Ондықтан аттамай қосу және азайту

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
Ақмола облысы білім басқармасы жанындағы
Ж.Мусин атындағы Көкшетау жоғары қазақ педагогикалық колледжі МКҚК

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

100 КӨЛЕМІНДЕГІ САНДАРДЫ ҚОСУ ЖӘНЕ АЗАЙТУ ТАҚЫРЫБЫН
ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ

Мамандық атауы: 0105000Бастауыш білім беру
Пәні: Математиканы оқыту әдістемесі

Орындаған: Ахмедиярова К.А
Ғылыми жетекшісі : Төлеген Ө.Ш

Көкшетау, 2022
Мазмұны

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5

ІІ НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. 100 КӨЛЕМІНДЕГІ САНДАРДЫ ҚОСУ МЕН АЗАЙТУ
1.1. 100 көлеміндегі сандарды қосу және азайту машықтарын қалыптастыру..8
1.2. 100 көлемінде сандар нумерациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
1.3. Ондықтан аттамай қосу және азайту ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... 16
2. ҚОСУ МЕН АЗАЙТУДЫ ИГЕРТУ ӘДІСТЕМЕСІ
2.1. Бастауыш сыныпта қосу мен азайтуды оқытудың мәні ... ... ... ... ... ... ... ... 23
2.2. Кестелік қосу және азайту ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26
2.3. Қосу және азайту амалдарын орындау кезіндегі типтік қателер, олардың алдын алу және түзету жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...30

Кіріспе
Еліміз егеменді мемлекет болғалы бері барлық салаларда ауқымды өзгерістер болып жатыр. Мұндай өзгерістерден білім беру саласы да тыс қалған жоқ. Қазіргі білім беру жүйесі әлемдік өркениеттің барлық талабына сай келетін, парасатты, білім мен біліктілігі жетілген мамандар дайындауды қажет етеді. Сондықтан да Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында білім беру жүйесінің міндеті ұлттық және жалпы азаматтық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау екендігі айтылған. Сонымен қатар мемлекеттік білім беру саласындағы саясаттың тұжырымдамасы, Қазақстан мектептерінде математикадан білім берудің мемлекеттік стандартына жеке тұлғаның шығармашылық, танымдық қабілетін дамыту, біліктілігі жоғары білімді мамандарды даярлауды көздейді.
Осы орайда орта мектепте математиканы оқытудың білімдер жүйесімен және ол білімдерді сапалы түрде қолдана алудың іскерліктері мен дағдыларын берік қалыптастыру болып табылатынын ескерсек, бастауыш мектепте математикалық мәдениетін, сауаттылығын көтеруді мақсат етеді. Мұндай мақсаттарға жетуде сыныптан тыс жұмыстар да үлкен роль атқарады.
Әрбір мемлекеттің болашағы мектепте шыңдалады. Ертең осы елге ие болып, тізгінін ұстар азаматтар - бүгінгі мектеп оқушылары.
Болашақ Қазақстан мектебі ұлтқа, оның мүддесіне қызмет етуі керек. Олай деуге негіз, бір халықтың болашағы мен ертеңін екінші бір ұлт ойлауы да, дамытуы да мүмкін емес. Солай екен, қазақ балалары өз ата-бабасының өткен тарихын, тілін, салт-дәстүрі мен мәдениетін, жерін қастерлей білуге тәрбиеленіп, өсіп жетілуі қажет. Елбасы Н.Назарбаевтың Қазақстанның 2030 жылға арналған бағдарламасындағы бала тәрбиесіне қатысты сілтемелері де осыны меңзейді. Елімізде экономикалық парасатты, денсаулығы мықты азаматтарды тәрбиелеу ұстаздар қауымының бүгінгі таңдағы мерейлі міндеті. Жас ұрпаққа білім тәрбие беретін бала жанының бағбаны мұғалімдер ары таза, адал, әдепті, ұстамды, төзімді; екіншіден, мұғалімнің ой-өрісі кең, өз мамандығына сай, өз ойын оқушы шәкіртіне анық, дәл айтып түсіндіре білуі; үшіншіден, мұғалім өз оқушыларына беделді, әрдайым оқушылармен әдептілік қарым-қатынаста болуы қажет; төртіншіден, мұғалім теорияны өмірмен байланыстырып, өзі беретін сабағына кеңінен пайдалануы қажет; бесіншіден, мұғалім үнемі өз бетімен ізденіп, педагогикалық әдістеме жаңалықтарымен танысып, өзінің ой-өрісін кеңейтіп отыруы қажет.
Математика мұғалімінің негізгі алға қоятын мақсаты - бастапқы математикалық түсініктер, олардың өзара байланысы, математикалық заңдылықтар, аксиомалар, математика әдістерінің өзімізді қоршаған өмірден, оның заттарынан абстракциялау арқылы құбылыстарын жалпылау арқылы алынатынын көрсете білу. Оқушылардың білімін іскерлік дағдысын, сапасын арттыру. Осындай білім алу нәтижесінде оқушылардың ақыл-ойын дамыту. Оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастыру, яғни эстетикалық тәрбие беру. Қарапайым есептерді шешуде өмірлік-парктикада пәнді оқып үйренуге пайдалана білу және шәкірттердің өз бетінше білім алуын қамтамасыз ету.
Зерттеу өзектілігі : Математика курсының жүз көлеміндегі сандарды, қосу және азайту тәсілдерін оқушыларға үйрету. Жүз көлеміндегі сандарды оқу, жазу, жіктеу, салыстыру, разрядтардың атауын және нөмірленуін, бірліктер класын қайталап, пысықтау. Бастауыш білім - үздіксіз білім берудің алғашқы басқышы. Осыған сәйкес оқушыға белгілі бір көлемдегі, білім, білік - дағдыларды меңгерту мен бірге табиғат қоршаған орта туралы түсініктерін кеңейте отырып, оларды шығармашылық бағытта жан-жақты дамыту - бүгінгі күннің талабы. Осы талап тұрғысынан алғанда, оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастырудың сан түрлі әдіс-тәсілдерін іздестіру мен жаңа техналогияларды тиімді пайдаланудың маңызы ерекше.
Бастауыш білім беруде математика пәні өзге пәндерді оқытудың алғышарты мен негізін қалайтын және осы пәндерді оқытып-үйретуде қалыптасатын білім, білік, іс-әрекет тәсілдерін тұтынушы болып табылады. Ал математика негізгі мектеп математикасының табиғи бір бөлігі. Мектеп математикасын есепсіз құру мүмкін емес. Математика ғылым ретінде есептен пайда болған және есеп арқылы дамиды.
Зерттеу мақсаты :
Оқушыларды жаңа есептеу бірлігі - жүздікпен таныстыру.
ІІІ разрядтың бірлігі ұғымын енгізу. 10-дық санау жүйесінің құрылу принципін меңгерту (1 жүзд. = 10онд. = 100бірл.).
Үш таңбалы сандарды оқуға, жазуға, салыстыруға үйрету.
Үш таңбалы сандарды нөмірлеу негізінде қосу және азайту біліктерін қалыптастыру.
Үш таңбалы сандарды нөмірлеуден алған білімдерін шамаларды
өрнектеуге қолдануға үйрету.
Зерттеу міндеттері :
Жүз көлеміндегі сандарды қосу және азайтуды оқыту.
100 көлеміндегі сандар нумерациясы.
Жүз көлеміндегі сандарды оқыту әдістемесі.
Бастауыш сыныпта қосу мен азайтуды оқытудың мәнін сипаттау

100 КӨЛЕМІНДЕГІ САНДАРДЫ ҚОСУ ЖӘНЕ АЗАЙТУ
1.1. 100 көлеміндегі сандарды қосу және азайту машықтарын қалыптастыру
Оқушыларды жаңа есептеу бірлігі ондықпен таныстыру;
Натурал сан ұғымымен таныстыру, 10 бірлік-1 ондық кұрайтынын меңгерту;
Толык, ондыктар қатарымен және оларға 10-ды қосу және азайту тәсілдсрімен таныстыру;
Таңбалы сндарды оқуға, жазуға, салыстыруға үйрету; 100 санын жазуға үйрету; 100 көлеміндегі ең кіші, ең үлкен санды анықтауға үйрету;
Сан мен цифр арасындағы айырмашлықты меңгерту, цифрдың ондык, мәні;
Нөмірлеу негізінде 2 таңбалы саңдарды қосу, азайту білімдерін қалыптастыру;
Шама тақырыбын нөмірлеу тақырыбымен байланыстырып қарастыру.
Жүздік тақырыбында: оқушылар жаңа санау бірлігі-ондықпен және санау жүйесінің ең маңызды ұғымы-разряд ұғымымен танысады; ауызша және жазбаша нумерацияның негізін құрайтын екі таңбалы сандардың жасалу, оқылу, жазылу принциптері, сондай-ақ оларды салыстыру қарастырылады.
Бұл тақырыпты оқытудың негізгі нәтижесі ретінде: 100-ге дейін санауды, сандарды оқуды, жазуды және толық ондықтармен санауды үйренуді; разряд, разрядтық сандардың қосындысы: бір таңбалы, екі таңбалы сан; бірлік, ондық терминдерін игеруді атауға болады. Мұнда алдымен 10 көлеміндегі сандарды қайталай отырып, жекелеген бірліктерден ондық құралып, толық ондықтармен санайды, яғни 10 бірлік-ондық, 6 ондық- алпыс, 1 ондық- он, 7 ондық-жетпіс, 2 ондық-жиырма, 8 ондық-сексен, 3 ондық-отыз, 9 ондық-тоқсан, 4 ондық-қырық, 10 ондық-жүз, 5 ондық-елу. Шыбықтарды он-оннан санай отырып, бума жасалады, яғни он бірлік, бір ондық құрайтының көрсеткеннен кейін, бумалар және жеке шыбықтар 11-ден 100-ге дейінгі сандардың ондықтар мен бірліктерден құралатынын оларды аталуы, жазылуы көрсетеді. Мысалы: Санағанда 9-дан кейінгі санды ата. Оны қалай табуға болады? Кейінгі сан алдыңғы санға бірді қосқанда немесе алдыңғы сан келесі саннан бірді азайтқанда шығатынын қайталап, көрнекілік арқылы көрсету керек. 9-ға бірді қосқанда 10 шығады. 10 шыбықтан бір бума жасайды, демек 10 бірлік 1 ондық құрайды. 10-нан кейінгі санды шығарьп ал. 10 және 1, 1 ондық. 1 бірлік немесе он бір. Әрі қарата шыбықтарды қосу арқылы 1 ондық және 2 бірлік. 10 және 2 немесе 12 және т.б. сандарды шығарып алуға болады. Әрі қарата разрядтық кестені пайдаланып, зат - сан цифр арасындағы байланысты ескеріп, сәйкестендіру арқылы 100-ге дейінгі сандардың құрылуы, оқылуы жазылуы көрсетіледі.
Шыбықтардан басқа әрқайсысында 10 дөңгелектен салынған жолақшалар, ілгектер, моншақтар жиынын көрнекілік ретінде пайдалануға болады. Сандардың натурал қатарын дециметрлік сызғыш арқылы көрсеткен де ыңғайлы, қай саннан кейін немесе қай санға дейін келетінін анықтап, 12-ден кейін 13 немесе 14 пен 16 арасында 15 тұрады, себебі 15-тің 14-тен біреуі артық ал 16-дан біреуі кем. 22 санының көршілерін ата, 22 санында неше ондық, неше бірлік бар? 1 ондықпен 8 бірліктен қандай сан құралады? 25-тен бір-бірлеп кемітіп санаңдар. 1дм 1дм см -- 11см.
20 см-2 дм 27 см - 2 дм 7 см және т.б. жаттығуларды орындау барысында санның ондық құрамы туралы білім, білік және дағды бекітіледі. Мысалы, 1дм 5 см - ді сантиметрмен өрнектеп жазу керек. 1дм -10 см немесе 1дм -1 ондық, 5 см -5 бірлік, яғни 1 ондық 5 бірлік, 15 см бар. Сандардың жазылуын көрсету үшін абақ пайдаланылады, яғни екі таңбалы санның, цифрдың алып тұрған орнына байланысты оқылу, жазылу принциптері көрсетіледі, әсіресе дөңгелек ондықтардың жазылуына ерекше көңіл бөлінеді. Сандарды салыстыра, оқи, жаза отырып оқушыларға: бірліктерден құралатын санды жазу үшін бір цифр немесе бір таңба, ал ондықтардан және бірліктерден кұралатын санды жазу үшін екі цифр немесе екі таңба керек болатыны көрнекілік аркылы көрсетіліп, бір таңбалы сан, екі таңбалы сан терминдері енгізіледі. Бір және екі таңбалы сандарды ажырата білуге, олардың кұрамын бекітуте жаттығулар беріледі.
Мысалы: 3, 5, 9, 11, 12, 15, 20, 30. 77, 67, 88 саңдардың ішінен бір таңбалы және екі танбалы сандарды бөлек теріп жаз, әрқайсысын 10-ға арттыр және шыққан саңды оқы. Оқушылар екі таңбалы санарды оқиды да, оларды жазғанда, оң жақтан бастағанда бірліктер бірінші орында, ал ондықтар бірліктердің алдында тұратынын бекіте түседі.
Мысалы: 27, 32. 45, 53, 76, 81, 93, 99 сандардың жазылуында әрбір цифр нені көрсетеді? 3, 8: 0 цифрларын пайдаланып әр түрлі екі таңбалы сан жаз. Бұл тақырыпты оқып үйрену барысында оқушылар разряд, разрядтық санмен танысады. 38 саны -- 8 бірліктен және 3 ондықтан немесе ол сан бірінші разрядтың 8 бірлігінен, екінші разрядтан 3 бірлігінен тұрады, оны былай жазуға болады, 38=30+8, яғни екі таңбалы саңды разрядтық қосылғаштардың қосыңды түрінде жазыи көрсету әдісін игереді. Осы тақырыпты жүйелі түрде бекіту үшін, 100-ге дейінгі кез-келген санды сипаттауға тапсырмалар беріледі.
Мысалы: 55 санының ондық құрамын ата. Бұл сан 5 ондық 5 бірліктен тұрады немесе бұл санда бірінші разрядтың 5 бірлігі және екінші разрядтың 5 бірлігі бар. Осы санның натурал тізбектегі орнын көрсет. Бұл сан санағанда 54-тен 56-ға дейін аталады.

1.2 100 көлеміндегі сандар нумерациясы
100 көлеміндегі сандар 1-2 сыныпта оқылады. 1-сыныпта толық ондықтар, жүз, ал 2-сыныпта екі таңбалы сандарды оқуға, жазуға,салыстыруға үйренеді.
Толық ондықтар. Жүз тақырыбының мазмұны мынадай мәселелерді қамтиды: бірлікпен санау, бірге арттыру және кеміту, бір таңбалы натурал сандар қатары; сантиметр мен дециметрдің ара қатынасы және дециметрдің көмегімен ұзындықты өлшеу, ондықтармен санау және ондықтарды қосу және азайту, толық ондықтардың катары; он және ондық, геометриялық фигураларды құрастыру және бөліктерге бөлу,көпбұрыштарды еркін өлшеммен сызу және олардың қабырғаларының ұзындықтарын өлшеу, геометриялық фигуралардың қиылысуы; математикалық тапсырмалардың мәнді белгілері туралы мағлұмат;есеппен байланысты әр алуан бағыттағы шығармашыл ык, іс-әрекеттер(түрлендіру, құру, өзгерту және т.б.)
Осы уақытқа дейін бір таңбалы сандар катары түзіліп, әр санның санқатарындағы орны анықталып, ең кіші және ең үлкен бір таңбалы сантағайындалған болатын. Енді натурал сандар қатары туралы түсінік қалыптастырылады, яғни таяқша ларды санау барысында 1, 2..., 9сандарын шығарып алып, олардың бір таңбалы натурал сандар деп аталатыны баяндалады. Ал тағы бір таяқша қоссаң, барлығы 10 таяқша болады. Демек, натурал сандардың заттарды санауда қолданылатындығын анғартуға көңіл бөлінеді. Әрі қарай осы түсінік басқа сандардың мысалында біртіндеп тиянақтала түседі. Таяқшаларды пайдалану бірлікпен санаудың мән-мағынасын ашады, яғни бір таяқшадан біртіндеп қосу санды 1-ге арттыру, ал керісінше бір таяқшадан біртіндеп азайтусанды 1-те кеміту болып табылады. Әрі қарай бір таңбалы натурал сандартүсінігі тиянақтала түседі және калыптасады. Бір таңбалы натурал сандаркатары бір-бірімен және оның әрқайсысы нөлмен салыстырылады, сансызғышындағы нөлдің орны 1 санының сол жағында болу тиістілігі негізделіп беріледі.
10 санын шығарып алудың әр түрлі жолдары бұрыннан белгілі. Ал 10
таяқшаны санап, олардан 1 бума жасау, ондық жайында түсінік береді,яғни 10 таяқшадан тұратын бума бір ондықтың баламасы болыптабылады. Осындай 2 бума алсаң, ол2 ондықты білдіреді т.с.с. Демек, бумаларды пайдалану арқылы толық ондықтардың атауы енгізіледі, яғни 2 ондық-жиырма және т.с.с.
Он санын жазып көрсету үшін екі цифр қажет. Осыған ұқсас кезкелген толық ондықты жазу сәйкес екі цифрды таңдап алумен байланысты, оның сол жақтан бастап санағандағы біріншісі неше ондықтың алынғандығын білдірсе, екіншісі - 0 цифры - толық ондық құрамында жекелеген бірліктің болмайтынын аңғартады, яғни ондықты білдіретін бірліктерінің үстінде басқадай жекелеген бірліктің болмайтынын көрсетеді. Мысалы: 2 онд.- жиырма санындағы 2 цифры осы санда неше ондықтың бар екенін, яғни санның барлығы неше бірліктен құралғанын білдіреді, ал 2 ондықта барлығы жиырма бірлік бар,демек, оның үстінде ешқандай жекеленген бірліктің жоқ екенін 0 цифры көрсетеді, олай болса, жиырма саны 20 түрінде жазылады және т.с.с.
Он көлеміндегі сандарды шығарып алуда жекелеген бірліктерді пайдаландық. Ал осындай 10 бірлік бір ондықты құрайды. Енді санаудың бірлігі ретінде ондықты қолданудың толық мүмкіндігі бар.Өйткені,толық ондықтарды санаудың ұқсастығына сүйене отырып, толық ондықтардың атауларын және жазылуын енгізуге болады.Сонда бұрыннан белгілі білім пысықталады, қайталанады, тиянақтала түседі және қорытындыланады. Мәселен, 2 (екі) және 1 (бір) десек, онда3 (үш) шығады, ал осыған ұқсас 2 ондық (жиырма) және 1 ондық (он)десек, онда 3 ондық (отыз) шығады.Демек, үйреншікті білім біршама өзгерген жаңа жағдайда қолданылып отыр.
Ондықтарды қосу және азайтуды орындау ондықтармен санауға келтірілетіндіктен, осы жағдайларда есептеулер жүргізу 10 көлеміндегі кестелік косу мен азайтуға ұқсас орындалады, бұрынғы білім жаңажағдайда қолданылып, біршама қорытындыланады. Мысалы:30 + 40болғанда 3 онд. + 4 онд. Деп қабылдаймыз.Ондықтардың атауларын игеру және оларды жазуға машықтандыру,сандардың аталуын және жазылуын қарастыру барысында оннан асырасанау, әрбір ондықты құру кезінде оның неше бірліктен құралатынын(мәселен 2 ондық, яғни 20 (жиырма), барлығы жиырма жеке бірліктен)ескеру, толық ондықтардың арасындағы сандарды атап шығу немесе мәселен 30-ды шығарып алу үшін 2 ондыққа 1 ондықты, яғни 10 жеке бірлікті косу керектігіне назар аудару және т.б. бағыттарда ұйымдастырылатын жұмыстар ондық санау жүйесінің ерекшелігін сипаттайтын білімнің құрамды бөліктерімен алдын ала таныстырып, күнделікті дайындықты жүзеге асырады. Сондай-ақ ондықтарды жазу ілгеріде екі таңбалы сандарды жазуға үйретуге дайындық болып табылады. Мұнда ылғи да сол жақтан бастап бірінші орынға нөлден өзгеше цифр жазылатыны, толық ондықтардың әрқайсысында бірінші -ондықтар цифры бойынша анықталатын бірліктерден басқадай жекелеген бірліктің болмайтыны және т.б. жайында қорытынды жасалады. Мұныңбәрі ондықтармен санауды, толық ондықтардың атаулары мен жазылуын,оларды қосу мен азайтуды еркін меңгеруге себепші болады және қолайлыжағдай туғызады.
Толық ондықтардың қатары бір таңбалы натурал сандар қатарына ұқсас, осы екі қатардың ұқсастығы және айырмашылығы ажыратылады,ең кіші және ең үлкен толық ондықтар анықта лады, ондықтар өсу жәнекему ретімен орналастырылады, әр ондық көршілес ондықтармен салыстырылады, кез келген ондыққа 10-ды қосу және азайту арқылыкелесі және алдыңғы ондықтар шығарылып алынады. Мұның бәрі толықондықтардың қатары жайында түсінік қалыптастыруға себепші болады.
Ондықтармен санауға мазмұндық тұрғыдан алғанда өте жақын мәселе - ұзындықты дециметрдің көмегімен өлшеу болып табылады. Себебі,дециметрдің енгізілуі шаманы өлшеу бірліктері мен ондық санаужүйесінің арасындағы байланысты нақты көрсетіп береді. Шынында да,сантиметрді жекелеген бірліктердің, ал дециметрді ондықтардың баламасы ретінде алу орынды сияқты. Сонда сандарды салыстыруды және ұзындықтарды салыстыруды оқытып-үйретуде бірізді әдістемені жүзегеасыруға толық мүмкіндік туады.Сантиметрдің көмегімен жалпы алғанда ұзындықты, соның ішінде кесіндінің ұзындығын өлшеуге осы уақытқа дейін белгілі бір деңгейде машықтандыру жүзеге асырылған болатын. Ендігі жауапты кезең сантиметр үлгісінің көмегімен, яғни 1см жолақшаны бір-біріне жалғастыра 10 рет кесіндіні салып, 10см = 1дм теңдігін құру. Бұл теңдіксантиметр және дециметр бірліктерінің арақатынасын анықтайды. Әріқарай дециметрдің көмегімен әр түрлі ұзындықты өлшеуге машықтандыру жүзеге асырылады және оны өлшеу бірл ігінің тұрмыстың қажеттігінен және мұқтаждықтан туындап отырғандығы аңғартылады.Сантиметр және дециметр сияқты бірліктермен өлшенген ұзындықтарды қосу және азайту сәйкес сандарды қосу және азайту амалдарын орындаумен қатар қарастырылады, яғни олардың ұқсастығы басшылыққа алынады, сонда ірі бірліктен ұсақ бірлікке және керісінше ұсақ бірліктенірі бірлікке ауысумен байланысты түрлендірудің де орындалуы мүмкін.
Осы тақырыпта геометриялық түсініктермен байланысты практикалық біліктер мен дағдыларды қалыптас тыруға ерекше көңіл бөлінеді. Сондықтан геометриялық фигураларды бір -бірінен ажырату, әр фигураның элементтерін (төбесін, бұрышын,қабырғасын) анықтау, геометриялық фигураны салу(сызу), жеке кесіндінің, геометриялық фигуралардың қиылысу қалпын анықтау, сондай-ақ көпбұрыштың қабырғасы болыпкелген жағдайда да, ұзындығын өлшеу, ұзындығы белгілі кесінді сызу, кесіндінің ұзындығын өзгерту (арттыру немесекеміту), кесінділердің ұзындыктарының қосындысын жәнеайырмасын табу, кесінділердің қосындысы және айырмасын тең кесінділер сызу және т.б. практикалық жұмыстар жүргізіледі. Мұның бәрі келешекте қандай да бір фигураның өзіне тән мәнді белгілерін ажыратуды және сол арқылы фигураны анықтауды, геометриялық материалды оқытумен байланысты практикалық жұмыстарды (салу, өлшеу, сызу, түрлендіру,құрастыру, бөліктерге бөлу т.с.с.) біртіндеп енгізуге алдын ала арнайы дайындық болып табылады.

1.3 Ондыктан аттамай қосу және азайту
Ондықтан аттамай ауызша қосу және азайту
Ауызша косу жане азайту бір жолға жазылады. Оларды ойша ауызша орындау жеңіл.
1.13+4 Ауызша есептеу де қосындыны санға қосу ережесін қолданамыз :
13+4=17 13 санын разрядтық қосылғыштардың қосындысына жіктейміз
10 3. (10+3). Бірлігін санға қосамыз (3+4=7). Сонда 13+4=17, яғни:
13+4=(10+3)+4=10+(3+4)=10+7=17.
2.43+30 1)бірінші қосылғыш разрядтық қосылғыштардың қосындысы
43+3 ретінде қарастырылады;
2) қосынды санға қосу ережесі қолданылады ( оңдықты оңдыққа
бірлікті бірлікке қосу)
43 + 30 = (40 + 3) + 30 = (40 + 30) + 3 = 70 + 3 = 73.
43 + 3 = (40 + 3) + 3 = 40 + (3 + 3) = 40 + 6 = 46.
Екі таңбалы санның разрядтық құрамы
Қосындыны санға қосу
Оңға дейінгі санның құрамы
3. 43 + 4 = 47 43 + 4 = ( 40 + 3) + 4 = 40 + (3 + 4)
40 3 = 47
4. 13 - 2 Ауызша есептеуде қосындыдан санды азайту ережесі қолданылад.
13 - 2 = 11 Азайгышты разрядтық қосынды ретінде жазып, бірлігінен санды
10 3. азайтып (3 - 2 = 1), нәтижесі қосылады (10 + 1 = 11) . Сонда 13-2
= 11, яғни:
13 - 2 = (10 + 3) - 2 = 10 + (3 - 2) = 10 + 1 = 11.
5. 57 - 20. 1) азайғыш разрядтық қосынды ретінде жазылады;
57 - 2 2) қосындыдан санды азайту ережесі қолданылады оңдықтан
40 - 4 оңдықты, бірліктен бірлікті азайтады).
57 - 20 = (50 + 70) - 20 = (50 - 20) + 7 = 30 + 7 = 37
57 - 2 = (50 + 7) - 2 = 50 + (7 - 2) = 50 + 5 = 55
40 - 4 = (30 + 10) - 4 = 30 + (10 - 4) = 30 + 6 = 36

6. 50 - 2 = 48 50 - 2 = (40 + 10) - 2 = 40 + (10 - 2) = 40 + 8 = 48
40 10
7. 53 - 2 = 51 53 - 2 = (50 + 3) - 2 = 50 + (3 - 2) = 50 + 1 = 51
50 3
8. 50 + 20 Толық ондықтарды ауызша қосу және азайту, 10-ға дейінгі
60 - 20 сандарды қосу және азайтуды орындау әдістері сияқты
орындалады.
Мысалы :
50 + 20 = 70 60 - 20 = 40
5 онд. + 2 онд. = 7 онд. 6 онд. - 2 онд. = 4 онд.

Ондықтан аттамай жазбаша қосу және азайту
34+ 52 өрнегінің қосындысының мәнін табайық:
34 + 52 = 86
4 бірл + 2 бірл = 6 бірл
3онд. + 5онд. = 8онд.
Бұл мысалды бағанә түрінде жазып шығаруға болады.
Ойша ауызша орындау қиын болғанда жазбаша қосу мен азайту бағанға жазылып есептеледі. Баған түрінде қосу және азайтудың жазбаша тәсілдерімен таныстыру бір сабақта беріледі.
Жазбаша қосу және азайту алгоритмі:
34 + 52 1. Бірінші қосылғышты (34) оның астына екінші қосылғышты (52) бірліктін астына бірлік, ондықтың астына ондық келетіндей жазамыз :
+34
52
2. Амалдар кіші разрядтан бастап орындалады. Бірліктер қосылады: 4 + 2= 6. 6 бірлікті қосылғыштардың бірліктерінің астына дәл келтіріп жазамыз :
+3
52
86
3.Ондықтар қосылады : 3 + 8. 8 ондықты қосылғыштардың ондықтарының астына дәл келтіріп жазамыз :
+3
52
86
Қосу амалының қалай орындалғанын тексереміз
Азайту - қосу амалына кері амал. 86 - 34 өрнегінің айырмасының мәнің екі тәсілмен табуға болады :
Жолға
86 - 34 = 52
6 бірл - 4 бірл = 2 бірл
8онд. - 3онд. = 5онд.
Бағандап жазып, тексереміз:
- 86 2. - 86 3. +52
34 52 34
52 34 86
Жауапты оқимыз : қосындының мәні 86- ға тең.

2. ҚОСУ МЕН АЗАЙТУДЫ ИГЕРТУ ӘДІСТЕМЕСІ
2.1. Бастауыш сыныпта қосу мен азайтуды оқытудың мәні
Бастауыш сыныпта натурал сан және арифметикалық амалдар туралы ұғымдарды қалыптастыру алғашқы сабақтардан басталады және әртүрлі пәндер топтарымен практикалық әрекеттер негізінде жүзеге асырылады. Бұл тәсіл балалардың бұрын жинаған тәжірибесін, олардың саны мен есебі туралы алғашқы білімдерін пайдалануға мүмкіндік береді. Бұл жаттығуды басынан бастап өмірмен тығыз байланыста жүргізуге мүмкіндік береді. Алынған білімді балалар өздерінің ойын және оқу іс-әрекетінде, сондай-ақ күнделікті өмірде туындайтын әртүрлі мәселелерді шешуде қолдана алады.
Сонымен бірге, оқытудың басынан бастап балаларда кейбір маңызды жалпылау қалыптасады. Сонымен, алғашқы ондықтың сандарының мысалында әр келесі санның натурал қатарда қалай пайда болатындығы анықталады, қатардың кез-келген саны мен барлық алдыңғы немесе кейінгі сандар арасындағы байланыс орнатылады, оқушылар сандарды салыстырудың әртүрлі тәсілдерімен танысады (алдымен объектілердің тиісті топтарын салыстыру негізінде, содан кейін қатардағы салыстырылатын сандарды алатын жерде).
Қосу және азайту әрекеттерімен алғашқы танысудың негізі-суреттердегі бейнелер түрінде де, үлестірме материалдан жасалған заттар топтарымен (жиынтықтармен) жұмыс жасау. Қосу екі (немесе бірнеше) осындай топтарды бір топқа біріктіру, бөлу - топты екіге бөлу ретінде қарастырылады.
Бұл тәсіл, бір жағынан, балалардың оқу іс-әрекетін белгілі бір жас тобына жақын, көрнекі-тиімді және көрнекі-бейнелі ойлау деңгейлерінде құруға, зерттелген әрекеттерді бейнелі модельмен байланыстыруға, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.