Егде жастағы адамдардың тамақтануы
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
АУЫЛ ШАРУШЫЛЫҒЫ МИНИСТРЛІГІ
ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Тағам өнімдерінің технологиясы және қауіпсіздігі кафедрасы
РЕФЕРАТ
Тақырыбы:Жасы ұлғайған кісілердің тамақтану ерекшелігі және тәртібі
Орындаған:Қозыбай Айбек 21-09К
Тексерген:Қ
Жоспар:
І Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
1.Жасы ұлғайған және қартайған кісілердің тамақтану ерекшеліктері
2. Қарттардың ағзасына қажетті витаминдер
3. Қарттардың тамақтану ережесі
4. Жасы ұлғайған адамдар үшін тамақтану пирамдасы
ІІІ.Қорытынды бөлім
ІV.Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Қартаю организмнің барлық деңгейінде байқалатын жастық өзгерістерінің жиналуының баяу процесі.Қартаюды құрайтын өзгерістері,жыныс безінің атрофиясы,ішектік аутоинтоксикация коллоидтар дегенарация жатады.Қартаюға әкеліп соғатын фактор ол клетка протоплазмасының өздігінен жаңару қарқындылығының төмендеуі болып табылады.Қартаю процесінде протоплазма жаңаруын қамтамасыз ететін нуклеопротейдтер мен нуклеин қышқылдары жоғалады.Қартаю кезінде организмнің барлық жүйесінің функционалдық мүмкіндігі әлсірейді.Әсіресе өзгерістер ас қорыту жүйесінде байқалады.Тамақтың сандық мөлшерін шектеу ұсынылады. Жасы ұлғайған сайын адамның тәбеті нашарлайды. Сондықтанда денсаулықты және дене бітімінің жақсы қалпын сақтау үшін, ағзаға қоректік заттардың жеткізілуіне ерекше назар аударуымыз керек.. Сондай - ақ, ас қорыту жүйесі де баяу жұмыс істейді. Нәтижесінде тамақ баяу қорытылады. Күні бойы аз мөлшерде 4-5 рет тамақтану керек. Бұл асқазанның ас қорыту үрдістерінде қиындық туғызбайды және қандағы қант деңгейін бір қалыпты сақтайды. Көкөністер мен жемістерді қолданғанда, ең дұрысы оларды буда дайындаған жөн. Көкөністер мен жемістер қартаю үрдістерін, қатерлі ісіктің және атеросклероздың пайда болу мүмкіндігін азайтады.Ақуыз минералды қосылыстар қарт адамдардың мәзіріндегі маңызды элементтер. Қарт адамдардың асмәзірінде дәнді өнімдер (ірі тартылған және араластырылған ұннан дайындалған өнімдер)Сондай-ақ ботқалар, күріш, макарон, және картоп маңызды орын алады. Аптасына бір рет асылған етті, мысалы, құрамы темірге бай майсыз сиыр етін және тауық етін қолданған жөн.Ал адам 50 жастан асып, 60-қа таяған шағында ең бірінші айтқан 1 жас пен 6 жас аралығында тұтынатын табиғи өнімдерге көшуі керек. Бұл жаста фастфуд өнімдерін жеуге болмайды, себебі ағза шаршаңқы келеді. Ал 60 жастан асқан қарт кісілер буға пісірілген тағамдардыжеуі керек.Барлық тірі организмдерге өзіндік өмір ұзақтығы тән. Жас ұлғайған сайын мидың жұмыс істеу қабілеті төмендейді, естужәне көру нашарлап, бұлшық еттер мен буындар әлсірейді, бірақ дені сау адамдарда бұл өзгерістер 65 жастан кейін ғана көрніс табады. Денсаулығын сақтау үшін адамдар қалыпты салмақты ұстанып, дұрыс тамақтану керек.Сонымен қатар , ағзаны сұйықтықпен қамтамасыз ету өте маңызды. Күніне кем дегенде 8 стакан су ішу керек. Бұлбүйрек пен және ас қорытумен болатын қыйыншылықтардың алдын алуға көмектеседі.Қартаю кезінде қалыпты физиологиялық күй мен еңбекке қабілеттілікті сақтау факторларының арасында тамақтану маңызды рөл атқарады. Жасына сәйкес теңдестірілген тамақтану организмдегі қартаю процестерінің дамуына және оның әр түрлі жүйелерінде болатын өзгерістердің сипатына айтарлықтай әсер етеді.
ІІ.Негізгі бөлім
Жасы ұлғайған және қартайған кісілердің тамақтану ерекшеліктері
Қартаю - уақыт факторларының әсерінен организмде болатын өзгерістер кешені. Бұл өзгерістердің өмір бойы жинақталуы мен жинақталуы өмірді қамтамасыз ететін жүйелерде және тұтастай денеде қайтымсыз өзгерістерге әкеледі. Осылайша, қартаю - бұл барлық деңгейлерде - молекулалық, жасушалық, ұлпалық, мүшелік және бүкіл организм деңгейінде көрінетін жасқа байланысты өзгерістердің жинақталуының баяу процесі.Қарт адамдарға арналған тағамды ұйымдастыру кезінде, ең алдымен, ас қорыту жүйесінің төмендеген мүмкіндіктерін ескеру қажет. Осыған байланысты қарттардың диетасына қойылатын бірінші талап - бұл модерация, яғни. сандық түрде тамақтануды шектеу. Қартаю кезіндегі метаболикалық процестердің қарқындылығының төмендеуін ескере отырып, екінші талап витаминдердің, биомикроэлементтердің, фосфолипидтердің, полиқанықпаған май қышқылдарының, алмастырылмайтын амин қышқылдарының жеткілікті мөлшерін қосу есебінен тамақтанудың жоғары биологиялық құндылығын қамтамасыз етуді қарастыру қажет. және т.б., кейбір азық -түліктерде айтарлықтай мөлшерде бар. Қартайған кезде дене тіндерінің өсуі мен қалыптасу процестері аяқталады, демек пластикалық материалдарға, оның ішінде ақуызға деген қажеттілік әлдеқайда аз болады. Қартайған кезде жалпы көрсеткіштердің төмендеуі және жиі қарқынды физикалық жұмыстың тоқтауы ақуыз нормасының төмендеуіне негіз болады. Алайда, егде жастағы адамдарда ақуызды қажет ететін тозған, өліп бара жатқан жасушалардың регенерациясына қажеттілік әлі де бар (соғұрлым ұлпалардың тозуы соғұрлым жоғары). Егде және қарт адамдарда регенеративті ақуызға қажеттілік өте жоғары екендігі анықталды.Сонымен қатар, қартаю кезінде ақуызды шектеуге қатысты ұсыныстар бар,себебі оның артық болуы атеросклероздың дамуына ықпал етуі мүмкін. Америкалық авторлардың пікірінше, қарттық пен қартайған кезде ақуызды шектеу қантты шектеу сияқты қандағы холестериннің тұрақты төмендеуіне әкеледі.
Өкінішке орай,дененің қартаю процестерін тоқтату мүмкін емес,бірақ оларды баяулатуға болады.Олардың ішінде келесілерді бөліп көрсетуге тұрарлық:
1)Қоректік заттардың сіңімділігінің нашарлауы;
2)Стамотологиялық проблемалар
3)Сілекей өндірісінің төмендеуі
4)Әлсіздік,мүгедектік
5)Есте сақтау проблемалары
6)Қан қысымының көтерілуі
7)Ішкі орган функцияларының нашарлауы
Жасы үлкен,ұлғайған кісілердің және қарт адамдардың тамаққа шектеу немесе өлшемі болуы керек және айта кетерлік мына қағидаларды ұстанған дұрыс.Мыс :
1) Тұзды шектеу.Бақылауларға сәйкес,егде жастағы адамдар дәмдік сезімталдығын жоғалтады,сондықтан олар жиі ас тұзын көп мөлшерде қолданып кетеді.Бұл бүйректің ісінуіне,гипертонияға және ауыр стреске әкеледі.Мұндай салдардың алдын алу үшін тұзды шектеулі мөлшерде қолдану керек.
2)Тамақ пен дәрі-дәрмектің үйлесімі.Есте сақтау керек,кейбір дәрі-дәрмектер аппетит пен дәмдік талғамға теріс әсер етуі мүмкін.Сондықтан,егер адам кенеттен барлық тағамның жұмсақ екенін сезсе немесе керісінше оған тойып алмаса,бұл дәрігермен кеңесуге және дәрі-дәрмектің асқазан-ішек жолына әсерін білуге болады.
3)Суды жеткілікті мөлшерде ішу.Бұл ережені елеусіз қалдырмаңыз,өйткені жасушалардағы сұйықтық мөлшері жасқа байланысты айтарлықтай төмендейді.сондықтан ағзадағы су балансын бақылау өте маңызды. Сіз күніне кемінде 2 литр су ішуіңіз керек (сорпалардағы, шырындардағы сұйықтықтарды есептемегенде).
4)Дұрыс таңғы асты таңдау. Бұл ерекше тағам күннің ең маңыздысы болып саналады. Таңғы ас пайдалы және пайдалы болуы керек. Ол үшін жұмыртқа тағамдарын, сұлы мен үйдегі көкөністерді қолданған дұрыс.
5)Тамақтың жағымды көрінісі. Егер адамның аппетитке байланысты проблемалары болса, сіз қиялды қосып, оған өте тәбетті көрінетін және иісі бар тағамдар беруіңіз керек. Сіз сондай -ақ адамның көңілін көтеретін әр түрлі түскі ас пен түскі ас ұйымдастыра аласыз, сонда ол тойып алады.
6)Тамақтың дәйектілігі. Жасы ұлғайған сайын адам тіс ауруларынан, құрғақ аузынан және жөтелден зардап шегуі мүмкін, сондықтан оған пюре немесе сұйық ыдыс дайындау маңызды.Ет пен көкөністерді пюре күйіне дейін ұсақтаған жөн. Бұл олардың шайнауын жеңілдетіп қана қоймайды, сонымен қатар ас қорытуды тездетеді.
7)Калорияларды бақылау. Қартайған сайын дененің калорияға деген қажеттілігі төмендейді. Олардың артық болуы семіздікке, жүрек пен буын ауруларына әкеледі. Ккал мөлшеріне қажеттілікті есептеу әр адамға жеке жүргізіледі. Орташа алғанда, ересектерге тәулігіне 2800 Ккал аспауы керек.
8)Балықтың майы. Ол мәзірде үнемі болуы керек, себебі оның құрамында полиқанықпаған май қышқылдары бар. Олар қабынуды жеңілдетуге және ревматоидты артрит ауырсынуын жеңілдетуге көмектеседі. Форель, лосось, скумбрия балық майына бай.
9)Жеткілікті кальций. Оны ашытылған сүт өнімдерінен алуға немесе капсула түрінде қосымша алуға болады. Егде жастағы адамдарда жиі кездесетін сүйектердің сынғыштығын болдырмау үшін кальцийді үнемі енгізу керек.
10)Ақуыз туралы ұмытпаңыз. Бұл паралич пен сүйек проблемаларын азайтады. Балық, ет, сүт өнімдерінде ақуыз бар
Білуге тұрарлық! Тұрақты түрде қарт адамдар мәзірде жасыл шай, алма, мейіз және шөптердің тұнбасын ішуі керек.Адам қартайған сайын күніне бірнеше сағат бойы тамақ дайындау қиынға соғады. Бұл үшін тамаша шешім әрі қарай мұздату кезінде тағам дайындау болуы мүмкін. Осылайша сіз ет, балық, қамырдан дайын тағамдарды тез және оңай ала аласыз.
Қартайған кезде тамақтың толық ассимиляциясы үшін тағамның сипаттамасы ғана емес, адамның жалпы жағдайы да маңызды. Орташа физикалық жүктеме ас қорытуды қалыпқа келтіруге және бүкіл денені жақсы қалыпта ұстауға көмектеседі. Үстелдегі психологиялық атмосфера да өте маңызды - аппетит үшін де, ас қорыту үшін де. Тамақтану кезінде теледидар оқу және қарау - бұл қажет емес, бірақ жақындарыңызбен жағымды әңгіме, керісінше, пайдалы.
Біз қартаюдың физиологиялық процестерін түзету және олардың жастығын мүмкіндігінше ұзақ сақтау үшін егде жастағы адамдарда дұрыс тамақтану қандай болу керектігін білдік.
Егде жастағы адамдардың тамақтануы.
Материалдық жағдайға байланысты,көп жағдайларда жасы үлкен адамдардың емдәмінде пайдалы заттар мен дәрумендер жетіспейді.Олар,көбінесе консервіленгенді таңдайды және көкөністер мен жемістер сияқты өнімдерден бас тартады,өйткені олар тез бұзылады,ал өзі жайлы-сатып алу үшін жиі баруға мүмкіндігі жоқ деп санайды.Жасы үлкен адамдар әдетте тамақ дайындау үшін уақыт жұмсамайды.Тістермен байланысты қиыншылықтар да емдәмге әсер етеді-жасы үлкен адамдар,көбінесе,оңай шайнауға болатын тағамдарды таңдайды,ал бұл ас қорыту қиыншылықтарын тудырады.Мінекей,сондықтан олар жасұнықтарға бай өнімдер,жемістер немесе ірілей тартылған дәнді туралы жиі ұмытады.Осылардың орнына олар әрдайым пайдалы емес-мысалы,бидай ұнынан дайындалған тағамдар сияқты оңай сіңірілетін өнімдерді таңдайды.Осындай тамақтанудың нәтижесі,көбінесе артық салмақ немесе-жүдеу,сонымен қатар солардың әрқайсысымен байланысты қоректік заттардың жетіспеушілігі болып табылады.
Қарттардың ағзасына қажетті витаминдер Қарт адамдарға витаминдер қажет, өйткені жас ұлғайған сайын ағза өзінің табиғи қорғаныс функцияларын жоғалтады және әр түрлі ауруларға сезімтал болады. Егер сіз денеге қосымша қолдау көрсетпесеңіз, ауыр асқынулармен қауіпті гиповитаминоз дамуы мүмкін.
Қарттарды витаминмен қамтамасыз етуде организмнің зат алмасуын реттеп,қартаюды баяулатады.Ең маңыздысы С витамині.Аскорбин қышқылы қорғаныс механизмін нығайтып,холестерин биосинтездеп реттеп,организм реактивтілігін көтереді.Липотроптық қасиеті бар витаминдерге В12,фоли қышқылы,холин,инозит жатады.Олар атеросклероз дамуын тежейді.Егде жастағы адамдардың витаминге қажеттілігі өте маңызды. Көбінесе көптеген адамдарда қоректік заттардың жетіспеушілігі байқалады. Бұл дәрі -дәрмектерге, майлардың сіңірілуінің төмендеуіне және нашар диетаға байланысты болады.
Қалыпты өмір сүру үшін адамға кез келген жаста витаминдер қажет. Бұл әсіресе 50 жастан кейін, әйелдер менопаузаға түскенде, ал еркектер белсенді физикалық формасынан біртіндеп айырылған кезде байқалады. Тұрғындар арасында дәріханалық витаминдік кешендердің қажеттілігі туралы үнемі пікірталастар бар, бірақ сарапшылар бірауыздан: витаминдер қарт адамдарға өте қажет! Дене табиғи қорғаныс функцияларын жоғалтады және әр түрлі ауруларға бейім болады.
Ең маңызды мәселе - Е витаминінің жетіспеушілігі.Ол егде жастағы адамдардың шамамен 80% -ында кездеседі. Витаминдердің жетіспеушілігі кез келген жаста денсаулыққа қауіпті. Бірақ қарт адамдар үшін бұл әсіресе зиянды. Бұл гиповитаминоздың дамуына әкеледі - витаминдік аштықтың жасырын түрі, денсаулығының күрт нашарлауына әкеледі. Адамның иммундық жүйесі - бұл адам ағзасын инфекциялар мен вирустардан қорғауға жауапты мүшелер мен тіндердің жиынтығы. Алайда, үлкен қаладағы өмір жиі стресспен, шамадан тыс жұмыспен, нашар тамақтанумен және басқа проблемалармен тығыз байланысты, бұл сөзсіз иммундық жүйенің қорғаныс функциясының нашарлауына әкеледі. Нәтижесінде суық тию және басқа вирустық немесе жұқпалы аурулар жаздың өзінде пайда болады. Витаминдер - барлық жастағы адамдар үшін күш пен денсаулық көзі. Барлық психикалық және физиологиялық процестердің баяу жүруіне байланысты қарт адамдар жиі ауруға шалдығады. Осы себепті қарт адамдарға қосымша энергия көзі қажет. Бұл олардың қалыпты өмірлік белсенділігін сақтауға және денсаулығын сақтауға көмектеседі. Витаминдердің барлық топтары бар, олар әсіресе егде жастағы адамдар үшін пайдалы - олар мидың белсенділігін ынталандырады, жасушалар мен тіндердің қартаю процесін тоқтатады, олардың регенерациясын жақсартады, сонымен қатар қанмен қамтамасыз етуді жақсартады, бұл организмге оң әсер етеді. жүрек пен қан тамырларының денсаулығы.
Денсаулық - ақшаға сатып алуға немесе беруге болмайтын байлық. Адамдардың өздері табиғат берген нәрсені күшейтеді немесе бұзады.
(1-сурет)
Дәрумендер А , Д, Е витаминдерінен және В12 дәруменінқоспағанда, ең маңызды витаминдер денеде синтезделмейді. Сондықтан денеге тек тамақпен бірге кіреді.В12 тек жануарлардан алынатын өнімдерде кездеседі. Чемпион - сиыр бауыры: 100 г мөлшерінде 60 мкг витаминге дейін (ересектерге арналған тәуліктік нормасы 2,0-2,4 мкг). Сегіздік, майшабақ (әсіресе ысталған), тауық бауыры, мидия мен скумбрияда В12 көп.(1-сурет)
Мысалы:60 жастан асқан әйелдер үшін С, А және Е дәрумендері өте маңызды, олардың тапшылығы жүрек-тамыр және онкологиялық аурулардың дамуына әкелуі мүмкін. Сонымен қатар, С витаминін қабылдау денеде көптеген процестерді қалпына келтіру, өкпені қорғау, иммунитетті жақсарту және холестеринді метаболизмін жақсарту үшін қажет.
(2-сурет)
Витаминдер - барлық жастағы адамдар үшін күш пен денсаулық көзі. Барлық психикалық және физиологиялық процестердің баяу жүруіне байланысты қарт адамдар жиі ауруға шалдығады. Осы себепті қарт адамдарға қосымша энергия көзі қажет. Бұл олардың қалыпты өмірлік белсенділігін сақтауға және денсаулығын сақтауға көмектеседі. Витаминдердің барлық топтары бар, олар әсіресе егде жастағы адамдар үшін пайдалы - олар мидың белсенділігін ынталандырады, жасушалар мен тіндердің қартаю процесін тоқтатады, олардың регенерациясына ықпал етеді, сонымен қатар қанмен қамтамасыз етуді жақсартады, бұл денсаулығына оң әсер етеді. жүрек және қан тамырлары
Егде жастағы адамдарда B2, B6, B12 және PP дәрумендерінің тапшылығы асқазан-ішек жолдарының жұмысының нашарлауына әкеледі. Сондай-ақ, В, ПП және фолий қышқылының дәрумендерінің жетіспеушілігі анемияның дамуын, көру қабілетінің нашарлауын, жүйке жүйесінің әлсіреуін және ас қорыту жүйесінің бұзылуын тудыруы мүмкін. Сондықтан, бұл витаминдер әйелдер мен еркектерге 60 жыл бойы өте пайдалы.
Диетологтың айтуынша, әр адам бала кезінен витаминге бай, пайдалы тағамдарды жемесе, өсе келе заталмасу және асқорыту жүйелері бұзылып, салдарынан әртүрлі ауруға шалдығады. Қыздарда 10 жастан асқан соң майалмасу процесі дамиды, яғни толуға бейім болады.
Ең маңызды мәселе - Е витаминінің жетіспеушілігі.Ол егде жастағы адамдардың шамамен 80% -ында кездеседі. Витаминдердің жетіспеушілігі кез келген жаста денсаулыққа қауіпті. Бірақ қарт адамдар үшін бұл әсіресе зиянды. Бұл гиповитаминоздың дамуына әкеледі - витаминдік аштықтың жасырын түрі, денсаулығының күрт нашарлауына әкеледі
Ал ер адамдар 25 жастан асқан соң тола бастайды. Себебі олардың ағзасы көмірсуды көп талап етеді. Бұл - ер адамдар физикалық жағынан көп
қимылдайды деген сөз.Егер сіз денеге қосымша қолдау көрсетпесеңіз, жойылу процестері әлдеқайда қарқынды болады және күш жоғалту, көңіл -күйдің жиі өзгеруі, ұйқының бұзылуы, ашуланшақтық сияқты жағымсыз құбылыстармен бірге жүреді. Гиповитаминоз дамуы мүмкін, бұл ауыр асқынулармен қауіпті.
50-60 жастан асқан адамдардың ағзасы үшін дәрумендердің маңызы қандай?
1)D
Бұл қарт адамдарда сүйектен жуылатын кальцийді сіңіру үшін қажет, нәтижесінде олар нәзік болады және сыну қаупін арттырады. Сонымен қатар, D дәрумені қарт адамның денесіне суық тиюге қарсы тұрады.
2)B2
Бұл дәруменнің жетіспеушілігі мен көру және жүйке жүйесі әсіресе зақымдалады.Сонымен қатар,ағзаның инфекцияларға төзімділігі төмендейді
3)B12
Бұлзаттың жетіспеушілігі ми мен жүйке жүйесінің қайтымсыз бұзылуына әкелуі мүмкін.70-80 жастағы психикалық бұзылуларға, депрессияға және қарттық деменцияға В12 жетіспеушілігі себеп болатыны туралы дәлелдер бар. Бұл витаминді үнемі қабылдау есте сақтау қабілетіне пайдалы, бұл 70 жастан асқан зейнеткерлердің көпшілігіне әсеретеді.
4)В6
Егде жастағы адамдарда жиі кездесетін иммундық проблемаларды болдырмауға көмектеседі. Бұл зат лимфоциттердің - антиденелердің өндірілуін қамтамасыз ететін ағзадағы жасушалардың өндірісіне қатысады.
5)K
Мұрыннан қан кету мен көгеру қаупін азайтады. Егде жастағы адамдарда да тамырлардың сынғыштығымен байланысты болуы мүмкін.
Егде жастағы адамдарға арналған табиғи және синтетикалық витаминдер диетаның ажырамас бөлігіне айналуда. Олардың диетасында табиғи биоактивті заттардың жеткілікті мөлшері болуы керек. Сонымен қатар, геронтологпен кеңескеннен кейін егде жастағы адам мезгіл -мезгіл витаминді -минералды кешендерді қабылдауы қажет.
Қарттар адамдарда витамин жетіспеушілігі жасына байланысты биоактивті заттардың ішек қабырғаларына аз сіңуіне байланысты. Дәрігерлер бұл құбылысты қартаю процесін сүйемелдейтін физиологиялық норма деп атайды. Егер сіз қарттар үшін арнайы жасалған витаминді қоспаларды немесе кешендерді қабылдасаңыз, сіз өзіңіздің әл-ауқатыңызды айтарлықтай жақсарта аласыз
50-жастан кейін ерлерге қандай витаминдер қажет?
Егде жастағы еркектерде остеопороздың даму қаупі жоғарылайды, оның алдын алу үшін оларға кальций мен Д витамині қажет. Сонымен қатар, 50-60 жастан кейін ер адамдар жиі жасқа байланысты өзгерістерге ұшырайды. Олар тестостерон өндірісінің төмендеуімен, простата тіндерінің қабыну және органикалық өзгерістерінің дамуымен байланысты. Егде жастағы еркектерге тән аурулардың алдын алу үшін олардың диетасына А, В, Е және Д витаминдерінің жеткілікті мөлшерін енгізу қажет. Дәрігер арнайы антиоксидантты кешендерді де ұсына алады
50-жастан кейін әйелдерге қандай витаминдер қажет?
50-60 жастан кейін нашар сіңетін В дәрумендерін қосымша қабылдауды қамтамасыз етуі керек. Бұл жаста дәрігер сонымен қатар ретинол (А), аскорбин қышқылы (С), токоферол (Е) және кальциферол (D) қосымша қабылдауды тағайындай алады. Бұл жүрек, қан тамырлары және онкологиялық аурулардың алдын алу үшін қажет.
Біздің елде қарт адамдар дерлік витаминдік тапшылығын сезінеді. Бұл проблеманың себептері ... жалғасы
АУЫЛ ШАРУШЫЛЫҒЫ МИНИСТРЛІГІ
ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Тағам өнімдерінің технологиясы және қауіпсіздігі кафедрасы
РЕФЕРАТ
Тақырыбы:Жасы ұлғайған кісілердің тамақтану ерекшелігі және тәртібі
Орындаған:Қозыбай Айбек 21-09К
Тексерген:Қ
Жоспар:
І Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
1.Жасы ұлғайған және қартайған кісілердің тамақтану ерекшеліктері
2. Қарттардың ағзасына қажетті витаминдер
3. Қарттардың тамақтану ережесі
4. Жасы ұлғайған адамдар үшін тамақтану пирамдасы
ІІІ.Қорытынды бөлім
ІV.Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Қартаю организмнің барлық деңгейінде байқалатын жастық өзгерістерінің жиналуының баяу процесі.Қартаюды құрайтын өзгерістері,жыныс безінің атрофиясы,ішектік аутоинтоксикация коллоидтар дегенарация жатады.Қартаюға әкеліп соғатын фактор ол клетка протоплазмасының өздігінен жаңару қарқындылығының төмендеуі болып табылады.Қартаю процесінде протоплазма жаңаруын қамтамасыз ететін нуклеопротейдтер мен нуклеин қышқылдары жоғалады.Қартаю кезінде организмнің барлық жүйесінің функционалдық мүмкіндігі әлсірейді.Әсіресе өзгерістер ас қорыту жүйесінде байқалады.Тамақтың сандық мөлшерін шектеу ұсынылады. Жасы ұлғайған сайын адамның тәбеті нашарлайды. Сондықтанда денсаулықты және дене бітімінің жақсы қалпын сақтау үшін, ағзаға қоректік заттардың жеткізілуіне ерекше назар аударуымыз керек.. Сондай - ақ, ас қорыту жүйесі де баяу жұмыс істейді. Нәтижесінде тамақ баяу қорытылады. Күні бойы аз мөлшерде 4-5 рет тамақтану керек. Бұл асқазанның ас қорыту үрдістерінде қиындық туғызбайды және қандағы қант деңгейін бір қалыпты сақтайды. Көкөністер мен жемістерді қолданғанда, ең дұрысы оларды буда дайындаған жөн. Көкөністер мен жемістер қартаю үрдістерін, қатерлі ісіктің және атеросклероздың пайда болу мүмкіндігін азайтады.Ақуыз минералды қосылыстар қарт адамдардың мәзіріндегі маңызды элементтер. Қарт адамдардың асмәзірінде дәнді өнімдер (ірі тартылған және араластырылған ұннан дайындалған өнімдер)Сондай-ақ ботқалар, күріш, макарон, және картоп маңызды орын алады. Аптасына бір рет асылған етті, мысалы, құрамы темірге бай майсыз сиыр етін және тауық етін қолданған жөн.Ал адам 50 жастан асып, 60-қа таяған шағында ең бірінші айтқан 1 жас пен 6 жас аралығында тұтынатын табиғи өнімдерге көшуі керек. Бұл жаста фастфуд өнімдерін жеуге болмайды, себебі ағза шаршаңқы келеді. Ал 60 жастан асқан қарт кісілер буға пісірілген тағамдардыжеуі керек.Барлық тірі организмдерге өзіндік өмір ұзақтығы тән. Жас ұлғайған сайын мидың жұмыс істеу қабілеті төмендейді, естужәне көру нашарлап, бұлшық еттер мен буындар әлсірейді, бірақ дені сау адамдарда бұл өзгерістер 65 жастан кейін ғана көрніс табады. Денсаулығын сақтау үшін адамдар қалыпты салмақты ұстанып, дұрыс тамақтану керек.Сонымен қатар , ағзаны сұйықтықпен қамтамасыз ету өте маңызды. Күніне кем дегенде 8 стакан су ішу керек. Бұлбүйрек пен және ас қорытумен болатын қыйыншылықтардың алдын алуға көмектеседі.Қартаю кезінде қалыпты физиологиялық күй мен еңбекке қабілеттілікті сақтау факторларының арасында тамақтану маңызды рөл атқарады. Жасына сәйкес теңдестірілген тамақтану организмдегі қартаю процестерінің дамуына және оның әр түрлі жүйелерінде болатын өзгерістердің сипатына айтарлықтай әсер етеді.
ІІ.Негізгі бөлім
Жасы ұлғайған және қартайған кісілердің тамақтану ерекшеліктері
Қартаю - уақыт факторларының әсерінен организмде болатын өзгерістер кешені. Бұл өзгерістердің өмір бойы жинақталуы мен жинақталуы өмірді қамтамасыз ететін жүйелерде және тұтастай денеде қайтымсыз өзгерістерге әкеледі. Осылайша, қартаю - бұл барлық деңгейлерде - молекулалық, жасушалық, ұлпалық, мүшелік және бүкіл организм деңгейінде көрінетін жасқа байланысты өзгерістердің жинақталуының баяу процесі.Қарт адамдарға арналған тағамды ұйымдастыру кезінде, ең алдымен, ас қорыту жүйесінің төмендеген мүмкіндіктерін ескеру қажет. Осыған байланысты қарттардың диетасына қойылатын бірінші талап - бұл модерация, яғни. сандық түрде тамақтануды шектеу. Қартаю кезіндегі метаболикалық процестердің қарқындылығының төмендеуін ескере отырып, екінші талап витаминдердің, биомикроэлементтердің, фосфолипидтердің, полиқанықпаған май қышқылдарының, алмастырылмайтын амин қышқылдарының жеткілікті мөлшерін қосу есебінен тамақтанудың жоғары биологиялық құндылығын қамтамасыз етуді қарастыру қажет. және т.б., кейбір азық -түліктерде айтарлықтай мөлшерде бар. Қартайған кезде дене тіндерінің өсуі мен қалыптасу процестері аяқталады, демек пластикалық материалдарға, оның ішінде ақуызға деген қажеттілік әлдеқайда аз болады. Қартайған кезде жалпы көрсеткіштердің төмендеуі және жиі қарқынды физикалық жұмыстың тоқтауы ақуыз нормасының төмендеуіне негіз болады. Алайда, егде жастағы адамдарда ақуызды қажет ететін тозған, өліп бара жатқан жасушалардың регенерациясына қажеттілік әлі де бар (соғұрлым ұлпалардың тозуы соғұрлым жоғары). Егде және қарт адамдарда регенеративті ақуызға қажеттілік өте жоғары екендігі анықталды.Сонымен қатар, қартаю кезінде ақуызды шектеуге қатысты ұсыныстар бар,себебі оның артық болуы атеросклероздың дамуына ықпал етуі мүмкін. Америкалық авторлардың пікірінше, қарттық пен қартайған кезде ақуызды шектеу қантты шектеу сияқты қандағы холестериннің тұрақты төмендеуіне әкеледі.
Өкінішке орай,дененің қартаю процестерін тоқтату мүмкін емес,бірақ оларды баяулатуға болады.Олардың ішінде келесілерді бөліп көрсетуге тұрарлық:
1)Қоректік заттардың сіңімділігінің нашарлауы;
2)Стамотологиялық проблемалар
3)Сілекей өндірісінің төмендеуі
4)Әлсіздік,мүгедектік
5)Есте сақтау проблемалары
6)Қан қысымының көтерілуі
7)Ішкі орган функцияларының нашарлауы
Жасы үлкен,ұлғайған кісілердің және қарт адамдардың тамаққа шектеу немесе өлшемі болуы керек және айта кетерлік мына қағидаларды ұстанған дұрыс.Мыс :
1) Тұзды шектеу.Бақылауларға сәйкес,егде жастағы адамдар дәмдік сезімталдығын жоғалтады,сондықтан олар жиі ас тұзын көп мөлшерде қолданып кетеді.Бұл бүйректің ісінуіне,гипертонияға және ауыр стреске әкеледі.Мұндай салдардың алдын алу үшін тұзды шектеулі мөлшерде қолдану керек.
2)Тамақ пен дәрі-дәрмектің үйлесімі.Есте сақтау керек,кейбір дәрі-дәрмектер аппетит пен дәмдік талғамға теріс әсер етуі мүмкін.Сондықтан,егер адам кенеттен барлық тағамның жұмсақ екенін сезсе немесе керісінше оған тойып алмаса,бұл дәрігермен кеңесуге және дәрі-дәрмектің асқазан-ішек жолына әсерін білуге болады.
3)Суды жеткілікті мөлшерде ішу.Бұл ережені елеусіз қалдырмаңыз,өйткені жасушалардағы сұйықтық мөлшері жасқа байланысты айтарлықтай төмендейді.сондықтан ағзадағы су балансын бақылау өте маңызды. Сіз күніне кемінде 2 литр су ішуіңіз керек (сорпалардағы, шырындардағы сұйықтықтарды есептемегенде).
4)Дұрыс таңғы асты таңдау. Бұл ерекше тағам күннің ең маңыздысы болып саналады. Таңғы ас пайдалы және пайдалы болуы керек. Ол үшін жұмыртқа тағамдарын, сұлы мен үйдегі көкөністерді қолданған дұрыс.
5)Тамақтың жағымды көрінісі. Егер адамның аппетитке байланысты проблемалары болса, сіз қиялды қосып, оған өте тәбетті көрінетін және иісі бар тағамдар беруіңіз керек. Сіз сондай -ақ адамның көңілін көтеретін әр түрлі түскі ас пен түскі ас ұйымдастыра аласыз, сонда ол тойып алады.
6)Тамақтың дәйектілігі. Жасы ұлғайған сайын адам тіс ауруларынан, құрғақ аузынан және жөтелден зардап шегуі мүмкін, сондықтан оған пюре немесе сұйық ыдыс дайындау маңызды.Ет пен көкөністерді пюре күйіне дейін ұсақтаған жөн. Бұл олардың шайнауын жеңілдетіп қана қоймайды, сонымен қатар ас қорытуды тездетеді.
7)Калорияларды бақылау. Қартайған сайын дененің калорияға деген қажеттілігі төмендейді. Олардың артық болуы семіздікке, жүрек пен буын ауруларына әкеледі. Ккал мөлшеріне қажеттілікті есептеу әр адамға жеке жүргізіледі. Орташа алғанда, ересектерге тәулігіне 2800 Ккал аспауы керек.
8)Балықтың майы. Ол мәзірде үнемі болуы керек, себебі оның құрамында полиқанықпаған май қышқылдары бар. Олар қабынуды жеңілдетуге және ревматоидты артрит ауырсынуын жеңілдетуге көмектеседі. Форель, лосось, скумбрия балық майына бай.
9)Жеткілікті кальций. Оны ашытылған сүт өнімдерінен алуға немесе капсула түрінде қосымша алуға болады. Егде жастағы адамдарда жиі кездесетін сүйектердің сынғыштығын болдырмау үшін кальцийді үнемі енгізу керек.
10)Ақуыз туралы ұмытпаңыз. Бұл паралич пен сүйек проблемаларын азайтады. Балық, ет, сүт өнімдерінде ақуыз бар
Білуге тұрарлық! Тұрақты түрде қарт адамдар мәзірде жасыл шай, алма, мейіз және шөптердің тұнбасын ішуі керек.Адам қартайған сайын күніне бірнеше сағат бойы тамақ дайындау қиынға соғады. Бұл үшін тамаша шешім әрі қарай мұздату кезінде тағам дайындау болуы мүмкін. Осылайша сіз ет, балық, қамырдан дайын тағамдарды тез және оңай ала аласыз.
Қартайған кезде тамақтың толық ассимиляциясы үшін тағамның сипаттамасы ғана емес, адамның жалпы жағдайы да маңызды. Орташа физикалық жүктеме ас қорытуды қалыпқа келтіруге және бүкіл денені жақсы қалыпта ұстауға көмектеседі. Үстелдегі психологиялық атмосфера да өте маңызды - аппетит үшін де, ас қорыту үшін де. Тамақтану кезінде теледидар оқу және қарау - бұл қажет емес, бірақ жақындарыңызбен жағымды әңгіме, керісінше, пайдалы.
Біз қартаюдың физиологиялық процестерін түзету және олардың жастығын мүмкіндігінше ұзақ сақтау үшін егде жастағы адамдарда дұрыс тамақтану қандай болу керектігін білдік.
Егде жастағы адамдардың тамақтануы.
Материалдық жағдайға байланысты,көп жағдайларда жасы үлкен адамдардың емдәмінде пайдалы заттар мен дәрумендер жетіспейді.Олар,көбінесе консервіленгенді таңдайды және көкөністер мен жемістер сияқты өнімдерден бас тартады,өйткені олар тез бұзылады,ал өзі жайлы-сатып алу үшін жиі баруға мүмкіндігі жоқ деп санайды.Жасы үлкен адамдар әдетте тамақ дайындау үшін уақыт жұмсамайды.Тістермен байланысты қиыншылықтар да емдәмге әсер етеді-жасы үлкен адамдар,көбінесе,оңай шайнауға болатын тағамдарды таңдайды,ал бұл ас қорыту қиыншылықтарын тудырады.Мінекей,сондықтан олар жасұнықтарға бай өнімдер,жемістер немесе ірілей тартылған дәнді туралы жиі ұмытады.Осылардың орнына олар әрдайым пайдалы емес-мысалы,бидай ұнынан дайындалған тағамдар сияқты оңай сіңірілетін өнімдерді таңдайды.Осындай тамақтанудың нәтижесі,көбінесе артық салмақ немесе-жүдеу,сонымен қатар солардың әрқайсысымен байланысты қоректік заттардың жетіспеушілігі болып табылады.
Қарттардың ағзасына қажетті витаминдер Қарт адамдарға витаминдер қажет, өйткені жас ұлғайған сайын ағза өзінің табиғи қорғаныс функцияларын жоғалтады және әр түрлі ауруларға сезімтал болады. Егер сіз денеге қосымша қолдау көрсетпесеңіз, ауыр асқынулармен қауіпті гиповитаминоз дамуы мүмкін.
Қарттарды витаминмен қамтамасыз етуде организмнің зат алмасуын реттеп,қартаюды баяулатады.Ең маңыздысы С витамині.Аскорбин қышқылы қорғаныс механизмін нығайтып,холестерин биосинтездеп реттеп,организм реактивтілігін көтереді.Липотроптық қасиеті бар витаминдерге В12,фоли қышқылы,холин,инозит жатады.Олар атеросклероз дамуын тежейді.Егде жастағы адамдардың витаминге қажеттілігі өте маңызды. Көбінесе көптеген адамдарда қоректік заттардың жетіспеушілігі байқалады. Бұл дәрі -дәрмектерге, майлардың сіңірілуінің төмендеуіне және нашар диетаға байланысты болады.
Қалыпты өмір сүру үшін адамға кез келген жаста витаминдер қажет. Бұл әсіресе 50 жастан кейін, әйелдер менопаузаға түскенде, ал еркектер белсенді физикалық формасынан біртіндеп айырылған кезде байқалады. Тұрғындар арасында дәріханалық витаминдік кешендердің қажеттілігі туралы үнемі пікірталастар бар, бірақ сарапшылар бірауыздан: витаминдер қарт адамдарға өте қажет! Дене табиғи қорғаныс функцияларын жоғалтады және әр түрлі ауруларға бейім болады.
Ең маңызды мәселе - Е витаминінің жетіспеушілігі.Ол егде жастағы адамдардың шамамен 80% -ында кездеседі. Витаминдердің жетіспеушілігі кез келген жаста денсаулыққа қауіпті. Бірақ қарт адамдар үшін бұл әсіресе зиянды. Бұл гиповитаминоздың дамуына әкеледі - витаминдік аштықтың жасырын түрі, денсаулығының күрт нашарлауына әкеледі. Адамның иммундық жүйесі - бұл адам ағзасын инфекциялар мен вирустардан қорғауға жауапты мүшелер мен тіндердің жиынтығы. Алайда, үлкен қаладағы өмір жиі стресспен, шамадан тыс жұмыспен, нашар тамақтанумен және басқа проблемалармен тығыз байланысты, бұл сөзсіз иммундық жүйенің қорғаныс функциясының нашарлауына әкеледі. Нәтижесінде суық тию және басқа вирустық немесе жұқпалы аурулар жаздың өзінде пайда болады. Витаминдер - барлық жастағы адамдар үшін күш пен денсаулық көзі. Барлық психикалық және физиологиялық процестердің баяу жүруіне байланысты қарт адамдар жиі ауруға шалдығады. Осы себепті қарт адамдарға қосымша энергия көзі қажет. Бұл олардың қалыпты өмірлік белсенділігін сақтауға және денсаулығын сақтауға көмектеседі. Витаминдердің барлық топтары бар, олар әсіресе егде жастағы адамдар үшін пайдалы - олар мидың белсенділігін ынталандырады, жасушалар мен тіндердің қартаю процесін тоқтатады, олардың регенерациясын жақсартады, сонымен қатар қанмен қамтамасыз етуді жақсартады, бұл организмге оң әсер етеді. жүрек пен қан тамырларының денсаулығы.
Денсаулық - ақшаға сатып алуға немесе беруге болмайтын байлық. Адамдардың өздері табиғат берген нәрсені күшейтеді немесе бұзады.
(1-сурет)
Дәрумендер А , Д, Е витаминдерінен және В12 дәруменінқоспағанда, ең маңызды витаминдер денеде синтезделмейді. Сондықтан денеге тек тамақпен бірге кіреді.В12 тек жануарлардан алынатын өнімдерде кездеседі. Чемпион - сиыр бауыры: 100 г мөлшерінде 60 мкг витаминге дейін (ересектерге арналған тәуліктік нормасы 2,0-2,4 мкг). Сегіздік, майшабақ (әсіресе ысталған), тауық бауыры, мидия мен скумбрияда В12 көп.(1-сурет)
Мысалы:60 жастан асқан әйелдер үшін С, А және Е дәрумендері өте маңызды, олардың тапшылығы жүрек-тамыр және онкологиялық аурулардың дамуына әкелуі мүмкін. Сонымен қатар, С витаминін қабылдау денеде көптеген процестерді қалпына келтіру, өкпені қорғау, иммунитетті жақсарту және холестеринді метаболизмін жақсарту үшін қажет.
(2-сурет)
Витаминдер - барлық жастағы адамдар үшін күш пен денсаулық көзі. Барлық психикалық және физиологиялық процестердің баяу жүруіне байланысты қарт адамдар жиі ауруға шалдығады. Осы себепті қарт адамдарға қосымша энергия көзі қажет. Бұл олардың қалыпты өмірлік белсенділігін сақтауға және денсаулығын сақтауға көмектеседі. Витаминдердің барлық топтары бар, олар әсіресе егде жастағы адамдар үшін пайдалы - олар мидың белсенділігін ынталандырады, жасушалар мен тіндердің қартаю процесін тоқтатады, олардың регенерациясына ықпал етеді, сонымен қатар қанмен қамтамасыз етуді жақсартады, бұл денсаулығына оң әсер етеді. жүрек және қан тамырлары
Егде жастағы адамдарда B2, B6, B12 және PP дәрумендерінің тапшылығы асқазан-ішек жолдарының жұмысының нашарлауына әкеледі. Сондай-ақ, В, ПП және фолий қышқылының дәрумендерінің жетіспеушілігі анемияның дамуын, көру қабілетінің нашарлауын, жүйке жүйесінің әлсіреуін және ас қорыту жүйесінің бұзылуын тудыруы мүмкін. Сондықтан, бұл витаминдер әйелдер мен еркектерге 60 жыл бойы өте пайдалы.
Диетологтың айтуынша, әр адам бала кезінен витаминге бай, пайдалы тағамдарды жемесе, өсе келе заталмасу және асқорыту жүйелері бұзылып, салдарынан әртүрлі ауруға шалдығады. Қыздарда 10 жастан асқан соң майалмасу процесі дамиды, яғни толуға бейім болады.
Ең маңызды мәселе - Е витаминінің жетіспеушілігі.Ол егде жастағы адамдардың шамамен 80% -ында кездеседі. Витаминдердің жетіспеушілігі кез келген жаста денсаулыққа қауіпті. Бірақ қарт адамдар үшін бұл әсіресе зиянды. Бұл гиповитаминоздың дамуына әкеледі - витаминдік аштықтың жасырын түрі, денсаулығының күрт нашарлауына әкеледі
Ал ер адамдар 25 жастан асқан соң тола бастайды. Себебі олардың ағзасы көмірсуды көп талап етеді. Бұл - ер адамдар физикалық жағынан көп
қимылдайды деген сөз.Егер сіз денеге қосымша қолдау көрсетпесеңіз, жойылу процестері әлдеқайда қарқынды болады және күш жоғалту, көңіл -күйдің жиі өзгеруі, ұйқының бұзылуы, ашуланшақтық сияқты жағымсыз құбылыстармен бірге жүреді. Гиповитаминоз дамуы мүмкін, бұл ауыр асқынулармен қауіпті.
50-60 жастан асқан адамдардың ағзасы үшін дәрумендердің маңызы қандай?
1)D
Бұл қарт адамдарда сүйектен жуылатын кальцийді сіңіру үшін қажет, нәтижесінде олар нәзік болады және сыну қаупін арттырады. Сонымен қатар, D дәрумені қарт адамның денесіне суық тиюге қарсы тұрады.
2)B2
Бұл дәруменнің жетіспеушілігі мен көру және жүйке жүйесі әсіресе зақымдалады.Сонымен қатар,ағзаның инфекцияларға төзімділігі төмендейді
3)B12
Бұлзаттың жетіспеушілігі ми мен жүйке жүйесінің қайтымсыз бұзылуына әкелуі мүмкін.70-80 жастағы психикалық бұзылуларға, депрессияға және қарттық деменцияға В12 жетіспеушілігі себеп болатыны туралы дәлелдер бар. Бұл витаминді үнемі қабылдау есте сақтау қабілетіне пайдалы, бұл 70 жастан асқан зейнеткерлердің көпшілігіне әсеретеді.
4)В6
Егде жастағы адамдарда жиі кездесетін иммундық проблемаларды болдырмауға көмектеседі. Бұл зат лимфоциттердің - антиденелердің өндірілуін қамтамасыз ететін ағзадағы жасушалардың өндірісіне қатысады.
5)K
Мұрыннан қан кету мен көгеру қаупін азайтады. Егде жастағы адамдарда да тамырлардың сынғыштығымен байланысты болуы мүмкін.
Егде жастағы адамдарға арналған табиғи және синтетикалық витаминдер диетаның ажырамас бөлігіне айналуда. Олардың диетасында табиғи биоактивті заттардың жеткілікті мөлшері болуы керек. Сонымен қатар, геронтологпен кеңескеннен кейін егде жастағы адам мезгіл -мезгіл витаминді -минералды кешендерді қабылдауы қажет.
Қарттар адамдарда витамин жетіспеушілігі жасына байланысты биоактивті заттардың ішек қабырғаларына аз сіңуіне байланысты. Дәрігерлер бұл құбылысты қартаю процесін сүйемелдейтін физиологиялық норма деп атайды. Егер сіз қарттар үшін арнайы жасалған витаминді қоспаларды немесе кешендерді қабылдасаңыз, сіз өзіңіздің әл-ауқатыңызды айтарлықтай жақсарта аласыз
50-жастан кейін ерлерге қандай витаминдер қажет?
Егде жастағы еркектерде остеопороздың даму қаупі жоғарылайды, оның алдын алу үшін оларға кальций мен Д витамині қажет. Сонымен қатар, 50-60 жастан кейін ер адамдар жиі жасқа байланысты өзгерістерге ұшырайды. Олар тестостерон өндірісінің төмендеуімен, простата тіндерінің қабыну және органикалық өзгерістерінің дамуымен байланысты. Егде жастағы еркектерге тән аурулардың алдын алу үшін олардың диетасына А, В, Е және Д витаминдерінің жеткілікті мөлшерін енгізу қажет. Дәрігер арнайы антиоксидантты кешендерді де ұсына алады
50-жастан кейін әйелдерге қандай витаминдер қажет?
50-60 жастан кейін нашар сіңетін В дәрумендерін қосымша қабылдауды қамтамасыз етуі керек. Бұл жаста дәрігер сонымен қатар ретинол (А), аскорбин қышқылы (С), токоферол (Е) және кальциферол (D) қосымша қабылдауды тағайындай алады. Бұл жүрек, қан тамырлары және онкологиялық аурулардың алдын алу үшін қажет.
Біздің елде қарт адамдар дерлік витаминдік тапшылығын сезінеді. Бұл проблеманың себептері ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz