Дене жаттығуларының заманауи танымал сауықтыру жүйелері

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

“ Астана медициналық университеті” КЕАҚ

“Оңалту бөлімі, спорттық медицина және

Дене шынықтыру”факултеті

Реферат

Тақырыбы : Дене қасиеттерін тәрбиелеудің құралдары мен әдістері.

Орындады :Нақып. Ж

Факультет :Педиатрия

Топ: 105

Қабылдады :Бубербаев. Н

Нұр-Сұлтан

2021

ЖОСПАРЫ

1. Кіріспе

2. Негізгі бөлім

2. 1. Негізгі ұғымдар

3. Дене қасиеттерін тәрбиелеудің құралдары мен әдістері.

4. Сауықтыру бағытында дене шынықтыру сабақтарының жеке бағдарламаларын құрастыру әдістемесі.

5. Дене жаттығуларының заманауи танымал сауықтыру жүйелері.

6. Қорытынды

1. Кіріспе

Дене шынықтыру-бұл жалпыадамзаттық мәдениеттің ерекше тәуелсіз саласы. Бұл жеке тұлғаны жетілдіруге бағытталған нақты процесс. Дене шынықтыру адамның барлық өмірлік маңызды аспектілеріне әсер етеді. Сонымен қатар, ол әлеуметтік белсенді пайдалы іс-шаралар арқылы қарым-қатынас, ойын, ойын-сауықтың, жеке тұлғаның өзін-өзі көрсетудің кейбір түрлерінің әлеуметтік қажеттіліктерін қанағаттандырады.

Дене тәрбиесінің негізі-бұл қажетті дағдылар мен дағдыларды, физикалық қабілеттерді қалыптастыруға, денсаулық пен өнімділікті сақтауға мүмкіндік беретін физикалық жаттығулар түріндегі қозғалыс белсенділігі.

Дене шынықтыруды белгілі бір мәдениет ретінде қарастыруға болады, оның нәтижелері қоғам мен жеке тұлға үшін пайдалы. Әлеуметтік өмірде, білім беру, тәрбие жүйесінде, еңбекті, күнделікті өмірді, салауатты демалысты ұйымдастыру саласында дене шынықтыру өзінің тәрбиелік, білім беру, сауықтыру, экономикалық және жалпы мәдени маңыздылығын көрсетеді, Дене шынықтыру қозғалысы сияқты әлеуметтік бағыттың пайда болуына ықпал етеді - адамдардың дене шынықтыру құндылықтарын пайдалану мен таратудағы бірлескен қызметі.

Дене шынықтыру-бұл біртұтас тұлғаны дамытуға, оның рухани және физикалық күштерін үйлестіруге бағытталған адамтану пәні. Ол жеке тұлғаның, білім мен шығармашылық әрекеттің, сезімдер мен қарым-қатынастың, физикалық және рухани, еңбек пен демалыстың үйлесіміне қол жеткізуге мүмкіндік беретін қасиеттері мен бағдарларын қамтиды. Жетіп мұндай үйлесімділікке, жеке басын қамтамасыз етеді, өзіне әлеуметтік тұрақтылық, өнімді баяу кіруі өмірі мен еңбегі, сондай-ақ жасайды оған психикалық жайлылық.

2. Негізгі бөлім

2. 1. Негізгі ұғымдар

Дене шынықтыру-бұл денсаулықты сақтауға және нығайтуға, саналы қозғалыс белсенділігі процесінде адамның психофизикалық қабілеттерін дамытуға бағытталған әлеуметтік қызмет саласы. ол адамның қабілеттерін физикалық және интеллектуалдық дамыту, оның моторикасын жетілдіру және салауатты өмір салтын қалыптастыру, дене тәрбиесі, дене шынықтыру және физикалық даму арқылы әлеуметтік бейімделу мақсатында қоғам құрған және қолданатын құндылықтар, нормалар мен білімдердің жиынтығы.

Дене тәрбиесі-жалпы білімнің органикалық құрамдас бөлігі-адамның дене тәрбиесінің жекеқұндылықтарын дамытуға бағытталған оқу, педагогикалық процесс. Дене тәрбиесінің мақсаты-жеке тұлғаның дене шынықтыруын қалыптастыру, яғни адамның жалпы мәдениетінің биологиялық және рухани әлеуетін жүзеге асыруға көмектесетін жағы.

Физикалық даму-белгілі бір уақытта адамның физикалық қабілетімен және биологиялық күйінің деңгейімен тығыз көрсеткіштер кешені.

Физикалық және функционалды дайындық-бұл моториканы игеруде қол жеткізілген физикалық дайындықтың нәтижесі. Физикалық қасиеттердің дамуында ағзаның физиологиялық резервтерінің бір мезгілде жоғарылауымен, оның белсенділігінің жоғарылауымен байланысты: жүрек-тамыр, тыныс алу, жүйке, эндокриндік, ас қорыту, экскреторлық және т. б.

Дене тәрбиесінің кәсіби бағыты-бұл таңдалған мамандықтың ерекшеліктерін ескере отырып, денетәрбиесінің белгілі бір профилін қолдана отырып, жоғары сапалы жұмысқа дайындалу үшін денешынықтыру және спорт құралдарын қолдану, бұл маманның жоғары өнімділігін қамтамасыз етугеықпал етеді.

Физикалық даму-дене тәрбиесінің әсерінен жетілдірілетін жеке өмірдің жалғасуындағы организмнің морфологиялық және функционалдық қасиеттерінің қалыптасуы мен өзгеруінің табиғи биологиялық процесі.

Жеке тұлғаның дене шынықтыру-бұл жекемәдениеттің бір түрі, адамның әлеуметтік міндеттерін орындау құралы мен тәсілі ретіндеәрекет ететін физикалық дамудың әлеуметтік бағдарламасын жүзеге асырудың нәтижесі.

Салауатты өмір салты (салауатты өмір салты) - аурудың алдын алуға және денсаулықты нығайтуға бағытталған өмір салты. "Салауатты өмір салты" ұғымы әлі анықталған жоқ. Философиялық және социологиялық бағыттың өкілдері салауатты өмір салтын жаһандық әлеуметтік проблема, жалпықоғам өмірінің ажырамас бөлігі ретіндеқарастырады. Психологиялық-педагогикалық бағытта салауатты өмір салты сана, адампсихологиясы, мотивация тұрғысынан қарастырылады. Басқа көзқарастар бар, бірақ олардың арасында өткір шекара жоқ, өйткені оларбір мәселені шешуге - адамның денсаулығын нығайтуға бағытталған.

ЕДШ (емдік дене шынықтыру) - емдеу-алдын алумақсатында науқас адамға дене жаттығуларын және табиғаттың табиғи факторларын қолданудан тұратын емдеу әдісі. Бұл әдіс дененің негізгібиологиялық функциясын - қозғалысты қолдануға негізделген. Дұрыс тыныс алу кезінде қатаң өлшенген жаттығулар әдісі.

2. 2. Студенттердің дене тәрбиесінің мақсаты, міндеттері мен функциялары

Жыл сайын Қазақстанда студенттер саны артыпкеледі. Заңнамаға сәйкес жоғары оқу орны кәсіби дайындық міндеттерін шеше отырып, студенттердің физикалық дайындығын қамтамасыз етуі керек. Осылайша, студенттердің дене тәрбиесі студенттердің жалпы тәрбиесінің ажырамас, маңызды бөлігі ретінде қарастырылады.

Студенттердің дене тәрбиесінің мақсаты-жеке тұлғаның дене шынықтыруын қалыптастыру. Қойылған мақсатқа қол жеткізу үшін мынадай тәрбиелік, білім беру, дамытушылық және сауықтыру міндеттерін шешу көзделеді:

* Жеке тұлғаны дамытудағы және оны кәсіби қызметке дайындаудағы дене тәрбиесінің рөлін түсіну

* Дене шынықтыру мен салауатты өмір салтының ғылыми-практикалық негіздерін білу

* Дене шынықтыруға мотивациялық-құндылықты қатынасты қалыптастыру, салауатты өмір салтынадеген көзқарас, дене өзін-өзі жетілдіру және өзін-өзі тәрбиелеу, тұрақты дене жаттығулары мен спортпен шұғылдану қажеттіліктері

* Денсаулықты сақтау мен нығайтуды, психикалық саулықты, психофизикалық қабілеттерді, тұлғалық қасиеттер мен қасиеттерді дамыту мен жетілдірудіқамтамасыз ететін практикалық дағдылар мен дағдылар жүйесін меңгеру, дене шынықтыруда өзін-өзі анықтау

* Студенттің болашақ мамандығына психофизикалық дайындығын анықтайтын жалпыжәне кәсіби-қолданбалы дене дайындығын қамтамасыз ету

Дене тәрбиесінің және жоғары оқу орындарындадене шынықтыруды бағытталған қолданудың басқа формаларының рөлі көп қырлы. Техникалық прогресс, ғылымның қарқынды дамуы және қазіргі заманғы маманға қажет жаңа ақпараттың көбеюі студенттің оқу жұмысын қарқынды, қарқынды етеді. Тиісінше, дене шынықтырудың мәні университетте оқудың барлық кезеңінде студенттердің өмір сүру режимін, белсендідемалысын оңтайландыру, жұмыс қабілеттілігін сақтау және арттыру құралы ретінде артады. Сонымен қатар, дене шынықтыру арқылы болашақ мамандық жағдайларына қатысты жалпы және арнайы дене шынықтыру дайындығы қамтамасыз етіледі.

Нақты мәселелерді шеше отырып, студенттердің дене тәрбиесі сонымен бірге адамгершілік, ерік-жігер және эстетикалық дамуда маңызды рөл атқарады, жоғары білімді және жан-жақты дамыған мамандарды даярлауға айтарлықтай үлес қосады.

Мамандардың ЖОО-да оқу кезеңінде денешынықтыру құралдарын мақсатты пайдаланурөлінің артуы, атап айтқанда, студенттің жұмыс режимі 10-12 сағат ішінде жұмыс қалпының біркелкілігімен сипатталады. Мұндай жағдайларда физикалық жаттығулар физикалық белсенділіктің жағымсыз әсерлеріне, сондай-ақ психикалық және нейро-эмоционалды жүктемелерге қарсы тұрудың негізгі факторы болып табылады. Денежаттығуларымен айналысуға кететін уақыт Жалпыөнімділіктің, соның ішінде ақыл-ойдың жоғарылауына байланысты өтеледі.

Сауықтыру бағытындағы дене тәрбиесі амалдарының сипаты

Сауықтыру бағытында дене тәрбиесі мен спорт түрлерінің жаттығуларын таңдағанда негізгі орынды аэробты тәртіптегі циклділік жаттығулар алады. Циклділік жаттығулар, жаттығу орындау кезінде көпоттегіні пайдаланатын үлкен бұлшық ет топтарынжұмысқа кірістіруді керек ететіндіктен тыныс алужәне жүрек-қан тамыры жүйесінің қызметін дамытады. Бұл жүйелердің жақсы жұмыс істеуі - мықты денсаулық кепілі. Қазіргі кезде адамдарарасында кең тараған, төзімділікті дамытуға бағытталған циклді жаттығулар түрлері: жүру, жүгіру, суға жүзу, шаңғы тебу және т. б. жаттығулар. Осы жаттығуларға, ол жаттығулармен сауықтыру мақсатындағы жаттықтыру әдістемесіне сипаттамаберейік.

Сауықтыру жүрісі. Сауықтыру жүрісі дене тәрбиесі жаттығуларының ішіндегі ең бір қарапайым түрі. Қимыл тапшылығы аз адамдарға ең бір таптырмайтындене тәрбиесі амалы. Жүру кезінде бұлшық ет, жүрек-қан тамыры, тыныс алу жүйесі жаттығады. Жүру арқылы жүйке ширығуын ақырындатып, жүйке жүйесін тыныштандыруға болады.

Жүру шапшаңдығына байланысты сауықтыру жүрісінің мынандай түрлері бар:

•€
ақырын жүру. Шапшаңдық 70 қадам/минут. Денсаулығы мықты адамдарға жаттықтыру әсерін бермейді. Жүрек ауырулары: инфаркт, стенокардиямен ауырған адамдарға ұсынылады;

•€
орта шапшаңдық 71-90 қадам/мин (сағатына 3-4км) . Дені сау адамдарға өте аз жаттықтыру әсерін береді. Жүрек-қан тамыры ауыруларыменауыратын адамдарға ұсынылады;

•€
жылдам жүру. Қарқыны 91-110 қадам/мин (сағатына 4-5км) . Дені сау адамдарға жаттықтыру әсерін береді;

•€
өте жылдам жүру. Қарқыны 111-130 қадам/мин. Бұл жүру түрі өте күшті жаттықтыру әсерін береді. Бірақ денсаулығы мықты, жаттықпаған адамдар бұл қарқынмен ұзақ уақыт жүре алмайды.

Сауықтыру жүруінің әсері жүрек соғу жиілігіменанықталады. Жүрек-қан тамыры жүйесіне тиімді әсер беретін ЖСЖ әрбір жастағы адамдардың жоғарғы ЖСЖ - нен 65-80 % мөлшерінде болуы керек. Сауықтыру жүруі кезінде қандай тиімді тамыр соғу жиілігі болу керектігін 35-кестеден қарап білуіңізге болады.
35-кесте - Сауықтыру жүруі кезіндегі ер адамдардың тамыр соғу жиілігі (соғу/мин)

Жүру уақыты,

минут

Жастары

Жүру уақыты,минут:

Жастары: 20 - 29

30 - 39

40 - 49

50 - 59

60 - 69

Жүру уақыты,минут: 30

Жастары: 145-155

135-145

125-135

110-120

100-110

Жүру уақыты,минут: 60

Жастары: 140-150

130-140

120-130

105-115

95-105

Жүру уақыты,минут: 90

Жастары: 135-145

125-135

115-125

100-110

90-100

Жүру уақыты,минут: 120

Жастары: 130-140

120-130

110-120

95-105

85-95

Ескерту: Әйелдер үшін осы көрсеткіштерге 5-7 соғуды қосу керек.

Жүрудің сауықтыру әсері болуы үшін үш негізгікөрсеткішті ескеру қажет: жүру уақыты, қарқыны, қашықтығы.

Сауықтыру жүруімен айналысқысы келген адамжетісіне 3-5 рет жаттықтыру сабақтарын орындауыкерек. Бірінші күні 1, 5 км жүруі, келесіжаттықтыруларда ауыру сипаты мен жасерекшеліктеріне байланысты 200-300 м-ден қосып жүру қашықтығы 4, 5-5, 5 км дейін жеткізіледі. Жаттықтыру ұзақтығы бірінші сабақтарда 25 минут, біртіндеп 60 минутқа дейін созылады. Бастапқы кездерде жазық жерлермен, сонан соң әртүрлі ойлы-қырлы жерлермен жүре беруге болады. Жүру жаттықтыруларын бастаған кезеңдерде ақырын қарқынмен, кеуде қысуы, жүрек тұсында шаншулар, жүрек қағуы, бас айналулары болмаса ақырындап жүру қарқынын тездете беруге болады.

Жаттығушылардың дене қуаты дайындығы күйін, жүрек-қан тамыры жүйесінің жүктемелерге бейімділігін Американың маманы К. Купер ұсынған арнайы кесте арқылы тексеріп білуге болады (37-кесте) . Егер жаттығушылар 5 км қашықтықты 45 минут уақытта жүріп өтетін жағдайға қол жеткізсесауықтыру жүгіру жаттығуына кірісуіне болады.

Сауықтыру жүгірісі. Жүгіру ағзаның барлық функцияларына, тыныс алу, жүрек қан тамырыжүйесіне, сүйек-бұлшық ет аппаратына және психикаға әсер етеді. Сауықтыру жүгірісінің спорттық жүгірістен айырмасы оның жылдамдығында. Жеңіл атлетика мамандары сауықтыру жүгірісі кезіндегіжылдамдық қарқыны 7-11 км/сағат мөлшерінде болу керек деп есептейді.

Жүгіру жаттықтыруларының тәртібі жынысына, жасына, денсаулық күйіне, дене қуаты дайындығына байланысты әртүрлі болып өзгереді. Барлық жастардағы жаттығушыларға ортақ талап, ағзаның жаттықтыруға бейімделуін қамтамасыз ететінбіртіндеушілік қағидасы. Жаттықтыру кезінде тамырсоғысын қатаң бақылау керек. Жүгіруді жаңа бастаған адамдар үшін ЖСЖ орташа 120-130 соғу/минут, орта жастағылар мен денсаулықтары мықты адамдарға 130-140 соғу/минут, жастар үшін 150-160 соғу/минут болуы қажет. Жүгірушілер үшін жүгіру қарқыны мен ұзақтығын бақылайтын қарапайым тәсіл ол - әңгімелесу. Егер жүгіру кезінде адамдар бір-бірлерімен әңгімелесе алса, онда бәрі дұрыс, солқарқында жүгіре беруге болады. Әңгімелесу қиын болса жүгіру қарқынын азайту немесе жүру түріне ауысқан дұрыс болады.

Бірқалыпты ақырын жүгіру кезіндегі энергия жұмсау сағатына 600 ден 800 ккал болады. Осындай энергия жағу дұрыс ойластырылған тамақтанумен бірге артық салмақтан құтылудың бір таптырмайтын амалы болыпкеледі. Сауықтыру жүгіруінің қарқыны жаттығушының жеке бас ерекшеліктеріне байланысты1 километрді 5-10 минутта жүгіру болуы мүмкін. Жаттықтырудың жалпы ұзақтығын 60 минутқа жеткізуге болады. Негізінде ағзаны жаттықтыру және сауықтыру әсерін алу үшін 15-30 минут жүгірсе де болады. Сауықтыру жүгірісі жаттықтыруларының көптеген жолдары бар. Ол жолдардың бәрі адамның жасына, жынысына, дене қуаты дайындығына байланысты, жүгіру қашықтығын, жүгіру уақытының ұзақтығын, қарқынын өзгерту арқылы жүктемені дұрыс мөлшерлеуге негізделген. Жүгіруге ниеті бар адамдардың бастапқы кезеңде, жастарынабайланысты қалай жаттығулары керек екені жазылған кестені назарларыңызға ұсынамыз (36-кесте) .

Сауықтыру жүгірулерімен жаттығатын адамдардың денсаулық күйлері мен дене қуаты дайындығы деңгейін Американ ғалымы К. Купер ұсынған 12 минуттық жүгірудің тест-сынағы арқылы анықтауға болады ( кесте 36) .

Суға жүзу. Суға жүзу жаттықтыруларымен шұғылдану тұлға түзулендіреді, бұлшық еттердіүйлесімді дамытады, тыныс алу және жүрек-қан тамыры жүйесінің қызметтерін жақсартады, жалпақтабандылықты болдырмайды. Судың, ауаның температуралары әртүрлі болатындықтан адамағзасын шынықтыру рөлін де орындайды.

Суда көлденең қалыпта болып (омыртқа тік жүрген кездегі дене ауырлығы қысымынан босайды), тура және біркелкі жүзу қимылдарын орындайтындықтан суда жүзу кездерінде тұлға түзуленеді, әртүрлі қисаюлар болса дұрыс қалыптарға келеді.

Жүзу жаттығулары жүрек-қан тамыры жүйесіне өте жақсы әсерін береді. Судағы көлденең дене қалпы, үлкен бұлшық еттер тобының үйлесімді қимылы, терең, ретті тыныс алу венадағы қандардың қайтуына, қанның систоликалық көлемінің ұлғаюына әсер етеді. Жүзу кезіндегі жүрекке түсетін жүктеменің жеңілдігі кәрі жастағы адамдардың осы спорт түрімен шұғылдануына мүмкіншілік береді.

Суға жүзу тыныс алу бұлшық еттері мен кеудеклеткасын дамытады. Тыныс алу кезінде кеудеклеткасы мен бұлшық еттер үлкен жүктемемен жұмыс істейді. Тыныс алып, ауаны ішке сорған кезде судың кеудені қысу күшін, ауаны сыртқа шығарған кездесудың итеру күшін жеңу арқылы тыныс алу жүйесі жоғары деңгейде дамиды.

Сауықтыруға арналған суға жүзу жаттықтыруымен айналысу екі кезеңге бөлінеді. Бірінші кезеңде жаттықтырулар жүзу жаттығуларының техникасынүйрену, жетілдіру түрінде жүргізіледі. Екінші кезеңде біртіндеп жүзу қашықтығын өту, ағзаның жалпытөзімділік қасиетін дамыту түрінде жүргізіледі. Екінші кезеңдегі жұмыс адам суда 20-30 минут уақыт жүзе алатын кезден бастап қана басталады. Суда жүзудің сауықтыру әсерінің ең тиімді қашықтығы тоқтамай 800-1000метр жүзу болып есептеледі. 50 жастан асқан адамдарға қашықтық қысқартылады. Жүзу кезіндегі жеңіл жүктеме жүрек соғу жиілігі 120 соғу/минуттан, орта жүктеме - 130 соғу/минуттен, үлкен жүктеме 140 соғу/минуттен аспайтын жұмыс істеу тәртібі болып есептеледі.

51-70 жастағы адамдарға жүктеме шектелген түрде берілуі керек. Оларға жаттықтыру кезіндегі ЖСЖ 120-130 соғу/минуттан аспауға тиісті.

Мамандар суға жүзу жаттықтыруларының әдістемесінің әртүрлі нұсқаларын ұсынады. Ең негізгімәселе жүрек-қан тамыры және тыныс алу жүйесінің қызметтерін жақсарту, жетілдіру үшін кем дегенде біржетіде үш -төрт рет, 20-30 минут тоқтамай суға жүзу жаттығуларын орындау қажет.

Суға жүзу жаттықтыруларымен шұғылданатын адамдардың денсаулық күйлерін мен дене қуаты дайындығы деңгейін Американ ғалымы К. Купер ұсынған 12 минуттық суға жүзу тест-сынағы арқылы анықтауға болады (39-кесте) .

Шаңғы тебу. Спорт жаттығуларының ішінде ағзаны