Мультипликациялық фильмдердегі иронияны аудару
ШАРТТЫ БЕЛГІЛЕР ЖӘНЕ ҚЫСҚАРТУЛАР
Берілген дипломдық жұмыста келесі қысқартулар пайдаланылған:
т.б - тағы басқа
мы - мысалы
ТТ - түпнұсқа тілі
АТ - аударылатын тіл
ағыл. - ағылшын
жарг. - жаргон
Мазмұны
ММ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
9
1 Зерттеудің теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
12
1.1 Мультипликациялық фильмдер және оның ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ...
12
1.2 Мультипликациялық фильмдерді аудару ерекшеліктері және түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
20
1.3 Иронияны беру аударма теориясының мәселесі ретінде ... ... ... ... ... ... ... .
28
2 Мультипликациялық фильмдердегі иронияны аудару ... ... ... ... ... ... ... . ... ..
38
2.1 Монстрлар Университеті мультипликациялық фильміндегі иронияны аудару ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
38
2.2 Көліктер-2 мультипликациялық фильміндегі иронияны аудару ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
50
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
64
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
67
КІРІСПЕ
Қазіргі таңда шетелдік комедиялық мультипликациялық фильмдер күн сайын танымал болуда. Оларды балалар ғана емес, ересектер де қызыға тамашалайды. Мультипликация кино өнеркәсібінің ең қызықты және еліктіретін жанрларының бірі болып табылады. Берілген жанрдағы мультипликациялық фильмді көру кезінде біз көптеген иронияның мысалдарын жиі кездестіреміз, себебі, бұл мультипликациялық фильмнің ажырамас бөлігі болып табылады. Иронияны не үшін қолданады және оның қажеті не? деген сұрақ туындауы мүмкін. Ирония - қарама-қарсы мағынада сөздерді қолданып, мазақтау мақсатында қолданылады [1,69]. Ирония - игілікті және жасандылық идеясын сақтай отырып, адамдың қадір-қасиетін кемсітпеуге мүмкіндік береді. Иронияны қолданатын адамның ақылы алғыр, байқағыштығы, қалыптан тыс ойлау қабілеті жоғары болып келеді. Ирония ақылды, керемет, талғамды механизм болғанымен, бұл қорғаныс механизмі болып саналады. Сөйлеу мәнерінде иронияны қолдану арқылы өзге адамдарды не кемсітуге, не әзілінің нысаны етуге де болады.
Ағылшын тілінен қазақ тіліне тікелей дубляждалған мультипликациялық фильмдер - ирониялардың дубляждауда аса назар аударуды қажет ететін бөлшегі екенін тағы бір мәрте дәлелдейтін материал. Ағылшын тілінен қазақ тіліне дубляждау - қазақ кинемотографиясы мен қазақ тілінің дамуының барысына зор үлес қосқан мадақтауға тұрарлықтай іс. Ағылшын тіліндегі мультипликациялық фильмдер әлемдік рейтинг бойынша өте жоғары белестерден көрінетіні бәрімізге мәлім, ал осы фильмдердің қазақ тіліндегі дубляждарының биік шыңдардан көрінуі немесе көрінбеуі тікелей ирониялардың аудармасының сапасына тәуелді. Американдық мультипликациялық фильмдер балаларға қызық болуы сөйлеу мәнерінің ерекшелігімен түсіндіріледі, яғни көбінесе әдеби нормаға сай емес, жасырын мазаққа, келемежге ие және балалардың жадында таңба басқандай сақталатын ирониялардың болуымен сипатталады. Американдық фильмдерді қай тілге болмасын дубляждау кезінде істің ақталып, көрермен тұрғысынан жақсы қабылдануы ирониялардың аудармасының сәтті шығуымен тығыз байланысты.
Ғылымда иронияны әртүрлі сөйлеу нақышына келтіріп қолдану жайлы бір мәнді анықтылық жоқ. Осы себеп иронияны бірнеше тілдер аясында қарастыруға түрткі болды. Біздің жағдайымызда, ағылшын және қазақ тілдер аясында зерттеліп жатыр, берілген ғылыми ізденістер тілдерге қызығушылық танытып оқитын зерттеушілердің аударманың теориялық және практикалық курсында, мәдениеттануда, аударматануда, стилистикада, тіл дамыту салалары бойынша оқылатын дәрістерде, тілтануда, кинемотографияда өзге шетел фильмдерін дубляждау барысында, ирония мәселесі қозғалатын ғылыми еңбектерде, курстық, дипломдық жұмыстар немесе ғылыми жобалар жасау барысында мақсаттылықты дамыту үшін және де біршама саналы аударма тәжірибесіне қол жеткізу үшін қажет.
Біздің зерттеу жұмысының практикалық бөлімі толықтай осы иронияларды аудару тәсілдері мен ерекшеліктерін қарастыруға бағытталған. Практикалық бөлімде теориялық бөлімдегі жиналған бар мағлұмат ой елегінен сұрыпталып, теориялық білім деңгейін тәжірибе жүзінде іске асырылады десе болады. Зерттеудің барысында талданған Комиссаров В.Н. ұсынған эквиваленттілік деңгейлері, трансформация түрлері, аударма түрлері практикалық жұмыстың тірегі болады десе де болады, себебі иронияларды аудару ерекшеліктері тікелей сол эквиваленттілік деңгейлерін, аударма түрлерін анықтаумен байланысты.
Зерттеу нысаны - стилистикалық тәсілдің бірі ирония.
Зерттеу пәні - Monsters University, Cars 2, Монстрлар Университеті, Көліктер-2 мультипликациялық фильмдердегі иронияны ағылшын тілінен қазақ тіліне аудару ерекшеліктері.
Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Мультипликациялық фильмдердегі иронияны ағылшын тілінен қазақ тіліне аудару ерекшеліктерін анықтау. Берілген мақсат бірқатар жеке міндеттердің орындалуын талап етеді:
oo Мультипликациялық фильмдер және оның ерекшеліктерін анықтау;
oo Мультипликациялық фильмдерді аудару ерекшеліктерін және түрлерін анықтау;
oo Иронияны беру аударма теориясының мәселесі ретінде иронияны аудару тәсілдерін, ерекшеліктерін анықтау;
oo Monsters University, Cars 2 мультипликациялық фильмдеріндегі ирониялардың ағылшын тілінен қазақ тіліне аудармасын талдау.
Зерттеу жұмысының өзектілігі - ағылшын тіліндегі мультипликациялық фильмдердегі иронияны бірден түп нұсқадан қазақ тіліне аудару сапасының төмендігінен қазақша дубляждалған фильмдерге деген қызығушылықтың жоқтығы немесе төмендігі мәселесінің қозғалуы.
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы - Монстрлар Университеті, Көліктер-2 мультипликациялық фильмдеріндегі иронияны ағылшын тілінен қазақ тіліне аудару ерекшеліктерінің осы күнге дейін әлі мүлдем зерттелмегендігі.
Зерттеудің әдіс-тәсілдері. Жұмыста логикалық, салыстырмалы және компоненттік сараптау әдістері, мәліметті эмпирикалық тәсілмен жинақтау әдіс-тәсілдері қолданылған.
Зерттеу жұмысының теориялық және практикалық маңыздылығы.
Зерттеудің нәтижелері мен қорытындылары салыстырмалы лингвистикада, мәдениеттану, мәдениетаралық қарым-қатынаста, аударма ісінің теориясы және практикасында белгілі бір шешімге келіп, ирония ұғымы жайлы теориялық негіздерді тереңдете зерттеу жұмыстарында барынша үлесін қосты. Сонымен қатар, зерттеудің нәтижелері мен қорытындылары ағылшын тілінде ирониялардың тек қана жалпы сипаттамасын емес, сонымен қатар ерекшеліктерін де анықтауға мүмкіндік береді.
Зерттеу нәтижелері мен тұжырымдамалары аударматануда, стилистикада, тіл дамыту салалары бойынша оқылатын дәрістерде, тілтануда, кинемотографияда өзге шетел фильмдерін дубляждау барысында, ирония мәселесі қозғалатын ғылыми еңбектерде, Аударма ісі теориясы мен практикасы пәндері бойынша дәріс оқуға, курстық, дипломдық жұмыстар немесе ғылыми жобалар жасау барысында қолдануға болады.
Зерттеу жұмысының дереккөздері. Жұмыстың негізгі дереккөзі ретінде қазақ кинемотографиясының қол жеткізген үлкен жетістігі болған Monsters University, Cars 2 мультипликациялық фильмдерінің қазақ тіліне дубляждалған нұсқасы мен түпнұсқасы алынған.
Зерттеудің теориялық - әдіснамалық негіздері. Шетелдік тіл танушы ғалымдар Матасов Р.А., Швейцер А.Д., Комиссаров В.Н., Казакова Т.А., Штемпель В.Д., Козинцев А.Г. еңбектері жұмыстың теориялық бөлімінің әдіснамалық негіздеріне алынды.
Зерттеу жұмысы барысында иронияны аударудың Казакова Т.А. жіктеген ережелерінен өзге Комиссаров В.Н. трансформациялары ашылды. Ирония - тілдің жаңаруы мен дамуының айқын көрінісі болғандықтан әрдайым өзгеріске ұшырап, әрқашан жаңа қырынан ашуға мүмкіндік береді.
Ирония ұғымы тек тілдер аясында емес, елдер мәдениеті тарапынан және де тіпті адамның психологиялық жағынан да қарастырылған зерттеу нысаны болып келетініне зерттеу нәтижелері арқылы көз жеткізуге болады. Иронияның психологиямен тығыз байланысын екі қысқа да нұсқа оймен келтірген: 1) Ирония - бұл күйзеліс ахуалының өзгертілген белгісі; 2) Ирония қорқынышты, жамандықты, төзімсіздікті, қарама-қарсыға айналдырады. Тұжырымды теріске шығара алмаймыз, себебі шынымен де ирония - адамның сезімдерін тура жеткізу мақсатында сөздермен ойнау нәтижесінде туындаған.
Зерттеу қорытындысы ретінде қол жеткізілетін келесідей нәтижелерді атап өте аламыз:
1)Теориялық еңбектерге сүйене отырып, ирониялардың қай трансформацияларға сүйеніп аударылғаны ажыратылады;
2)Аударманың қандай тәсілдері қолданылғандығы анықталады;
3)Ирониялардың ағылшын тілінен қазақ тіліне аудару кезіндегі эквиваленттілік деңгейлеріне де назар аударылады;
4)Мультипликациялық фильмдердегі иронияларды ағылшын тілінен қазақ тіліне аудару кезінде аудиовизуалды құрауышқа назар аударылады;
5)Аударма дұрыстығы немесе бұрыстығына көз жеткізіледі Бұрыс деп саналған аударма орнына өз тарапынан орынды аударма ұсынылады;
6)Иронияларды аудару кезінде қолданылған аударма тәсілдерінің, эквиваленттілік деңгейінің есебі диаграмма түрінде беріледі.
Берілген жұмыс кіріспе, екі бөлімнен, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 Зерттеудің теориялық негіздері
1.1 Мультипликациялық фильмдер және оның ерекшеліктері
Мультипликация кино өнеркәсібінің ең қызықты және еліктіретін жанрларының бірі болып табылады. Мультипликация - бұл көркем фильмдер сияқты көптеген өнер түрлерін біріктіретін кино өнеркәсібінің жинақтамалы түрі. Мультипликацияны анимация деп атайтыны да кездейсоқ емес. Латын тілінен multiplicatio көбею, өсу, үлкею деп аударылып, мультфильмдердің өндіру технологиясын толық көрсетеді. Осылайша графикалық мультипликацияда кадрлық түсірілімді бастамас бұрын бір кейіпкердің бірнеше ондаған суреттерін жасау қажет. Мультипликация көптеген суреттер дегенді білдіреді. Ал анимация латын тілінен аударғанда кадрлап кино түсіру әдісімен жүзеге асырылатын кейіпкерлердің жандануын білдіреді.
Анимацияның кез келген басқа өнер түрі сияқты өз тарихы бар. Алғаш рет анимация негізінде жатқан көзбен қабылдау селқостық принципі 1828 жылы француз Пауль Рогетпен (Paul Roget) көрсетілді. Көрсету объектісі диск болды. Яғни оның бір жағында құс бейнесі, ал екіншісінде - торлар болған. Дискті айналдыру уақытында, көрермендердің алдына тордағы құстың елесі көрінген.
Фильмдермен салыстырғанда (актерлердің қатысуымен құрылған) анимацияда артықшылықтар мен кемшіліктер бар. Анимацияда нақты өмірде бола алмайтын әрекеттер мен эффекттер болуы мүмкін. Кейіпкерлері ауамен жүреді, оларды кесектерге бөліп тастағаннан кейін өздерін қайта құрайды және өз еріктерімен өзгереді. Құм өздігінен көбейеді және құмды сарай тұрғызады, қаламдар өздері жазады, кірпіштерден үй өседі. Сондықтан, фантастикада нақты актерлерге қарағанда көбінесе анимация пайдаланылады.
Тарихтан бұрынғы замандарда бұл бағыттағы бірінші түрткі жанып тұрған алау болды. Яғни оның үнемі өзгеріп тұратын көлеңкесі. Одан әрі суреттен қозғалыс елесін алуға ұмтылу қытайдың көлеңке театрын құруға әкелді. Суреттер көлеңкесі жарықтандырылған жазықтықта қозғала бастаған кезде өмір сүру де басталды. Мультипликацияның болашақ өнерінің негізгі элементтердің бірі қаланды.
Суретшілер өз шығармаларында өмірдің шынайы қозғалысын беру мүмкіндігі туралы армандаған. Адамзаттың суретте өмір мен табиғаттағы байқалатын қозғалысты түсіріп алуға талпынысын, көне замандағы ескерткіштерден табамыз [2]. Біз оны ертедегі суретші тастарда әр түрлі жануарлар мен адамдарды немесе ағаш пен сүйектегі оюларды суреттегенін көреміз.
Мәселен, еліміздің солтүстік ұлыстарының ертедегі суреттерінде біз көп аяқты болып суреттелген, оның жүгіру жылдамдығын көрсететін жүгіретін бұғыны көреміз; Сондай-ақ сегіз аяқты және сегіз қолды билейтін аңшыны көреміз. Яғни сол арқылы әр түрлі бидің қозғалыс сәттері берілген. Осындай суреттерді біз Оңтүстік Африка, Солтүстік және Оңтүстік Американың үнділіктерінде және басқа да көптеген халықтардан табамыз. Адам өмірді бақылаған, өмірдегі қозғалысты көрген және бұл қозғалысты өз суреттерінде қолжетімді құралдармен түсіруге тырысқан.
Мультипликацияның пайда болу тамыры стробоскоппен де байланысты. Бельгияның өнертапқышы Жозеф Плато 1832 жылы оптикалық ойыншықты ойлап тапты. Бұл құрылғының принципі қарапайым болды. Шеңбер шетіне циклды сурет койылған. Мысалы, жүгіріп тұрған жылқыны бірнеше рет әр түрлі қозғалыс сатыларында бейнелеген. Шеңбердің айналу кезінде сурет тұтасатын және объектінің қозғалыстағы елесі туындайтын.
Мультипликациядағы алғашқы қадамдар Люмьер ағайындылардың кинематографияны ойлап тапқанға дейін жасалды [3]. Қозғалыстарды суретке түсіріп алу талпыныстары алғашқы дәуірлерде басталып, антикалық кезеңдерде өз жалғасын тапты. XIX ғасырдың бірінші жартысында қарапайым мультипликацияның пайда болуына әкеп соқты. Бельгиялық физик Жозеф Плато, австриялық профессор-геометр Симон фон Штампфер және басқа да ғалымдар мен өнертапқыштар қозғалатын кескіндерді экранында ойнату үшін айналмалы диск немесе суреттері бар таспаны, айналар мен жарық көзі (шам) - фенакистископ және стробоскопты қолданды. Бұл технологияның суретпен үйлесе отырып одан әрі дамуы киноаппаратты табуға әкелді. Және өз кезегінде, ағайынды Люмьер үшін кинематографияны табуға технологиялық негізін туғызды.
1914 жылы Уинзор Маккей тарихта тұңғыш мультфильм батыры, жарқын жеке қасиеттерге ие динозавр Гертиді жасайды [4]. Сонымен бір мезгілде, фильм үшін жасалған көптеген суреттер, кинематографиялық өндірістің жаңа технологиясын ойлап табуды талап етті. Алғаш рет суретші-аниматор мен суретші-фоншы арасындағы еңбектің бөлінуіне әкелді. Маккей динозавр қозғалысының фазаларын салған кезде, оның жалданған студенті үлгіден әрбір параққа таулар, көлдер және ағаштардың контурларын көшіріп отырған. Сөйтіп, киноматографиялық мультипликацияның бастапқы тәсілі толық мультипликация болды деп санауға болады.
Әрине, мультипликация кинематографияның бір бөлігіне айналды. Жанрлардың бірі ретінде онда берік орынды иеленді. Мультфильмдерді дайындау үшін жеке кадрлап түсіруге жарамды кино түсіретін аппараттар қолданылды. Салынған мультипликацияны құру үшін мультстаноктар жасалынған болатын. Мұндай аппараттар мультипликацияны орындау үшін арнайы шығарылып отырған. Тік орнатпасымен және ыңғайлы болу үшін арнайы күнтартқышымен ерекшеленеді. Кәсіби мультстанкілердің құрылысы жекелеген жеткізгіштерде көп қабатты бейнені құруға мүмкіндік берген және жарықтандыру жабдықтарын қамтыған. Қазіргі уақытта салынған мультипликация үшін компьютер немесе сандық фотоаппараты бар мультстанок пайдаланылады.
Анимацияның одан әрі серпінді дамуына бұрын түсірілген фильмдер ғана емес, кинематографиялық технологиялардың дамуы да ықпал етті. Осы саладағы ең маңызды жетістік Рауль Баррдың жаналық ашуы болды. Тесілген целлулоид штифттер көмегімен суреті бар парақты бекітуге мүмкіндік берген.
Анимация әлемінде нағыз революция жасаған Уолт Дисней (1901-1966), американдық режиссер, суретші, продюсер. Диснейді мультипликацияның әкесі деп санауға болады. Оның шығармашылығы жеке баяндауға лайықты, өйткені, ол Оскарды 26 рет алған.
1923 жылы ол Алиса мультипликациялар елінде сериясын шығарады. 1928 жылы кейіпкері Микки Маус болған Кеме Вилли атты дыбыстық мультипликациялық фильм шығады. Кейінірек барлық әлем балаларының сүйіспеншілігіне ие болған Дональд Дак пайда болды. Дисней студиясы өз жұмыстары үшін 12 Оскар алды.
Эмиль Рейно анимациялық киноның әкесі болып саналады [5]. Ол праксиноскоп деген аппаратты құрған. Ол айналғыш барабан, айналар және шам жүйесінен тұрды. 1892 жылы Рейно оптикалық театр атты өзіндік аттракционды іске қосты. Ол жерде көрермендерге ұзақтығы 15-20 минут болатын күлкілі сюжеттерді көрметкен. 28 қазан халықаралық анимация күні болып табылады (ағылш. International Animation Day).
Оның Кабина айналасында ("Аutor d'une cabinе", 1894) лентасын француздық кино тарихшысы Жорж Садуль анимациялық кино дамуындағы шешуші сәт деп атады. Онда нағыз әзіл, сюжет элементтері бар. Лентада 12 минут аралығындағы көрсетілімге есептелген 500-ге жуық суреттер болды.
Эмиль Рейно техника өнертапқышы ғана емес, бірақ ең алдымен қарапайым мультипликацияның негіздерін құраушы. Кинематографияның пайда болуына дейін суреттердің жандануының негізгі әдісін тауып алған. Францияда атауы image par image. Яғни бейне артынан бейне, сурет артынан сурет, қазіргі таңда кинематографияда кең әзірленген сурет салынғын фильмнің өнері.
Бір қызығы, сол кездің өзінде Эмиль Рейно өз кейіпкерлерінің қозғалыс суреттерінің декорациялардан бөліну тәсілін тапты. Оның пантомимдері үшін суреттердің жасалуы айқын желатинді пластикаларда жүргізілген. Әр жоғарғы және төменгі жағында екі тесік болды. Бұл Эмиль Рейноға заманауи мультипликациядағындай суреттердің орналасқан жерін дәл түзетуге мүмкіндік берді.
Эмиль Коль - тағы бір жарқын режиссер және суретші, өз қызметін актерлік қойылымдардан бастаған. 1908 жылы ол алғашқы мультипликациялық фильмдерді құрды. Олар тек қозғалыстағы сурет салынған комикстерге ұқсайтын. Эмиль Коль оларды жандандыру үшін мыңдаған суреттер салған. Ол шынайылыққа қол жеткізуге тырысты. Ол үшін ол шын заттарды көшіріп, тіпті фотосуреттерді пайдаланған. Оның мұрасын қазіргі мультипликаторлар бағалы деп санайды.
Гомонның танымал француз кинофабрикасы Кольді жұмыс басында сценарий жазушы, содан кейін әзіл және сатиралық мультипликациялық фильмдердің суретші - авторы ретінде тартты [6]. 1908-1913 жылдар аралығында Коль бірнеше кинофабрикалар үшін қысқа сурет салынған фильмдер жасады. Оның жанданған суреттерінің көрермендерге арналған бірінші көрсетілімі 1908 жыдлың 17 тамызында Парижде Жимназ театрының экранында өтті.
1908 жылы Эмиль Коль өзінің алғашқы анимациялық фильмі Фантасмагория немесе фантошаның сұмдық түсі ("Fantasmagorie") көрсетті. Ол фантоша деп атаған сурет салынған фигураларды өмірге жандандырды (француз тілінен fantochе, ол, өз кезегінде, итальян тілінде fantoccio - қуыршақ, марионетка).
Эмил Кольдің сурет салынған мультипликацияда бірінші тұрақты кейіпкері - фантастикалық, гротескты батыр Фантош. Оның қадір-қасиеті сол кездің өзінде ол суреттің қарапайымдылығына қарамастан, өзінің белгілі бір өзгешелігімен ерекшеленгендігінде.
Мультипликацияда Эмиль Коль өзінің сурет стилін құрды. Онда графиканың қарапайымдылығы үстем болды. Әрқашан онда карикатура сезімі болды. Бұл оған әр түрлі суреттер жасауға мүмкіндік берді. Оның суреттерінің сызықтары ғажап өзгеретін, экранда суретшінің қиялынан пайда болатын әр түрлі нәрселердің шығуына себепкер болатын. Осындай енгізілген жаңалықтарға оған анимация міндетті. Актерлік фильмнің сурет салынған және қуыршақтық фильмдермен бірігуі ("Испан айының жылтырауы" "Сlaire de Cartier espagnol", 1909).
Графикалық мультипликацияда қозғалатын кейіпкерлерді құрудың әжептеуір көптеген жолдары бар. Есте сақталатын кейіпкерлерді құру үшін, аниматорлар, әдетте әр түрлі материалдарды пайдалана алады. Мысалға ермексаз, қуыршақтардың жалпақ сұлбасын, тіпті ашық хаттар мен суреттерді қолдана алады. Силуэттік түсірілім ойынға ұқсас. Қалың қағазға суреттелген кейіпкерді кесіп алады. Бұған қоса оның басы, денесі, аяқ-қолдары бөлек кесіледі. Содан кейін декорация аясында қағаз бетіне суреттелген қиындылардан адам жасалынады. Мультипликатор біртіндеп, қозғалыс кезеңін есептеп, кейіпкердің аяқ-қолдарын және басын жылжытады. Әрбір қозғалыс кезеңі суретке түсіріледі. Содан кейін барлық кадрлар арнайы компьютерлік бағдарламаның көмегімен жөнделеді. Міне, біздің кейіпкер жандана бастап, жүгіреді, секіреді, сөйлейді, күледі және сценарийге сәйкес басқа да сезімдерін білдіре бастайды. Бірақ әлі дыбыс білінбейді. Мультипликациялық кейіпкерді дыбыстайтын актер оған өз дауысын береді.
Графикалық мультипликацияда бір кинокадр жазық қуыршақтарға негізделген салынған объектілердің суреті болып табылады. Жекеленген заттардың немесе кейіпкерлердің қозғалыс фазалары мөлдір жұқа қабықшаның парақтарында салынады. Содан кейін суреттің фоны немесе кейіпкерлердің тіршілік ету ортасынан жоғары орналасқан шыныға салынады. Көлемді мультипликацияда кадр көлемді, жарты көлемді және жазық қуыршақ-актерлердің суреті болып табылады.
Компьютерлік мультипликация - бұл ересектер мен балаларға арналған мультипликациялық фильмдерді құрудың мүлдем басқа технологиясы. Тиісінше компьютерлік мультипликацияның мүмкіндіктері едәуір кеңірек, ал сапасы жоғары. Қазіргі заманғы компьютерлік мультипликацияның ең танымал түрлері flash және 3D болып табылады. Мультфильмнің кейіпкерлерінің жандануы компьютерлік бағдарламалардың көмегімен қозғалысты басып алу motion capture тәсілі арқылы жиі жүреді. Оның мәні мынада: болашақ мультипликациялық кейіпкердің барлық қозғалысын адам орындайды, яғни секіреді, отырып тұрады, жүгіреді. Әрекеттер болашақ мультфильмнің сюжетіне байланысты әр түрлі болуы мүмкін. Содан кейін компьютерлік модельдеу көмегімен қозғалыс жасаған әртіс қызықты кейіпкерге айналады. Қозғалысты басып алу танымал Маша мен Аю мультсериалын құру кезінде пайдаланылған.
Құмды мультипликация, құмды анимация, сусымалы анимация немесе ұнтақ техникасы (ағыл. Sand animation, Powder animation) - бейнелеу өнерінің бағыты, сондай-ақ мультипликациялық сюжеттер құру технологиясы. Әдіс мультипликациялық фильмдерді жасауға ғана емес, сонымен қатар тірі көрермендер залы үшін шоу-нөмірлер жасауға мүмкіндік береді. Ең бастысы, құмды анимация және графиканың басқа бағыттардан ерекшелігі ұқсас материалды қолдануы. Мысалы, түрлі-түсті құм суреттер - бұл суреттерді жағуға арналған жарқырайтын беті. Сондықтан нақты сусымалы субстанцияны, жұмыс құралдарын таңдау түбегейлі емес. Дәл жарық бейнесі болған кезде, сурет қажетті кереғарлық және мәнерлілікті алады, жанданады. Жарықтандырудың біртүсті және көптүсті нұсқасы қолданылады.
Жарқырайтын беттің үстінде сусымалы материалдармен жұмыс жасау арқылы алынған сурет жоғары драмалық мәнерлілікке ие болады. Тіпті бөлшектердің тым аз болғанының өзінде жылдам ойнайды және оңай өзгереді. Бұл ретте тәсілдері мол және құммен жұмыс істеп үйренген суретші әр түрлі эффекттерге қол жеткізуге және жұмысты мұқият нақтылауға қабілетті.
Төменнен жоғары бағытталған жарық шығаратын бетке құмның жұқа қабаттары (немесе соған ұқсас сусымалы материал) түсіріледі. Жоғары бекітілген камера, алынған суретті немесе оның бүкіл құрылу процесін жазып алады. Осылайша, тірі зал үшін мультипликациялық фильм мен шоуды құрудың ерекше техникалық айырмашылығы жоқ. Соңғы жағдайда жұртшылық үшін үлкен экранда онлайн көрсетілім жүреді.
Құмды мультипликацияны тапқан адам канадалық-американдық режиссер-мультипликатор Кэролин Лиф деп санау керек. 1969 жылы ол өзінің көпшілікке Құм немесе Питер мен Қасқыр құм сюжетін таныстырды.
Ермексазды мультипликация -- мультипликацияның бір түрі. Claymation термині Орегон штатында Уил Винтонның қауымдастығымен патенттелген. Фильмдер кадрлар арасындағы аралықтарда ермексазды объектілердің кадрлы түсіру жолымен модификациямен жасалады [7].
Ермексазды мультипликация жанрында жұмыс істегендер - Александр Татарский, Гарри Бардин, Ник Парк, Иржи Барта ("Голем", 2006). Ермексазды анимация тарихында улкен рөлді Aardman Animations студиясы ойнады.
Ермексазды мультипликацияда бірнеше техникалар бар:
:: ауыстырма: композиция кейіпкерлер мен декорациялардың бірнеше қабаттарынан тұрады. Бір бірінің үстіне қойылған бірнеше әйнектерде орналасады. Камера әйнектердің үстінен тігінен орналасады. Мультипликацияның осы түрі үшін кейіпкерлер мен декорациялар арнайы жазық болып жасалады. Қазіргі уақытта қабаттар жеке алынады және компьютерлік монтаждау кезінде біріктіріледі. Мультипликацияның бұл түрі кейіпкерлерді анимациялау ыңғайлы болу үшін пайдаланылады. Бұл техникада Былтырғы жылғы қар түсті атты мультипликациялық фильм түсірілді.
# көлемдік мультипликация: классикалық ермексазды мультипликация, қуыршақ мультипликация қағидаты бойынша ұқсас - көлемді, шын кейіпкерлер көлемді декорацияларда орналасады. Осы техникада жұмыс жасау әлдеқайда қиын, өйткені кейіпкерлерді тиесілі кеңістікте анимациялауға тура келеді; кейде қосымша тіректер мен аспаларды пайдалана отырып, оларды декорацияларға арнайы нығайту кажет.
# аралас мультипликация: кейіпкерлер жеке-жеке анимацияланады және көк экранда түсіріледі. Содан кейін түсірілген жеке ермексаз декорацияларына төселеді. Ермексазды мультипликацияның осы түрінде жұмыстың негізгі көлемі жұмысты ермексазбен жұмыс істеуге емес, компьютермен жұмыс жасауға кетеді.
Сурет салынған мультипликация - екі өлшемді суреттерден сәл өзгеше, кадрлық түсіруге негізделген мультипликацияның технологиясы. XIX ғ соңында - XX ғасырлардың басында пайда болды.
Бастапқыда, әрбір кадр жеке және толықтай салынған. Бұл өте көп жұмысты талап ететін және тіпті көптеген суретшілер ұжымының әжептеуір уақытын алатын. Содан соң бір-біріне қойылатын, әйнектей пленкаларда объекттерді салудың қабаттау техникасы ойлап табылған. Бір қабатта артқы фонды орналастыруға болады. Екіншісінде, кейіпкерлердің қозғалмайтын дене бөліктерін, үшіншісінде, қозғалатын бөліктерді орналастыруға болады. Бұл еңбек сыйымдылығын айтарлықтай азайтты. Себебі, әрбір кадрды жаңадан салу керек емес еді. Алғаш рет қабатты техниканы Уолт Дисней қолданды.
Сурет салынған мультипликацияның лайықтылығы - оның техникалық қарапайымдылығы болып табылады. Сондықтан алғашқы мультипликациялық фильмдер сурет салынған болды. Кинематография болмай тұрып пайда болған. Эмиль Рейно 20 шілде 1877 жылғы көрсетті, ал 30 тамызда өз аппаратын праксиноскопты патенттеді [8].
Сондай-ақ, салынған мультипликация мультипликаторлардың еңбекті бөлуіне оңай түседі. Оның ең типтік өкілі Уолт Диснейдің мультипликациясы. Оны пайдаланғанда шынайылықтың кез келген дәрежесіне қол жеткізуге болады.
Дегенмен, толыққанды 24-фазалық мультфильмді дайындау өте ұзақ және жұмысты көп талап ететін үрдіс болып табылады. Сондықтан да соғыстан кейінгі кезеңде, редукцияланған деп аталатын мультипликация дамуын алды. Тұрақты кадрлар және секундына 4 кадрға дейін оңайлатылған фазаны пайдаланып отырған. 1900-1907 жылдары американдық Джеймс Стюарт Блэктон қысқаша мультипликациялық фильмдер түсірген [9]. Олар: Таңғалған сурет, Күлкілі тұлғалардың күлкілі фазасы, Елестер мен қонақ үй және басқалар.
Анимацияда жарқын құбылыс режиссерлердің дәстүрлі қолдық техникамен орындалған жұмысы болды. Швейцариялық режиссер Жорж Швицгебелдің акрилді бояуды шыныға жағуы және Митчеллдің шынайы камерасын пайдалануы. Жапон режиссері Кунио Като, өзінің фильмдерін мылқау кино стиліндегі титр жолымен алып жүруі. Қытай режиссер Тэ Вэйдің Гохуаның акварельді кескіндемесі дәстүрлі мектеп стиліндегі жұмысы.
Әдебиетте фильм тілінің семиотикасы бойынша мультипликациялық фильмдерге аса көңіл бөлінбейді. Бұл бір жағынан кино өнерінің жалпы жүйесінде мультипликациялық фильмінің перифериялық жағдайымен түсіндіріледі. Мұндай жағдай, әрине, ешқандай заңдылықты және міндетті атқармайды және мәдениеттің басқа кезеңінде оңай өзгере алады. Телевидениенің дамуы толық метражды емес таспалардың мәнін арттыра, атап айтқанда, мультипликациялық фильмдердің қоғамдық мәртебесін арттыру үшін техникалық жағдайлар құрады. Мультипликацияның одан әрі дамуының елеулі талабы оның тілінің ерекшелігін және мультипликациялық фильм фотографиялық кинематографтың түрі болып табылмайды деген фактіні ұғыну болып табылады. Және өзінің көркем тілімен негізінен көркем және деректі киноматографияның тіліне карсыласа алатын әбден дербес өнерді білдіреді.
Материалдың қасиеті ешқашан өнерге қайтпас шектеулер қоймайды, алайда, оның тілінің табиғатына әсер етеді. Өнер тарихымен таныс адам үлкен суретшінің қолында бастапқы көркем тіл қалай өзгеретінін болжауға кіріспейді. Бұл кейбір оның негізгі қасиеттерін тырысып анықтауға кедергі жасамайды.
Мультипликация тілінің бастапқы қасиеті мынада: ол белгілер жүйесіне сүйеніп іс қылады көрерменнің алдында экранда пайда болатын зат суретті білдіреді. Сонымен бірге, егер қозғалысты фотосуреттің иллюзиондылығы екі есе көбейтсе, онда ол салынған кадрдың шарттылығын екі есе көбейтеді. Мультипликациялық фильм, әдетте, суретке анық көрсетілген тілдің ерекшелігімен келемеж суретке, балалар суретіне, фрескаға бағдарланады. Суреттің көркемдік табиғатын елеулі қылып сақтау ұмтылысы керісінше, кейбір таспаларда астын сызу байқалады, балалар суретінің түрі ғана еліктейтін емес, бірақ үздіктілік те енгізіледі: бір жылжымайтын кадрдың екіншісіне ауысуы жылтылдауды еліктейтін көрермендер алдында парақ, қағаздармен секіру көмегімен жасалады. Суреттің ерекшелігі барлық салынған таспаларда белгіленеді. Бұл тұрғыда ерекше қызығушылықты Шыны арфа ертегісі ұсынады. Онда бүкіл салынған сюжет әлемдік кескіндеменің әйгілі бейнелерінде салынған. Ізденіп табудың қорқынышты әлемі және таспаның басындағы құлдық Сальвадор Далидің тізбекпен қозғалатын бейнелерінің суреттерінен, Босха және басқа да суретшілердің суреттерінен ашып көрсетілген. Әр адамда ондағы жасырын кейіпкерді Ренессанс шеберлерінің суреттерінен ашады. Көрсетілген үрдіс мультипликациялық фильм үшін қуыршақ пайдалану тәжірибесімен расталады. Қуыршақтарды экранға көшіру елеулі түрде оның табиғатын қуыршақ театрының семиотикасына қатысты жылжытады. Қуыршақ театрында қуыршақтық бейтарап фонды құрады, онда қуыршақ және адамның ұқсастығы алға шығады. Киноматографта қуыршақ тірі актерді алмастырады. Бірінші қатарға оның қуыршақтығы қойылады. Мультипликация тілінің мұндай табиғаты кинематографтың бұл түрін тек ғана иронияның әртүрлі реңктерін беру және ойын мәтінін жасау үшін бейімделген қылады. Салынған және қуыршақ лентасында ең үлкен жетістіктерді күткен ересектерге арналған ертегі сол жанрлардың бірі болғаны кездейсоқтық емес.
Мультипликациялық кино балалар жасындағы көрерменге бекітілген деп қалыптасқан ой, сол сияқты Андерсеннің ертегілерін балаларға арналған кітаптар, ал Шварцтың театры балалар театры деп есептеген ой қате болып табылады. Мультипликациялық фильмнің табиғаты мен тіл ерекшелігін түсінбейтін адамдардың фотографиялық киноның тілдік нормасын реалистік және елеулі түсініспеушілікке негізделген ретінде оны бағындыру талпынысы оң нәтижелерге әкелуі мүмкін емес. Кез-келген өнердің тілі өзімен өзі бағаланбайды. Драманың тілі опера және балет тіліне қарағанда жақсы деп айтуға мүмкін емес. Сол немесе басқа дәуірдің осы мәдениеттің құндылықтарының иерархиясында өнердің алатын орнына әсер ететін олардың әрқайсысының өзіндік ерекшелігі бар. Алайда, бұл орын жылжымалы, оның тілінің сипаттамалары да сияқты жалпы мәдени контекстіде әр өнердің жағдайы өзгерістерге тап болғыш. Ал ирониялық баяндау үшін Байронның Дон Жуаны, Руслан және Людмила, Евгений Онегин және Пушкиннің Коломнадағы үйшігі, Гофман ертегілері, Стравинскийдің операсы және тағы басқалар сияқты елеулі әлемдік өнер ескерткіштері құрылған болатын.
Мультипликацияның одан кейінгі жолы дербес өнер ретінде бекітуге оның тілінің ерекшеліктерін өшіруінде емес, ұғынуында және дамуында жатыр. Осындай жолдардың бірі, 20-шы ғасырдағы көркем ойлауға ұйқас. бір көркем тілде әр түрлі типтегі көркем тілді біріктіру және әртүрлі шарттылық шаралары болуы мүмкін. Мысалы, біз Е. Тугановтың Қанды Джон фильмінде ол жүзіп келе жатқан үш өлшемді қуыршақ қарақшылық кеменің екі өлшемді ескі географиялық картамен бірігуін көргенде, біз ерекше ирониялық әсер тудыратын күрт қос сезімді экрандық образдың танбалылық шиеленісін сезінеміз.
Бәлкім, одан да көп күрт қиысулар болуы мүмкін. Елеулі көркем мүмкіндіктер фотографиялық және мультипликациялық әлемнің қиюласуында жасырынып жатады, алайда, әрбірі өз ерекшелігінде алға шыға алатындай шартпен. Әртүрлі көркем тілдерді жұптастыру ирониялық баяндаудың мағыналы гаммасын жеңіл әзіл-сықықтықтан мұңды, қайғылы немесе тіпті мелодрамалық иронияға дейін кеңейтуге мүмкіндік береді.
Айтылғандардың бәрі мультипликациялық киноның мүмкіндіктерін бір ғана ирониялық баяндаумен шектемейді. Қазіргі заманғы өнер оның әртүрлі мәтіндермен мәтіндер туралы және семиотикалық жүйелердің екі еселенуге беталысы көркемдік уақыт ізденістерінің негізгі жолдарында жатқан мультипликация алдында тақырыптардың ауқымдылығын ашады.
1.2 Мультипликациялық фильмдерді аудару ерекшеліктері және түрлері
Киновидео аудару термині, әдетте, көркем және анимациялық фильмдердің, сондай-ақ телехикаялардың аударуын білдіреді. Киновидео аударма өнім ретінде төрт түрге бөлінеді: дубляж, титрлар (субтитрлер және интертитрлер), синхронды дыбыстау аударма. Киновидео аудару процес ретінде әдеби тіларалық өңдеуде өзіндік монтаж парақтарының кейінгі аударма мәтіннің ырғақты қалауында және оның дыбысталуы немесе субтитр түрінде видеоқатарға енгізуінен тұрады.
Кино аударудың негізгі құраушыларын қарастырайық.
Дубляждау (дубль сөзінен - қос), немесе дубляжды аударма (қысқаша дубляж) - аудиовизуалдық туындылардың аудару түрі (фильмдердің, мультфильмдердің, телехикаялардың). Актерлердің шетел тілі кейіннен осы туындының осы тілде сөйлемейтін елдерде трансляциялау мақсатында жүзеге асырылатын басқа тілге толық ауыстырылуы жүреді. Тіларалық дубляж деп түпнұсқадағы актерлердің сөздерін толық аударма тіліне алмастыру түсініледі. В.Е. Горшкова, осы терминнің көптеген анықтамаларына талдау жасау негізінде аңғарады [10]: дубляждау ерекше жазу техникасы ретінде, түпнұсқа диалогының жазбасымен, фильмнің дыбыстық жолын аударма тіліндегі дыбыстық жолға ауыстыруға мүмкіндік беретінін білдіреді.
Дубляждауды пайдаланудың оң жақтары
1. Үлкен әлеуеттік аудитория, соның ішінде халықтың сауатсыз топтары, көру қабілеті нашар адамдар, балалар, және т. б.
2. Аударатын тілдегі адамдарға қабылдау үшін көп күш-жігерді талап етпейді.
3. Аудиовизуалды мәтін бастапқыда аударатын тілде орындалды деген елес құрылады. Яғни, тілдік кедергілерді жеңу болады.
4. Дубляждау кейіпкерлердің диалектілік және социолектілік сөйлеу ерекшеліктерін өтеуге мүмкіндік береді. Ал, субтитрлеу кезінде ол мүмкін емес.
5. Дубляждау кезінде түпнұсқаның аудиожолына оған аудармасы бар аудиожол салынғанда басып тасталынады. Бұл кейбір сөйлемдерге цензура қолдануға мүмкіндік береді. Яғни, оларды басқа сөздермен ауыстырады. Оған қарамастан көрермен ауыстырғанды байқамайды.
Дубляждауды пайдаланудың теріс жақтары
1. Актерлік құрамға және жабдыққа кететін үлкен материалдық шығындар.
2. Дыбыстау, мәтінді аудару және оны түзету кезінде кететін үлкен уақыттық шығындар.
3. Реципиентке түпнұсқадағы актерлердің дауысы естілмейді. Ал, дубляж актерлері әрқашан мәтінді түпнұсқа актеріндей мәнерлеп оқи алмайды.
Фильмнің дубляжы екі кезеңнен тұрады [11]:
1) фильмнің мәтінінің бейнесімен синхрондыны құру;
2) режиссердің актерлермен жұмысында осы мәтіннің сөзді қараңғылау кезінде іске асуы.
Дубляжды аудармада актерлердің аудару тіліне толық сөзді ауыстыруы жүзеге асады. Сонымен қатар актерлердің бет қимылымен, ең бастысы, олардың артикуляциясымен бірге синхрондау сақталады. Аудармашыға көбінесе өзінің мәтінімен кейіпкерлердің артикуляциясын қажетті сәйкестікке қол жеткізу үшін түпнұсқадан алыстауға, мәтінді бұрмалауға тура келеді. Осыған байланысты дубляждау аударма ма әлде ол еркін бейімделу болып табылады ма деген күмән қойылады.
Дубляждаудың үш түрін ажыратады [12]. Дубляждың бірінші түрі - көп дауысты, әр фильмнің кейіпкері жекелеген актер немесе актрисамен дыбысталады. Егер фильм еліміздің кинотеатрларына жалға беруге дайындалса, онда дубляждаудың тек осындай деңгейі ғана рұқсат етіледі. Кейде, дегенмен, бірнеше рөлдер актер-дублер арқылы дыбысталады, олардың дауыстарын ажыратуға мамандардың күші ғана жетеді.
Дубляждың екінші түрі фильмдегі барлық ер адамдар үшін бір актер сөйлейді, барлық әйелдер үшін - бір актриса сөйлейді деп сипатталады. Мұндай дубляждың деңгейі теледидар фильмдерінде немесе сериалдарда болуы мүмкін.
Дубляждың үшінші түрінің ерекшелігі бір актер фильмнің барлық кейіпкерлерін дыбыстауы болып табылады. Осындай аудармалар кино өнімінің қарақшылық және сапасы төмен дисктеріне тән.
Әдетте фильмдерді аударма экранда сөйлеп тұрған кейіпкердің бет қимылына және артикуляциясына сәйкес болатындай жолмен дубляждайды. Түпнұсқалық дауысына жасы және темпераменті және орналасқан жері бойынша сәйкестігі сапалы дубляж үшін міндетті.
Дубляждау кезінде маңызды және шешуші жұмыс кезеңі - сөйлеуді қараңғылау процесі. Актерлер мен режиссерлер түпнұсқа фильмде актер өмірінің барлық ерекшеліктері мен сөйлеу суретінің бірігуіне қол жеткізеді.
Дубляж кезінде фильмнің өзіндік дыбысы алынып тасталатындықтан, көрерменде фильмнің актерлік және режиссерлік мәнін бағалау мүмкіндігі жоғалады. Алайда, жылдамдығы, көлемі, энергетикалық, уақыттық және ресурстық шығындары бойынша, дәл дубляжды аудару ең тиімді болып табылады.
Дубляж актерлерінде актерлік жұмыс тәжірибесі мен кәсіптік білімі болуы тиіс. Кейде бір актер бірнеше кейіпкерлерді дубляждауы мүмкін, бірақ оны тек кәсіпқой ғана анықтай алады. Жиі белгілі бір актердің артынан әрқашан бір орыс актеры бекітіледі. Мысалы, Бельмондоны - Николай Караченцов, Луи де Фюнесті әрқашан Владимир Кенигсон дубляждаған.
Дубляждың жазбасы әр актермен жеке студияда шектеулі мерзімде жүргізіледі. Әрбір актердің сөзі уақыт бойынша фильмнің түпнұсқасында қанша соншалықты дыбысталуы тиіс [13]. Фильмнің акустикалық әсерлері дубляждау кезінде дәл сақталуы тиіс. Мысалы, жуынатын бөлмеде немесе бос бөлмеде жаңғырық қалуы тиіс. Шу және дыбыстарды фильмнің жұмыс барысында жеке-жеке жазады. Содан кейін дыбыс режиссері дубляждың актерлерінің алдын-ала жөнделген сөзімен жеке-жеке жазылған дыбыстар мен шуларды түйістіреді. Бүкіл фильмді қайтадан жазады.
Субтитрлер - фильмнің негізгі мазмұнын көрсететін диалогтардың қысқартылған аудармасы. Фильмнің бастапқы нұсқасында фильмнің визуалды қатарын баспа мәтін түрінде алып жүреді. Әдетте, экранның төменгі жағында орналасады. В. Е. Горшкова тіларалық субтитрлеудің келесі анықтамасын ұсынады [14]: фильм диалогтарының негізгі мазмұнын көрсететін қысқартылған аудармасы. Және оның бастапқы нұсқасында фильмнің визуалды қатарын баспа мәтін түрінде ілесіп жүреді. Әдетте, экранның төменгі жағында орналасады.
Кейіпкердің көшірмелерінің мазмұнын беретін субтитрлер оның дыбысталуы басталысымен бір мезгілде пайда болуы тиіс. Тез диалогта немесе полилогта көрермен сол субтитр немесе өзге субтитр дәл қай көшірмеге жататынын түсіну үшін осы шарттың сақталуы ерекше маңызды болып табылады.
Теледидарда субтитрлер бастапқыда телебағдарламалардың нашар еститін адамдарға қолжетімділігін арттыру үшін пайдалана бастады. Одан әрі субтитрлер сондай-ақ бейнелерге түсіндірмелер ретінде қолданыла бастады: диктордың мәтінінде жоқ сөйлейтін адамның есімі, қысқаша ақпарат берілген. Титр пайдаланудың соңғы тәсілдері жаңа технологиялардың құрылуын талап етті. Яғни нақты уақытта бейнебелгіге мәтіндік ақпаратты қосуға мүмкіндік бере алатын. Эфир телестудияларында жоғары біліктілікті талап ететін титр редакторы лауазымы пайда болды. Видео жазбалардың және оптикалық видеодискілердің пайда болуымен кинофильмдердің релизінде субтитрлердің құрылуы телевизиялық әзірлемелерді пайдалану есебінен оңайланды. DVD-дискілерде субтитрлердің болуы, оның ішінде жасырын субтитрлердің болуы жаппай болды. Digital Intermediate кино өндірісінің қазіргі заманғы сандық технологиясы сондай-ақ процесті жеңілдетті. Яғни субтитрлерді генерациялауға мүмкіндік беретін.
Субтитрлер нашар еститін немесе саңырау адамдарға ғана қажет емес, кейде субтитрлер экранда болып жатқан істер туралы қосымша ақпаратты береді. Мысалы берілген фильмге түсіндірме, түсінуге күрделі және қиын терминдердің түсініктемесі, атаулар және т. б.
Түпнұсқа дыбысымен фильмдерді көру үшін субтитрлер жиі пайдаланылады. Көптеген елдерде бұл шетелдік фильмдер мен телебағдарламалар көрудің қарапайым тәсілі. Өйткені субтитрлермен қарау кезінде адам визуалды ақпаратты толыққанды қабылдай алмайды; мұндай тәсіл шетелдік фильмдерге деген қызығушылықты төмендетуге және жергілікті өндірушілерді қолдауға мүмкіндік береді.
Субтитрлер телевизиялық бағдарламаларды немесе фильмді көру кезінде тыныштық сақтау қажет болған жағдайда немесе егер көру шудың жоғары жағдайында жүріп жатқанда пайдаланылуы мүмкін.
Есту қабілеті нашар адамдарға субтитрлер фильм кейіпкерлерінің көшірмелерін көрсетіп қана қоймай, сонымен қатар дыбыстық әрекеттерін де көрсетеді (жауын шуылдайды, күн кұркірейді, есікке қоңырау шалады). Көптеген адамдар тілдік білімін жақсарта отыра, фильмдерді түпнұсқа тілінде субтитрлермен бірге көргенді ұнатады. Еуропа елдері үшін бұл қарапайым тәжірибе, онда тек ғана балаларға арналған фильмдерді дубляждайды. Өйткені дубляждау субтитрдан әлдеқайда қымбат тұрады.
Тұрақты негізде субтитрлер кинофильмдерді аудару кезінде 1929 жылдан бастап пайдаланылады. Бұл аударманың ең көне түрі, өйткені ұзақ уақыт бойы техникалық тұрғысынан қарағанда жалғыз қолжетімді болған. Сондай-ақ, бұл фильмнің бастапқы дыбысталуының және оның көркемдік құндылығының берілуінің жалғыз тәсілі. Бұл аударым түрі түпнұсқа тілін бұрмаламайды және тілде базалық білімі бар көрермендерге диалогтардың мазмұнын өзіне қадағалауына мүмкіндік береді. Субтитрлердің көмегімен аударылған аударма коммерциялық тұрғыда тиімді, себебі ол техникалық орындалуы жағынан сәл ғана күрделі және адамдардың азғантай санының қатысуын талап етеді. Субтитрдің көмегімен аударылған фильм оқу мақсатында пайдаланылуы мүмкін. Алайда, кино аударудың осы түрінде бір кемшілік бар - бұл бір мезгілде суретке және мәтін субтитрлеріне қарау қажеттілігі бар қабылдау қиындығы.
Субтитрлаудың кино аударудың басқа түрлерінен елеулі айырмашылығы мынада: субтитрлер мәтіннің жазбаша аударуын білдіреді. Себебі ауызша және жазбаша сөйлеу бір-бірінен стилистикалық және синтаксистік тұрғыдан ерекшеленетіндіктен, ауызша кодтан жазбаша кодқа көшу кейбір қиындықтар туғызады.
Субтитрлер егжей-тегжейлі іс-шаралар дәрежесі бойынша ерекшеленеді. Әдетте кейіпкерлердің ғана сөздері субтитрленеді. Егер субтитрлер фильмнің аудармасы үшін қызмет етсе, онда кадрда пайда болатын жазуларға түсініктемелер беріледі. Субтитрлерді есту қабілеттері шектеулі адамдар үшін жасайтын кездің өзінде, жиі оның ішіне маңызды дыбыстық оқиғаларды тіркейді: мысалы, қорқынышты фильмның кейіпкері қаһарлы шықырлауды еститінін болса, қаһарлы шықырлау деген субтитр пайда болуы мүмкін [15]. АҚШ-та мұндай субтитрлер closed captions деп аталады, өйткені олар телевизиялық қабылдауларда іске қосылу үшін кодталады. Кәдімгі субтитрлерге қарағанда (subtitles, немесе open captions), әдепкі қалпы бойынша бейнеленеді немесе DVD мәзірі арқылы қосылуы мүмкін.
Сондай-ақ, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Берілген дипломдық жұмыста келесі қысқартулар пайдаланылған:
т.б - тағы басқа
мы - мысалы
ТТ - түпнұсқа тілі
АТ - аударылатын тіл
ағыл. - ағылшын
жарг. - жаргон
Мазмұны
ММ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
9
1 Зерттеудің теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
12
1.1 Мультипликациялық фильмдер және оның ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ...
12
1.2 Мультипликациялық фильмдерді аудару ерекшеліктері және түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
20
1.3 Иронияны беру аударма теориясының мәселесі ретінде ... ... ... ... ... ... ... .
28
2 Мультипликациялық фильмдердегі иронияны аудару ... ... ... ... ... ... ... . ... ..
38
2.1 Монстрлар Университеті мультипликациялық фильміндегі иронияны аудару ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
38
2.2 Көліктер-2 мультипликациялық фильміндегі иронияны аудару ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
50
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
64
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
67
КІРІСПЕ
Қазіргі таңда шетелдік комедиялық мультипликациялық фильмдер күн сайын танымал болуда. Оларды балалар ғана емес, ересектер де қызыға тамашалайды. Мультипликация кино өнеркәсібінің ең қызықты және еліктіретін жанрларының бірі болып табылады. Берілген жанрдағы мультипликациялық фильмді көру кезінде біз көптеген иронияның мысалдарын жиі кездестіреміз, себебі, бұл мультипликациялық фильмнің ажырамас бөлігі болып табылады. Иронияны не үшін қолданады және оның қажеті не? деген сұрақ туындауы мүмкін. Ирония - қарама-қарсы мағынада сөздерді қолданып, мазақтау мақсатында қолданылады [1,69]. Ирония - игілікті және жасандылық идеясын сақтай отырып, адамдың қадір-қасиетін кемсітпеуге мүмкіндік береді. Иронияны қолданатын адамның ақылы алғыр, байқағыштығы, қалыптан тыс ойлау қабілеті жоғары болып келеді. Ирония ақылды, керемет, талғамды механизм болғанымен, бұл қорғаныс механизмі болып саналады. Сөйлеу мәнерінде иронияны қолдану арқылы өзге адамдарды не кемсітуге, не әзілінің нысаны етуге де болады.
Ағылшын тілінен қазақ тіліне тікелей дубляждалған мультипликациялық фильмдер - ирониялардың дубляждауда аса назар аударуды қажет ететін бөлшегі екенін тағы бір мәрте дәлелдейтін материал. Ағылшын тілінен қазақ тіліне дубляждау - қазақ кинемотографиясы мен қазақ тілінің дамуының барысына зор үлес қосқан мадақтауға тұрарлықтай іс. Ағылшын тіліндегі мультипликациялық фильмдер әлемдік рейтинг бойынша өте жоғары белестерден көрінетіні бәрімізге мәлім, ал осы фильмдердің қазақ тіліндегі дубляждарының биік шыңдардан көрінуі немесе көрінбеуі тікелей ирониялардың аудармасының сапасына тәуелді. Американдық мультипликациялық фильмдер балаларға қызық болуы сөйлеу мәнерінің ерекшелігімен түсіндіріледі, яғни көбінесе әдеби нормаға сай емес, жасырын мазаққа, келемежге ие және балалардың жадында таңба басқандай сақталатын ирониялардың болуымен сипатталады. Американдық фильмдерді қай тілге болмасын дубляждау кезінде істің ақталып, көрермен тұрғысынан жақсы қабылдануы ирониялардың аудармасының сәтті шығуымен тығыз байланысты.
Ғылымда иронияны әртүрлі сөйлеу нақышына келтіріп қолдану жайлы бір мәнді анықтылық жоқ. Осы себеп иронияны бірнеше тілдер аясында қарастыруға түрткі болды. Біздің жағдайымызда, ағылшын және қазақ тілдер аясында зерттеліп жатыр, берілген ғылыми ізденістер тілдерге қызығушылық танытып оқитын зерттеушілердің аударманың теориялық және практикалық курсында, мәдениеттануда, аударматануда, стилистикада, тіл дамыту салалары бойынша оқылатын дәрістерде, тілтануда, кинемотографияда өзге шетел фильмдерін дубляждау барысында, ирония мәселесі қозғалатын ғылыми еңбектерде, курстық, дипломдық жұмыстар немесе ғылыми жобалар жасау барысында мақсаттылықты дамыту үшін және де біршама саналы аударма тәжірибесіне қол жеткізу үшін қажет.
Біздің зерттеу жұмысының практикалық бөлімі толықтай осы иронияларды аудару тәсілдері мен ерекшеліктерін қарастыруға бағытталған. Практикалық бөлімде теориялық бөлімдегі жиналған бар мағлұмат ой елегінен сұрыпталып, теориялық білім деңгейін тәжірибе жүзінде іске асырылады десе болады. Зерттеудің барысында талданған Комиссаров В.Н. ұсынған эквиваленттілік деңгейлері, трансформация түрлері, аударма түрлері практикалық жұмыстың тірегі болады десе де болады, себебі иронияларды аудару ерекшеліктері тікелей сол эквиваленттілік деңгейлерін, аударма түрлерін анықтаумен байланысты.
Зерттеу нысаны - стилистикалық тәсілдің бірі ирония.
Зерттеу пәні - Monsters University, Cars 2, Монстрлар Университеті, Көліктер-2 мультипликациялық фильмдердегі иронияны ағылшын тілінен қазақ тіліне аудару ерекшеліктері.
Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Мультипликациялық фильмдердегі иронияны ағылшын тілінен қазақ тіліне аудару ерекшеліктерін анықтау. Берілген мақсат бірқатар жеке міндеттердің орындалуын талап етеді:
oo Мультипликациялық фильмдер және оның ерекшеліктерін анықтау;
oo Мультипликациялық фильмдерді аудару ерекшеліктерін және түрлерін анықтау;
oo Иронияны беру аударма теориясының мәселесі ретінде иронияны аудару тәсілдерін, ерекшеліктерін анықтау;
oo Monsters University, Cars 2 мультипликациялық фильмдеріндегі ирониялардың ағылшын тілінен қазақ тіліне аудармасын талдау.
Зерттеу жұмысының өзектілігі - ағылшын тіліндегі мультипликациялық фильмдердегі иронияны бірден түп нұсқадан қазақ тіліне аудару сапасының төмендігінен қазақша дубляждалған фильмдерге деген қызығушылықтың жоқтығы немесе төмендігі мәселесінің қозғалуы.
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы - Монстрлар Университеті, Көліктер-2 мультипликациялық фильмдеріндегі иронияны ағылшын тілінен қазақ тіліне аудару ерекшеліктерінің осы күнге дейін әлі мүлдем зерттелмегендігі.
Зерттеудің әдіс-тәсілдері. Жұмыста логикалық, салыстырмалы және компоненттік сараптау әдістері, мәліметті эмпирикалық тәсілмен жинақтау әдіс-тәсілдері қолданылған.
Зерттеу жұмысының теориялық және практикалық маңыздылығы.
Зерттеудің нәтижелері мен қорытындылары салыстырмалы лингвистикада, мәдениеттану, мәдениетаралық қарым-қатынаста, аударма ісінің теориясы және практикасында белгілі бір шешімге келіп, ирония ұғымы жайлы теориялық негіздерді тереңдете зерттеу жұмыстарында барынша үлесін қосты. Сонымен қатар, зерттеудің нәтижелері мен қорытындылары ағылшын тілінде ирониялардың тек қана жалпы сипаттамасын емес, сонымен қатар ерекшеліктерін де анықтауға мүмкіндік береді.
Зерттеу нәтижелері мен тұжырымдамалары аударматануда, стилистикада, тіл дамыту салалары бойынша оқылатын дәрістерде, тілтануда, кинемотографияда өзге шетел фильмдерін дубляждау барысында, ирония мәселесі қозғалатын ғылыми еңбектерде, Аударма ісі теориясы мен практикасы пәндері бойынша дәріс оқуға, курстық, дипломдық жұмыстар немесе ғылыми жобалар жасау барысында қолдануға болады.
Зерттеу жұмысының дереккөздері. Жұмыстың негізгі дереккөзі ретінде қазақ кинемотографиясының қол жеткізген үлкен жетістігі болған Monsters University, Cars 2 мультипликациялық фильмдерінің қазақ тіліне дубляждалған нұсқасы мен түпнұсқасы алынған.
Зерттеудің теориялық - әдіснамалық негіздері. Шетелдік тіл танушы ғалымдар Матасов Р.А., Швейцер А.Д., Комиссаров В.Н., Казакова Т.А., Штемпель В.Д., Козинцев А.Г. еңбектері жұмыстың теориялық бөлімінің әдіснамалық негіздеріне алынды.
Зерттеу жұмысы барысында иронияны аударудың Казакова Т.А. жіктеген ережелерінен өзге Комиссаров В.Н. трансформациялары ашылды. Ирония - тілдің жаңаруы мен дамуының айқын көрінісі болғандықтан әрдайым өзгеріске ұшырап, әрқашан жаңа қырынан ашуға мүмкіндік береді.
Ирония ұғымы тек тілдер аясында емес, елдер мәдениеті тарапынан және де тіпті адамның психологиялық жағынан да қарастырылған зерттеу нысаны болып келетініне зерттеу нәтижелері арқылы көз жеткізуге болады. Иронияның психологиямен тығыз байланысын екі қысқа да нұсқа оймен келтірген: 1) Ирония - бұл күйзеліс ахуалының өзгертілген белгісі; 2) Ирония қорқынышты, жамандықты, төзімсіздікті, қарама-қарсыға айналдырады. Тұжырымды теріске шығара алмаймыз, себебі шынымен де ирония - адамның сезімдерін тура жеткізу мақсатында сөздермен ойнау нәтижесінде туындаған.
Зерттеу қорытындысы ретінде қол жеткізілетін келесідей нәтижелерді атап өте аламыз:
1)Теориялық еңбектерге сүйене отырып, ирониялардың қай трансформацияларға сүйеніп аударылғаны ажыратылады;
2)Аударманың қандай тәсілдері қолданылғандығы анықталады;
3)Ирониялардың ағылшын тілінен қазақ тіліне аудару кезіндегі эквиваленттілік деңгейлеріне де назар аударылады;
4)Мультипликациялық фильмдердегі иронияларды ағылшын тілінен қазақ тіліне аудару кезінде аудиовизуалды құрауышқа назар аударылады;
5)Аударма дұрыстығы немесе бұрыстығына көз жеткізіледі Бұрыс деп саналған аударма орнына өз тарапынан орынды аударма ұсынылады;
6)Иронияларды аудару кезінде қолданылған аударма тәсілдерінің, эквиваленттілік деңгейінің есебі диаграмма түрінде беріледі.
Берілген жұмыс кіріспе, екі бөлімнен, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 Зерттеудің теориялық негіздері
1.1 Мультипликациялық фильмдер және оның ерекшеліктері
Мультипликация кино өнеркәсібінің ең қызықты және еліктіретін жанрларының бірі болып табылады. Мультипликация - бұл көркем фильмдер сияқты көптеген өнер түрлерін біріктіретін кино өнеркәсібінің жинақтамалы түрі. Мультипликацияны анимация деп атайтыны да кездейсоқ емес. Латын тілінен multiplicatio көбею, өсу, үлкею деп аударылып, мультфильмдердің өндіру технологиясын толық көрсетеді. Осылайша графикалық мультипликацияда кадрлық түсірілімді бастамас бұрын бір кейіпкердің бірнеше ондаған суреттерін жасау қажет. Мультипликация көптеген суреттер дегенді білдіреді. Ал анимация латын тілінен аударғанда кадрлап кино түсіру әдісімен жүзеге асырылатын кейіпкерлердің жандануын білдіреді.
Анимацияның кез келген басқа өнер түрі сияқты өз тарихы бар. Алғаш рет анимация негізінде жатқан көзбен қабылдау селқостық принципі 1828 жылы француз Пауль Рогетпен (Paul Roget) көрсетілді. Көрсету объектісі диск болды. Яғни оның бір жағында құс бейнесі, ал екіншісінде - торлар болған. Дискті айналдыру уақытында, көрермендердің алдына тордағы құстың елесі көрінген.
Фильмдермен салыстырғанда (актерлердің қатысуымен құрылған) анимацияда артықшылықтар мен кемшіліктер бар. Анимацияда нақты өмірде бола алмайтын әрекеттер мен эффекттер болуы мүмкін. Кейіпкерлері ауамен жүреді, оларды кесектерге бөліп тастағаннан кейін өздерін қайта құрайды және өз еріктерімен өзгереді. Құм өздігінен көбейеді және құмды сарай тұрғызады, қаламдар өздері жазады, кірпіштерден үй өседі. Сондықтан, фантастикада нақты актерлерге қарағанда көбінесе анимация пайдаланылады.
Тарихтан бұрынғы замандарда бұл бағыттағы бірінші түрткі жанып тұрған алау болды. Яғни оның үнемі өзгеріп тұратын көлеңкесі. Одан әрі суреттен қозғалыс елесін алуға ұмтылу қытайдың көлеңке театрын құруға әкелді. Суреттер көлеңкесі жарықтандырылған жазықтықта қозғала бастаған кезде өмір сүру де басталды. Мультипликацияның болашақ өнерінің негізгі элементтердің бірі қаланды.
Суретшілер өз шығармаларында өмірдің шынайы қозғалысын беру мүмкіндігі туралы армандаған. Адамзаттың суретте өмір мен табиғаттағы байқалатын қозғалысты түсіріп алуға талпынысын, көне замандағы ескерткіштерден табамыз [2]. Біз оны ертедегі суретші тастарда әр түрлі жануарлар мен адамдарды немесе ағаш пен сүйектегі оюларды суреттегенін көреміз.
Мәселен, еліміздің солтүстік ұлыстарының ертедегі суреттерінде біз көп аяқты болып суреттелген, оның жүгіру жылдамдығын көрсететін жүгіретін бұғыны көреміз; Сондай-ақ сегіз аяқты және сегіз қолды билейтін аңшыны көреміз. Яғни сол арқылы әр түрлі бидің қозғалыс сәттері берілген. Осындай суреттерді біз Оңтүстік Африка, Солтүстік және Оңтүстік Американың үнділіктерінде және басқа да көптеген халықтардан табамыз. Адам өмірді бақылаған, өмірдегі қозғалысты көрген және бұл қозғалысты өз суреттерінде қолжетімді құралдармен түсіруге тырысқан.
Мультипликацияның пайда болу тамыры стробоскоппен де байланысты. Бельгияның өнертапқышы Жозеф Плато 1832 жылы оптикалық ойыншықты ойлап тапты. Бұл құрылғының принципі қарапайым болды. Шеңбер шетіне циклды сурет койылған. Мысалы, жүгіріп тұрған жылқыны бірнеше рет әр түрлі қозғалыс сатыларында бейнелеген. Шеңбердің айналу кезінде сурет тұтасатын және объектінің қозғалыстағы елесі туындайтын.
Мультипликациядағы алғашқы қадамдар Люмьер ағайындылардың кинематографияны ойлап тапқанға дейін жасалды [3]. Қозғалыстарды суретке түсіріп алу талпыныстары алғашқы дәуірлерде басталып, антикалық кезеңдерде өз жалғасын тапты. XIX ғасырдың бірінші жартысында қарапайым мультипликацияның пайда болуына әкеп соқты. Бельгиялық физик Жозеф Плато, австриялық профессор-геометр Симон фон Штампфер және басқа да ғалымдар мен өнертапқыштар қозғалатын кескіндерді экранында ойнату үшін айналмалы диск немесе суреттері бар таспаны, айналар мен жарық көзі (шам) - фенакистископ және стробоскопты қолданды. Бұл технологияның суретпен үйлесе отырып одан әрі дамуы киноаппаратты табуға әкелді. Және өз кезегінде, ағайынды Люмьер үшін кинематографияны табуға технологиялық негізін туғызды.
1914 жылы Уинзор Маккей тарихта тұңғыш мультфильм батыры, жарқын жеке қасиеттерге ие динозавр Гертиді жасайды [4]. Сонымен бір мезгілде, фильм үшін жасалған көптеген суреттер, кинематографиялық өндірістің жаңа технологиясын ойлап табуды талап етті. Алғаш рет суретші-аниматор мен суретші-фоншы арасындағы еңбектің бөлінуіне әкелді. Маккей динозавр қозғалысының фазаларын салған кезде, оның жалданған студенті үлгіден әрбір параққа таулар, көлдер және ағаштардың контурларын көшіріп отырған. Сөйтіп, киноматографиялық мультипликацияның бастапқы тәсілі толық мультипликация болды деп санауға болады.
Әрине, мультипликация кинематографияның бір бөлігіне айналды. Жанрлардың бірі ретінде онда берік орынды иеленді. Мультфильмдерді дайындау үшін жеке кадрлап түсіруге жарамды кино түсіретін аппараттар қолданылды. Салынған мультипликацияны құру үшін мультстаноктар жасалынған болатын. Мұндай аппараттар мультипликацияны орындау үшін арнайы шығарылып отырған. Тік орнатпасымен және ыңғайлы болу үшін арнайы күнтартқышымен ерекшеленеді. Кәсіби мультстанкілердің құрылысы жекелеген жеткізгіштерде көп қабатты бейнені құруға мүмкіндік берген және жарықтандыру жабдықтарын қамтыған. Қазіргі уақытта салынған мультипликация үшін компьютер немесе сандық фотоаппараты бар мультстанок пайдаланылады.
Анимацияның одан әрі серпінді дамуына бұрын түсірілген фильмдер ғана емес, кинематографиялық технологиялардың дамуы да ықпал етті. Осы саладағы ең маңызды жетістік Рауль Баррдың жаналық ашуы болды. Тесілген целлулоид штифттер көмегімен суреті бар парақты бекітуге мүмкіндік берген.
Анимация әлемінде нағыз революция жасаған Уолт Дисней (1901-1966), американдық режиссер, суретші, продюсер. Диснейді мультипликацияның әкесі деп санауға болады. Оның шығармашылығы жеке баяндауға лайықты, өйткені, ол Оскарды 26 рет алған.
1923 жылы ол Алиса мультипликациялар елінде сериясын шығарады. 1928 жылы кейіпкері Микки Маус болған Кеме Вилли атты дыбыстық мультипликациялық фильм шығады. Кейінірек барлық әлем балаларының сүйіспеншілігіне ие болған Дональд Дак пайда болды. Дисней студиясы өз жұмыстары үшін 12 Оскар алды.
Эмиль Рейно анимациялық киноның әкесі болып саналады [5]. Ол праксиноскоп деген аппаратты құрған. Ол айналғыш барабан, айналар және шам жүйесінен тұрды. 1892 жылы Рейно оптикалық театр атты өзіндік аттракционды іске қосты. Ол жерде көрермендерге ұзақтығы 15-20 минут болатын күлкілі сюжеттерді көрметкен. 28 қазан халықаралық анимация күні болып табылады (ағылш. International Animation Day).
Оның Кабина айналасында ("Аutor d'une cabinе", 1894) лентасын француздық кино тарихшысы Жорж Садуль анимациялық кино дамуындағы шешуші сәт деп атады. Онда нағыз әзіл, сюжет элементтері бар. Лентада 12 минут аралығындағы көрсетілімге есептелген 500-ге жуық суреттер болды.
Эмиль Рейно техника өнертапқышы ғана емес, бірақ ең алдымен қарапайым мультипликацияның негіздерін құраушы. Кинематографияның пайда болуына дейін суреттердің жандануының негізгі әдісін тауып алған. Францияда атауы image par image. Яғни бейне артынан бейне, сурет артынан сурет, қазіргі таңда кинематографияда кең әзірленген сурет салынғын фильмнің өнері.
Бір қызығы, сол кездің өзінде Эмиль Рейно өз кейіпкерлерінің қозғалыс суреттерінің декорациялардан бөліну тәсілін тапты. Оның пантомимдері үшін суреттердің жасалуы айқын желатинді пластикаларда жүргізілген. Әр жоғарғы және төменгі жағында екі тесік болды. Бұл Эмиль Рейноға заманауи мультипликациядағындай суреттердің орналасқан жерін дәл түзетуге мүмкіндік берді.
Эмиль Коль - тағы бір жарқын режиссер және суретші, өз қызметін актерлік қойылымдардан бастаған. 1908 жылы ол алғашқы мультипликациялық фильмдерді құрды. Олар тек қозғалыстағы сурет салынған комикстерге ұқсайтын. Эмиль Коль оларды жандандыру үшін мыңдаған суреттер салған. Ол шынайылыққа қол жеткізуге тырысты. Ол үшін ол шын заттарды көшіріп, тіпті фотосуреттерді пайдаланған. Оның мұрасын қазіргі мультипликаторлар бағалы деп санайды.
Гомонның танымал француз кинофабрикасы Кольді жұмыс басында сценарий жазушы, содан кейін әзіл және сатиралық мультипликациялық фильмдердің суретші - авторы ретінде тартты [6]. 1908-1913 жылдар аралығында Коль бірнеше кинофабрикалар үшін қысқа сурет салынған фильмдер жасады. Оның жанданған суреттерінің көрермендерге арналған бірінші көрсетілімі 1908 жыдлың 17 тамызында Парижде Жимназ театрының экранында өтті.
1908 жылы Эмиль Коль өзінің алғашқы анимациялық фильмі Фантасмагория немесе фантошаның сұмдық түсі ("Fantasmagorie") көрсетті. Ол фантоша деп атаған сурет салынған фигураларды өмірге жандандырды (француз тілінен fantochе, ол, өз кезегінде, итальян тілінде fantoccio - қуыршақ, марионетка).
Эмил Кольдің сурет салынған мультипликацияда бірінші тұрақты кейіпкері - фантастикалық, гротескты батыр Фантош. Оның қадір-қасиеті сол кездің өзінде ол суреттің қарапайымдылығына қарамастан, өзінің белгілі бір өзгешелігімен ерекшеленгендігінде.
Мультипликацияда Эмиль Коль өзінің сурет стилін құрды. Онда графиканың қарапайымдылығы үстем болды. Әрқашан онда карикатура сезімі болды. Бұл оған әр түрлі суреттер жасауға мүмкіндік берді. Оның суреттерінің сызықтары ғажап өзгеретін, экранда суретшінің қиялынан пайда болатын әр түрлі нәрселердің шығуына себепкер болатын. Осындай енгізілген жаңалықтарға оған анимация міндетті. Актерлік фильмнің сурет салынған және қуыршақтық фильмдермен бірігуі ("Испан айының жылтырауы" "Сlaire de Cartier espagnol", 1909).
Графикалық мультипликацияда қозғалатын кейіпкерлерді құрудың әжептеуір көптеген жолдары бар. Есте сақталатын кейіпкерлерді құру үшін, аниматорлар, әдетте әр түрлі материалдарды пайдалана алады. Мысалға ермексаз, қуыршақтардың жалпақ сұлбасын, тіпті ашық хаттар мен суреттерді қолдана алады. Силуэттік түсірілім ойынға ұқсас. Қалың қағазға суреттелген кейіпкерді кесіп алады. Бұған қоса оның басы, денесі, аяқ-қолдары бөлек кесіледі. Содан кейін декорация аясында қағаз бетіне суреттелген қиындылардан адам жасалынады. Мультипликатор біртіндеп, қозғалыс кезеңін есептеп, кейіпкердің аяқ-қолдарын және басын жылжытады. Әрбір қозғалыс кезеңі суретке түсіріледі. Содан кейін барлық кадрлар арнайы компьютерлік бағдарламаның көмегімен жөнделеді. Міне, біздің кейіпкер жандана бастап, жүгіреді, секіреді, сөйлейді, күледі және сценарийге сәйкес басқа да сезімдерін білдіре бастайды. Бірақ әлі дыбыс білінбейді. Мультипликациялық кейіпкерді дыбыстайтын актер оған өз дауысын береді.
Графикалық мультипликацияда бір кинокадр жазық қуыршақтарға негізделген салынған объектілердің суреті болып табылады. Жекеленген заттардың немесе кейіпкерлердің қозғалыс фазалары мөлдір жұқа қабықшаның парақтарында салынады. Содан кейін суреттің фоны немесе кейіпкерлердің тіршілік ету ортасынан жоғары орналасқан шыныға салынады. Көлемді мультипликацияда кадр көлемді, жарты көлемді және жазық қуыршақ-актерлердің суреті болып табылады.
Компьютерлік мультипликация - бұл ересектер мен балаларға арналған мультипликациялық фильмдерді құрудың мүлдем басқа технологиясы. Тиісінше компьютерлік мультипликацияның мүмкіндіктері едәуір кеңірек, ал сапасы жоғары. Қазіргі заманғы компьютерлік мультипликацияның ең танымал түрлері flash және 3D болып табылады. Мультфильмнің кейіпкерлерінің жандануы компьютерлік бағдарламалардың көмегімен қозғалысты басып алу motion capture тәсілі арқылы жиі жүреді. Оның мәні мынада: болашақ мультипликациялық кейіпкердің барлық қозғалысын адам орындайды, яғни секіреді, отырып тұрады, жүгіреді. Әрекеттер болашақ мультфильмнің сюжетіне байланысты әр түрлі болуы мүмкін. Содан кейін компьютерлік модельдеу көмегімен қозғалыс жасаған әртіс қызықты кейіпкерге айналады. Қозғалысты басып алу танымал Маша мен Аю мультсериалын құру кезінде пайдаланылған.
Құмды мультипликация, құмды анимация, сусымалы анимация немесе ұнтақ техникасы (ағыл. Sand animation, Powder animation) - бейнелеу өнерінің бағыты, сондай-ақ мультипликациялық сюжеттер құру технологиясы. Әдіс мультипликациялық фильмдерді жасауға ғана емес, сонымен қатар тірі көрермендер залы үшін шоу-нөмірлер жасауға мүмкіндік береді. Ең бастысы, құмды анимация және графиканың басқа бағыттардан ерекшелігі ұқсас материалды қолдануы. Мысалы, түрлі-түсті құм суреттер - бұл суреттерді жағуға арналған жарқырайтын беті. Сондықтан нақты сусымалы субстанцияны, жұмыс құралдарын таңдау түбегейлі емес. Дәл жарық бейнесі болған кезде, сурет қажетті кереғарлық және мәнерлілікті алады, жанданады. Жарықтандырудың біртүсті және көптүсті нұсқасы қолданылады.
Жарқырайтын беттің үстінде сусымалы материалдармен жұмыс жасау арқылы алынған сурет жоғары драмалық мәнерлілікке ие болады. Тіпті бөлшектердің тым аз болғанының өзінде жылдам ойнайды және оңай өзгереді. Бұл ретте тәсілдері мол және құммен жұмыс істеп үйренген суретші әр түрлі эффекттерге қол жеткізуге және жұмысты мұқият нақтылауға қабілетті.
Төменнен жоғары бағытталған жарық шығаратын бетке құмның жұқа қабаттары (немесе соған ұқсас сусымалы материал) түсіріледі. Жоғары бекітілген камера, алынған суретті немесе оның бүкіл құрылу процесін жазып алады. Осылайша, тірі зал үшін мультипликациялық фильм мен шоуды құрудың ерекше техникалық айырмашылығы жоқ. Соңғы жағдайда жұртшылық үшін үлкен экранда онлайн көрсетілім жүреді.
Құмды мультипликацияны тапқан адам канадалық-американдық режиссер-мультипликатор Кэролин Лиф деп санау керек. 1969 жылы ол өзінің көпшілікке Құм немесе Питер мен Қасқыр құм сюжетін таныстырды.
Ермексазды мультипликация -- мультипликацияның бір түрі. Claymation термині Орегон штатында Уил Винтонның қауымдастығымен патенттелген. Фильмдер кадрлар арасындағы аралықтарда ермексазды объектілердің кадрлы түсіру жолымен модификациямен жасалады [7].
Ермексазды мультипликация жанрында жұмыс істегендер - Александр Татарский, Гарри Бардин, Ник Парк, Иржи Барта ("Голем", 2006). Ермексазды анимация тарихында улкен рөлді Aardman Animations студиясы ойнады.
Ермексазды мультипликацияда бірнеше техникалар бар:
:: ауыстырма: композиция кейіпкерлер мен декорациялардың бірнеше қабаттарынан тұрады. Бір бірінің үстіне қойылған бірнеше әйнектерде орналасады. Камера әйнектердің үстінен тігінен орналасады. Мультипликацияның осы түрі үшін кейіпкерлер мен декорациялар арнайы жазық болып жасалады. Қазіргі уақытта қабаттар жеке алынады және компьютерлік монтаждау кезінде біріктіріледі. Мультипликацияның бұл түрі кейіпкерлерді анимациялау ыңғайлы болу үшін пайдаланылады. Бұл техникада Былтырғы жылғы қар түсті атты мультипликациялық фильм түсірілді.
# көлемдік мультипликация: классикалық ермексазды мультипликация, қуыршақ мультипликация қағидаты бойынша ұқсас - көлемді, шын кейіпкерлер көлемді декорацияларда орналасады. Осы техникада жұмыс жасау әлдеқайда қиын, өйткені кейіпкерлерді тиесілі кеңістікте анимациялауға тура келеді; кейде қосымша тіректер мен аспаларды пайдалана отырып, оларды декорацияларға арнайы нығайту кажет.
# аралас мультипликация: кейіпкерлер жеке-жеке анимацияланады және көк экранда түсіріледі. Содан кейін түсірілген жеке ермексаз декорацияларына төселеді. Ермексазды мультипликацияның осы түрінде жұмыстың негізгі көлемі жұмысты ермексазбен жұмыс істеуге емес, компьютермен жұмыс жасауға кетеді.
Сурет салынған мультипликация - екі өлшемді суреттерден сәл өзгеше, кадрлық түсіруге негізделген мультипликацияның технологиясы. XIX ғ соңында - XX ғасырлардың басында пайда болды.
Бастапқыда, әрбір кадр жеке және толықтай салынған. Бұл өте көп жұмысты талап ететін және тіпті көптеген суретшілер ұжымының әжептеуір уақытын алатын. Содан соң бір-біріне қойылатын, әйнектей пленкаларда объекттерді салудың қабаттау техникасы ойлап табылған. Бір қабатта артқы фонды орналастыруға болады. Екіншісінде, кейіпкерлердің қозғалмайтын дене бөліктерін, үшіншісінде, қозғалатын бөліктерді орналастыруға болады. Бұл еңбек сыйымдылығын айтарлықтай азайтты. Себебі, әрбір кадрды жаңадан салу керек емес еді. Алғаш рет қабатты техниканы Уолт Дисней қолданды.
Сурет салынған мультипликацияның лайықтылығы - оның техникалық қарапайымдылығы болып табылады. Сондықтан алғашқы мультипликациялық фильмдер сурет салынған болды. Кинематография болмай тұрып пайда болған. Эмиль Рейно 20 шілде 1877 жылғы көрсетті, ал 30 тамызда өз аппаратын праксиноскопты патенттеді [8].
Сондай-ақ, салынған мультипликация мультипликаторлардың еңбекті бөлуіне оңай түседі. Оның ең типтік өкілі Уолт Диснейдің мультипликациясы. Оны пайдаланғанда шынайылықтың кез келген дәрежесіне қол жеткізуге болады.
Дегенмен, толыққанды 24-фазалық мультфильмді дайындау өте ұзақ және жұмысты көп талап ететін үрдіс болып табылады. Сондықтан да соғыстан кейінгі кезеңде, редукцияланған деп аталатын мультипликация дамуын алды. Тұрақты кадрлар және секундына 4 кадрға дейін оңайлатылған фазаны пайдаланып отырған. 1900-1907 жылдары американдық Джеймс Стюарт Блэктон қысқаша мультипликациялық фильмдер түсірген [9]. Олар: Таңғалған сурет, Күлкілі тұлғалардың күлкілі фазасы, Елестер мен қонақ үй және басқалар.
Анимацияда жарқын құбылыс режиссерлердің дәстүрлі қолдық техникамен орындалған жұмысы болды. Швейцариялық режиссер Жорж Швицгебелдің акрилді бояуды шыныға жағуы және Митчеллдің шынайы камерасын пайдалануы. Жапон режиссері Кунио Като, өзінің фильмдерін мылқау кино стиліндегі титр жолымен алып жүруі. Қытай режиссер Тэ Вэйдің Гохуаның акварельді кескіндемесі дәстүрлі мектеп стиліндегі жұмысы.
Әдебиетте фильм тілінің семиотикасы бойынша мультипликациялық фильмдерге аса көңіл бөлінбейді. Бұл бір жағынан кино өнерінің жалпы жүйесінде мультипликациялық фильмінің перифериялық жағдайымен түсіндіріледі. Мұндай жағдай, әрине, ешқандай заңдылықты және міндетті атқармайды және мәдениеттің басқа кезеңінде оңай өзгере алады. Телевидениенің дамуы толық метражды емес таспалардың мәнін арттыра, атап айтқанда, мультипликациялық фильмдердің қоғамдық мәртебесін арттыру үшін техникалық жағдайлар құрады. Мультипликацияның одан әрі дамуының елеулі талабы оның тілінің ерекшелігін және мультипликациялық фильм фотографиялық кинематографтың түрі болып табылмайды деген фактіні ұғыну болып табылады. Және өзінің көркем тілімен негізінен көркем және деректі киноматографияның тіліне карсыласа алатын әбден дербес өнерді білдіреді.
Материалдың қасиеті ешқашан өнерге қайтпас шектеулер қоймайды, алайда, оның тілінің табиғатына әсер етеді. Өнер тарихымен таныс адам үлкен суретшінің қолында бастапқы көркем тіл қалай өзгеретінін болжауға кіріспейді. Бұл кейбір оның негізгі қасиеттерін тырысып анықтауға кедергі жасамайды.
Мультипликация тілінің бастапқы қасиеті мынада: ол белгілер жүйесіне сүйеніп іс қылады көрерменнің алдында экранда пайда болатын зат суретті білдіреді. Сонымен бірге, егер қозғалысты фотосуреттің иллюзиондылығы екі есе көбейтсе, онда ол салынған кадрдың шарттылығын екі есе көбейтеді. Мультипликациялық фильм, әдетте, суретке анық көрсетілген тілдің ерекшелігімен келемеж суретке, балалар суретіне, фрескаға бағдарланады. Суреттің көркемдік табиғатын елеулі қылып сақтау ұмтылысы керісінше, кейбір таспаларда астын сызу байқалады, балалар суретінің түрі ғана еліктейтін емес, бірақ үздіктілік те енгізіледі: бір жылжымайтын кадрдың екіншісіне ауысуы жылтылдауды еліктейтін көрермендер алдында парақ, қағаздармен секіру көмегімен жасалады. Суреттің ерекшелігі барлық салынған таспаларда белгіленеді. Бұл тұрғыда ерекше қызығушылықты Шыны арфа ертегісі ұсынады. Онда бүкіл салынған сюжет әлемдік кескіндеменің әйгілі бейнелерінде салынған. Ізденіп табудың қорқынышты әлемі және таспаның басындағы құлдық Сальвадор Далидің тізбекпен қозғалатын бейнелерінің суреттерінен, Босха және басқа да суретшілердің суреттерінен ашып көрсетілген. Әр адамда ондағы жасырын кейіпкерді Ренессанс шеберлерінің суреттерінен ашады. Көрсетілген үрдіс мультипликациялық фильм үшін қуыршақ пайдалану тәжірибесімен расталады. Қуыршақтарды экранға көшіру елеулі түрде оның табиғатын қуыршақ театрының семиотикасына қатысты жылжытады. Қуыршақ театрында қуыршақтық бейтарап фонды құрады, онда қуыршақ және адамның ұқсастығы алға шығады. Киноматографта қуыршақ тірі актерді алмастырады. Бірінші қатарға оның қуыршақтығы қойылады. Мультипликация тілінің мұндай табиғаты кинематографтың бұл түрін тек ғана иронияның әртүрлі реңктерін беру және ойын мәтінін жасау үшін бейімделген қылады. Салынған және қуыршақ лентасында ең үлкен жетістіктерді күткен ересектерге арналған ертегі сол жанрлардың бірі болғаны кездейсоқтық емес.
Мультипликациялық кино балалар жасындағы көрерменге бекітілген деп қалыптасқан ой, сол сияқты Андерсеннің ертегілерін балаларға арналған кітаптар, ал Шварцтың театры балалар театры деп есептеген ой қате болып табылады. Мультипликациялық фильмнің табиғаты мен тіл ерекшелігін түсінбейтін адамдардың фотографиялық киноның тілдік нормасын реалистік және елеулі түсініспеушілікке негізделген ретінде оны бағындыру талпынысы оң нәтижелерге әкелуі мүмкін емес. Кез-келген өнердің тілі өзімен өзі бағаланбайды. Драманың тілі опера және балет тіліне қарағанда жақсы деп айтуға мүмкін емес. Сол немесе басқа дәуірдің осы мәдениеттің құндылықтарының иерархиясында өнердің алатын орнына әсер ететін олардың әрқайсысының өзіндік ерекшелігі бар. Алайда, бұл орын жылжымалы, оның тілінің сипаттамалары да сияқты жалпы мәдени контекстіде әр өнердің жағдайы өзгерістерге тап болғыш. Ал ирониялық баяндау үшін Байронның Дон Жуаны, Руслан және Людмила, Евгений Онегин және Пушкиннің Коломнадағы үйшігі, Гофман ертегілері, Стравинскийдің операсы және тағы басқалар сияқты елеулі әлемдік өнер ескерткіштері құрылған болатын.
Мультипликацияның одан кейінгі жолы дербес өнер ретінде бекітуге оның тілінің ерекшеліктерін өшіруінде емес, ұғынуында және дамуында жатыр. Осындай жолдардың бірі, 20-шы ғасырдағы көркем ойлауға ұйқас. бір көркем тілде әр түрлі типтегі көркем тілді біріктіру және әртүрлі шарттылық шаралары болуы мүмкін. Мысалы, біз Е. Тугановтың Қанды Джон фильмінде ол жүзіп келе жатқан үш өлшемді қуыршақ қарақшылық кеменің екі өлшемді ескі географиялық картамен бірігуін көргенде, біз ерекше ирониялық әсер тудыратын күрт қос сезімді экрандық образдың танбалылық шиеленісін сезінеміз.
Бәлкім, одан да көп күрт қиысулар болуы мүмкін. Елеулі көркем мүмкіндіктер фотографиялық және мультипликациялық әлемнің қиюласуында жасырынып жатады, алайда, әрбірі өз ерекшелігінде алға шыға алатындай шартпен. Әртүрлі көркем тілдерді жұптастыру ирониялық баяндаудың мағыналы гаммасын жеңіл әзіл-сықықтықтан мұңды, қайғылы немесе тіпті мелодрамалық иронияға дейін кеңейтуге мүмкіндік береді.
Айтылғандардың бәрі мультипликациялық киноның мүмкіндіктерін бір ғана ирониялық баяндаумен шектемейді. Қазіргі заманғы өнер оның әртүрлі мәтіндермен мәтіндер туралы және семиотикалық жүйелердің екі еселенуге беталысы көркемдік уақыт ізденістерінің негізгі жолдарында жатқан мультипликация алдында тақырыптардың ауқымдылығын ашады.
1.2 Мультипликациялық фильмдерді аудару ерекшеліктері және түрлері
Киновидео аудару термині, әдетте, көркем және анимациялық фильмдердің, сондай-ақ телехикаялардың аударуын білдіреді. Киновидео аударма өнім ретінде төрт түрге бөлінеді: дубляж, титрлар (субтитрлер және интертитрлер), синхронды дыбыстау аударма. Киновидео аудару процес ретінде әдеби тіларалық өңдеуде өзіндік монтаж парақтарының кейінгі аударма мәтіннің ырғақты қалауында және оның дыбысталуы немесе субтитр түрінде видеоқатарға енгізуінен тұрады.
Кино аударудың негізгі құраушыларын қарастырайық.
Дубляждау (дубль сөзінен - қос), немесе дубляжды аударма (қысқаша дубляж) - аудиовизуалдық туындылардың аудару түрі (фильмдердің, мультфильмдердің, телехикаялардың). Актерлердің шетел тілі кейіннен осы туындының осы тілде сөйлемейтін елдерде трансляциялау мақсатында жүзеге асырылатын басқа тілге толық ауыстырылуы жүреді. Тіларалық дубляж деп түпнұсқадағы актерлердің сөздерін толық аударма тіліне алмастыру түсініледі. В.Е. Горшкова, осы терминнің көптеген анықтамаларына талдау жасау негізінде аңғарады [10]: дубляждау ерекше жазу техникасы ретінде, түпнұсқа диалогының жазбасымен, фильмнің дыбыстық жолын аударма тіліндегі дыбыстық жолға ауыстыруға мүмкіндік беретінін білдіреді.
Дубляждауды пайдаланудың оң жақтары
1. Үлкен әлеуеттік аудитория, соның ішінде халықтың сауатсыз топтары, көру қабілеті нашар адамдар, балалар, және т. б.
2. Аударатын тілдегі адамдарға қабылдау үшін көп күш-жігерді талап етпейді.
3. Аудиовизуалды мәтін бастапқыда аударатын тілде орындалды деген елес құрылады. Яғни, тілдік кедергілерді жеңу болады.
4. Дубляждау кейіпкерлердің диалектілік және социолектілік сөйлеу ерекшеліктерін өтеуге мүмкіндік береді. Ал, субтитрлеу кезінде ол мүмкін емес.
5. Дубляждау кезінде түпнұсқаның аудиожолына оған аудармасы бар аудиожол салынғанда басып тасталынады. Бұл кейбір сөйлемдерге цензура қолдануға мүмкіндік береді. Яғни, оларды басқа сөздермен ауыстырады. Оған қарамастан көрермен ауыстырғанды байқамайды.
Дубляждауды пайдаланудың теріс жақтары
1. Актерлік құрамға және жабдыққа кететін үлкен материалдық шығындар.
2. Дыбыстау, мәтінді аудару және оны түзету кезінде кететін үлкен уақыттық шығындар.
3. Реципиентке түпнұсқадағы актерлердің дауысы естілмейді. Ал, дубляж актерлері әрқашан мәтінді түпнұсқа актеріндей мәнерлеп оқи алмайды.
Фильмнің дубляжы екі кезеңнен тұрады [11]:
1) фильмнің мәтінінің бейнесімен синхрондыны құру;
2) режиссердің актерлермен жұмысында осы мәтіннің сөзді қараңғылау кезінде іске асуы.
Дубляжды аудармада актерлердің аудару тіліне толық сөзді ауыстыруы жүзеге асады. Сонымен қатар актерлердің бет қимылымен, ең бастысы, олардың артикуляциясымен бірге синхрондау сақталады. Аудармашыға көбінесе өзінің мәтінімен кейіпкерлердің артикуляциясын қажетті сәйкестікке қол жеткізу үшін түпнұсқадан алыстауға, мәтінді бұрмалауға тура келеді. Осыған байланысты дубляждау аударма ма әлде ол еркін бейімделу болып табылады ма деген күмән қойылады.
Дубляждаудың үш түрін ажыратады [12]. Дубляждың бірінші түрі - көп дауысты, әр фильмнің кейіпкері жекелеген актер немесе актрисамен дыбысталады. Егер фильм еліміздің кинотеатрларына жалға беруге дайындалса, онда дубляждаудың тек осындай деңгейі ғана рұқсат етіледі. Кейде, дегенмен, бірнеше рөлдер актер-дублер арқылы дыбысталады, олардың дауыстарын ажыратуға мамандардың күші ғана жетеді.
Дубляждың екінші түрі фильмдегі барлық ер адамдар үшін бір актер сөйлейді, барлық әйелдер үшін - бір актриса сөйлейді деп сипатталады. Мұндай дубляждың деңгейі теледидар фильмдерінде немесе сериалдарда болуы мүмкін.
Дубляждың үшінші түрінің ерекшелігі бір актер фильмнің барлық кейіпкерлерін дыбыстауы болып табылады. Осындай аудармалар кино өнімінің қарақшылық және сапасы төмен дисктеріне тән.
Әдетте фильмдерді аударма экранда сөйлеп тұрған кейіпкердің бет қимылына және артикуляциясына сәйкес болатындай жолмен дубляждайды. Түпнұсқалық дауысына жасы және темпераменті және орналасқан жері бойынша сәйкестігі сапалы дубляж үшін міндетті.
Дубляждау кезінде маңызды және шешуші жұмыс кезеңі - сөйлеуді қараңғылау процесі. Актерлер мен режиссерлер түпнұсқа фильмде актер өмірінің барлық ерекшеліктері мен сөйлеу суретінің бірігуіне қол жеткізеді.
Дубляж кезінде фильмнің өзіндік дыбысы алынып тасталатындықтан, көрерменде фильмнің актерлік және режиссерлік мәнін бағалау мүмкіндігі жоғалады. Алайда, жылдамдығы, көлемі, энергетикалық, уақыттық және ресурстық шығындары бойынша, дәл дубляжды аудару ең тиімді болып табылады.
Дубляж актерлерінде актерлік жұмыс тәжірибесі мен кәсіптік білімі болуы тиіс. Кейде бір актер бірнеше кейіпкерлерді дубляждауы мүмкін, бірақ оны тек кәсіпқой ғана анықтай алады. Жиі белгілі бір актердің артынан әрқашан бір орыс актеры бекітіледі. Мысалы, Бельмондоны - Николай Караченцов, Луи де Фюнесті әрқашан Владимир Кенигсон дубляждаған.
Дубляждың жазбасы әр актермен жеке студияда шектеулі мерзімде жүргізіледі. Әрбір актердің сөзі уақыт бойынша фильмнің түпнұсқасында қанша соншалықты дыбысталуы тиіс [13]. Фильмнің акустикалық әсерлері дубляждау кезінде дәл сақталуы тиіс. Мысалы, жуынатын бөлмеде немесе бос бөлмеде жаңғырық қалуы тиіс. Шу және дыбыстарды фильмнің жұмыс барысында жеке-жеке жазады. Содан кейін дыбыс режиссері дубляждың актерлерінің алдын-ала жөнделген сөзімен жеке-жеке жазылған дыбыстар мен шуларды түйістіреді. Бүкіл фильмді қайтадан жазады.
Субтитрлер - фильмнің негізгі мазмұнын көрсететін диалогтардың қысқартылған аудармасы. Фильмнің бастапқы нұсқасында фильмнің визуалды қатарын баспа мәтін түрінде алып жүреді. Әдетте, экранның төменгі жағында орналасады. В. Е. Горшкова тіларалық субтитрлеудің келесі анықтамасын ұсынады [14]: фильм диалогтарының негізгі мазмұнын көрсететін қысқартылған аудармасы. Және оның бастапқы нұсқасында фильмнің визуалды қатарын баспа мәтін түрінде ілесіп жүреді. Әдетте, экранның төменгі жағында орналасады.
Кейіпкердің көшірмелерінің мазмұнын беретін субтитрлер оның дыбысталуы басталысымен бір мезгілде пайда болуы тиіс. Тез диалогта немесе полилогта көрермен сол субтитр немесе өзге субтитр дәл қай көшірмеге жататынын түсіну үшін осы шарттың сақталуы ерекше маңызды болып табылады.
Теледидарда субтитрлер бастапқыда телебағдарламалардың нашар еститін адамдарға қолжетімділігін арттыру үшін пайдалана бастады. Одан әрі субтитрлер сондай-ақ бейнелерге түсіндірмелер ретінде қолданыла бастады: диктордың мәтінінде жоқ сөйлейтін адамның есімі, қысқаша ақпарат берілген. Титр пайдаланудың соңғы тәсілдері жаңа технологиялардың құрылуын талап етті. Яғни нақты уақытта бейнебелгіге мәтіндік ақпаратты қосуға мүмкіндік бере алатын. Эфир телестудияларында жоғары біліктілікті талап ететін титр редакторы лауазымы пайда болды. Видео жазбалардың және оптикалық видеодискілердің пайда болуымен кинофильмдердің релизінде субтитрлердің құрылуы телевизиялық әзірлемелерді пайдалану есебінен оңайланды. DVD-дискілерде субтитрлердің болуы, оның ішінде жасырын субтитрлердің болуы жаппай болды. Digital Intermediate кино өндірісінің қазіргі заманғы сандық технологиясы сондай-ақ процесті жеңілдетті. Яғни субтитрлерді генерациялауға мүмкіндік беретін.
Субтитрлер нашар еститін немесе саңырау адамдарға ғана қажет емес, кейде субтитрлер экранда болып жатқан істер туралы қосымша ақпаратты береді. Мысалы берілген фильмге түсіндірме, түсінуге күрделі және қиын терминдердің түсініктемесі, атаулар және т. б.
Түпнұсқа дыбысымен фильмдерді көру үшін субтитрлер жиі пайдаланылады. Көптеген елдерде бұл шетелдік фильмдер мен телебағдарламалар көрудің қарапайым тәсілі. Өйткені субтитрлермен қарау кезінде адам визуалды ақпаратты толыққанды қабылдай алмайды; мұндай тәсіл шетелдік фильмдерге деген қызығушылықты төмендетуге және жергілікті өндірушілерді қолдауға мүмкіндік береді.
Субтитрлер телевизиялық бағдарламаларды немесе фильмді көру кезінде тыныштық сақтау қажет болған жағдайда немесе егер көру шудың жоғары жағдайында жүріп жатқанда пайдаланылуы мүмкін.
Есту қабілеті нашар адамдарға субтитрлер фильм кейіпкерлерінің көшірмелерін көрсетіп қана қоймай, сонымен қатар дыбыстық әрекеттерін де көрсетеді (жауын шуылдайды, күн кұркірейді, есікке қоңырау шалады). Көптеген адамдар тілдік білімін жақсарта отыра, фильмдерді түпнұсқа тілінде субтитрлермен бірге көргенді ұнатады. Еуропа елдері үшін бұл қарапайым тәжірибе, онда тек ғана балаларға арналған фильмдерді дубляждайды. Өйткені дубляждау субтитрдан әлдеқайда қымбат тұрады.
Тұрақты негізде субтитрлер кинофильмдерді аудару кезінде 1929 жылдан бастап пайдаланылады. Бұл аударманың ең көне түрі, өйткені ұзақ уақыт бойы техникалық тұрғысынан қарағанда жалғыз қолжетімді болған. Сондай-ақ, бұл фильмнің бастапқы дыбысталуының және оның көркемдік құндылығының берілуінің жалғыз тәсілі. Бұл аударым түрі түпнұсқа тілін бұрмаламайды және тілде базалық білімі бар көрермендерге диалогтардың мазмұнын өзіне қадағалауына мүмкіндік береді. Субтитрлердің көмегімен аударылған аударма коммерциялық тұрғыда тиімді, себебі ол техникалық орындалуы жағынан сәл ғана күрделі және адамдардың азғантай санының қатысуын талап етеді. Субтитрдің көмегімен аударылған фильм оқу мақсатында пайдаланылуы мүмкін. Алайда, кино аударудың осы түрінде бір кемшілік бар - бұл бір мезгілде суретке және мәтін субтитрлеріне қарау қажеттілігі бар қабылдау қиындығы.
Субтитрлаудың кино аударудың басқа түрлерінен елеулі айырмашылығы мынада: субтитрлер мәтіннің жазбаша аударуын білдіреді. Себебі ауызша және жазбаша сөйлеу бір-бірінен стилистикалық және синтаксистік тұрғыдан ерекшеленетіндіктен, ауызша кодтан жазбаша кодқа көшу кейбір қиындықтар туғызады.
Субтитрлер егжей-тегжейлі іс-шаралар дәрежесі бойынша ерекшеленеді. Әдетте кейіпкерлердің ғана сөздері субтитрленеді. Егер субтитрлер фильмнің аудармасы үшін қызмет етсе, онда кадрда пайда болатын жазуларға түсініктемелер беріледі. Субтитрлерді есту қабілеттері шектеулі адамдар үшін жасайтын кездің өзінде, жиі оның ішіне маңызды дыбыстық оқиғаларды тіркейді: мысалы, қорқынышты фильмның кейіпкері қаһарлы шықырлауды еститінін болса, қаһарлы шықырлау деген субтитр пайда болуы мүмкін [15]. АҚШ-та мұндай субтитрлер closed captions деп аталады, өйткені олар телевизиялық қабылдауларда іске қосылу үшін кодталады. Кәдімгі субтитрлерге қарағанда (subtitles, немесе open captions), әдепкі қалпы бойынша бейнеленеді немесе DVD мәзірі арқылы қосылуы мүмкін.
Сондай-ақ, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz