Тәуелдік категориясы және тәуелдік жалғаулары

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Филология факультеті
Қазақ тілі мен әдебиеті, 302-топ

Тапсырма: Поcсесивтілік категориясы туралы ғылыми ұстанымдар

Орындаған: Аман Мерей Өскенқызы
Қабылдаған: Алкебаева Дина Акбергеновна

2021 жыл

Мазмұны
І.Кіріспе ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
ІІ.Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1.Поcсесивтілік категориясына қатысты ғалымдардың пікірі
2.2.Посессивтілік функционалды-семантикалық категориясына мысалдар
ІІІ.Қорытынды ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
IV.Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Кіріспе
СӨЖ жұмысымның нысаны предикаттық посессивтілік категориялары және олардың функционалдық - семантикалық өрістерін белгілейтін мағыналық, құрылымдық ерекшеліктері болып табылады.
Посессивтілік негізінен адамдарға, адамға қатысты әлеуметтік факторларға негізделген иелік ету қатынасын; заттар мен құбылыстар арасындағы нақты байланыстарды білдіреді. Тілдің негізгі қызметтерінің бірі әлемді қабылдап, оны меңгеру болса, әр ұлттың болмысты өзіндік игеруіне сәйкес оның тілдік ерекшелігі қалыптасады. Қазақ тіліне тән сондай ерекшеліктердің бірі - түрік изафеті. Ол иелік қатынасты білдірудің негізгі тәсілі болып табылады. Мақалада осы иелік қатынасты білдірудің түрлі мағыналық және құрылымдық ерекшеліктері ашылады.
Негізгі бөлім
2.1.Поcсесивтілік категориясына қатысты ғалымдардың пікірі

Посессивтіліктің (тəуелділік, тиістілік, меншіктілік, иелік) функционалды-семантикалық мағынасы адамға немесе əлеуметтік факторларға негізделген иелік ету қатынасын, заттар мен құбылыстар арасындағы нақты байланыстарды білдіру болып табылады. Мысалы: Менің балам, Асқардың кітабы, Айгүлдің нағашысы, мемлекеттің шегарасы, достық үйі, судың ағысы, өмірдің шындығы, т.б. Кейде оның мағынасы əлдеқайда кең ұғымды қамтып, жаққа қатыстылықты, мезгілдік, кеңістік т.б. қатынасты да білдіреді: ауылдың шеті, шалкемпірдің жас шағы, т.б.
Тілдердегі меншіктілік мəнінің ерекшеліктерін зерттеуші ғалымдардың пікірінше, қазақ тілі кіретін топтағы тілдер посессивті (тиесілік) құрылымды болып жаратылған. З.Қ. Ахметжанованың пікірінше, тілдің негізгі қызметтерінің бірі - əлемді қабылдауы немесе оны меңгеруі болып табылады. Яғни тілде əртүрлі тəсілдермен көрініс табатын үрдіс тұтастай алғанда тиесілік категориясын құрайды. Әлемді қабылдау, игеру нəтижесінде əлем тілде қалай меңгерілгеніне байланысты ұғынылады....
Меншіктілік қатынастың өз ішінде мынадай мағыналық ерекшеліктері бар:
Заттың біреуге қатысты, меншікті екенін білдіру: әжемнің кимешегі, Айжанның үйі, оқушының дәптері, баланың тамағы, т.б.
Туыстық қатынастарды білдіру: менің ағам, оның нағашысы, Айгүлдің бөлесі, т.б.
Бүтіннің бөлшегі: көйлектің жағасы, таудың шатқалы, пышақтың сабы, матаның жиегі, т.б.
Қоғамдық, əкімшілік қатынастарды білдіру: мемлекет басшысы, мәжіліс спикері, облыс әкімі, комитет төрағасы,т.б.
Зат пен оның табиғи қасиеттері арасындағы байланыс: бозторғайдың шырылы, түйенің боздауы, қойдың маңырауы, иттің үруі, т.б.
Адамның, жануардың дене мүшелері арасындағы байланыс: Асқардың ұзын қолы, қобырайған шашы, қойдың мойны, сиырдың тілі, т.б.
Кеңістік қатынастар: өзеннің жағасы, таудың бөктері, Сарыарқаның жазығы, Қазақстанның солтүстігі, т.б.
Мезгілдік қатынастар: жаздың кезі, менің балалық шағым, хандық кезеңі, үш жылдың ішінде, т.б.
Географиялық атаулар: Ақмола облысы, Алматы қаласы, Абай даңғылы, Сарыағаш ауданы, т.б.
Адамның көңіл-күйі, танымдық қызметі: Құрымбайдың қылығы, Күйіктің бұйрықтары, менің шешімім, адамның көңілі, оның ойы, т.б.
Талғау мағынасы: адамның ақылдысы, жігіттің төресі, жылқының жүйрігі, т.б.
2.2.Посессивтілік функционалды-семантикалық категориясына ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.