайындағы мәліметтерге жан-жақты тоқталады. Әл-Джахиз Рисала ила-л Фатх ибн Хакан фи манакиб джунд әл-халифа ва-фада ил ал-атрак (Халиф әскерінің мақтауға тұрарлық ерекшелігі мен түркілердің жағымды қылықтары туралы әл-Фатх ибн Хаканға мәлімдеме) шығармасын халиф әл-Мутасим кезінде жазылған болатын. Әл-Джахиздің еңбегі өзара байланысты үш бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімде түркілерді араб қолбасшыларының қолдап, әскерге алуын сынға алады. Екінші бөлімінде әскердегі әртүрлілікті, ал үшінші бөлімде түріктерді хорасандықтармен салыстырады. Әл-Джахиздің шығармасында түркілердің заңдарына баса көңіл бөліп, олардың жеткілікті түрде дамығандығы туралы ақпарат береді. Түркі қағанатында төре деген атпен белгілі болған заңның кең қолданыста болғаны атап өтіледі. Сол сияқты IX ғасырда пайда болған географиялық шығармалардың бірі Жолдар мен мемлекеттер кітабы (Китаб әл-масалик вал-мамлик әкімшілік-географиялық анықтамалық. Авторы Ибн Хордадбех сауда жолдары, түрлі мекен-жайлар арасындағы қашықтықты, Оңтүстік Қазақстан мен Жетісуда Жібек жолы бойындағы қалалар мен елді мекендерді сипаттады. Бұл еңбек халифаттың пошта қызметінің мұрағатына негізделген. Ғалымдардың пайымдауынша аталған деректегі мәліметтер шамамен VIII ғасырға жатқызылады. Сонымен қатар, мазмұны жағынан Ибн Хордадбектің еңбегіне жақын болып келетін тарихшы-географ әл-Якубидің шығармасы Мемлекеттер кітабы (Китаб әл булдан). Аталған шығарма авторы барынша нақты ақпарат беруге тырысқан. Мұнда оғыздар, қарлұқтар, қимақтар т.б. мемлекеттігі туралы құнды мәліметтер қалдырған. Араб халифатының солтүстікте, солтүстік-шығыста территориясының кеңеюі дала көшпелілерімен шекаралас аймақта тоқтап қалды. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.