Сақтандыру нарығының сипаттамасы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 72 бет
Таңдаулыға:

Әлеуметтік сақтандыру жүйесін дамыту жолдары

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1. САҚТАНДЫРУ ҚЫЗМЕТІНІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Сақтандырудың әлеуметтік - экономикалық мәні және оның қызметтері . . . 6

1. 2 Сақтандыру нарығын құқықтық реттеу механизмдері . . . 23

1. 3 Сақтандырудың шет мемлекеттердегі даму жағдайы . . . 31

2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ САҚТАНДЫРУ НАРЫҒЫНЫҢ ДАМУ ҚАРҚЫНЫН ТАЛДАУ

2. 1 Қазақстан Республикасынының сақтандыру нарығының ағымдағы

жағдайын талдау . . . 37

2. 2 Сақтандыру компанияларының қаржылық тұрақтылығы мен төлем қабілеттілігі . . . 44

2. 3 ҚР сақтандыру нарығының даму тенденциясы . . . 53

3. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА САҚТАНДЫРУ ҰЙЫМДАРЫН ДАМЫТУ ЖОЛДАРЫ

3. 1 Қазақстан Республикасының сақтандыру ұйымдарының қызметін дамыту

мәселелері . . . 59

3. 2 Қазақстан Республикасының сақтандыру ұйымдарының қызметін жетілдіру жолдары . . . 65

Қорытынды . . . 71

Қолданылған әдебиеттер тізімі . . . 73

КІРІСПЕ

Дипломдық жұмыстың тақырыбының өзектілігі. Қазақстан экономикасының дамуының қазіргі кезеңі өндірістің төмендеуін тежеу мен тұрақты экономикалық өсу үшін негіз құруға бағытталған нарықтық қайта құру фазасына өтумен сипатталады. Нақ осы мәселе «Қазақстан - 2050» стратегиясында көрініс тапқан - “шетелдік инвестициялар мен ішкі жинақтардың жоғары деңгейіне тән ашық нарықтық экономикаға негізделген экономикалық өсу”.

Осындай нарықтық қоғамда пайда болатын тұрақсыздық, экономикадағы үнемі болатын өзгерістер тәуекел тудырады. Әсіресе мұндай жағдай кәсіпкерлікте жиі болады. Нарықта туындайтын кездейсоқ және тұрлаусыз жағдайлар, экономикалық толқулар, бәсекелестердің әрекеттері тіпті білікті басқару шешімдерін жоққа шығаруы мүмкін. Тәуекелді сақтандыру мен өзін-өзі сақтандыруды қолданып, басқару облысында білікті жұмыс жүргізу арқылы айтарлықтай төмендетуге болады. Яғни көріп тұрғанымыздай, нарықтық шаруашылықтың дамуымен қоғам мүшелерін әлеуметтік-экономикалық, соның ішінде сақтық қорғау ерекше мәнге ие болуда. Сол үшін де еліміздегі сақтандыру нарығының жағдайын кешенді бағалау қажет.

Жақында ғана Жамбыл облысындағы алапат дауыл болды. Жүздеген жекеменшік тұрғын үй бүлінді. Адамдар зардап шекті. Осы апаттың салдарын жою үшін Үкімет қорынан мақсатты ағымдық трансферт түрінде 800 млн. теңге бөлінді.

Ал Созақ ауданында 8 ауыл округіне қарасты барлығы 16 елді мекенде 1991 нысанның шатырлары жартылай және толық ұшқан, оның ішінде мемлекеттік әлеуметтік нысандар - 42, жеке меншіктегі тұрғын үйлер саны - 1949. Аудан бойынша шығын көлемі: - әлеуметтік нысандар - 157, 6 млн. теңге, тұрғын үйлер бойынша - 185, 8 млн. теңгені құрады.

Сарыағаш ауданында 30 үй мен 1 мектеп ғимаратына су кірді, 2 үй құлап, 7 үй мен бір мектеп ғимараты апатты жағдайда және 21 үй жөндеуді қажет етеді, 165 бас мал (158 қой, 7 ірі қара) шығын болды. Жалпы, ауданда 9 өткелге 127, 3 млн. теңге шығын қарастырылған. Арнайы құрылған комиссия аймақтарға келген шығын көлемін 209 млн. 114 мың теңгені құрайтынын анықтаған. Мұндай жағдайлардың қайта болмасына кім кепіл?

Барлық дамыған елдерде табиғи апаттардан сақтандырудың тиімді жүйесі бар. АҚШ жылына бірнеше дауылды бастан өткереді, бірақ барлық салдары жедел еңсеріледі. Бұл мемлекет қаражатын айтарлықтай шығындамайды, өйткені оларда бірден сақтандыру жүйесі іске қосылады. Бұл - төтенше жағдайдан сақтандыру жүйесін енгізу. Осы тәжірибені Қазақстанда қолдануға не кедергі?!

Қазіргі таңда елімізде зілзаладан, стихиялы апаттан сақтандыратын отандық сақтандыру жүйесі мүлдем кенжелеп, дамымай қалған. Соның салдарынан әлгіндей тілсіз жаулар тудырған шығынның халыққа қайтарылуы неғайбыл. Мұндай жағдайда баспанамен қамту, олардың материалдық шығынын өтеу мәселелері түгелдей дерлік Үкімет пен жергілікті атқарушы органның мойнына түсіп отыр.

Осы мәселеге байланысты мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев «Қазақстан-2050» Стратегиясының міндеттерін іске асыру мәселесіне арналған кеңесте дамыған елдердегі табиғи апаттардан сақтандырудың тиімді жүйесін Қазақстанда қолданысқа енгізу, аса маңызды стратегиялық мәселе әлеуметтік сақтандыру жүйесін дамыту болып саналатынына тоқталды.

Қорыта айтқанда, сақтандыру мәселесі және де елдегі сақтандыру нарығының жағдайын жақсарту мәселесі экономикалық проблемалар ішінде ерекше мәнге ие, өйткені дәл осы мәселе елдің өміріне оң әсер етуші қуатты факторлардың бірі болып табылады.

Дипломдық жұмыстың зерттеу дәрежесі. Сақтандыру қызметін ұйымдастыру мен оның бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етудің шетелдік тәжірибесін қарастыра отырып. Белгiлi экономист ғалымдарымыз: Маянлаева Г. И., Шахов В. В., Исаханов П., С. Құлпыбаевтардың заман талабына сай сақтандыру қарым-қатынасының қарқынды даму келесі факторлармен негізделеді: экономиканың мемлекеттік емес секторының күшеюі, сақтандыру қызметінің сұраныс көзі заңды және жеке тұлғалардың жеке меншіктерінің алуан түрлі болып дамуы және де олардың көлемін өсуі, қолайсыз жағдайда мемлекеттік кепілдік көлемінің қысқаруы, экономикалық және басқа да мәселе бойынша шетел мемлекеттекрімен қарым-қатынастың дамуы. Осы жағдайдың барлығы сақтандыру қызметінің барынша жетіліп, жаңа кәсіби мамандардың дайындығын талап етеді. Осыған қарамастан, сақтандыру компаниялар біраз уақыт өткенімен елімізде, қазіргі стандартқа сай, қандай жетістіктерге қол жеткендігі жайында, туындаған мәселелерді ашып көрсетулері туралы жазылған фундаменталды монографиялар жеткіліксіз деп айтуға болады.

Дипломдық жұмыстың мақсаты − сақтандыру нарығы: экономикалық мәні, құрылымы, даму қарқыны және мәселелері.

Осы мақсатқа жету үшін дипломдық жұмыста мынандай міндеттер орындалды:

- Сақтандыру қызметінің экономикалық негіздері қарастырылды;

- Қазақстан Республикасының сақтандыру нарығының даму қарқыны зерттелді;

- Қазақстан Республикасында сақтандыру ұйымдарының қызметтерін даму мәселелері анықталып оларды жетілдіру жолдары қарастырылды.

Зерттеу объектісі- сақтандыру қызметін ұйымдастыру мен оның бәсекеге қабілеттілігіне талдау жасау негізінде оны арттыру жолдарын ұсыну.

Зерттеу пәні- Сақтандыру нарығын реттеу және сақтандыру қызметін қадағалау

Дипломдық жұмыстағы зерттеудің методологиялық және теориялық негіздері ретінде отандық экономистердің ғылыми еңбектері, Қазақстан Республикасының сақтандыру нарығы туралы заңдары мен заңнамаларына, асырудың қорытындылары және 2011-2012 жылдардың мәліметтері қолданылды.

Зерттеу әдістері. Дипломдық жұмыстың тақырыбын зерттеу барысында жалпы диалектикалық, салыстырмалы - статистикалық, аналитикалық, логикалық, топтастыру сияқты әдістер қолданылды.

Дипломдық жұмыстың тәжірибелік маңызы. Дипломдық жұмыстың авторы ҚР сақтандыру нарығының үрдісі қарастырылды. Қазiргi сақтандыру компаниялары клиенттерге қызметтердiң кең, ауқымды, тиiстi жолдарын ұсынып, сақтандыру операцияларында жаңа технологияны қолданып, қызмет көрсетудiң жоғарғы деңгейiмен қамтамасыз етiп отыр.

Дипломдық жұмыстың құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспе, үш тарау, қорытынды, қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 САҚТАНДЫРУ ҚЫЗМЕТІНІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Сақтандырудың әлеуметтік - экономикалық мәні және оның қызметтері

Сақтандыру қоғамның экономикалық қатынастарының сферасын бейнелейтін көне категориялардың бірі. Сақтандыруға түрткі болатын басты себеп - бұл өндіріс пен адам өмірінің қауіп қатерлі сипаты. Сондьқтан өндіріс процестерін жалғастыру, азаматтардың жеке санатының өмір тіршілігі мен жақсы тұрмыс халін қолдап отыру мақсатында қоғамның, жеке өндірушілердің, олардың топтарының натуралдық - заттай босалқы қорларын да немесе резервтерін де сондай - ақ ақша ресурстарын да қамтитын қажетті қаражаттары болуы тиіс. Мұндай ақша қаражаттары әдетте резерв және сақтық қорлары түрінде қалыптасады.

Қазіргі жағдайда сақтандыру - бұл өмірдің әр түрлі салаларында барынша жиі болатын жағдайлардың теріс әсерінен заңды тұлғалар мен азаматтардың мүдделерін қорғау әдістерінің бірі.

Адамдар жиі өрттерден, су тасқыны, сел және осылар сияқты т. б. жағдайлар нәтижесінде өздерінің қозғалмайтын және қозғалатын мүліктерінен айырылу мүмкіндігінен сақтануды қалайды. Кәсіпкерліктің дамуы тиісінше тәуекелдердің өсе тусуіне әкеледі, олар іскерліктегі әріптестердің сенімсіз болып шығуы, нарықтағы бағалар (құндылықтар) кенет өзгеріп кетуіне шарт бойынша әріптестердің банкротқа ұшырауына байланысты болуы мүмкін шығындар болады. Өз кезегінеде бұл сақтандырудың дамуына қосымша түрткі болды. Уақыт ағымында мұндай қажеттілік азаймайды, керісінше азаматтар мүліктік жағдайы жақсаруының және кәсіпкерлік дамуының салдарынан сақтандырудағы қажеттілік одан әрі өсе түседі.

Сақтандыру кезіндегі сақтық резервтер мен қорларды қалыптастырудың екі негізгі әдісі қолданылады, олар бюджеттік жэне сақтық әдіс. Қаржыларды қалыптастырудың бюджеттік әдісі - бюджеттердің қаражаттарын, яғни бүкіл қоғамның қаражаттарын пайдалануды болжайды.

Сақтық әдіс қорларды шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халықтың жарналары есебінен жасауды алдын - ала қарастырады.

Сақтық қорлар - қоғамның ұлттық шаруашылығындағы сан алуан, алдын - ала болжалануы мүмкін емес жайттардан сақтандыруға арналған. Қоғамның резерв қорлар жүйесінің қажетті қүрамды бөлігі.

Мүлікті мүдделерді қорғауды, материалдық зияннан сақтандыруды және оның орнын толтыруды жүзеге асыратын сақтық қор материалдық немесе ақша қорлары нысанында жасалады. Сақтық қорларда қоғам мүшелерінің ұжымдық және жеке мүдделері қорғалады, олардың тіршілік әрекетінің сан қырлы экономикалық және әлеуметтік аспектілері көрінеді.

Сақтық қорлардың басқа қорлардан ерекшелігі:олар алдын - ала тұтыну қорларына да, жинақтау қорларына да жатпайды. Ол табыс ретінде тұтынылмайтын және қорлануға міндетті қызмет етпейтін табыстың бірден - бір бөлігі.

Сақтандырудың жарналары есебінен жасалатын сақтық қорлар белгілі бір уақытта тікелей арналымында сақтык төлемдерді төлеу үшін (сақтық жағдайдың болу немесе ықтималдық сипатына қарай оның пайда болмау мезетіне дейін) пайдаланылмауы мүмкін. Мұндай жағдайларда сақтық қорлардың қаражаттары қосымша табыс алу үшін коммерциялық айналымға жіберілуі мүмкін. Өз кезегінде, бұл табыстардың бір бөлігін тапсырыскерлерді тарту үшін сақтық қызметтер көрсетудің бағасын төмендетуге бағыттаған орынды. Сақтық ұйымдардың осыған ұқсас операциясы сақтандыру нарығында пайдалырақ шарттарды қолайсыз түрлі жағдайлардың салдарлары кезіндегі ысырыптармен залардардан қашқысы келетін тапсырыскерлерді тарту жөніндегі бәсекенің пайда болуына жәрдемдеседі.

Экономиканың нарықтағы қатынастарға көшуі, кәсіпкерлік қызметтің дамуы, тауар мен айырбас шеңберінің, шаруашылық жүргізуші субъектілер арасындағы өзара келісімшарт міндеттемелерінің кеңеюі сақтандыру арқылы болатын кепілдіктердің берік жүйесін талап етеді. Тек сақтандыру негізінді ғана материалдық игіліктерді өндіру, бөлу, айырбастау және тұтыну процесінде пайда болатын қоғамдық және жеке мүдделерді қорғау мүмкін болады. Сақтандыру мемлекет тарапынан көзделген шаралардың сипаты мен көлеміне қарамастан, халық пен ұйымдардың түрлі мүдделерін қосымша корғауға мүмкіндік береді. Қазіргі кезде табиғи және техногенді сипаттағы төтенше жағдайларды жою жөніндегі шығыстардың негізгі ауыртпалығы мүмкіндігі объективті түрде шектеулі болып табылатын мемлекеттік бюджетке түседі. Сақтандыру осы қолайсыздықты жою тиіс. Сақтандыру механизмін қазіргі жағдайда пайдалану елдегі кәсіпкерлік қызметті жедел дамытуды, Қазақстан экономикасының негізгі саласының ерекшеліктерін, оның климаты мен географиялық орналасуын, экологиясының деңгейін ескере отырып, өндіріс технологиясын жетілдіруді қамтамасыз етеді.

Сақтық жүйе республиканың экономикасының сенімді әрі орнықты, халықты әлеуметтік қорғауды арттыру үшін қосымша негіз жасауға, азамматтар мен шаруашылық субъектілерінің мүлкін сақтандыруға ықпал етуге тиіс.

Сақтандыру мәселелері медицинаны қоса алғандағы әлеуметтік қамтамасыз ету мәселелеріне тікелей қатысты. Қазіргі замаңғы сақтандыру индустриясын құру мемлекетке міндеттер қатарын шешуге мүмкіндік береді:

Табиғи техногендік сипаттағы қарастырылмаған шығындарды толтыруға мемлекеттік бюджетке ауыртпалықты азайтудың;
нарықтың экономика қағидаларына сай сақтандыру жәрдемімен әлеуметтік қамтамасыз етудің жекелеген мәселелерін шешуге жинақталған зейнетақыны төлеу, еңбекке қабілеттілікті жоғалтуға, асыраушысының қайтыс болуына, жұмыссыздыққа жәрдемақыларды төлеуге, денсаулық сақтауға қатысты шығындардың орын толтыруға;

3) халық пен ұйымдардың қаражаттарын ұзақ мерзімді негізде ұлттық экономикаға шоғырландыруға;

Мемлекет бұдан бұрын жеткілікті қуатты әлеуметтік кепілдіктер жүйесін қамтамасыз етуге қабілетсіз болып шықты. Кепілдіктерді қамтамасыз ету міндеті қазір сақтандырудың иығында болып тұр. Осымен бірге бірқатар мамандықтардың қауіптілігінің дәрежесіне өсе түсті. Құқық органдары ұйымдасқан (кәсіби) қылмыспен бетпе - бет келді, техногендік аппаттар саны артты. Нарық жағдайында (жаңа еңбек қатынастарында) адамның өмір сүруі үшін өмір мен денсаулыққа келтірілген зардаптарды қалпына келтіруде қандай да болсын бір мүмкіншілігі болуы өте маңызды. Жоғары қауіптілік көздерімен келтірілген зардаптардың орын толтыру, соның ішінде автомобиль көлігі және т. б. мәселе де өзекті. Мұның барлығы Қазақстан Республикасында нарықтық қайта қалыптасу кезеңде сақтандыру саласында ең маңызды өзгерістер басталуына негіз қалаған заңдардың, өзге нормативті, құқықтық актілердің қабылдауына әкелді. Бірінші кезекте өзін тиімсіз қылып көрсеткен сақтандырудың толығынан мемлекет жүйесінен бас тартылады. Бәсекеге негізделген сақтандыруға жол беріледі. Сақтандыру кәсіпкерлік түрлерінің біріне айналды және ол кәсіпкерлік ең жоғарғы ұйымдастырылған түрлерінің бірі. Сақтандыру мен әлеуметтік міндеттерді орындалудың маңыздылығын есепке ала отырып, мемлекет сақтандыру дамуы бақылаусыз өз бетімен жібере алмауда. Сондықтан сақтандырудың дамуы қазіргі замаңғы қүқықтық салалардың бірінің сақтандыру құқығының дамуымен бірге болды.

Сақтандыру - сақтық ұйым өз активтері есебінен асыратын сақтық төлем арқылы сақтандыру шартында белгіленген сақтық жағдай немесе өзгеде оқиғалар туындаған кезде жеке немесе заңды тұлғалардың заңды мүдделерін мүліктік жағынан қорғауға байланысты қатынастар кешені. Сақтандыру сферасы адам өмірінің, өндірістік және әлеуметтік - экономикалық қызметтің барлық жағын қамтиды, ол өтемдік және жиналымдық қызмет атқарады.

Сақтандырудың экономикалық мәні барлық қатысушылардың төлемдері есебінен оқыс оқиға ұшырығандарға көмек көрсетілетіндігінде. Демек, сақтандыру - қолайсыз құбылыстар мен күтпеген оқиғалар болған кезде жеке және заңды тұлғалардың мүліктік мүдделерін қорғау және оларға материалдық зиянды төлеу үшін мақсатты ақша қорларын құру және пайдалану жөніндегі қайта бөлгіштік қатынастардың айырықша сферасы.

Ерекше сақтық қатынастар, сақтық қызметін рыногының, азаматтар мен заңды тұлғаларды сақтандыру тұрғысындағы қорғау, «сақтандыру қызметі туралы» Қазақстан Республикасының заңымен, сақтандыру мәселелері жөніндегі Үкімет қаулыларымен және Ұлттық Банктің сақтандыруды қадағалау департаментінің нормативтік актілерімен реттеліп отырады. Осыған дейін біршама уақыт бұрын сақтандыру қатынастарын кешенді реттейтін заң актісі болып Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылдың 3 қазанынан «Сақтандыру туралы» заң күші бар жарлығы саналды. 2000 жылдың 18 желтоқсанында Қазақстан Республикасы «Сақтандыру қызметі туралы» жаңа заңы қабылданды. Қазір заңгерлер тарапынан жоғары деп бағаланады. Онда сақтандыру ісін ұйымдастырудың қазіргі замаңғы талаптарға сәйкес келтіруді қамтамасыз ететін шаралар қарастылған.

Сақтандыру қызметіне бақылау жүргізу туралы ережелер Қазақстан Республикасының 1995 жылдың 30 наурызында қабылданған «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы» заңда мазмұндалған.

Сақтандыру категориясының қаржы категориясымен ортақ белгілері бар:

сақтық қатынастардың ақшалай сипаты;
сақтандырудың қоғамдық өнімінің құнын қайта бөлуге қатысу;
оның іс - қимылы ақша қорларын жасап, пайдалану мен қосарланыпотырады;
сақтық қатынастағы бір бөлігінің міндетті сипатының болуы;
ашқа қорларын жасап, пайдалану кезінде сақтық баламалығы барлық жағдайда бола бермейді.

Сақтандыру шеңберінде мемлекет сақтық ресурстары меншігінің субъектісі болып келетіндіктен сақтандыру жалпы мемлекет қаржысының құрамды бөлігі болып табылады, қалған барлық жағдайда сақтық ісін (қызметі, бизнесті) экономикалық жүйе шеңберінде айрықша сақтанушыға оның қайта бөлу процестерін жүзеге асыратын арнаулы қаржы - несие институт ретінде қарауға болады.

Сақтандырудың мақсаты қоғамдық ұдайы өндірістің үздіксіздігін қамтамасыз ету үшін азаматтарды, мүліктік, өндіріс процестерін қоғамдық және ұжымдық қорғау болып табылады.

Сақтандыру категориясы үшін мына белгілер оған тән болып келеді:

1) қатынастардың ықтималды сипаты;

2) қатынастардың төтенше (жай емес) сипаты (кез келген ауқымда - мемлекеттік, аумақтық деңгейде, кәсіпорын немесе оның бөлімшесі, жеке адам деңгейінде) ;

3) сақтандырудағы қаржылардың қайтарымдылық сипаты.
Сақтандыру процесі сақтандыру шарты негізінде не өзара сақтандыру қоғамына мүшелік негізінде жүзеге асырылады.

Сақтандыру талабы бойынша бір тарап (сақтанушы) сақтандыру силық ақысын төлеуге міндеттенеді, ал екінші тарап (сақтандырушы) сақтандыру жағдайы пайда болған кезде сақтанушы немесе шартта белгіленген сумма (сақтандыру сомасы) шегінде өзінің пайдасына шарт жасалған өзге тұлғаға (пайда алушыға) сақтандыру төлемін төлеуге міндеттенеді. Сақтандыру жағдайы сақтандыру шарты сақтандыру төлемін төлеуді қарастыратын жағдай. Сақтандыру жағдайы - табиғи әсер, техногендік сипат және нақты адам әрекеті ретінде өз пайда болу себебін иемденетін жағдай. Сонымен қатар, сақтандыру жағдайы ретіндегі қарастырылатын жағдай кездейсоқтылық және ықтималдық белгілеріне иемденуі қажет. Сақтандыру жағдайының түсу ықтималдылығының түсу деңгейіне шарт жақтарымен өз бетінше бағаланады, сонымен қатар жағдайдың ықтималдылығы болмай қоймайтындыққа жақын болмауы қажет, соңғысы орын алса мұндай жағдай кездейсоқ болмайды. Жағдай орын алудың ықтималдылығы мен кездейсоқтық талаптары жинақтау сақтандыру шарттары бойынша қарастырылатын фактілерге (оқиғаларға) қолданылмайды.

Сақтандыру жағдайларының түрі заң актілерімен (сақтандыру міндеті болып келген кезде) және шарттарымен (сақтандыру ерікті болып келген кезде) анықталады.

Сақтандырудың шарттық қатынастарының ерекшелігі: сақтандыру шығаратын ережелерде көрсетілген жағдайларға сақтанушы қосылу керек. Өз кезегінде сақтанушы заңның барлық талаптарының және оның қызметін тұтынушылардың мүддесін сақтау бойынша міндетін атқарады. Егер сақтанушының қызметін бақылайтын үкіметте мемлекеттік орган заңның бұзылуын ережелерде көрсе, онда ол сол немесе басқа сақтандыру қызметін жүргізуге лицензия бермеудің негізі болып есептеледі.

Сақтандыру ережелері сақтандырушы мен сақтандырудың әр түрі бойынша бөлек дайындалады және сақтандырудың тиісті түрін жүргізу үшін лицензияны беру құқығы өкілетті мемлекеттік органымен келісуге жатқызылады. Шарттар қарастырылмаған жағдайларға байланысты даулар пайда болса, онда басшылыққа сақтандыру ережелерінде жағдайлар алынуы тиіс.

Сақтандыру ережелері мыналарды қарастыруы керек:

сақтандыру объектілерінің тізімін;
сақтандыру сомаларын анықтаудың тәртібін;
сақтандыру тәуекелдерді;
сақтандыру жағдайларының қатарынан алып тасталуы және сақтандыруға шек қоюы;
сақтандыру шарты қолданылуының мерімі мен орнын;

Бақылау қызметі тараптардың сақтық төлемдерін жұмылдыруды сақтық қорды мақсатты пайдалануды қамтамасыз етуге байланысты болатын нақты қатынастарда көрінеді.

Соңғы уақытта бірқатар зерттеушілер сақтандырудың экономикалық категориясын сипаттау үшін тәуекелдік қызметті қарауды ұсынады, өйткені сақтық тәуекел сақтандырудың негізгі арналымымен - қолайсыз оқиғалардан болған зиянның орнын толтырумен байланысты.

Қазіргі замаңғы сақтандыру индустриясын құру мемлекетке: мемлекеттік бюджеттің табиғи техногендік сипаттағы көлденең шығыстарды өтеу белгісіндегі салмақты азайтуға; нарықтық экономикадағы қағидаттарында сақтандыру ақылы, халықтың, жеке ұйымдастырудың жинақ ақшасын ұзақ мерзімді негізде ұлттық экономикаға тарту мүмкін береді.

Азаматтардың ақшасымен операцияларды жүзеге асыратын банктер мен жинақтаушы зейнетақы қорларының қызметі сияқты сақтандыру ұйымдарының қызметі де белгілі бір мөлшерде халықтың сақтандыру институтына деген сенімінің деңгейіне байланысты.

Сақтандыру экономикалық қатынастардың жүйесі ретінде сақтандыру жауапкершілігінің әртүрлі объектілері мен субъектелерін, қызметті ұйымдастырудың әртүрлі формаларын қамтиды. Экономикалық қатынастардың әртүрлілігін ретке келтіру және бірыңғай өзара байланысты жүйе кұру үшін сақтандыруды жіктеу қажет.

Сақтандыру көп қыры ол әр түрлі категориядағы сақтаушылар мен сақтандыру объектілерін қамтиды.

Сақтандыру шарттары сақтандыру жауапкершілігінің көлемімен ерекшеленеді: ол заң күшімен міндетті және ерікті түрде жүргізілуі мүмкін. Сақтандыру қатынастарын ретке келтіру сақтандыруды жіктеуді қажет етеді.

Жіктеу дегеніміз өзара байланысты звенолардың бағынышты жүйеге жинақталуы. Қазіргі Қазақстан Республикасының «Сақтандыру қызметі туралы» Заңының 6 бабына сәйкес сақтандыру салаларға кластарға түрлерге жіктеледі. Сақтандырудың жіктелуі мынандай екі белгіге байланысты: сақтандыру объектілеріндегі өзгешелік және сақтандыру жауапкершілігіндегі өзгешелік. Осыған байланысты сақтандыру объектілер және қауіп қатердің түрлері бойынша жіктеледі.

«Сақтандыру ұйымының сақтандыру қызметі» өмірді сақтандыру саласы және «Жалпы сақтандыру» саласы бойынша жүзеге асырылады (сурет 1) .

Аталған сақтандыру саласының біріншісі заңмен қорғалатын игіліктердің арасындағы ең жоғарғы құндылық болып табылатын азаматтар өміріне қатысы болып келеді. Өмірді сақтандыру саласы бірқатар болмай қоймайтын объективтік сипаты бар өмірлік жағдайларға сақтандырылған (пайда алушы) тұлғаға ақша төлеуін қарастырады.

Бұл тұлғаның қартайған шағында мүліктік мүдделерін кешенді қамтамасыз етуге, адамды жерлеуге шығындарды өтеуге мүмкіншіліктер береді. Осы себептен өмірді сақтандыру өмірді азаматтық құқықтық тәсілдермен қорғаудың бір жолы болып келетінін айтуға болады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.