Аристотель жан туралы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Коммерциялық емес акционерлік қоғам

«ҒҰМАРБЕК ДӘУКЕЕВ АТЫНДАҒЫ АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ»

«Әлеуметтік пәндер» кафедрасы

№ 1 С Е М Е С Т Р Л І К Ж Ұ М Ы С

«Философия» пәні

Тақырып: “Аристотель жан туралы”

Мамандығы: Автоматтандыру және басқару

Орындаған: Курбанов Бақдәулет Тобы:АУк-20-4 Тексерген: Апашов С.

«»__2021_ж.

(бағасы) (қолы)

Алматы 2021

Жоспары

Кіріспе

Бірінші Кітап: Жан Туралы Философиялық Көзқарастарға Шолу……. .

Екінші Кітап: Жан Түрлері Және Сезім Табиғаты

Үшінші Кітап: Ақыл, Ой Және Қиял. .

Қорытынды

Пайдаланылған Әдебиеттер Тізімі. .

Кіріспе

Атақты ежелгі грек ойшылы Аристотельдің "жан туралы" трактаты Үш кітаптан тұрады. Бірінші кітап негізінен Аристотельдің предшественники мен замандастарының жан дүниесінің табиғаты туралы көзқарастарды ұсынуға арналған. Екінші кітап, Шын мәнінде, Аристотельдің жанның табиғаты туралы ілімін құрайды. Мұнда ол өсімдіктер, жануарлар мен адам жанының "қабілеттерін" сипаттайды. Бұл қабілеттер бес сезім: көру, есту, жанасу, иіс, дәм. Үшінші кітап жоғары қабілеттер - қиял мен ойлау мәселелерін қарастырады.

Аристотельдің пікірінше, жан үш түрден тұрады ("қабілеттер") : өсімдік, жануар және ақылға қонымды (яғни адам) . Өсімдік жаны қарапайым әрекеттерге ғана қабілетті: тамақтану және тұқымның көбеюі. Жануарлардың жаны қозғалыс пен сезім қабілетіне ие. Ақылды жан-адам мен Құдайдың ерекшелігі, бұл оның қиял мен ойлау қабілеті.

Аристотельдің жаны туралы ұғымның мағынасын асыра бағалау қиын. Оның көзқарастары кейбір жерлерде қате болса да, ол алдымен жан туралы қазіргі заманғы барлық идеяларды жүйеге енгізуге тырысты. Оның алдында жанның табиғаты мәселесі философиядағы екінші мәселе ретінде қарастырылды. Аристотель аз ғана білімге ие болса да, ол қайтыс болғаннан кейін жүздеген жылдар өткен соң ғылым дәлелдеген кейбір ережелерді болжады. Мысалы, ол күн сәулесі бар болғандықтан ғана түс көреміз дейді.

Орта ғасырларда Аристотельдің еңбектері тек логика бойынша белгілі болды, Қайта өрлеу дәуірінде оның философияның басқа салаларына қатысты еңбектері алғаш рет аударылды.

Бірінші Кітап: Жан Туралы Философиялық Көзқарастарға Шолу

Бірінші кітап бес тараудан тұрады. Бірінші тарау-бүкіл трактатқа кіріспе. Мұнда Аристотель өз еңбегінде одан әрі талқыланатын сұрақтар қояды. "Жан туралы барлық жағынан сенімді нәрсеге қол жеткізу және, әрине, қиын" [1] -деп жазады Аристотель. Біріншіден, ол анықтау қажет - бұл қай түрі болса жақын жатуы жаны? Оның мәні немесе сапасы, мүмкін Саны? Бұл мүмкіндікте бар ма немесе Энтелехия ма(Іс-әрекеттегі мүмкіндік) ? Жан қандай бөліктерден тұрады және барлық жандар біртекті ме? Бұдан әрі бөлу қажет қабілеті мен жай-күйін жан. Аристотель бұл мәселелерді шешуге "табиғат зерттеушісі", яғни философ ретінде қарайды.

Екінші тарауда өткен философтардың жанның табиғаты туралы пікірлері зерттеледі. Аристотель Демокриттің пікірін келтіреді, ол жанды барлық жерде енетін глобулярлы атомдар түрінде от пен жылу деп санайды. Демокрит және оның ізбасары Левкипп сфералық форманы қозғалыс пен ену үшін ең қолайлы деп санайды. Демокрит бұл денені қозғалысқа келтіретін жан атомдары деп санайды. Өмір тыныс алумен аяқталады, өйткені тыныс алу кезінде денеге басқа атомдар енеді, олар жан атомдарының денеден кетуіне жол бермейді. Оның үстіне, Демокрит жан мен ақыл бірдей дейді. Пифагорлықтар да осы көзқарастарға жақын, олар жанды ауадағы шаң бөлшектері деп санайды немесе бұл шаң бөлшектерін қоздырады. Бұл жанның қозғалу және қозғалу қабілетіне қатысты. Таным мен қабылдауда жанның табиғатын көргендер жанның бір бастамадан (элементтен) немесе бірден бәрінен тұрады деп сенді. Мысалы, эмпедоклдар жанның барлық принциптерден тұратынын айтты: жер, су, от, қуаныш, махаббат, қайғы және т. б. ол мұндай нәрсені осылай тану принципіне негізделген (сондықтан бәрін білу үшін жан бәрінен тұруы керек) . Платон "тимай" диалогында да осындай пікірде. Қандай принциптер бар және олардың қаншасы, олар дене немесе жансыз немесе екі жақты сипатта болады. Демокрит жанды от, Диоген - ауа, Гиппон - су деп санайды. Критий жан-бұл қан деп санайды, ол жанға қан арқылы қабылдайтын сезімдер тән деп санайды. Сондай-ақ, көптеген адамдар жан барлық қарапайым элементтердің жиынтығы деп санайды.

Осыдан Аристотель философтар жанға үш негізгі белгіні береді деп тұжырымдайды: қозғалыс, сезім, бөлінбеу [1] .

Бірінші кітаптың үшінші тарауында Аристотель жанға тән қозғалыс қасиетін қарастырады. Мұнда Аристотель қажеттілікпен қозғалатын адамның өзі қозғалады деген ережеге қарсы шығады. Ол қозғалыстың табиғаты екі жақты және кеме мен матростарға мысал келтіреді дейді. Кеме, ол жазады, өздігінен қозғалады, ал матростар қозғалатын кемеде болғандықтан қозғалады. Мұнда Аристотель қозғалыс, кему, өсу және трансформацияны механикалық түрде азайтады. Осыған сүйене отырып, ол егер жан өздігінен қозғалса, онда ол бір немесе бірнеше немесе барлық қозғалыс түрлеріне ие болуы керек дейді. Егер жан қозғалса, онда ол орын алуы керек. Әрі қарай, жанды қозғалысқа және сыртқы күшке (табиғатқа) келтіруге болады. Егер ол жоғары қарай қозғалса, онда ол от, егер төмен болса, онда жер (өйткені мұндай қозғалыс осы элементтерге тән) . Аристотель егер шындық болса, жан денені қозғайды, ол физикалық емес, "кейбір шешімдер мен ойлар"деп санайды. Ол жанның кеңістік емес екенін айтады. Әрі қарай, ол ақылдың табиғатын қарастырады. Аристотель әлемнің жаны мен ақылын теңестіруге тырысатын Тимайды сынайды. Ақыл, Тимайдың айтуы бойынша, кеңістік мөлшері бар және шеңбер бойымен қозғалады. Аристотель: "шынында да, егер ақыл кеңістіктік шама болса, ол өзінің кез-келген бөлігін қалай ойластырар еді? Бөлшектер кеңістіктік шамалар мағынасында немесе нүктелер мағынасында, егер нүкте [кеңістіктік шаманың] бөлігі деп аталуы керек болса?" [1] . Егер ақыл қозғалыстағы шеңберге ұқсас болса, онда сол дөңгелек қозғалыс қайталанады, біз бірдей және үздіксіз ойлаймыз (өйткені шеңбердің қозғалысы үздіксіз) . Сонымен, біз жанның кеңістіктік өлшем мен шеңбер бола алмайтындығын көреміз, өйткені сезімдер мен тілектер жабық сипатқа ие емес. Білім мен сезімнің басы мен соңы бар, әйтпесе біз шексіз сезінетін және білетін едік. Жанның қозғалысы мен "аспанның айналуы" арасындағы байланыс, сондай-ақ жанның денемен байланысы түсініксіз болып қала береді.

Төртінші Тарау жанға тағы бір танымал көзқарасты үйлесімділік, қарама-қайшылықтардың үйлесімі ретінде сипаттайды. Гармония - бұл қозғалыс пен орынға тән және бір-біріне өте жақсы үйлесетін заттардың үйлесімі немесе бұл бөліктердің қатынасы. Мұнда Аристотель тағы да Эмпедоклға жүгінеді, ол жанның бөліктердің қатынасы деп санайды. Егер денеде сүйектерге қарағанда бөліктердің қатынасы әртүрлі болса, онда олардың жаны әртүрлі", - дейді Аристотель. Егер жан қоспадан өзгеше болса, онда ол неге денемен бірге жоғалады?

Бұрын айтылғандардан жанның үйлесімділік емес және цикл жасамайтыны анық. Жан қозғалысқа тән болса да, жан тек денені қозғалта алады, өйткені кеңістіктік қозғалыс (денеден бөлек) ол үшін мүмкін емес.

Қашан айтады душқа арналған гель зардап шегеді немесе оқуға немесе сочувствует, бұл дәлелі болып табылады адам жанының қозғалысын. Өйткені, адам жаннан зардап шегеді деп айту дұрысырақ. Әрі қарай, жан қартаймайды және өздігінен өлмейді. Тек физикалық дене қартайып, оның тасымалдаушысы ретінде өледі. Жан мен ақыл сияқты, ол өздігінен қартаймайды, өйткені ойлау мен эмоциялар-бұл ақыл-ой емес, ақыл-ойы бар тіршілік иесінің жағдайы. Бұл түсінікті душқа арналған гель позициясы емес, ал мүмкін емес жылжытудың өзі.

Бесінші тарауда жан туралы пікір элементтердің тіркесімі ретінде толығырақ қарастырылады. Аристотель бұл пікірді сынға алып: "айталық, жан әр нәрсенің не екенін біледі және қабылдайды. Бірақ жан қандай құрамды тұтас біледі немесе қабылдайды, мысалы: Құдай, адам, ет немесе сүйек деген не? Сондықтан, егер элементтер олардың қарым-қатынасы мен комбинациясы болмаса, олардың душта болуының ешқандай пайдасы жоқ; шынында да, әр элемент өзіне ұқсас нәрсені үйренеді, бірақ егер олар душта болмаса, сүйектерді немесе адамды ештеңе білмейді" [1] . Әрі қарай, ол барлық заттардың (тірі және жансыз) неге жаны жоқ екендігі туралы ойланады. Мұны бұрынғы философтардың ешқайсысы түсіндірмейді. Жанның бөліктері бар ма, барлық тіршілік иелерінің жаны бірдей ме? Аристотель осы және басқа да көптеген сұрақтарға трактатының екінші кітабында жауап беруге тырысады.

Екінші Кітап: Жан Түрлері Және Сезім Табиғаты

Екінші кітаптың бірінші тарауында Аристотель жанның мәні туралы айтады. "Материя - бұл мүмкіндік, - деп жазады ол, - формасы - энтелехия, және дәл екі мағынада-Білім сияқты және ойлау әрекеті сияқты . . . жан-бұл табиғи дененің өмірге ие алғашқы энтелехиясы" [1] . Басқаша айтқанда, балта табиғи емес дене ретінде жанға ие емес. Өсімдіктер, жануарлар мен адамдардың жаны бар, бірақ әртүрлі дәрежеде. Жан мен дене, көз және оның мәні (көру) сияқты, тірі тіршілік иесін құрайды. Осылайша, жан мен дене ажырамас.

Екінші тарауда өсімдіктер, жануарлар мен адам жанының айырмашылығы қарастырылады. Мұнда Аристотель келесі тарауларда қолданатын және кеңейтетін жан түрлерінің схемасы жасалады. Ол өсімдіктер жанының ерекше ерекшелігін - тамақтану қабілетін атап өтеді. Жануарлар тамақтанумен қатар, сезіммен де сипатталады және (бірақ әрқашан емес, өйткені сезімі бар, бірақ біз оны жануар деп атаймыз) қозғалыс. Осылайша, ол жан-бұл дене емес, денеге тиесілі нәрсе және тек белгілі бір денеде (табиғи және өмірге қабілетті) тұрады деп тұжырымдайды.

Үшінші тарауда Аристотель өсімдіктер мен жануарлардың қабілеттерінің арақатынасы туралы айтады: тамақтану, көбею, сезім, есту, иіс, қиял және т. б. жоғарыда айтылғандай, өсімдік қабілеті - бұл тамақтану, жануар - сезім, ал адам-рефлексия. Бұл қабілеттердің арасында неғұрлым күрделі қабілет қарапайымды қамтитын байланыс бар. Мысалы, сезімге ие болу өсімдік қабілетіне ие болуды білдіреді. Ал қарапайым қабілеттер күрделі қабілеттерден бөлек өмір сүре алады. Мысалы, күнбағыс өсімдіктердің тамақтану қабілетіне ие, бірақ сезімі жоқ, бірақ соған қарамастан өседі және көбейеді.

Төртінші тарауда өсімдіктердің тамақтану және көбею қабілеті толығырақ қарастырылады. Бұл екі қабілет бір-бірімен байланысты, өйткені тамақтану тек тамақтанатын тіршілік иесінің өмірін сақтап қана қоймайды, сонымен қатар оған ұқсас тіршілік етуге ықпал етеді. Тамақтану үшін тағамды сіңіру керек. Бұл, дейді Аристотель, барлық тірі тіршілік иелерінің жылуы есебінен болады.

Бесінші тарауда Аристотель жалпы сезімдер туралы айтады. Оны сезімдердің әсер ету механизмі алады, біз оны қалай көреміз, естиміз және иіс сеземіз. Егер ол осыған ұқсас болса, онда сезім мүшелері неге өздерін қабылдамайды? Ол біздің сезімдеріміз әрекет ету мүмкіндігі, ал олардың энтелехиясы сезім мүшелеріне әсер етеді дейді. Сонымен қатар білім: мүмкіндік күйінен (теориялық білім) ол шындыққа өтеді (білімді практикалық қолдану) . Ойлау мен сезімнің айырмашылығы-ойлау сыртқы тақырыпты қажет етпейді және адам кез-келген уақытта ойлана алады. Сезім сыртқы ортада сезілместен іс-әрекетте мүмкін емес. Сезім қандай да бір жолмен және " өту "және"өзгеріс".

Алтыншы тарау бес сезімнің әрқайсысының табиғатын жеке қарастыратын тарауларға кіріспе түрінде ұсынылған. Бұл тараудың мағынасын келесі позицияға дейін төмендетуге болады: көбінесе біз бірден бірнеше сезіммен қабылданатын сезіммен айналысамыз. Мысалы, қозғалыс көру және жанасу арқылы қабылданады, бұл шындықтың толық көрінісін береді.

Жетінші тараудың тақырыбы-көру және оның әрекет ету механизмі. Өздеріңіз білетіндей, көру пәні көрінеді. Біріншіден, ол мынаны көрсетеді: "әр түс шынымен мөлдір қозғалысқа әкелетін нәрсе, және бұл оның табиғаты. Сондықтан түстерді жарықсыз көруге болмайды, ал әр заттың кез-келген түсі жарықта көрінеді" [1] . Басқаша айтқанда, жарық жоқ - түс пен көріну жоқ. Жарықтың әсерінен мөлдір денелер де көрінеді, бірақ олардың түсі жоқ болғандықтан, біз оларды денеге қарағанда мөлдір (мысалы, су мен ауа) көреміз. Қараңғылық-бұл мүмкіндікте мөлдір. Отты жарықта да, қараңғылықта да көруге болады, өйткені ол мөлдір мөлдір етеді.

Сегізінші тарауда Аристотель дыбысты қалай естетінімізді сипаттайды. Ол дыбысты заттардың бір-біріне соғылуынан ауа қозғалысының нәтижесі ретінде сипаттайды, осылайша ол біздің құлағымызға жетеді. Дыбыс шығара алмайтын заттар бар (жүн, мата) және мүмкін (мыс, қуыс денелер) . Әрі қарай, дауыс барлық жануарлардың меншігі емес, тек кейбіреулері (соның ішінде адамдар да), өйткені барлық жануарлардың көмейі жоқ және олар жасаған барлық дыбыс маңызды емес (ақпаратты алып жүреді) .

Тоғызыншы тарау иіс сезуімен айналысады. Мұнда Аристотель дәм сияқты, иіс қышқыл, тартылған немесе тәтті болуы мүмкін екенін көрсетеді. "Кейбір заттардың иісі мен дәмі бір-біріне сәйкес келеді, ал басқаларында керісінше" [1] . Иіс сезу заты - иіс сезу және иіс сезу. Адамның иіс сезу үшін дем алуы керек, ал егер ол суда болса, ол иіс сезбейді (өйткені суда дем алу мүмкін емес) . "Иіс құрғақ, ал дәмі ылғалды болады; иіс сезу ағзасы да осындай" [1] .

Оныншы тарау дәм сезу мәселесін қарастырады. Дәмнің мәні - бұл дәм сезілетін және дәмі жоқ нәрсе. Дәмді сезіну үшін дәм ағзасы (тілі) ылғалдандырылуы керек. Дәмдік қасиеттердің түрлері қарапайым қарама - қайшылықтарға сәйкес келеді - тәтті және ащы, ал оларға жақын-майлы және тұзды.

Екінші кітаптың он бірінші тарауының тақырыбы - жанасу. Пән дәм сезу - осязаемое және неосязаемое. Аристотель Жанасу органы белгілі бір ядро ретінде, ал ет "жанасу органына өсіп келе жатқан Орта, ол арқылы көптеген сезімдер пайда болады" [1] . Енді біз бұл дұрыс емес екенін білеміз, өйткені тері, бұлшықеттер және дененің басқа тіндері жанасуға жауап бере алатын рецепторларға ие.

Он екінші тарау-бұл сезімдер туралы жоғарыда айтылғандардың бәрін қорытындылайтын қорытынды.

Үшінші Кітап: Ақыл, Ой Және Қиял

Үшінші кітапта ол басқалармен қатар қиял мен ойлау мәселесін қарастырады.

Бірінші тарау бірден бірнеше сезімнің көмегімен сезілетін заттарды кешенді қабылдау идеясын дамытады. Аристотель неге бізде бір емес, бірнеше сезім бар деп ойлайды. "Қозғалыс, шама, Сан сияқты ілеспе және жалпы қасиеттер неғұрлым айқын болуы үшін емес пе?" [1] .

Екінші тарауда ақыл - ой қарастырылады - " . . . біз айтқандай, тірі жан сезіне алатын бастама" [1] . Аристотель ақыл-ойды ажырата алатын жалғыз адам ретінде қарастырады (мысалы, ақ-ақ, ащы-ащы және олар табиғатта әр түрлі) .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.