Тетрациклиндер тобының антибиотиктері
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
I. Әдебиетке шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
II. Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
0.1. Антибиотиктердің классификациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1.0.1. Пенициллин тобы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
2.0.2. Цефалоспорин тобы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
3.0.3. Макролидтер және азалидтер тобының антибиотиктері ... ... ... ... .10
4.0.4. Тетрациклиндер тобының антибиотиктері ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..10
5.0.5. Аминогликозидтер тобынан антибиотиктер ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...11
6.0.6. Левомицетин немесе хлорамфеникол тобы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
7.0.7. Басқа құрылысты антибиотиктер ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .12
0.1. Антибиотиктерді алу жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
0.2. Антибиотиктердің жағымсыз әсерлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
0.3. Антибиотиктердің микробтарға әсер ету механизмі ... ... ... ... ... ...19
0.4. Микроорганизмдердің антибиотиктерге төзімділігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .., ... 18
0.5. Жануарлардың өсуін ынталандыру үшін қолданылатын антибиотиктердің әсері ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
0.6. Антибиотиктерді жануар денесіне енгізу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... .24
I. Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
II. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... 27
Кіріспе
Дәрілер туралы және құрылымы туралы ғылымды- фармакология дейді. Ал жануар организміндегі биологиялық және физиологиялық процестерді зерттегенде негізгі рөлдердің бірін ветеринарлық фармокология алады. Қазіргі заманда ветеринариялық фармакология әртүрлі деңгейдегі физиологиялық жүйелердің мазмұнымен өзара әрекеттесу заңдылықтары туралы ғылым. Бұл ғылым дәрілік заттармен емдеуді тиімді, қауіпсіз және экономикалық жағынан ұтымды, минералды тыңайтқыштар мен химиялық заттарды әсерлі пайдаланудың заңдылықтарын қарастырады. Ал осы ветеринарлық фармакологияда жиі әрі кеңінен қолданылып жататын заттардың бірі-антибиотиктер. Антибиотиктер-микроорганизмдердің, жануарлардың, өсімдіктердің ауруға қарсы тұра алатын, тіршілік әрекетінің ерекше өнімдері. Содан басқа олардың кейбір түрлері гельминттерге, әр түрлі адамның және жануарлардың ауру қоздырғыштарын жоя алатын қасиеттері де бізге мәлім. Тіпті антибиотиктердің көп түрлері жануарлар организміндегі белгілі бір биохимиялық даму өзгерістерін ынталандыратыны белгілі болды және бұл олардың жалпы жағдайына оң әсер беріп, өсіп-дамуының тез жүруіне, өнімділігінің көбеюіне, қорғану жауаптарының белсендірілуіне әкеліп соғуда. Осы себепті қазіргі таңда антибиотиктер жұқпалы және жұқпалы емес аурулардың көптеген түрлерін емдеп және алдын алып, малдың өсуіп және бордақылауын жүзеге асыру, олардың пайдалылығын және өнімділігін арттыру үшін қолданылады. Олар пайдалы, өздеріне тиесілі шарттарды қатаң түрде орындаған кезде ғана едәуір артықшылыққа жеткізеді.Антибиотиктер жалпы фармакологиялық ережелерге сәйкес әрекет етеді. Егер ережелер орындалмаса, онда олар тиімсіз, ал кей жағдайларда организмге өте кері әсерін тигізуі мүмкін. Мен антибиотиктердің қандай түрлерге бөлінетінін және қалай пайдалану керектігін алдағы бөлімдерде айтатын боламын.
І. Әдебиетке шолу
Шығу тарихы жайлы айтатын болсақ антибиотиктердің қолданылуы ерте кездерде жатыр. Б.з.б.3500 жылдары қытай жерінде іріңді аурулар орынын емдеуде бұзылған ірімшік және бұзылған астық тұқымдас тағамдарды пайдаланғаны жазба деректерде кездеседі. Бірақта бәрімізге белгілі антибиотик термині ХХ ғасырдың 1-ші жартысында ғана қабылданған. Және сол кезеңдерде ауқымды , әрі ауыр зерттеулік жұмыстар жүргізілді. Бірінші таза антибиотикті 1939 жылы Р.Ж.Дюбо, яғни, тиротрицинді алды. Ол микробқа қарсы әлсіз антибиотк алғаныменен, басқа әсері күшті антибиотиктердің (стрептомицин және тағы басқа) алынуына едәуір ауқымды жол ашты. А. Флеминг Penicillium notatum саңырауқұлағының антибиотикалық қасиетін зерттеп, кейін Х.В.Флоримен Е.Б. Чейнмен бірге пенициллинді культуральдық сұйықтықтан бөліп алды және қазір алғаш алынған антибиотик деп аталып келеді.[1]
Антибиотиктердің ашылуымен зерттелуіне З.В. Ермолева, Г.Ф .Гаузе және тағы басқалары үлкен септіктерін тигізді. Ал ветеринария саласында антибиотиктер жайлы зерттеген ғалымдарға Н.И. Леоновты, И.Е.Мозговты,Д.М.Гелованиді, В.А.Фортушнымді, П.Д.Евдокимовті, В.М.Субботинымді, Г.В.Ковалевымді жатқызуға болады. Және мұнымен де шектеліп қалмайды. Олар антибиотиктен әлдеқайда жоғары әсер алу оның құрылымына, мөлшеріне, дәрілік жүйесіне, қолданылу түріне тікелей байланысты екенін көрсетті. Осыдан кейін ауыл-шаруашылық малдарына анитибиотиктерді қолдану, мал азығына қосып беру кең өрісін ХХ ғ.-дың 50 жылдарында басталды. Жануар организміне антибиотиктердің ролі жөнінде Франция, Ұлыбритания, Италия, Америка Құрама Штаттары да өз зерттеулерін практикалық жүйеде жүзеге асыра бастады.
Қазір антибиотиктердің биология мен медицинада дәрілік формаларды қоспағанда 800-ден астам түрлері қолданылады. Барлығы 6000-нан аса әртүрлі антибиотиктер айтылған және зерттелген, бірақ олардың тек 2-3% ғана медициналық іс-әрекеттерде практикалық маңыздылығы бар. Себебі, олардың барлығы тәжірибеге енгізу кезінде қойылатын талаптарға сай емес. Антибиотикалық заттар микроорганизмге төмен уыттылықты және микроорганизмге жоғары уыттылықты біріктіруі керек; төмен концентрациядағы бактерияларға әсер етеді; қалыпты және қалыпты емес сұйықтықтар болған кезде белсенді болу; тіндік ферменттермен инактивацияланбаған және қабыну экссудаттарында жойылмаған; қайталап қабылдау аллергиялық және анафилактикалық құбылыстарды тудырмауы үшін антигендік қасиеттерге ие болмауы керек. Қысқаша айтқанда бір организмге оң әсерін тигізсе,басқа организмге кері әсерін көрсетуі мүмкін. Сол себепті олардың қолданылуы қатаң түрде қадағаланады.Организмге әкелетін өзгерісіне байланысты антибиотиктерді осындай басты топтарға келтіруге болады:
1. Антибактериалды антибиотиктер: грам оң микроорганизмдерге белсенді; әрекеттерінің кең спектрі; саңырауқұлаққа қарсы.
2. Ісікке қарсы антибиотиктер.
3. Вирусқа қарсы антибиотиктер.
Жиі жағдаяттарда антибиотиктер жасуша құрылымындағы түзілімдерді бұзып, өзгертеді (әсіресе ол мембраналарыға байланысты). Мысалға, пенициллин микробтың жасушалық қабықшасын дамытпайды , бірақ түгел жасушалық басты маңызды процестерге кедергі жасайды.. Көптеген антибиотиктер қоздырғыштың құрылымын (микроскопиялық) өзгертпестен, оның белгілі бір өмірлік маңызды функцияларын бұзады: әлсіретеді, тіпті сіңіру және шығару қабілетін жиі блоктайды, жеке метаболикалық процестерді бұзады және тағы басқа жүйелерге кері әсерін береді. Осы және басқа да көптеген физиологиялық бұзылулармен күй. микроорганизм, тіпті мұндай микробтық жасушадағы қарапайым метаболиттер де ол үшін ең күшті улануға айналады. Кейбір антибиотиктердің микробқа қарсы әсері олардың микроб жасушасының генетикалық аппаратына әсер етуіне негізделген. [2]
ІІ. Негізгі бөлім
2.1. Антибиотиктердің классификациясы
Қазіргі кезде әдебиеттерге сүйенер болсақ, барлығы бір ауыздан келісер анитибиотиктердің тұрақты классификациясы жоқ. Сондықтан негіз ретінде С.М.Навашиннің антибиотиктер классификациясы, 1982 жылы И.П.Фоминнің толықтыруларыменен алынды. [23]
Антибиотиктер антибактериалды әсерлеріне байланысты :
1) ықшамды әсерлі антибиотиктер:
-грамоң бактериаларменен грамтеріс коккаларға қысым көрсететін: бензилпенициллин тұздары, бицтллиндер, оксациллиндер, макролидтер және тағы басқалары;
-грамтеріс бактерияларға қысым көрсететін: полимиксиндер, азтреонам және тағы басқалары;
2) грамоң және грамтеріс микроорганизмдерге бірдей әсер ететін, кең ауқымды антибиотиктер: ампициллиндер, цефалоспариндер хлорамфениколдар, тетрациклиндер аминогликозидтер рифомициндер және тағы басқалары.
Антибиотикті классификациялау кезінде көптеген белгілеріне назар аударады:
A) Бактериялар жасушаларына ықпалы қатысында антибиотиктер ажыратылады:
1. Бактериостатикалық - ол бактерия жасушасының өсуі мен көбеюін жайлататын, бірақ олардың тіршілігін жоймайтын антибиотиктер.
2. Бактерицидтік - олар негізінде микроорганизмдердің тіршілігін тоқтатады.
3. Бактериолитикалық - бактериялық жасушаланы ерітетін қасиетке ие антибиотиктер.
B) Әсер ететін затқа қарай антибиотиктер жіктеледі:
1. Антибактериалды антибиотиктер немесе бактериялардың прогресін тоқтатын антибиотиктер. Олардың кей түрлері, мысалға, бензилпенициллин, макролидтер, ристомицин , новобиоцин және басқалары, негізінен, тек грам-оң микроорганизмдерге қарсы тиімді, басқалары, мысалы, полимиксин, негізінен грам-теріс бактериялардың дамуын тежейді, ал басқалары. , мысалға, тетрациклиндер, левомицетин, аминоглюкозидтер, әсер ету ауқымы үлкен антибиотиктер деп аталатындар грам-оң және грам-теріс бактериялар түрлерінің де өсуіне өз кері әсерін беретін. [1]
2. Саңырауқұлақтарға қарсылық көрсететін антибиотиктер - әртүрлі саңырауқұлақ түрлерінің өсу кезінде айрықша тежейтін антибиотиктер.
3. Ісіктерге қарсылық көрсететін антибиотиктер. Кей антибиотик түрлері тек бактериялар мен саңырауқұлақтар өсуін тежеп, сонымен қатар қатерлі ісік жасушаларын көбеюі мен даму процестерін тежеуге қабілеті бар екені анықталынды. Осындай препараттар медицина саласында қолданысқа кіре бастады. [3]
2.1.1. Пенициллин тобы.
Пенициллин Penicillium зең саңырауқұлағының колониясынан алынады, сондықтан олар осы атаумен аталады. Оларды алғаш А.Флеминг Penicillium notatum-нан алды.
Микробқа қарсы әсер ету ауқымы бойынша пенициллиндерді тағы топшаларға бөледі:
1. Бензилпенициллин және оның аналогы бициллин V грам-оң коктардың сезімтал штамдарына қарсы белсенділігі жоғары, бірақ пенициллиназаның әсерінен жойылады. Staphylococcus aureus штаммдарының көпшілігіне қарсы тиімсіз.
2. Бензилпенициллинге сезімтал микроорганизмдерге қарсы белсенділігі бар пенициллиназаға төзімді пенициллиндер (метициллин, нафциллин, оксациллин, клоксациллин, диклоксациллин)
3. Ампициллин, амоксициллин, бакампинициллин және бензилпенициллинге сезімталдығы бар микроорганизмдерге қарсы әсері ауқымды, бірақ пенициллиназа түзетін алтын стафилококкқа қарсы тиімді пенициллин тобындағы басқа антибиотиктер.
4. Карбенициллин, оның инданильді аналогы және тикарциллин: Pseudomonas, Klebsiella және тағы басқа микроорганизмдерге қарсы жоғары әсерлі.
5. Әсер ету спектрі ауқымды тағы басқа пенициллиндер, соның ішінде мезлоциллин, пиперациллин Pseudomonas, Klebsiella және тағы басқа грам-теріс микроорганизмдерге қарама-қайшы әсері ауқымды.
Пенициллин генерациясына байланысты ажыратылады:
- табиғи бензилпенициллин, бициллиндер;
- жартылай синтетикалық, негізінен грам-позитивті бактерияларға және кейбір грам-теріс дикокктарға (оксациллин, клоксациллин және т.б.) әсер етеді;
- грам-позитивті және грам-теріс бактериялардың көпшілігіне (ампициллин, амоксициллин, карбенициллин және т.б.) қарсы белсенді;
- негізінен грам-теріс флораға әсер етеді (уреидопенициллиндереден-азлоциллин , мезлоциллин). [21]
Пенициллин түпнұсқалық бөтелке ішінде сақталады. Ерітінді түріндегі пенициллинді зарарсыздандыруға келмейді, себебі ол пенициллинді бұзады. Пенициллиндер үшін жақсы еріткіш ретінде дистилденген су ішіндегі натрий хлориді ерітіндісі болып табылады. Пенициллин микробтарға қарсы белсенділіктері өте белсенді. Бұл әсерге ең сезімтал аэробты және анаэробты топтардан грам-оң микробтар: стрептококктар, стафилококктар, пневмококктар, менингококктар, диплококктар, спирохеттер, сібір таяқшалары және тағы басқаларына да тұрақты. Төмен температурада көбеймейтін микроб жасушалары пенициллиннің әсерінен аз өзгереді немесе мүлдем өзгермейді. Әркелкі микробтардың пенициллинге төзімділіктері әртүрлі себептерге байланысты туындайды . Ең кең тарағандардың бірі - микробтарда белсенділігі әсерлі фермент-пенициллиназаның түзілуі. Пенициллиннің микробқа қарсы тұру процесі әртүрлі жағдайларда бірыңғай емес. Соңғы кездегі зерттеулердің белгілі бір жағдайларда пенициллин микробтардың пирожүзім мен глютамин қышқылдарын, нуклеотидтер және нуклеозидтерді қолдануына кері әсер көрсетеді деуге негіз береді. Сонымен бірге, пептидтердегі гидролиздің әлсіреуі, витаминдердің белсенділіктерінің азаюы, микробтардың зиянды әсер ететін пероксидті қосылыстардың пайда болуы мүмкін. Және де пенициллин микроб гиалуронидазасын инактивациялайтындығы анықталып, әк сияқты жасуша арасындағы затты ерітеді және микробтардың тіндерге енуіне ықпал жасайды. Пенициллин белсенділік жағдайынан анағұрлым жоғары екенін ескерсек, оны микробқа қарсы әсерімен маңыздырақ буынын организмдерде микроб үшін қолайсыз жағдайлар туындатуы және жануарлар төзімділігінің артуы деп санауға келеді. Жемшөптің аз болуы және ағзадағы протеолитикалық процестердің болмауы және өзгеруі пенициллиннің емдік тиімділігін төмендетеді. Пенициллин бұлшықетке әрі тері астына енгізгенде оңай сіңіріледі. Асқорыту жолында ол тек ішекке сіңеді өйткені тоқ ішекте сапрофиттік грам-теріс микрофлора өндіретін пенициллиназамен ыдырайды. Резорбциядан соң ол бүкіл денеге тез жайылады және көп ұзамай жойылады және несеппен нмесе өтпен сыртқа шығарылады. [4]
2.1.2. Цефалоспорин тобы
Цефалоспорин тобы қатарына табиғи және жартылай синтетикалық антибиотиктер кіреді. Химиялық құрылымы бойынша олар пенициллиндерге ұқсайды. Цефалоспориндерді микробтарға қарсы және емдік қасиеттері жайлы іздестірулер 1948 жылы, Сардиния жағалауынан ағын сулардан Serhalosporinum acremoniitis саңырауқұлақтарын шығаратын кейбір заттарда бактерияға қарсы белсенділік анықталғаннан кейін басталды. Бұл топтың антибиотиктер түрлерінің көпшілігі микробтарға қарсы әсер етудің кең ауқымына ие және грам-теріспенен грам-оң микроорганизмдерге қарсылығы жөнінде тиімді, E. coli, Proteus, шигелла, сальмонелла штаммдардың көпшілік түрлері оларға сезімталдығы бар. Осы себептен антибиотиктердегі осы екі топтың кейбір кері әсерлері ұқсас болып келеді. Цефалоспоринд әркелкі микроорганизмдер кең спектріне қарсы жоғары белсенді, сондықтан көптеген жұғатын ауруларды емдеуге қолданылып жүр. Осы топ антибиотиктерінің маңызды артықшылықтары пенициллин әсері төзімді микроорганизмдерді жоюға қарсы белсенділігінің болуы. [5]
Цефалоспорин бірнеше буындары бізге белгілі:
a) I буын цефалоспориндері :Цефалотин, Цефалексин, Цефазолин. бірқатар бактериялар үшін қарсылығы белсенді әсерлі және респираторлық, урологиялық жүйелердің әртүрлі жұқпалы ауруларын емдеу үшін, сосын операциядан соң әр түрлі асқынулар болдырмау үшін қолданылып келеді. Осы топ антибиотиктері негізінде төзімдірек әрі кері реакцияларды болдырмайды.
b) ІІ буын цефалоспориндері:Цефомандол, Цефуроксим. Олар ас қорыту жолдарындағы микроорганизмдерге қарама-қарсы улкен биологиялық белсенділікке ие, сондықтан әркелкі ішек жұқпалы ауруларын емдеу үшін қолдануға болады. Және , бұл антибиотиктерді тыныс алу және өт жолдарының жұқпалы патогенді микроорганизмдерін жою үшін қолданылады. Негізгі жанама әсерлері - аллергиялық реакцияла және асқазан-ішек жолдарының бұзылуы. [20]
c) ІІІ буын цефалоспориндері: Цефоперазон, Цефотаксим, Цефтриаксон бактериялардың көп мөлшеріне қарсы айтарлықтай әсерлі белсенділігі бар жаңа антибиотиктер. Антибиотиктердің осы тобы препараттарының артықшылығы: басқа буынның цефалоспориндеріне немесе пенициллиндерге қарағанда әсеріне сезімтал емес микроорганизмдерге қарсы белсенділікттері және олардың организмде ұзақ уақыт бойы қалу қабілеті. Бұл препараттардың басқа антибиотиктер арқылы емдеуге келмейтін қиын инфекциялар түрлерін емдеу мақсатында қолданылады. Бұл антибиотиктер тобындағы кері әсерлер ішек микрофлорасының құрамын бұзып немесе аллергиялық реакцияларды шақыруменен байланысты. [6]
2.1.3. Макролидтер және азалидтер тобының антибиотиктері.
Бұл топқа бір немесе бірнеше көмірсулардың қалдықтарымен гликозидтік байланысқан сақиналар туыстас антибиотиктер кіреді. 80-жылдары рокцитромицин, кларитромицин, азитромицин сияқты фармакодинамикалық және фармакокинетикалық қасиеттері жақсарған жартылай синтетикалық макролидті антибиотиктер жасалынды. Олар қышқыл ортада тұрақтырақ, жартылай шығарылу кезеңі ұзақ болды және организм жақсы көтерді. Макролидтер мен азалидтердің қазіргі классификациясы олардың химиялық құрылымына негізделген. 14, 15,16 мүшелі макролидтер қос байланыстардың құрамына қарай немесе оларсыз және азот атомдарысыз бөлінеді. Азалидтер лактон сақинасындағы азот атомының құрамы бойынша макролидтерден химиялық жағынан ерекшеленеді. Макролидтер - күрделі циклдік құрылымы қалыптасқан антибиотиктік заттар тобы. Бұл антибиотиктер тобынан Эритромицин, Азитромицин, Рокситромицин атап айтып кетуге болады. Макролидті антибиотиктер микроорганизмдерге әсерлі бактериостатикалық - яғни антибиотик белоктарды синтездейтін бактериялардың құрылымдарын блоктайды, нәтижесінде олар көбею және өсу қабілетін жоғалтатыны белгілі. Макролидтер көптеген бактерияларға қарсы тұрып белсендірек әсер етеді, бірақ олардың ең маңызды қасиеті организм жасушасына еніп, жасуша қабырғасы жоқ микроорганизмдерді жою қабілеті болып табылады. Мұндай бактерияларға а-типті пневмонияның, урогенитальды хламидиоздың және антибиотиктердің басқа топтарымен емдеуге болмайтын басқа да аурулардың қоздырғыштары болып табылатын хламидиоз және риккетсия жатады. Макролидтерді қолданудың басты бағыты: жасуша ішіндегі паразиттерден туындаған ауруларды емдеу, пенициллинд мен цефалоспоринге аллергиялы реакциялар көрсететін организмді емдеу. [7]
2.1.4. Тетрациклиндер тобының антибиотиктері.
Тетрациклиндер құрылысы және белсенділіктері ортақ тетрациклиндердің ауқымды әсер ететін антибиотиктердің тобы . Соңғы уақытқа дейін олар ветеринарлық медицинада маңыздырақ болды. Бұл топтағы бар препараттар тетрациклин деп аталатын конденсацияланылған төрт-циклді жүйеге негізделінген химиялық құрылысы бойынша бір-біріне ұқсас. 1948 жылдары микроорганизм культураларынан бөлініп алынған хлортетрациклин клиникаларда кеңінен қолданылған алғаш тетрациклин болды. Екі жылдай уақыт өткеннен кейін емханаға окситетрациклин, ал 1952 жылы тетрациклин енгізілген. Хлортетрациклиннің тотықсыздануымен, кейініректе биосинтез арқылы алынған болатын. Осы сериядан жаңа антибиотиктер алу үшін кейінгі зерттеулерде олар таза практикалық және өте нақты мақсатпен тетрациклиндерді химиялық модификациялау жолын ұстанды. Тетрациклиндерді алынуына қарай табиғи: окситетрациклин, тетрациклин, жартылай синтетикалық: хлортетрациклин, демеклоциклин, метациклин, доксициклин, миноциклин деп бөледі. Тетрациклиндердің фармакокинетикалық қасиеттеріне қарай олар қысқаша - тетрациклиндік, жартылай синтетикалық болып бөлінеді. Тетрациклиндер кең спектрлі әсерге ие химиялық байланысты антибиотиктер топтарының бірі. Олар грам-оң және грам-теріс бактерияларға, риккетсияға және бірнеше ауқымды вирустарға қарсылықты әсерлі көрсетеді. Ветеринарлық медицина тәжірибелерінде тетрациклиндерді кеңінен қолданады; жануарлар мен құстардың өсуін ынталандыру мақсатында мал шаруашылығында; тамақ өнеркәсіптерінде тез бұзылатын өнімдерге арналған консерванттар ретінде. Тетрациклиндер тобындағы антибиотиктердің әсері бактериостатикалық болып табылады. Тетрациклиндер қолданылуының басты бағыттарына тыныс алу және зәр шығару жолдарының жұқпалы ауруларын емдеу, сібір жарасы, туляремия, бруцеллез және тағы басқалары сияқты ауыр инфекциялармен күресу жатады. Басқа антибиотиктерге қарағанда қауіпсіздірегіне қарамастан, ұзақ уақыт қолдану тетрациклиндердің ауыр кері әсерлерге әкелуі мүмкін, мысалға,гепатит, қаңқа және тістердің зақымдануы, даму ақаулары,аллергиялық реакциялар. [1]
2.1.5. Аминогликозидтер тобынан антибиотиктер.
Аминогликозидтер-құрамына гентамицин, мономицин, стрептомицин, неомицин стрептомицин, нетилмицин, фрамицетин, паромомицин тәрізді препараттар кіретін, саңырауқұлақтарының әркелкі түрлерінен бөлініп алған антибиотиктер.Олар өз атауын агликон фрагментіне гликозидті байланыс арқылы байланысқан аминосахаридтер молекуласында болуына қарай алды. Аминогликозидтердің әсер ету ауқымы өте үлкен, тіпті туберкулез қоздырғыштарына да қоланылады . Аминогликозидтер ауру жаппай таралғанда күрделі инфекциялық жүйелерді,яғни сепсис, перитонит тәрізді инфекцияларды жою үшін қолданылады:. Жәнеде, аминогликозидтердің жаралар мен күйіктерді жергілікті зарарсыздандыру, әрі емдеу кезінде қолданылалы. Аминогликозидтерде басты кемшілік деп уыттылықты айтамыз. Осындай себеппен, аминогликозидтер тек емдеу шараларының басқа түрлері жоқ кезде қолданылады. Аминогликозидтерді бір-бірімен және басқа ото- және нефротоксикалық дәрілермен қосуға тыйым салынады. [8]
2.1.6. Левомицетин немесе хлорамфеникол тобы
Левомицетин немесе хлорамфеникол бірінші рет Streptomyces vepezielae бактерия культурасынан бөлініп алынып, 1947 жылы сипатталған. Бүгінгі күні бұл антибиотик биосинтезді түрде емес, химиялық синтездік жолмен өнеркәсіптік ауқымда өндіріліп келеді. Және осы химиялық кластың жалғыз өкілі ретінде қарастырылады. Левомицетин кең спектрлі антибиотиктер тобына жатады және көптеген бактериялар мен риккетсияларға қарсы бактериостатикалық әсер етеді. Және де, Naethorhilus, N. meningitidis және кейбір Vasteroides штамдары левомицетинге өте сезімтал, әрі ол оларға бактерицидтік түрде әсер етеді. Препарат ең маңызды грам-теріс және кейбір грам-оң бактериялардың көпшілігіне қарсы өте тиімді, спирохеталарға және үлкен вирустарға әсері жақсы, бірақ хламидиозға қарсылығы әсерлі емес. Левомицетин пенициллинге, трептомицинге және басқа химиотерапевті заттарға төзе алатын микроорганизмдерге қарсылығы өте белсенді әсер етеді. [9]
2.1.7. Басқа құрылысты антибиотиктер
Басқа құрылысты антибиотиктерге:
a) Линкозамидтер (линкомицин, клиндамицин);Линкозамидтер, соның ішінде линкомицин, клиндамицин ,организмдегі концентрацияға және микроорганизмдердің сезімталдық реакцияларына байланысты бактериостатикалылық немесе бактерицедтік қасиеттерімен ерекшеленеді. Терапиялық дозаларында бактериостатикалы түрде әсер етеді. Грам-оң микроорганизмдерге соның ішінде басқа антибиотиктерге төзімді стафилококктарға, стрептококктарға, пневмококктарға, дифтерия таяқшаларына, микоплазмаларға қарсы тиімді әсер көрсетсе, бірақ грам-теріс бактерияларменен саңырауқұлақтар, вирустарға қарсы әсері тиімсіз. [5]
b) ансамициндер (рифампицин) - молекуласында 15-20 көміртек атомынан тұратын алифаттық тізбекте екі жақты бекілген хош иісті ядросымен ерекшеленетін антибиотиктер. Рифампицинді туберкулез ауруына қарсы қолданады .. Рифампициннің күші көбіне спора түзбейтін анаэробтардың көптеген штаммдары және оның ішінде бактероидтардың, ішек таяқшаларының, протеялар ауруының қоздырғыштары, бруцеллез, трахома, орнитоз, риккетсиоздардың дамуына кері әсерін тигізеді. Рифампицин грам-оң стаффилакоктарға, стрептококктарға, грам-оң споралық таяқшаларға әсер етеді. Грам-теріс коккаларға да әсер етеді, бірақ та грам-теріс бактерияларға қарсы белсенділігі күшті емес.
c) Антрациклиндер (рубомицин, доксорубицин, карминомицин) - агликон тетрагидронафтаценекинон арқылы алмастырылатын гликозидтер;Соның ішінде доксорубицин емдеу практикасында осы қатар препараттарының ең көп таралған түрі болып есептеледі. Ол тек венаға ғана енгізіледі. Терінің астына түскен препаратының аз мөлшері жұмсақ тіндердің ауыр некрозын тудыруы мүмкін. Ине тамырдан өте дәл шығарылмаса да, препарат тамшылары тері астына түсіп, инъекция орнында жаралар тудыруы мүмкін. Көбінесе бұл препарат тамшылатып емес, ағынды түрде енгізіліп жүр, өйткені тамырлардың қабырғаларымен ұзақ байланысы олардың зақым алуына әкеліп соғады. Гемопоэзге депрессиялы түрде әсер етеді. Иммундықты басатын әсері бар. [10]
d) Полиенді антибиотиктер (нистатин, леворин) - молекулаларында конъюгацияланған қос байланыстар жүйесі бар макролидтер;Нистатин ХХ ғасырдың 40-жылдарының аяғынан бастап белгілі алғашқы антифункциональды антибиотик. Нистатиннің табиғи шығу тегі бар. Химиялық құрылымы бірақ уытты, сондықтан ол жүйелі түрде қолданылмайды. Жергілікті де ішке де қолданылады. Ауру алдын алу мақсатында басқа антибиотиктермен бірге қолдану тиімсіз. Оны саңырауқұлақтармен тікелей байланыста болған кезде ғана пайдаланған тиімді.
e) Гликопептидтер (ванкомицин). Олар бактериялық жасуша қабырғасының компоненттерінің синтезін бұзады.Ванкомицин- оқшауланған гликопептидтер тобының трициклді антибиотигі.Ол суда жақсы ериді, метанолда орташа ериді, жоғары спирттерде, ацетонда және эфирде әлсіз ериді. [9]
2.2. Антибиотиктерді алу жолдары
Антибиотик алу жолдарында мынадай басты кезеңдерді қамтып өту қажет:
a) өнеркәсіптік өндіріс үшін қажетті тиісті антибиотик өндіруші штаммдарды алу;
b) антибиотиктер биосинтезі;
c) антибиотикті оқшаулау және тазарту жұмыстары;
d) концентрация, антибиотикті тұрақтандыру және дайын өнімді алу.
Антибиотик продуценттерін іздеудегі бірінші міндет оларды табиғи көздерден оқшаулау болып табылады. Антибиотиктердегі биосинтез - әрбір түр бір немесе бірнеше әбден белгілі, қатаң спецификалық антибиотиктік заттар түзуге қабілетті болуында көрінетін организмдердегі тұқым қуалайтын қасиеті.Антибиотиктердегі тіршілік әрекеті процесі кезінде түзілу потенциалын анықтау ағзаларды өсіру жағдайларыменен байланысты. Кейбір жағдайларда организм антибиотик түзеті болса, ал, басқа жағдайларда жақсы өсетін сол организм антибиотикті затты синтездеу қабілетіне ие болмауы ықтимал. Антибиотиктердің пайда болуы организмнің белгілі бір ортада дамуымен және ерекше сыртқы жағдайларға байланысты болады. Өсіру жағдайларын өзгерту көмегімен антибиотиктің жоғары немесе төмен өнімін алуға және антибиотик мүлдем түзілмейтін жағдай жасау сияқты іс-әрекеттер қарастыруға болады. Сондай-ақ продуценттің өсіру жағдайларын өзгерту арқылы зерттелетін ағзаның бірнеше антибиотиктік заттар түзілуіне байланысты антибиотиктердің біреуінің басым биосинтезіне қол жеткізуге немесе антибиотиктердің жаңа формаларын алуға болады. Микроорганизмдердегі антибиотикалық қасиеттер көрінуінде әсер еткіш маңызды факторлар қатарында орта құрамымен оның белсенді қышқылдығын, тотығу-тотықсыздану жағдайларын, өсіру температурасымен екі және одан да көп микроорганизмдерді бірге өсіру әдістері және басқа факторлар жатады. [10]
Қазіргі заманда антибиотиктер алудың үш басты әдісі қалыптасқан: биологиялық, жартылай синтетикалы препарат алу әдісі және химиялық қосылыстарды синтездеу - табиғи антибиотиктер аналогы деуге де болады.
Биологиялық синтез арқылы алу. Антибиотикті көп мөлшерде алудың басты шарттарының бірі, сондықтан химиялық мутагенез ... жалғасы
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
I. Әдебиетке шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
II. Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
0.1. Антибиотиктердің классификациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1.0.1. Пенициллин тобы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
2.0.2. Цефалоспорин тобы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
3.0.3. Макролидтер және азалидтер тобының антибиотиктері ... ... ... ... .10
4.0.4. Тетрациклиндер тобының антибиотиктері ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..10
5.0.5. Аминогликозидтер тобынан антибиотиктер ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...11
6.0.6. Левомицетин немесе хлорамфеникол тобы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
7.0.7. Басқа құрылысты антибиотиктер ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .12
0.1. Антибиотиктерді алу жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
0.2. Антибиотиктердің жағымсыз әсерлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
0.3. Антибиотиктердің микробтарға әсер ету механизмі ... ... ... ... ... ...19
0.4. Микроорганизмдердің антибиотиктерге төзімділігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .., ... 18
0.5. Жануарлардың өсуін ынталандыру үшін қолданылатын антибиотиктердің әсері ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
0.6. Антибиотиктерді жануар денесіне енгізу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... .24
I. Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
II. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... 27
Кіріспе
Дәрілер туралы және құрылымы туралы ғылымды- фармакология дейді. Ал жануар организміндегі биологиялық және физиологиялық процестерді зерттегенде негізгі рөлдердің бірін ветеринарлық фармокология алады. Қазіргі заманда ветеринариялық фармакология әртүрлі деңгейдегі физиологиялық жүйелердің мазмұнымен өзара әрекеттесу заңдылықтары туралы ғылым. Бұл ғылым дәрілік заттармен емдеуді тиімді, қауіпсіз және экономикалық жағынан ұтымды, минералды тыңайтқыштар мен химиялық заттарды әсерлі пайдаланудың заңдылықтарын қарастырады. Ал осы ветеринарлық фармакологияда жиі әрі кеңінен қолданылып жататын заттардың бірі-антибиотиктер. Антибиотиктер-микроорганизмдердің, жануарлардың, өсімдіктердің ауруға қарсы тұра алатын, тіршілік әрекетінің ерекше өнімдері. Содан басқа олардың кейбір түрлері гельминттерге, әр түрлі адамның және жануарлардың ауру қоздырғыштарын жоя алатын қасиеттері де бізге мәлім. Тіпті антибиотиктердің көп түрлері жануарлар организміндегі белгілі бір биохимиялық даму өзгерістерін ынталандыратыны белгілі болды және бұл олардың жалпы жағдайына оң әсер беріп, өсіп-дамуының тез жүруіне, өнімділігінің көбеюіне, қорғану жауаптарының белсендірілуіне әкеліп соғуда. Осы себепті қазіргі таңда антибиотиктер жұқпалы және жұқпалы емес аурулардың көптеген түрлерін емдеп және алдын алып, малдың өсуіп және бордақылауын жүзеге асыру, олардың пайдалылығын және өнімділігін арттыру үшін қолданылады. Олар пайдалы, өздеріне тиесілі шарттарды қатаң түрде орындаған кезде ғана едәуір артықшылыққа жеткізеді.Антибиотиктер жалпы фармакологиялық ережелерге сәйкес әрекет етеді. Егер ережелер орындалмаса, онда олар тиімсіз, ал кей жағдайларда организмге өте кері әсерін тигізуі мүмкін. Мен антибиотиктердің қандай түрлерге бөлінетінін және қалай пайдалану керектігін алдағы бөлімдерде айтатын боламын.
І. Әдебиетке шолу
Шығу тарихы жайлы айтатын болсақ антибиотиктердің қолданылуы ерте кездерде жатыр. Б.з.б.3500 жылдары қытай жерінде іріңді аурулар орынын емдеуде бұзылған ірімшік және бұзылған астық тұқымдас тағамдарды пайдаланғаны жазба деректерде кездеседі. Бірақта бәрімізге белгілі антибиотик термині ХХ ғасырдың 1-ші жартысында ғана қабылданған. Және сол кезеңдерде ауқымды , әрі ауыр зерттеулік жұмыстар жүргізілді. Бірінші таза антибиотикті 1939 жылы Р.Ж.Дюбо, яғни, тиротрицинді алды. Ол микробқа қарсы әлсіз антибиотк алғаныменен, басқа әсері күшті антибиотиктердің (стрептомицин және тағы басқа) алынуына едәуір ауқымды жол ашты. А. Флеминг Penicillium notatum саңырауқұлағының антибиотикалық қасиетін зерттеп, кейін Х.В.Флоримен Е.Б. Чейнмен бірге пенициллинді культуральдық сұйықтықтан бөліп алды және қазір алғаш алынған антибиотик деп аталып келеді.[1]
Антибиотиктердің ашылуымен зерттелуіне З.В. Ермолева, Г.Ф .Гаузе және тағы басқалары үлкен септіктерін тигізді. Ал ветеринария саласында антибиотиктер жайлы зерттеген ғалымдарға Н.И. Леоновты, И.Е.Мозговты,Д.М.Гелованиді, В.А.Фортушнымді, П.Д.Евдокимовті, В.М.Субботинымді, Г.В.Ковалевымді жатқызуға болады. Және мұнымен де шектеліп қалмайды. Олар антибиотиктен әлдеқайда жоғары әсер алу оның құрылымына, мөлшеріне, дәрілік жүйесіне, қолданылу түріне тікелей байланысты екенін көрсетті. Осыдан кейін ауыл-шаруашылық малдарына анитибиотиктерді қолдану, мал азығына қосып беру кең өрісін ХХ ғ.-дың 50 жылдарында басталды. Жануар организміне антибиотиктердің ролі жөнінде Франция, Ұлыбритания, Италия, Америка Құрама Штаттары да өз зерттеулерін практикалық жүйеде жүзеге асыра бастады.
Қазір антибиотиктердің биология мен медицинада дәрілік формаларды қоспағанда 800-ден астам түрлері қолданылады. Барлығы 6000-нан аса әртүрлі антибиотиктер айтылған және зерттелген, бірақ олардың тек 2-3% ғана медициналық іс-әрекеттерде практикалық маңыздылығы бар. Себебі, олардың барлығы тәжірибеге енгізу кезінде қойылатын талаптарға сай емес. Антибиотикалық заттар микроорганизмге төмен уыттылықты және микроорганизмге жоғары уыттылықты біріктіруі керек; төмен концентрациядағы бактерияларға әсер етеді; қалыпты және қалыпты емес сұйықтықтар болған кезде белсенді болу; тіндік ферменттермен инактивацияланбаған және қабыну экссудаттарында жойылмаған; қайталап қабылдау аллергиялық және анафилактикалық құбылыстарды тудырмауы үшін антигендік қасиеттерге ие болмауы керек. Қысқаша айтқанда бір организмге оң әсерін тигізсе,басқа организмге кері әсерін көрсетуі мүмкін. Сол себепті олардың қолданылуы қатаң түрде қадағаланады.Организмге әкелетін өзгерісіне байланысты антибиотиктерді осындай басты топтарға келтіруге болады:
1. Антибактериалды антибиотиктер: грам оң микроорганизмдерге белсенді; әрекеттерінің кең спектрі; саңырауқұлаққа қарсы.
2. Ісікке қарсы антибиотиктер.
3. Вирусқа қарсы антибиотиктер.
Жиі жағдаяттарда антибиотиктер жасуша құрылымындағы түзілімдерді бұзып, өзгертеді (әсіресе ол мембраналарыға байланысты). Мысалға, пенициллин микробтың жасушалық қабықшасын дамытпайды , бірақ түгел жасушалық басты маңызды процестерге кедергі жасайды.. Көптеген антибиотиктер қоздырғыштың құрылымын (микроскопиялық) өзгертпестен, оның белгілі бір өмірлік маңызды функцияларын бұзады: әлсіретеді, тіпті сіңіру және шығару қабілетін жиі блоктайды, жеке метаболикалық процестерді бұзады және тағы басқа жүйелерге кері әсерін береді. Осы және басқа да көптеген физиологиялық бұзылулармен күй. микроорганизм, тіпті мұндай микробтық жасушадағы қарапайым метаболиттер де ол үшін ең күшті улануға айналады. Кейбір антибиотиктердің микробқа қарсы әсері олардың микроб жасушасының генетикалық аппаратына әсер етуіне негізделген. [2]
ІІ. Негізгі бөлім
2.1. Антибиотиктердің классификациясы
Қазіргі кезде әдебиеттерге сүйенер болсақ, барлығы бір ауыздан келісер анитибиотиктердің тұрақты классификациясы жоқ. Сондықтан негіз ретінде С.М.Навашиннің антибиотиктер классификациясы, 1982 жылы И.П.Фоминнің толықтыруларыменен алынды. [23]
Антибиотиктер антибактериалды әсерлеріне байланысты :
1) ықшамды әсерлі антибиотиктер:
-грамоң бактериаларменен грамтеріс коккаларға қысым көрсететін: бензилпенициллин тұздары, бицтллиндер, оксациллиндер, макролидтер және тағы басқалары;
-грамтеріс бактерияларға қысым көрсететін: полимиксиндер, азтреонам және тағы басқалары;
2) грамоң және грамтеріс микроорганизмдерге бірдей әсер ететін, кең ауқымды антибиотиктер: ампициллиндер, цефалоспариндер хлорамфениколдар, тетрациклиндер аминогликозидтер рифомициндер және тағы басқалары.
Антибиотикті классификациялау кезінде көптеген белгілеріне назар аударады:
A) Бактериялар жасушаларына ықпалы қатысында антибиотиктер ажыратылады:
1. Бактериостатикалық - ол бактерия жасушасының өсуі мен көбеюін жайлататын, бірақ олардың тіршілігін жоймайтын антибиотиктер.
2. Бактерицидтік - олар негізінде микроорганизмдердің тіршілігін тоқтатады.
3. Бактериолитикалық - бактериялық жасушаланы ерітетін қасиетке ие антибиотиктер.
B) Әсер ететін затқа қарай антибиотиктер жіктеледі:
1. Антибактериалды антибиотиктер немесе бактериялардың прогресін тоқтатын антибиотиктер. Олардың кей түрлері, мысалға, бензилпенициллин, макролидтер, ристомицин , новобиоцин және басқалары, негізінен, тек грам-оң микроорганизмдерге қарсы тиімді, басқалары, мысалы, полимиксин, негізінен грам-теріс бактериялардың дамуын тежейді, ал басқалары. , мысалға, тетрациклиндер, левомицетин, аминоглюкозидтер, әсер ету ауқымы үлкен антибиотиктер деп аталатындар грам-оң және грам-теріс бактериялар түрлерінің де өсуіне өз кері әсерін беретін. [1]
2. Саңырауқұлақтарға қарсылық көрсететін антибиотиктер - әртүрлі саңырауқұлақ түрлерінің өсу кезінде айрықша тежейтін антибиотиктер.
3. Ісіктерге қарсылық көрсететін антибиотиктер. Кей антибиотик түрлері тек бактериялар мен саңырауқұлақтар өсуін тежеп, сонымен қатар қатерлі ісік жасушаларын көбеюі мен даму процестерін тежеуге қабілеті бар екені анықталынды. Осындай препараттар медицина саласында қолданысқа кіре бастады. [3]
2.1.1. Пенициллин тобы.
Пенициллин Penicillium зең саңырауқұлағының колониясынан алынады, сондықтан олар осы атаумен аталады. Оларды алғаш А.Флеминг Penicillium notatum-нан алды.
Микробқа қарсы әсер ету ауқымы бойынша пенициллиндерді тағы топшаларға бөледі:
1. Бензилпенициллин және оның аналогы бициллин V грам-оң коктардың сезімтал штамдарына қарсы белсенділігі жоғары, бірақ пенициллиназаның әсерінен жойылады. Staphylococcus aureus штаммдарының көпшілігіне қарсы тиімсіз.
2. Бензилпенициллинге сезімтал микроорганизмдерге қарсы белсенділігі бар пенициллиназаға төзімді пенициллиндер (метициллин, нафциллин, оксациллин, клоксациллин, диклоксациллин)
3. Ампициллин, амоксициллин, бакампинициллин және бензилпенициллинге сезімталдығы бар микроорганизмдерге қарсы әсері ауқымды, бірақ пенициллиназа түзетін алтын стафилококкқа қарсы тиімді пенициллин тобындағы басқа антибиотиктер.
4. Карбенициллин, оның инданильді аналогы және тикарциллин: Pseudomonas, Klebsiella және тағы басқа микроорганизмдерге қарсы жоғары әсерлі.
5. Әсер ету спектрі ауқымды тағы басқа пенициллиндер, соның ішінде мезлоциллин, пиперациллин Pseudomonas, Klebsiella және тағы басқа грам-теріс микроорганизмдерге қарама-қайшы әсері ауқымды.
Пенициллин генерациясына байланысты ажыратылады:
- табиғи бензилпенициллин, бициллиндер;
- жартылай синтетикалық, негізінен грам-позитивті бактерияларға және кейбір грам-теріс дикокктарға (оксациллин, клоксациллин және т.б.) әсер етеді;
- грам-позитивті және грам-теріс бактериялардың көпшілігіне (ампициллин, амоксициллин, карбенициллин және т.б.) қарсы белсенді;
- негізінен грам-теріс флораға әсер етеді (уреидопенициллиндереден-азлоциллин , мезлоциллин). [21]
Пенициллин түпнұсқалық бөтелке ішінде сақталады. Ерітінді түріндегі пенициллинді зарарсыздандыруға келмейді, себебі ол пенициллинді бұзады. Пенициллиндер үшін жақсы еріткіш ретінде дистилденген су ішіндегі натрий хлориді ерітіндісі болып табылады. Пенициллин микробтарға қарсы белсенділіктері өте белсенді. Бұл әсерге ең сезімтал аэробты және анаэробты топтардан грам-оң микробтар: стрептококктар, стафилококктар, пневмококктар, менингококктар, диплококктар, спирохеттер, сібір таяқшалары және тағы басқаларына да тұрақты. Төмен температурада көбеймейтін микроб жасушалары пенициллиннің әсерінен аз өзгереді немесе мүлдем өзгермейді. Әркелкі микробтардың пенициллинге төзімділіктері әртүрлі себептерге байланысты туындайды . Ең кең тарағандардың бірі - микробтарда белсенділігі әсерлі фермент-пенициллиназаның түзілуі. Пенициллиннің микробқа қарсы тұру процесі әртүрлі жағдайларда бірыңғай емес. Соңғы кездегі зерттеулердің белгілі бір жағдайларда пенициллин микробтардың пирожүзім мен глютамин қышқылдарын, нуклеотидтер және нуклеозидтерді қолдануына кері әсер көрсетеді деуге негіз береді. Сонымен бірге, пептидтердегі гидролиздің әлсіреуі, витаминдердің белсенділіктерінің азаюы, микробтардың зиянды әсер ететін пероксидті қосылыстардың пайда болуы мүмкін. Және де пенициллин микроб гиалуронидазасын инактивациялайтындығы анықталып, әк сияқты жасуша арасындағы затты ерітеді және микробтардың тіндерге енуіне ықпал жасайды. Пенициллин белсенділік жағдайынан анағұрлым жоғары екенін ескерсек, оны микробқа қарсы әсерімен маңыздырақ буынын организмдерде микроб үшін қолайсыз жағдайлар туындатуы және жануарлар төзімділігінің артуы деп санауға келеді. Жемшөптің аз болуы және ағзадағы протеолитикалық процестердің болмауы және өзгеруі пенициллиннің емдік тиімділігін төмендетеді. Пенициллин бұлшықетке әрі тері астына енгізгенде оңай сіңіріледі. Асқорыту жолында ол тек ішекке сіңеді өйткені тоқ ішекте сапрофиттік грам-теріс микрофлора өндіретін пенициллиназамен ыдырайды. Резорбциядан соң ол бүкіл денеге тез жайылады және көп ұзамай жойылады және несеппен нмесе өтпен сыртқа шығарылады. [4]
2.1.2. Цефалоспорин тобы
Цефалоспорин тобы қатарына табиғи және жартылай синтетикалық антибиотиктер кіреді. Химиялық құрылымы бойынша олар пенициллиндерге ұқсайды. Цефалоспориндерді микробтарға қарсы және емдік қасиеттері жайлы іздестірулер 1948 жылы, Сардиния жағалауынан ағын сулардан Serhalosporinum acremoniitis саңырауқұлақтарын шығаратын кейбір заттарда бактерияға қарсы белсенділік анықталғаннан кейін басталды. Бұл топтың антибиотиктер түрлерінің көпшілігі микробтарға қарсы әсер етудің кең ауқымына ие және грам-теріспенен грам-оң микроорганизмдерге қарсылығы жөнінде тиімді, E. coli, Proteus, шигелла, сальмонелла штаммдардың көпшілік түрлері оларға сезімталдығы бар. Осы себептен антибиотиктердегі осы екі топтың кейбір кері әсерлері ұқсас болып келеді. Цефалоспоринд әркелкі микроорганизмдер кең спектріне қарсы жоғары белсенді, сондықтан көптеген жұғатын ауруларды емдеуге қолданылып жүр. Осы топ антибиотиктерінің маңызды артықшылықтары пенициллин әсері төзімді микроорганизмдерді жоюға қарсы белсенділігінің болуы. [5]
Цефалоспорин бірнеше буындары бізге белгілі:
a) I буын цефалоспориндері :Цефалотин, Цефалексин, Цефазолин. бірқатар бактериялар үшін қарсылығы белсенді әсерлі және респираторлық, урологиялық жүйелердің әртүрлі жұқпалы ауруларын емдеу үшін, сосын операциядан соң әр түрлі асқынулар болдырмау үшін қолданылып келеді. Осы топ антибиотиктері негізінде төзімдірек әрі кері реакцияларды болдырмайды.
b) ІІ буын цефалоспориндері:Цефомандол, Цефуроксим. Олар ас қорыту жолдарындағы микроорганизмдерге қарама-қарсы улкен биологиялық белсенділікке ие, сондықтан әркелкі ішек жұқпалы ауруларын емдеу үшін қолдануға болады. Және , бұл антибиотиктерді тыныс алу және өт жолдарының жұқпалы патогенді микроорганизмдерін жою үшін қолданылады. Негізгі жанама әсерлері - аллергиялық реакцияла және асқазан-ішек жолдарының бұзылуы. [20]
c) ІІІ буын цефалоспориндері: Цефоперазон, Цефотаксим, Цефтриаксон бактериялардың көп мөлшеріне қарсы айтарлықтай әсерлі белсенділігі бар жаңа антибиотиктер. Антибиотиктердің осы тобы препараттарының артықшылығы: басқа буынның цефалоспориндеріне немесе пенициллиндерге қарағанда әсеріне сезімтал емес микроорганизмдерге қарсы белсенділікттері және олардың организмде ұзақ уақыт бойы қалу қабілеті. Бұл препараттардың басқа антибиотиктер арқылы емдеуге келмейтін қиын инфекциялар түрлерін емдеу мақсатында қолданылады. Бұл антибиотиктер тобындағы кері әсерлер ішек микрофлорасының құрамын бұзып немесе аллергиялық реакцияларды шақыруменен байланысты. [6]
2.1.3. Макролидтер және азалидтер тобының антибиотиктері.
Бұл топқа бір немесе бірнеше көмірсулардың қалдықтарымен гликозидтік байланысқан сақиналар туыстас антибиотиктер кіреді. 80-жылдары рокцитромицин, кларитромицин, азитромицин сияқты фармакодинамикалық және фармакокинетикалық қасиеттері жақсарған жартылай синтетикалық макролидті антибиотиктер жасалынды. Олар қышқыл ортада тұрақтырақ, жартылай шығарылу кезеңі ұзақ болды және организм жақсы көтерді. Макролидтер мен азалидтердің қазіргі классификациясы олардың химиялық құрылымына негізделген. 14, 15,16 мүшелі макролидтер қос байланыстардың құрамына қарай немесе оларсыз және азот атомдарысыз бөлінеді. Азалидтер лактон сақинасындағы азот атомының құрамы бойынша макролидтерден химиялық жағынан ерекшеленеді. Макролидтер - күрделі циклдік құрылымы қалыптасқан антибиотиктік заттар тобы. Бұл антибиотиктер тобынан Эритромицин, Азитромицин, Рокситромицин атап айтып кетуге болады. Макролидті антибиотиктер микроорганизмдерге әсерлі бактериостатикалық - яғни антибиотик белоктарды синтездейтін бактериялардың құрылымдарын блоктайды, нәтижесінде олар көбею және өсу қабілетін жоғалтатыны белгілі. Макролидтер көптеген бактерияларға қарсы тұрып белсендірек әсер етеді, бірақ олардың ең маңызды қасиеті организм жасушасына еніп, жасуша қабырғасы жоқ микроорганизмдерді жою қабілеті болып табылады. Мұндай бактерияларға а-типті пневмонияның, урогенитальды хламидиоздың және антибиотиктердің басқа топтарымен емдеуге болмайтын басқа да аурулардың қоздырғыштары болып табылатын хламидиоз және риккетсия жатады. Макролидтерді қолданудың басты бағыты: жасуша ішіндегі паразиттерден туындаған ауруларды емдеу, пенициллинд мен цефалоспоринге аллергиялы реакциялар көрсететін организмді емдеу. [7]
2.1.4. Тетрациклиндер тобының антибиотиктері.
Тетрациклиндер құрылысы және белсенділіктері ортақ тетрациклиндердің ауқымды әсер ететін антибиотиктердің тобы . Соңғы уақытқа дейін олар ветеринарлық медицинада маңыздырақ болды. Бұл топтағы бар препараттар тетрациклин деп аталатын конденсацияланылған төрт-циклді жүйеге негізделінген химиялық құрылысы бойынша бір-біріне ұқсас. 1948 жылдары микроорганизм культураларынан бөлініп алынған хлортетрациклин клиникаларда кеңінен қолданылған алғаш тетрациклин болды. Екі жылдай уақыт өткеннен кейін емханаға окситетрациклин, ал 1952 жылы тетрациклин енгізілген. Хлортетрациклиннің тотықсыздануымен, кейініректе биосинтез арқылы алынған болатын. Осы сериядан жаңа антибиотиктер алу үшін кейінгі зерттеулерде олар таза практикалық және өте нақты мақсатпен тетрациклиндерді химиялық модификациялау жолын ұстанды. Тетрациклиндерді алынуына қарай табиғи: окситетрациклин, тетрациклин, жартылай синтетикалық: хлортетрациклин, демеклоциклин, метациклин, доксициклин, миноциклин деп бөледі. Тетрациклиндердің фармакокинетикалық қасиеттеріне қарай олар қысқаша - тетрациклиндік, жартылай синтетикалық болып бөлінеді. Тетрациклиндер кең спектрлі әсерге ие химиялық байланысты антибиотиктер топтарының бірі. Олар грам-оң және грам-теріс бактерияларға, риккетсияға және бірнеше ауқымды вирустарға қарсылықты әсерлі көрсетеді. Ветеринарлық медицина тәжірибелерінде тетрациклиндерді кеңінен қолданады; жануарлар мен құстардың өсуін ынталандыру мақсатында мал шаруашылығында; тамақ өнеркәсіптерінде тез бұзылатын өнімдерге арналған консерванттар ретінде. Тетрациклиндер тобындағы антибиотиктердің әсері бактериостатикалық болып табылады. Тетрациклиндер қолданылуының басты бағыттарына тыныс алу және зәр шығару жолдарының жұқпалы ауруларын емдеу, сібір жарасы, туляремия, бруцеллез және тағы басқалары сияқты ауыр инфекциялармен күресу жатады. Басқа антибиотиктерге қарағанда қауіпсіздірегіне қарамастан, ұзақ уақыт қолдану тетрациклиндердің ауыр кері әсерлерге әкелуі мүмкін, мысалға,гепатит, қаңқа және тістердің зақымдануы, даму ақаулары,аллергиялық реакциялар. [1]
2.1.5. Аминогликозидтер тобынан антибиотиктер.
Аминогликозидтер-құрамына гентамицин, мономицин, стрептомицин, неомицин стрептомицин, нетилмицин, фрамицетин, паромомицин тәрізді препараттар кіретін, саңырауқұлақтарының әркелкі түрлерінен бөлініп алған антибиотиктер.Олар өз атауын агликон фрагментіне гликозидті байланыс арқылы байланысқан аминосахаридтер молекуласында болуына қарай алды. Аминогликозидтердің әсер ету ауқымы өте үлкен, тіпті туберкулез қоздырғыштарына да қоланылады . Аминогликозидтер ауру жаппай таралғанда күрделі инфекциялық жүйелерді,яғни сепсис, перитонит тәрізді инфекцияларды жою үшін қолданылады:. Жәнеде, аминогликозидтердің жаралар мен күйіктерді жергілікті зарарсыздандыру, әрі емдеу кезінде қолданылалы. Аминогликозидтерде басты кемшілік деп уыттылықты айтамыз. Осындай себеппен, аминогликозидтер тек емдеу шараларының басқа түрлері жоқ кезде қолданылады. Аминогликозидтерді бір-бірімен және басқа ото- және нефротоксикалық дәрілермен қосуға тыйым салынады. [8]
2.1.6. Левомицетин немесе хлорамфеникол тобы
Левомицетин немесе хлорамфеникол бірінші рет Streptomyces vepezielae бактерия культурасынан бөлініп алынып, 1947 жылы сипатталған. Бүгінгі күні бұл антибиотик биосинтезді түрде емес, химиялық синтездік жолмен өнеркәсіптік ауқымда өндіріліп келеді. Және осы химиялық кластың жалғыз өкілі ретінде қарастырылады. Левомицетин кең спектрлі антибиотиктер тобына жатады және көптеген бактериялар мен риккетсияларға қарсы бактериостатикалық әсер етеді. Және де, Naethorhilus, N. meningitidis және кейбір Vasteroides штамдары левомицетинге өте сезімтал, әрі ол оларға бактерицидтік түрде әсер етеді. Препарат ең маңызды грам-теріс және кейбір грам-оң бактериялардың көпшілігіне қарсы өте тиімді, спирохеталарға және үлкен вирустарға әсері жақсы, бірақ хламидиозға қарсылығы әсерлі емес. Левомицетин пенициллинге, трептомицинге және басқа химиотерапевті заттарға төзе алатын микроорганизмдерге қарсылығы өте белсенді әсер етеді. [9]
2.1.7. Басқа құрылысты антибиотиктер
Басқа құрылысты антибиотиктерге:
a) Линкозамидтер (линкомицин, клиндамицин);Линкозамидтер, соның ішінде линкомицин, клиндамицин ,организмдегі концентрацияға және микроорганизмдердің сезімталдық реакцияларына байланысты бактериостатикалылық немесе бактерицедтік қасиеттерімен ерекшеленеді. Терапиялық дозаларында бактериостатикалы түрде әсер етеді. Грам-оң микроорганизмдерге соның ішінде басқа антибиотиктерге төзімді стафилококктарға, стрептококктарға, пневмококктарға, дифтерия таяқшаларына, микоплазмаларға қарсы тиімді әсер көрсетсе, бірақ грам-теріс бактерияларменен саңырауқұлақтар, вирустарға қарсы әсері тиімсіз. [5]
b) ансамициндер (рифампицин) - молекуласында 15-20 көміртек атомынан тұратын алифаттық тізбекте екі жақты бекілген хош иісті ядросымен ерекшеленетін антибиотиктер. Рифампицинді туберкулез ауруына қарсы қолданады .. Рифампициннің күші көбіне спора түзбейтін анаэробтардың көптеген штаммдары және оның ішінде бактероидтардың, ішек таяқшаларының, протеялар ауруының қоздырғыштары, бруцеллез, трахома, орнитоз, риккетсиоздардың дамуына кері әсерін тигізеді. Рифампицин грам-оң стаффилакоктарға, стрептококктарға, грам-оң споралық таяқшаларға әсер етеді. Грам-теріс коккаларға да әсер етеді, бірақ та грам-теріс бактерияларға қарсы белсенділігі күшті емес.
c) Антрациклиндер (рубомицин, доксорубицин, карминомицин) - агликон тетрагидронафтаценекинон арқылы алмастырылатын гликозидтер;Соның ішінде доксорубицин емдеу практикасында осы қатар препараттарының ең көп таралған түрі болып есептеледі. Ол тек венаға ғана енгізіледі. Терінің астына түскен препаратының аз мөлшері жұмсақ тіндердің ауыр некрозын тудыруы мүмкін. Ине тамырдан өте дәл шығарылмаса да, препарат тамшылары тері астына түсіп, инъекция орнында жаралар тудыруы мүмкін. Көбінесе бұл препарат тамшылатып емес, ағынды түрде енгізіліп жүр, өйткені тамырлардың қабырғаларымен ұзақ байланысы олардың зақым алуына әкеліп соғады. Гемопоэзге депрессиялы түрде әсер етеді. Иммундықты басатын әсері бар. [10]
d) Полиенді антибиотиктер (нистатин, леворин) - молекулаларында конъюгацияланған қос байланыстар жүйесі бар макролидтер;Нистатин ХХ ғасырдың 40-жылдарының аяғынан бастап белгілі алғашқы антифункциональды антибиотик. Нистатиннің табиғи шығу тегі бар. Химиялық құрылымы бірақ уытты, сондықтан ол жүйелі түрде қолданылмайды. Жергілікті де ішке де қолданылады. Ауру алдын алу мақсатында басқа антибиотиктермен бірге қолдану тиімсіз. Оны саңырауқұлақтармен тікелей байланыста болған кезде ғана пайдаланған тиімді.
e) Гликопептидтер (ванкомицин). Олар бактериялық жасуша қабырғасының компоненттерінің синтезін бұзады.Ванкомицин- оқшауланған гликопептидтер тобының трициклді антибиотигі.Ол суда жақсы ериді, метанолда орташа ериді, жоғары спирттерде, ацетонда және эфирде әлсіз ериді. [9]
2.2. Антибиотиктерді алу жолдары
Антибиотик алу жолдарында мынадай басты кезеңдерді қамтып өту қажет:
a) өнеркәсіптік өндіріс үшін қажетті тиісті антибиотик өндіруші штаммдарды алу;
b) антибиотиктер биосинтезі;
c) антибиотикті оқшаулау және тазарту жұмыстары;
d) концентрация, антибиотикті тұрақтандыру және дайын өнімді алу.
Антибиотик продуценттерін іздеудегі бірінші міндет оларды табиғи көздерден оқшаулау болып табылады. Антибиотиктердегі биосинтез - әрбір түр бір немесе бірнеше әбден белгілі, қатаң спецификалық антибиотиктік заттар түзуге қабілетті болуында көрінетін организмдердегі тұқым қуалайтын қасиеті.Антибиотиктердегі тіршілік әрекеті процесі кезінде түзілу потенциалын анықтау ағзаларды өсіру жағдайларыменен байланысты. Кейбір жағдайларда организм антибиотик түзеті болса, ал, басқа жағдайларда жақсы өсетін сол организм антибиотикті затты синтездеу қабілетіне ие болмауы ықтимал. Антибиотиктердің пайда болуы организмнің белгілі бір ортада дамуымен және ерекше сыртқы жағдайларға байланысты болады. Өсіру жағдайларын өзгерту көмегімен антибиотиктің жоғары немесе төмен өнімін алуға және антибиотик мүлдем түзілмейтін жағдай жасау сияқты іс-әрекеттер қарастыруға болады. Сондай-ақ продуценттің өсіру жағдайларын өзгерту арқылы зерттелетін ағзаның бірнеше антибиотиктік заттар түзілуіне байланысты антибиотиктердің біреуінің басым биосинтезіне қол жеткізуге немесе антибиотиктердің жаңа формаларын алуға болады. Микроорганизмдердегі антибиотикалық қасиеттер көрінуінде әсер еткіш маңызды факторлар қатарында орта құрамымен оның белсенді қышқылдығын, тотығу-тотықсыздану жағдайларын, өсіру температурасымен екі және одан да көп микроорганизмдерді бірге өсіру әдістері және басқа факторлар жатады. [10]
Қазіргі заманда антибиотиктер алудың үш басты әдісі қалыптасқан: биологиялық, жартылай синтетикалы препарат алу әдісі және химиялық қосылыстарды синтездеу - табиғи антибиотиктер аналогы деуге де болады.
Биологиялық синтез арқылы алу. Антибиотикті көп мөлшерде алудың басты шарттарының бірі, сондықтан химиялық мутагенез ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz