Қазақстан мен шетелдердегі шағын және орта бизнестің дамуындағы қоғаммен байланыстың рөлі
БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ЖУРНАЛИСТИКА ФАКУЛЬТЕТІ
ЮНЕСКО және халықаралық журналистика кафедрасы
ҚАЗАҚСТАН МЕН ШЕТЕЛДЕРДЕГІ ШАҒЫН ЖӘНЕ ОРТА БИЗНЕСТІҢ ДАМУЫНДАҒЫ ҚОҒАММЕН БАЙЛАНЫСТЫҢ РӨЛІ
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Орындаған:
Қолы:_________
Ғылыми жетекші:
Қолы:________
Қорғауға жіберілді: кафедра меңгерушісі
Қолы: _______
Алматы 2021
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1ҚАЗАҚТІЛІНІҢФОНЕТИКАЛЫҚЖҮЙЕСІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.1. Жаһандану жағдайындағы шағын және орта бизнес ұғымы және оның қоғамдағы рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
8
1.2. Шағын және орта, ірі кәсіпкерліктегі PR айырмашылықтары мен түрлері
Қазақ фонетикасындағы жаңа теориялық болжамдар.
Ә. Жүнісбек еңбектеріне зерттеу жасайсыз
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
17
2 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖӘНЕ ШЕТЕЛДЕГІ ШАҒЫН ЖӘНЕ ОРТА БИЗНЕС САЛАСЫНДА PR ҚЫЗМЕТ ТҮРЛЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1. Шағын және орта бизнес: сәтті бастама құпиясы ... ... ... ... ... ... .
21
2.2. Экономикадағы ШОБ дамуының әлемдік кризистен шығу үрдістері мен PR-дың атқаратын рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
44
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
54
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
57
РЕФЕРАТ
Дипломдық жұмыстың тақырыбы: Қазақстан мен шетелдердегі шағын және орта бизнестің дамуындағы қоғаммен байланыстың рөлі
Жұмыс көлемі: 60 бет.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 56 бірлік.
Түйінді сөздер: қоғамдық байланыс, бизнес, өсу, экономика, шетелдегі пиар, Қазақстандағы пиар, жаһандану, шағын бизнес, орта бизнес.
Зерттеудің мақсаты: Қазақстан мен шетелдердегі шағын және орта бизнестің дамуындағы қоғаммен байланыстың атқаратын рөлін анықтау, шағын және орта бизнестің маңызды әлеуметтік-экономикалық рөлге ие екенін және оның әлеуметтік және саяси тұрақтылықты сақтайтын маңызды нарық қажеттілігі екенін көрсету.
Қойылған мақсат келесі нақты міндеттерді шешуге негіз болды:
:: Жаһандану жағдайындағы шағын және орта бизнес ұғымына түсінік беру;
:: PR ұғымын анықтап, оның кәсіакерліктегі айырмашылықтарын келтіру;
:: Әлемдік кризистен шығу үрдістері кезінде PR-дың ШОБ-тағы атқаратын рөлін анықтау
Жұмыстың жаңашылдығы-...????? тұжырымдаманы кеңейту
Тәжірбиелік маңыздылығы - кез-келген оқу орындарында қоғамдық байланыс мамандығына қатысты, оның қоғамдағы рөлін анықтау мақсатында біздің жұмыс қазақ тілінде ақпарат бере алады.
Зерттеу әдістері ретінде аналитикалық әдіс, зерттеу және егжей-тегжейлі талдау сияқты жалпы теориялық және эмпирикалық әдістер қолданылды.
Жұмыстың теориялық маңыздылығы ғаламтор кеңістігінде ШОБ тақырыбына байланысты немесе PR түсінігіне қатысты қазақ тіліндегі дереккөздерін аздығынан, аталмыш жұмыс материал ретінде ұсыну маңыздылығы болып табылады.
Дипломдық жұмыстың зерттеу нысаны қазіргі замандағы экономикадағы ШОБ-тың даму құбылыстары, және оның дағдарыс жағдайындағы мәселелерді шешу жолдары.
Жұмыс құрылымы: жұмыс кіріспеден, бірнеше бөлімнен тұратын екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған көздер тізімінен тұрады.
РЕФЕРАТ
Тeмa дипломной работы: Роль пиара в развитии малого и среднего бизнеса в Казахстане и за рубежом
Объем работы: 60 cтр.
Список использованной литературы: 56 ед.
Ключевые слова: общественная связь, бизнес, рост, экономика, пиар за рубежом, пиар в Казахстане, глобализация, малый бизнес, средний бизнес.
Цель исследования: выявить роль связей с общественностью в развитии малого и среднего бизнеса в Казахстане и за рубежом, показать, что малый и средний бизнес играет важную социально-экономическую роль и является важной рыночной потребностью в сохранении социальной и политической стабильности.
Поставленная цель послужила основой для решения следующих конкретных задач:
* Дать представление о понятии малого и среднего бизнеса в условиях глобализации;
* Определить понятие PR и привести его различия в профессионализме;
* Определить роль PR в МСБ при тенденциях выхода из мирового кризиса
Новизна работы -...????? расширение концепции
Практическая значимость заключается в том, что в любом учебном заведении наша работа может давать информацию на казахском языке, касающуюся профессии общественного общения, с целью определения ее роли в обществе.
В качестве методов исследования использовались общие теоретические и эмпирические методы, такие как аналитический метод, исследование и детальный анализ.
Теоретическая значимость работы заключается в том, что в интернет-пространстве мало источников на казахском языке, связанных с тематикой МСБ или имеющих отношение к понятию PR, данная работа представляет собой материал.
Объектом исследования дипломной работы являются явления развития МСБ в современной экономике и пути решения ее проблем в кризисных ситуациях.
Структура работы: работа состоит из введения, двух глав, состоящих из нескольких разделов, заключения, списка использованных источников.
ABSTRACT
The topic of the thesis: The role of micro and medium-sized buisnesses in the development society in Kazakhstan and abroad
Scope of work: 60 pages
List of used literature: 56 units.
Key words: public relations, business, growth, economy, PR abroad, PR in Kazakhstan, globalization, small business, medium business.
Purpose of the study: to identify the role of public relations in the development of small and medium-sized businesses in Kazakhstan and abroad, to show that small and medium-sized businesses play an important socio-economic role and is an important market need in maintaining social and political stability.
This goal served as the basis for solving the following specific tasks:
* Give an idea of the concept of small and medium-sized businesses in the context of globalization;
* Define the concept of PR and bring its differences in professionalism;
* Determine the role of PR in SMEs in the trend of overcoming the global crisis
The novelty of the work -... ????? expansion of the concept
The practical significance lies in the fact that in any educational institution our work can provide information in the Kazakh language concerning the profession of public communication in order to determine its role in society.
General theoretical and empirical methods such as analytical method, research and detailed analysis were used as research methods.
The theoretical significance of the work lies in the fact that there are few sources in the Kazakh language in the Internet space related to the topic of SMEs or related to the concept of PR, this work is a material.
The research object of the thesis is the development of SMEs in the modern economy and ways of solving its problems in crisis situations.
The structure of the work: the work consists of an introduction, two chapters, consisting of several sections, a conclusion, a list of sources used.
Кіріспе
Жаһандану жағдайындағы қоғамның әл ауқаты тікелей оның табыс көзімен байланысты, қазіргі таңда қоғамда кез-келген елде шағын және орта бизнесі кең таралғаны бізге мәлім. Шағын және орта бизнес кез келген елдің экономикасында маңызды рөл атқарады, өйткені ол халықтың жұмыспен қамтылу проблемаларын шешуге ықпал етеді, экспорттық әлеуеттің өсуін және ішкі нарықты тұтыну тауарлары мен қызметтерімен толықтыруды қамтамасыз ете отырып, бәсекелестікті туғызады. Дамыған елдердің ШОБ қызметіне арналған ғалымдарының зерттеулерінде олар жұмыссыздық мәселелерін шешіп, саланың да, жалпы ұлттық экономиканың да экономикалық өсуіне және бәсекеге қабілеттілігін арттыруға ықпал ететіндігі атап өтілді. Көптеген дамыған елдер экономикадағы ШОБ тиімділігін сезінді және шағын көлемде жұмыс істейтін фирмалармен байланысты мәселелерді шешуді үйренді.
Қазақстан Республикасында қазіргі таңда кәсіпкерлік қызметті ұйымдастыру және дамытуға, әсіресе, шағын және орта кәсіпкерліктің дамуы мен тиімді қызмет етуіне ерекше көңіл бөлініп отыр.
Заманауи бизнесте компания қызметін әртараптандыру маңызды талаптардың бірі болып табылады, жалпы PR ағылшын тілінен алғанда public relation, яғни қоғамдық қатынас деп аударылады. Паблик рилейшнз тіркесінің тікелей мағынасы жұртшылықпен байланыс дегенді білдіреді. Қазіргі басқару қызметінде онсыз жұмыс істеу мүмкін емес. Әсіресе басқару, ұйымдастыру, қоғаммен тікелей байланыс жасау салаларының қызметкерлері үшін оның маңызы зор. Өйткені серіктестерімен, тұтынушылармен өзара түсіністікке қол жеткізіп алмай басқару қызметін жүргізу мүмкін емес. PR шын мәніндегі стратегиялық коммуникация болып табылады. Онда белгілі бір мақсатқа қол жеткізу үшін жүзеге асырылуы тиіс іс-шаралар ұзақ уақытқа жоспарланады, қандай да бір ұйымның немесе жеке тұлғаның мүддесін көздейтін ақпараттық басымдықтар айқындалады. Қоғамдық қатынастар саласы коммуникативті мәселелерді шешу қабілеті ретінде адамзатқа барлық жерде және барлық уақытта бірге жүреді, ал дағдарыс - бұл күтпеген жағдай немесе бақылаудан тыс бірқатар оқиғалар, ұйымның қалыпты жұмысын тоқтататын, зиян келтіретін, қоғамдық назар аудартатын қаупі бар, ұйымның беделіне тән ерекше дағдарыстық жағдай болып табылады. Көптеген әлемдік шағын, орта немесе ірі компаниялар дағдарысқа тиісті түрде жауап бере алмағандықтан жоғалып кетті.
Дипломдық жұмыстың өзектілігі: біздің жұмысымызда қозғауға тырысатын мәселелердің бірі әлемдік қоғамдастықта және Қазақстандағы қоғамның экономикалық жағдайына тікелей әсер беретін шағын және орта кәсіпкерліктің даму стратегиясын қарастыру және оның дамуына қоғамдық қатынастар мамандығының тікелей байланысын анықтау. Мәселенің өзектілігі дағдарыстың экономикаға және елдегі жалпы жағдайға әсерін азайтудың оңтайлы жолдарын табу.
Жұмыстың мақсаты - Қазақстан мен шетелдердегі шағын және орта бизнестің дамуындағы қоғаммен байланыстың атқаратын рөлін анықтау, шағын және орта бизнестің маңызды әлеуметтік-экономикалық рөлге ие екенін және оның әлеуметтік және саяси тұрақтылықты сақтайтын маңызды нарық қажеттілігі екенін көрсету, сондай-ақ ШОБ-тың қоғамдағы рөлінің PR-мен тікелей байланысын сипаттау.
Қойылған мақсаттарға негізделе отырып жұмыстың келесі міндеттерін анықтаймыз:
Жаһандану жағдайындағы шағын және орта бизнес ұғымына түсінік беру;
PR ұғымын анықтап, оның кәсіакерліктегі айырмашылықтарын келтіру;
Әлемдік кризистен шығу үрдістері кезінде PR-дың ШОБ-тағы атқаратын рөлін анықтау
Жұмыстың жаңашылдығы-...????? тұжырымдаманы кеңейту
Тәжірбиелік маңыздылығы - кез-келген оқу орындарында қоғамдық байланыс мамандығына қатысты, оның қоғамдағы рөлін анықтау мақсатында біздің жұмыс қазақ тілінде ақпарат бере алады.
Зерттеу әдістері ретінде аналитикалық әдіс, зерттеу және егжей-тегжейлі талдау сияқты жалпы теориялық және эмпирикалық әдістер қолданылды.
Жұмыстың теориялық маңыздылығы ғаламтор кеңістігінде ШОБ тақырыбына байланысты немесе PR түсінігіне қатысты қазақ тіліндегі дереккөздерін аздығынан, аталмыш жұмыс материал ретінде ұсыну маңыздылығы болып табылады.
Дипломдық жұмыстың зерттеу нысаны қазіргі замандағы экономикадағы ШОБ-тың даму құбылыстары, және оның дағдарыс жағдайындағы мәселелерді шешу жолдары.
Құрылымы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 ШАҒЫН ЖӘНЕ ОРТА БИЗНЕСТЕГІ ҚОҒАММЕН БАЙЛАНЫС ТҮСІНІГІ
Жаһандану жағдайындағы шағын және орта бизнес ұғымы және оның қоғамдағы рөлі
Бүгінгі таңда жаһандануға байланысты бірқатар мәселелер кеңінен талқылануда. Бұл көбінесе капитал мен жұмыс күшінің қозғалыс еркіндігінің артуын, әртүрлі елдер мен аймақтардың геоэкономикалық тәуелділігін білдіреді. Бизнесті, оның ішінде шағын және орта бизнесті ауқымды дамыту жаһанданудың ажырамас шарты болып табылады. Экономиканың жаһандануы жағдайында шағын және орта бизнес кәсіпорындары ірі корпорациялармен қатар көптеген дамыған және дамушы елдерде сыртқы экономикалық қызметтің белсенді субъектілері болып табылады.
Жаһандану - үдеріс, орын алып отырған, әлі өз мәресіне жетпеген, аяқталмаған іс. Жаһандану бүкіл жер жүзінде жайылу, таралу деген мағынаны да, әлемдік елдердің біртұтас адамзаттық мәдениет қалыптастыру екпініне ілесу дегенді де білдіреді. Ғаламдық әділетсіздік мәселелерін шешу үшін әлемдік басқару институттарын кеңейтіп, күшейтіп, демократизациялау қажет. Жаһандану - күрделі және даулы процесс. Бір жағынан, бұл мемлекеттер арасындағы экономикалық қимылды жеңілдетеді, адамзаттың озық жетістіктеріне қол жеткізуіне жағдай жасайды, ресурстарды үнемдеуді қамтамасыз етеді және әлемдік прогресті ынталандырады. Екінші жағынан, жаһандану процесі теріс салдарға әкеліп соғады: экономиканың аймақтық моделінің шоғырлануы, елдердің өз ресурстарының жоғалуы, шағын бизнестің күйреуі, бәсекелестік жаһандануының әлсіз елдеріне таралуы, өмір сүру деңгейінің төмендеуі және тағы басқа.
Жаһандану жағдайындағы қоғамның әл ауқаты тікелей оның табыс көзімен байланысты, қазіргі таңда қоғамда кез-келген елде шағын және орта бизнесі кең таралғаны бізге мәлім. Бизнестің шағын және орта түрлері бар. Шағын бизнес - ешқандай монополистік бірлестікке кірмейтін және экономикада монополияға қатысты бағынышты рөл атқаратын жеке меншіктегі ұсақ және орта кәсіпорындардың қабылданған жиынтық атауы. Дамыған елдерде сыртқы экономикалық байланыстардың негізгі бөлігі Шағын бизнестің үлесіне тиеді. Кәсіпкерлер табы - нарықтық дамудың ажырағысыз нышаны, экономикалық қатынастардың дербес субъектісі. Шағын кәсіпкерлік секторы бірқатар әлеуметтік атқарымдарды орындайды, олардың қатарына жұмыспен қамтылу, әлеуметтік шиеленісті бәсеңдету және нарықтық қатынастарды демократияландыру жатады. Шағын бизнесті шағын кәсіпкерлік деп те атайды.
Әлемдік тәжірибеде кәсіпорындарды шағын және орта санатына жатқызудың бірыңғай тәсілдері жасалмаған және олар елдер бойынша айтарлықтай ерекшеленеді. Қазіргі уақытта кәсіпорындарды шағын және орта санатына жатқызудың негізгі критерийі қызметкерлердің саны болып табылады, ал шағын кәсіпкерлік субъектілеріне мемлекеттік қолдау шараларын айқындау кезінде басқа да көрсеткіштер ескерілуі мүмкін.
Экономиканы жаһандандырудың қарқыны дамып келе жатқан жағдайда шағын және орта кәсіпкерліктің дамуы да үлкен маңызға ие. Қазіргі әлемдік нарықтарда болып жатқан бәсекелестіктің күшеюі шағын және орта бизнеске (ШОБ) өзінің маневрлігі мен салыстырмалы түрде аз капитал сыйымдылығына байланысты нарық жағдайының өзгергіштігіне тезірек және оңай бейімделуіне мүмкіндік береді. ШОБ кез келген елдің экономикасында маңызды рөл атқарады, өйткені ол халықтың жұмыспен қамтылу проблемаларын шешуге ықпал етеді, экспорттық әлеуеттің өсуін және ішкі нарықты тұтыну тауарлары мен қызметтерімен толықтыруды қамтамасыз ете отырып, бәсекелестікті туғызады. Сондықтан әлеуметтік-экономикалық дамудың әртүрлі деңгейі бар көптеген елдердің үкіметтері шағын және орта кәсіпорындарға (ШОБ) үлкен мән береді, олардың қызметіне жан-жақты қолдау көрсетеді, соның ішінде әртүрлі жеңілдіктер мен субсидиялар береді.
Тарихи тұрғыдан алғанда, шағын және орта кәсіпкерлік тауарлар мен қызметтері сыртқы нарыққа емес, жергілікті ішкі нарыққа бағытталған тәуелсіз, экономикалық қызмет болды және оның бұл ерекшелігі бүгінгі күнге дейін сақталған. Әдебиеттегі "шағын және орта бизнес" және "шағын және орта кәсіпкерлік" анықтамалары тиісті сипаттамаларды көрсететін ресми-логикалық сипаттамадан бастап, неғұрлым егжей-тегжейлі, ең маңызды аспектілерді қамтиды.
Біріншіден, шағын және орта кәсіпкерлік дегеніміз "нарықтық экономика субъектілері заңдарда, мемлекеттік органдарда немесе басқа да өкілді ұйымдарда белгіленген, осы тұжырымдаманың мәнін құрайтын критерийлермен жүзеге асыратын кәсіпкерлік қызмет" деген көзқарасты жатқызуға болады [1, б. 137].
Құқықтық және экономикалық әдебиеттерде шағын және орта бизнесті ерекшелейтін әртүрлі белгілерге назар аударылады. Мәселен, шағын және орта кәсіпкерліктің мынадай белгілері дұрыс болып көрінеді:
- компанияға сатылатын тауарлардың бағасы мен көлеміне айтарлықтай әсер етуге мүмкіндік бермейтін шағын нарық;
-меншік иесі немесе серіктес-меншік иелері бизнесті басқарудың барлық аспектілеріне, барлық шешімдер қабылдау процесіне қатысады және сырттан бақылаудан босатылады [2, б. 5].
2012 жылғы қазан айының соңында Дүниежүзілік банк "бизнесті жүргізу - 2013" баяндамасын жариялады, онда бизнесті жүргізуге қолайлы әлем елдерінің рейтингі ұсынылған. Зерттеуде 2011-2012 жылдары 108 ел ШОБ-ты реттеу жүйесінің қызметін жүргізу үшін неғұрлым қолайлы жағдай жасау мақсатында 201 реформасын жүзеге асырғаны атап өтілді .
"Бизнесті жүргізу" зерттеуінің деректері бойынша 2002 - 2003 жж.бастап 180 ел кәсіпкерлік қызметті реттеу жүйесінің 2000-ға жуық реформасын жүзеге асырды.
Шығыс Еуропа және Орталық Азия елдері үздік нәтижелерге қол жеткізді, ал бизнес жүргізу үшін неғұрлым қолайлы жағдайлар ЖІӨ-ның табыс деңгейі жоғары елдерінде бұрынғысынша бар.
Қазіргі уақытта әртүрлі елдерде жұмыс істейтін кәсіпкерлік қызметті реттеу процедураларының біртіндеп жақындасуы байқалады, өйткені бастапқыда төмен көрсеткіштері бар елдер жоғары көрсеткіштері бар елдерден артта қалуды қаламайды [3].
Республикада шағын кәсіпкерлік тиімді нарықтық экономиканың дамуы үшін құрылымдық түзуші фактор ретінде маңызды рөл атқарып отыр. Ол бәсекелі ортаның дамуына жол ашты, нарықты тауарлармен және көрсетілетін қызметтермен толықтырды, халықтық кәсіпшілікті жаңғыртты, жергілікті билік органдарының экономикалық базасын нығайтты, ауылдардың, шағын және орта қалалардың дамуына септігін тигізді. Шағын кәсіпкерліктің артықшылығы - жұмсалған күрделі қаржының тез өтелуі, өндірушілердің аймақтық нарыққа бағдарлануы, сұранымның өзгеруіне жедел икемделуі, жұмыспен қамтылудың өсуі болып табылады. Қазақстан Республикасы жүргізіп отырған әлеуметтік-экономикалық саясаттың негізгі бағыттарының бірі - шағын бизнесті дамыту. Халықаралық сыртқы ортаға қатысты бүкіл потенциялды қиындық қазіргі кезде өте белсенді талқылануда, оның себебі, шағын және орта бизнестің тек қана ішкі нарыққа бағдарлануына байланысты бәсекелік қабілеттің төмендігінде. Сондықтан егер біздің еліміз БСҰ - ына (Бүкілдүниежүзілік сауда ұйымы) кірсе, онда осы сектордың елімізде экономикамызды әртараптандыруға мүмкіндігі болмай қалады. Осыған орай әлемдік ұйымға кірер алдында осы сектордың бәсекелік қабілеттерін жоғарлатуға бағытталған.
Шағын және орта бизнес түсінігінің мәнін ашпас бұрын, алдымен оның қалыптасу көздерін анықтап алу керек. Шағын және орта бизнесінің әртүрлі критерийлерін түсіну, оның қоғаммен байланыс қызметі экономикалық өмірдің дамуымен өзгеріп, жан-жақты бола бастағанын білеміз. Шағын және орта бизнес - бұл тек аумақтық шектеулі жергілікті тауарлар жәненемесе қызметтер нарығына бағытталған, тиісті нарықта, әдетте, шағын көлемді өндіріс факторларын, өндірісті ұйымдастырудың және бизнесті жүргізудің нақты әдістері мен тәсілдерін қолданумен сипатталатын аз үлес салмағын алатын, тәуекелі жоғары коммерциялық қызмет, атап айтқанда, меншік иесі өз кәсіпорнын жеке басқарады және әдетте оның өндірістік процесіне тікелей қатысады.
Шағын бизнестің дамуы экономиканың ойдағыдай реформалануы көрсеткіштерінің бірі болып табылады. Кәсіпкерлер табы - нарықтық дамудың ажырағысыз нышаны, экономикалық қатынастардың дербес субъектісі. Шағын кәсіпкерлік секторы бірқатар әлеуметтік атқарымдарды орындайды, олардың қатарына жұмыспен қамтылу, әлеуметтік шиеленісті бәсеңдету және нарықтық қатынастарды демократияландыру жатады. Шағын бизнесті шағын кәсіпкерлік деп те атайды. Республикада шағын кәсіпкерлік тиімді нарықтық экономиканың дамуы үшін құрылымдық түзуші фактор ретінде маңызды рөл атқарып отыр. Ол бәсекелі ортаның дамуына жол ашты, нарықты тауарлармен және көрсетілетін қызметтермен молықтырды, халықтық кәсіпшілікті жаңғыртты, жергілікті билік органдарының экономикалық базасын нығайтты, ауылдардың, шағын және орта қалалардың дамуына септігін тигізді [4, б. 123]. Шағын кәсіпкерліктің артықшылығы - жұмсалған күрделі қаржының тез өтелуі, өндірушілердің аймақтық нарыққа бағдарлануы, сұранымның өзгеруіне жедел икемделу, жұмыспен қамтылудың өсуі.
Қазақстан Республикасында қазіргі таңда кәсіпкерлік қызметті ұйымдастыру және дамытуға, әсіресе, шағын және орта кәсіпкерліктің дамуы мен тиімді қызмет етуіне ерекше көңіл бөлініп отыр. Кез-келген елдің экономикасы қанағаттанарлық деңгейде дамып тұрғанымен де, шағын кәсіпорындардың дамуына баса назар аударуы қалыпты жағдай. Мәселен, Қазақстан Республикасының Президенті Кәсіпкерлер Конгресінде мемлекеттік меншікті сатылап жекешелендіру нәтижесінде өнеркәсіп өндірісі көлемінің 85 пайызы жеке секторда өндірілетіндігін, елдің жалпы ішкі өніміндегі шағын және орта бизнестің үлесі шамамен 25 пайызы құрайтындығын, экономиканың жеке секторында еңбекпен қамтылған халықтың 60 пайыздан астамы еңбегі ететіндігін айтып өтті. Бірақ, бұл мәліметтер дамыған елдермен салыстырғанда, әлдеқайда аз. Сондықтан, алдағы уақытта шағын кәсіпорындардың дамуы мен тиімді қызмет ету мәселесіне ерекше мән әсер ететін негізгі факторлар анықталып, оң шешімін табуы тиіс.
Қазақстан Республикасындағы шағын және орта кәсіпкерлік субъектілеріне мыналар жатады:
- жұмыскерлерінің жылдық орташа саны 50 адамнан асатын дара кәсіпкерлер;
-жұмыскерлерінің жылдық орташа саны 50-ден астам, бірақ 250 адамнан аспайтын және активтерінің жылдық орташа құны 325 000 еселенген АЕК-тен аспайтын заңды тұлғалар [5].
Талқылау кәсіпорындарды белгілі бір санатқа жатқызу критерийлерінің жүйесі болып табылады. Мемлекеттік және жергілікті билік органдары тарапынан қызметтің басым бағыттары мен оларды қолдау жолдарын ескере отырып, қаралатын аспектіде кәсіпорындардың қажеттілігін мойындау керек.
Қазақстан Республикасында қазіргі уақытта айтарлықтай күрделі салымдарды талап етпейтін, шағын және орта бизнес үшін неғұрлым тартымды болып табылатын салалар бар: сауда, HoReCa, азаматтық объектілер салу, техниканы ұсақ жөндеу және т.б. атап айтқанда, сауда саласында әрбір үшінші кәсіпорын жұмыс істейді және шағын және орта кәсіпорындарда жұмыс істейтіндердің әрбір үшінші кәсіпорны еңбек етеді. Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті және Елбасы. Н.Ә.Назарбаевтың тапсырмасы бойынша Үкімет пен еліміздің бизнес-қоғамдастығы Қазақстанның барлық кәсіпкерлерін біріктіретін бірегей ұйым - "Атамекен" Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасын құрды. Мемлекеттің ұлттық палатаның қалыптасуына қатысуы - отандық кәсіпкерлікті дамытуды қолдау жөніндегі Қазақстанның көпжылдық дәйекті саясатындағы сенімді қадамдардың бірі болды.
Қалыптасу кезеңінен өтіп, жұмысқа белсенді кірісе отырып, қазіргі уақытта "Атамекен" ҰКП бизнес пен мемлекеттің диалог алаңы ретінде қалыптасты.Оның қызметінің түйінді бағыттары: кәсіпкерлердің мүдделерін қорғау, Қазақстанда бизнес жүргізуді (бизнес-ортаны) құқықтық реттеуді жетілдіру, кәсіпкерлер үшін қаржының, инфрақұрылымның және өткізу нарықтарының қолжетімділігін қамтамасыз ету, адами капиталды дамыту және бизнесті сервистік қолдау болып табылады. Сондай-ақ Қазақстанда ШОБ секторын дамыту бойынша қабылданған жүйелі шаралардың бірі. Жеке кәсіпкерлік бастамаларды көтеу саласында мемлекеттік саясат саласының негізгі бағыттарын анықтайтын "Бизнестің жол картасы - 2020 кәсіпкерлікті қолдау бірыңғай бағдарламасы жұмыс істеп тұр. Мемлекеттік және мемлекеттік емес ұйымдардың тармақталған жүйесі енгізілген институционалды база құрылды. Алайда, бір айтып өтерлігі, сыртқы ортадағы күрделі экономикалық конъюнктура мен экономиканың өсім қарқынының төмендеуі бизнесті дамыту мен қолдау жүйелері трансформациясының қажеттілігін туындатты.
Сонымен қатар, мемлекеттік стратегияның жаңа шарттарға бейімделуі кәсіпкерлік белсенділігі жүзеге асып жатқан орталарды жүйелі және толық зерттеуді талап етеді. Бизнес ортаның сапалы және сапалы емес параметрлерінен көрініс табатын іскерлік аура белсенді кәсіпкерлікті анықтайтын фактор болып табылады.
Іскерлік ортаны зерттеу - кәсіпкерлікті қолдау саясатының басты элементі. Себебі, іскерлік ортаның тұрақсыздығы мен болжамсыздығы - бүгінгі инвестицияның құлауы мен ертеңгі өсім екпінінің төмендеуін көрсетеді. Осыған орай, бүгінде көптеген елдер ШОБ субъектілерін қолдау мен дамыту саласындағы саясаттың басымдықтарын анықтау мақсатында ксәпкерлік ортада, оның негізгі сипаттамаларындағы өзгеріс динамикасына сараптама жүргізу үшін бизнес-барометр құрылғыларын пайдаланады.
Іскерлік ортаның шарттарын анықтау үшін түрлі құралдар қолданылады, бірақ барынша талап етілгені компания басшыларынан сауалнама алу болып табылады. Әсіресе, бұл категория, өз ісіне қатысты шешім қабылдай отырып, ең алдымен бизнестің мүдделері мен қажеттіліктерін ашып көрсетеді.
Қоғам мен мемлекетті қамтамасыз ету мақсатында Басқа елдерде ұқсас үрдістер бар:
- АҚШ-та саудада, HoReCa саласында, құрылыста шағын және орта кәсіпкерлік дамыған;
- Францияда шағын және орта кәсіпкерлік құрылыста, саудада, халық тұтынатын тауарлар өндірісінде, туризмде басымдылық жағдайын байқауға болады.
Барлық шағын және орта кәсіпорындар сыртқы жағдайлардың өзгеруіне тез жауап береді және соңғы өнімдерін сұранысқа сүйене отырып және жаңа өнім түрлерін игере отырып өзгертеді, сондықтан Қазақстандағы шағын және орта кәсіпорындардың орташа өмір сүру уақыты шамамен 6 жылды құрайды, сонымен бірге жаңа кәсіпорындар саны жабылғандар санынан асып түседі. Осы жағдайларға байланысты шағын кәсіпорындарды "өмірлік цикл" кезеңі бойынша жіктеуге болады: жаңадан құрылған кәсіпорын, дамып келе жатқан кәсіпорын, қызметті тоқтату кезеңіндегі кәсіпорын [6, 12].
ШОБ маңыздылығын түсіну шамамен 1970 жылдардың соңында пайда болды, ең алдымен АҚШ пен Ұлыбританияда пайда болды, өйткені әлеуметтік нарықтық экономиканың қалыптасуы жағдайында кірісті барынша арттыруға ұмтылған ірі кәсіпорындар қоршаған ортаға жиі қауіп төндірді, аз жұмыс орындарын құрды, әсіресе дағдарыс кезеңінде, қажетті инновацияларды енгізбеді. Шағын және орта бизнес - ешқандай монополистік бірлестікке кірмейтін және экономикада монополияға қатысты бағынышты рөл атқаратын жеке меншіктегі ұсақ және орта кәсіпорындардың қабылданған жиынтық атауы. Дамыған елдерде сыртқы экономикалық байланыстардың негізгі бөлігі Шағын бизнестің үлесіне тиеді. Елімізде 20 ғасырдың 90-жылдары белсенді түрде жүргізілген жекешелендіру үдерістері шағын кәсіпкерліктің қалыптасып дамуына жол ашты.
Дамыған елдердің ШОБ қызметіне арналған ғалымдарының зерттеулерінде олар жұмыссыздық мәселелерін шешіп, саланың да, жалпы ұлттық экономиканың да экономикалық өсуіне және бәсекеге қабілеттілігін арттыруға ықпал ететіндігі атап өтілді. Көптеген дамыған елдер экономикадағы ШОБ тиімділігін сезінді және шағын көлемде жұмыс істейтін фирмалармен байланысты мәселелерді шешуді үйренді.
Жаһандық қаржы-экономикалық дағдарыс жағдайында ШОБ - тың негізгі артықшылықтарының бірі олардың көпшілігі ірі компанияларға қарағанда дағдарыс кезеңдеріндегі даму жағдайларына бейімделген болып шықты. Ірі фирмалар ұлттық, аймақтық және әлемдік нарықтардағы ауытқуларға соншалықты белсенді және тез жауап бере алмайтыны анықталды [6, б. 37]. ШОБ, керісінше, экономиканың белгілі бір секторларындағы экономикалық жағдайдың өзгеруіне тез жауап береді, оған бейімделеді, бұл күйреуде де, жаңа кәсіпорындардың қалыптасуында да көрініс табады, бұл өз кезегінде қоғамның қаржылық ауқатына ғана әсер етпей, рухани күйіне де өз ісерін береді. ШОБ-тің екінші артықшылығы-олар өнімнің жаңа түрлерін қарқынды игеруде және қоғамдағы ірі бизнес үшін онша тартымды емес салаларда дамуда. ШОБ-тың маңызды ерекшеліктері инвестицияларды жедел игеру қабілеті және айналым қаражатының жоғары айналымдылығы болып табылады. [7, б. 18]. Әр түрлі елдердегі ШОБ дамуының тарихи дәстүрлерден туындайтын өзіндік ерекшеліктері, сондай-ақ шағын кәсіпорындардың ел экономикасына, халықтың әл-ауқатына қалыптасқан рөлі мен орны бар.
Қ. А. Жетпісбаева шағын және орта кәсіпкерлікті дамытудың шетелдік және отандық тәжірибесін талдай отырып, оның қоғамдағы мынадай артықшылықтарын көрсетеді: "нарық талаптарына жылдам әрекет ету; қоғамның экономикалық әл-ауқаты үшін тауарлар мен қызметтер өндірісінде маманданудың жоғары деңгейін қалыптастыру; дамыған елдерде орта таптың негізін құрайтын ұсақ меншік иелерінің санын ұлғайту; күрделі шығындары, әсіресе қызметтер саласында салыстырмалы түрде төмен жаңа жұмыс орындарын құру; қызметкерлерді, оның ішінде әлеуметтік дәрежесі төмен топтардың; технологиялық, техникалық және ұйымдастырушылық инновацияларды әзірлеу және жылдам енгізу; жаңа нарықтарды игеруде ірі компаниялармен кооперация; бәсекелес ортаны қолдау; макроэкономикалық процестерге оң әсер ететін үнемдеу мен инвестициялауға бейімділік; перспективалы инновациялық бағыттарға ресурстарды"[7, б. 44].
Кәсіпкерлікке деген көзқарас қоғамның жалпы кәсіпкерлікке, атап айтқанда кәсіпкерлерге деген жалпы көңіл-күйін көрсетеді. Кәсіпкерлік қызметін зерттеу, бизнесті құру мүмкіндіктері мен қабілеттерін қабылдаудың жеке сипаттамаларды анықтауды қамтиды. Жеке адамның өз білімі мен дағдыларын өз ісін құру үшін жеткілікті деп қабылдауы, сондай-ақ тәуекелді қабылдамау дәрежесі жаңа бизнесті құру мүмкіндігін анықтайды. Өзін-өзі бағалау арасында оң байланыс бар кәсіпкерлік дағдылар және кәсіпкерлік мансап туралы шешім. Сонымен қатар, бастаушы кәсіпкерлерге дағдылардың жеткіліктілігін қабылдау тәжірибелі кәсіпкерлерге қарағанда көбірек ынталандырушы әсер етеді, өйткені біріншісінде олардың бизнес-идеяларының сәттілігін растайтын нәтижелердің болмауы, кәсіпкердің мысын қайтаруы мүмкін.
Өз ісін бастау сөзсіз белгісіздікпен және кәсіпкердің мақсатты іске асыру үшін саналы түрде қабылдайтын тиісті тәуекелмен байланысты. Тәуекелдерді қабылдау қабілеті кәсіпкердің әлеуметтік-экономикалық функциясын құрайды. Тәуекелді қабылдауға дайын емес және сәтсіз болудан қорқатын адамдар үшін өз бизнесін құруда ықтималдылық аз. Білім мен дағдыларды дұрыс қабылдап, тәуекелге бел буып кірісу ашылатын бизнес мүмкіндіктерін анықтау және пайдалану қабілетіне әсер етеді. Егер адам ашылатын мүмкіндіктерді жүзеге асыра алса және өзгерістерді басқара алса, онда бұл оның өз ісін құру туралы шешіміне ықпал етеді. Осылайша, адамдар бизнесті құру жағдайларын қаншалықты жақсы бағаласа, кәсіпкерлік белсенділік деңгейі соғұрлым жоғары болады. Бизнес мүмкіндіктерін қабылдауға көптеген факторлар әсер етеді, соның ішінде елдіңаймақтың дамуының жалпы экономикалық жағдайлары, кәсіпкерлік мәдениеттің дамуы, тарихи тәжірибе, білім. Жоғарыда сипатталған факторлардың жиынтығы кәсіпкерлік белсенділікке әсер етіп қана қоймайды, сонымен қатар елдің кәсіпкерлік әлеуетін бағалауға мүмкіндік береді. Қазіргі заманғы кәсіпкерді айқындау кезінде кәсіпкерлікті оқыту саласындағы жетекші бизнес мектептері кәсіпкердің бұл үшін қажетті ресурстары бар-жоғын есепке алмай, ашылған мүмкіндікті пайдалануға ұмтылатынына назар аударады. Сондықтан, бар мүмкіндіктерді пайдалануға деген ұмтылыс кәсіпкердің сипаттамасы болып табылады және оны күтпеген жерден ерекшелендіреді. Мүмкіндікке негізделген адамдар арасында оны пайдаланғандарды және оны тек жоспарлап отырғандарды бөліп көрсетуге болады [8]. Өз ісін ашу ықтималдығы неғұрлым жоғары болса, адамның өз білімі мен дағдылары неғұрлым жоғары бағаланса және оның тәуекелге бейімділігі соғұрлым жоғары болатынын ескерген жөн. Қазіргі жаһандану кезінде шағын және орта бизнестің тенденциялары жаңа жолдарды іздеуді қажет етеді, мәселен бәсекеге қабілеттілікті арттыру, кәсіпкерлікті қолдау және инновация. Қоғам талаптарына сай кәсіпті ашу, оны қоғамда орын алуы, табыс табуы үлкен маңызға ие және үлкен жұмысты қажет етеді, бұл өз кезегінде елдің дамуға ықпал ететін экономикалық ортасы болып, бәсекеге қабілеттілікті артады. Нарықта өз толқынын ұстап қалудың жолдарын іздейтін кәсіпорындар түрлі бизнесті құру, оны дамыту және амалдарын қарастырады. Кәсіпорындардың болашағы олардың қабілеттеріне байланысты факторларды анықтау және дұрыс басқару бәсекеге қабілеттілік. Сондықтан факторларды талдау маңызды кәсіпорын деңгейіндегі бәсекеге қабілеттілік болып саналады. Бәсекеге қабілеттілікке жаһандық көзқарас дүниежүзілік экономикалық форум ұсынған бәсекеге бәсекеге қабілеттіліктің 12 тірегін қамтиды, олар: мекемелер, инфрақұрылым, макроэкономикалық орта, денсаулық сақтау, жоғары білім, тауарлар, еңбек және қаржы нарықтары,нарық мөлшері және инновация. Респонденттер бәсекеге қабілеттіліктің негізгі сипаттамаларын белгіледі, атап айтқанда жоғары сапалы өнімдер мен қызметтер, төмен бағалар өнімдер мен жоғары өнімділік үшін. Салалық кәсіпорындарда келесі негізгі заттар табылды бәсекеге қабілеттілік көздері: жоғары сапалы қызмет көрсету, іскерлік серіктестермен байланыс, нарық талаптарын білу, жоғары білікті персонал және тиісті қаржы ресурстары.
Жаһандану жағдайындағы шағын және орта кәсіпкерліктің маңызы зор екені мәлім, бұл тұрғыда дәл қазір, соңғы екі жылда байқап отырганымыздай, жаһанда орын алған пандемия салдарынан әлем елдерінде шағын және орта бизнестің қызметі тоқтап, кейбірі күнделікті табысын жоғалтса, ал кейбірі банкроттық жағдайдың алдында тұрғаны бүгінгі таңда осы салада қызмет ететін адамдармен тікелей байланыста болып, қоғамның әл-ауқатының нашарлауын байқаймыз, себебі шағын және орта кәсіпкерлікті дамытуда мемлекеттің қатысуымен құрылған шағын бизнесті қолдау инфрақұрылымы маңызды рөл атқарады. Мұндай инфрақұрылымның негізгі міндеттеріне шаруашылық жүргізуді ұйымдастыруда, субсидиялар, келісімшарттар алуда, еркін бәсекелестікті сақтау және нығайту үшін оқыту мен кеңес беруде шағын және орта бизнес субъектілеріне алуан түрлі қолдау көрсетуді, сондай-ақ шағын және орта кәсіпкерліктің тиімді жұмыс істеуі үшін қолайлы жағдайлар жасауды жатқызуға болады. Шағын және орта кәсіпкерлікті қолдау инфрақұрылымының құрамдас элементтері мемлекеттік, коммерциялық және коммерциялық емес ұйымдар болып табылады, олардың қаражаты бойынша әртүрлі түрдегі және нысандардағы қолдауды ұйымдастыру және шағын және орта бизнес субъектілеріне жеткізу жүзеге асырылады. Шағын және орта бизнесті қолдау инфрақұрылымының негізгі элементтерін толығырақ қарастырған жөн. Оған, атап айтқанда, шағын бизнесті қолдау агенттіктері, оларды тіркеу, қызметкерлерді оқыту, инвестициялар алу және тағы басқа шағын кәсіпорындарға кең ауқымды қызметтер көрсететін консалтингтік фирмалар кіреді [9, 98].
Әрине щағын және орта кәсіпкерліктің басқа кәсіп түрлеріне қарағанда артықшылықтарға ие, ол артықшылықтарға мыналарды жатқызуға болады:
жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету (ШОБ кәсіпорындары жаңа жұмыс орындарын құруға, қоғамдағы әлеуметтік шиеленістің әлсіреуіне және депрессивті аудандардың дамуына ықпал етеді). Әсіресе оның рөлі дағдарыс кезеңінде маңызды;
капитал салымының жоғары тиімділігі. Мысалы, американдық шағын бизнесте ол ірі кәсіпкерлік саласынан тоғыз есе жоғары, бұл ең алдымен шағын кәсіпкерліктің технологиялық секторына қатысты. Жалпы Батыста технологиялық секторға шағын бизнестің жалпы көлемінің 60% - на дейін келеді;
шағын бизнес инвесторлары ірі өндірушілердің инвесторларына қарағанда көбірек кіріс алады;
бәсекеге қабілеттілік пен ұтқырлықтың жоғары болуы, бұл ең алдымен масштабты үнемдеуге байланысты (өндіріс шығындары аз, артық бюрократиялық аппараттың болмауы, үстеме шығындардың төмендеуі, нарықтық жағдайдың өзгеруіне және ғылым мен техниканың заманауи жетістіктерін пайдалануы).
Еңбек ету мемлекеттегі қоғамның айнымас бір бөлігі болғандықтан, экономикалық даму, макроэкономикалық тұрақтылық, адами потенциалдың қалыптасуы мен дамуы, адамдардың өмір сүру сапасының өсуі, осының бәрі еңбек етумен байланыстырылады. Жаһандық бәсекелестік жағдайында шағын және орта бизнес кәсіпорындарының инновациялық белсенділігін арттыру қажет. Тұтынушылардың жоғары талғамын қанағаттандыру үшін кәсіпорындар ерекше жаңа өнім, қызмет түрін шығаруға мүдделі. Бұл кәсіпорындарды өз бетінше ізденуге мәжбүрлейді. Жеке зерттеулер жүргізу арқылы кәсіпорындар нарыққа жаңа өнім түрлері мен қызмет түрлерін шығару жолдарын іздейді. Қазіргі уақытта ол инновациялар арқылы жүзеге асырылып, кәсіпорынды мол табысқа жеткізеді және бәсекелестік артықшылығының негізгі өсу факторы болады.
Шағын және орта, ірі кәсіпкерліктегі PR айырмашылықтары мен түрлері
Қазіргі технология дамыған заманды ақпарат заманы деп атауға болады. Осыған орай бүгінгі қоғамдағы ахуалды бірнеше кеңістік құрайтынын айтуымыз керек. Сондай-ақ бизнес саласында жетістікке жетудің бірден-бір тәсілі өзінің беделін сақтай отырып, көпшілікке жақсы тарапынан танылу, қызмет ету. Осы кеңістсіктердің бірі - БАҚ қызмет ететін ақпараттық кеңістік индивидіеің когнитивтік кеңістігіндегі әртүрлі тәсілдері. Әсіресе адамдар арасындағы қарым-қатынасты реттейтін әсер етудің қосалқы коммуникативтік технологиялары болып табылатын үгіт-насихат пен жарнаманың рөлі айрықша маңызға ие. Осы жұртшылықпен байланысты жүзеге асырушы ақпарат көздерінің бірі - мерзімді баспасөзде жарияланған материалдарды автордың прагматикалық ұстанымына, көтеретін тақырыбына, қамтылатын деректердің алуан түрлілігіне, мақсатты түрде бағытталған аудиториясының сипатына, сондай-ақ қоғам өміріндегі жалпы халықтық, халықаралық т.б. шаралардың қарсаңында немесе олардан кейін, яки жариялану уақытына сәйкес позитив және негатив бағыттағы PR мәтіндер деп бөлуге болады.
PR-кәсіптің перспективалары туралы мәртебелік жұмыспен қамту және тиісті кірістер тұрғысынан да айтуға болады, өйткені дағдарыстан кейінгі кезеңде коммуникациялық кеңес беру ең алдымен экономиканың капиталды қажет ететін секторларына қажет болады. Бизнесі экологиялық тәуекелдерге және тиісті әлеуметтік-құқықтық резонансқа толы өндіруші салаларға. Кәсіпорындары бағалы қағаздар нарығының құлдырауы салдарынан айтарлықтай зардап шеккен қаржы саласына қатысты болды. Сыртқы экономикалық қызметпен айналысатын компаниялар, өйткені олар үшін маңыздылық қана емес, беделдің бағасы да айқын, әсіресе дамыған елдердегі ресейлік бизнеске күдікті көзқарас жағдайында. Сонымен бірге, мемлекеттік билік саласындағы PR ағынын сенімді түрде болжауға болады.
Оның мазмұны бойынша жақын болашақтағы білікті PR мамандарының кәсіби қызметі дағдарысқа қарағанда қызықты және әр түрлі болады деп болжауға негіз бар. Сонымен, қоғамдық қатынаспен жұмыс істеуге тура келетін мәселелердің ішінде корпоративтік басқарудағы басқарылатын өзгерістерді, меншік құқығын қорғауды, коммерциялық қақтығыстардың алдын алуды, шетелдік БАҚ-пен қарым-қатынасты, ақпараттық соғыстағы қорғаныс пен шабуылды, әлеуметтік медиа ресурстарын дамытуды, әлеуметтік жауапкершілік технологияларын әзірлеуді, аймақтық және ұлттық имиджмейкингті атауға болады [10]. Шығармашылықтың кең ауқымы салалық, кәсіби, тақырыптық блогты дамытуға мүмкіндік береді, ол ең мобильді және техникалық дамыған қоғамды қамтуға қабілетті болады.
Егер бүгінгі таңда қандай PR-өнімдері өзекті болатыны туралы айтатын болсақ, онда қоғаммен ұзақ жұмыс істеуге арналған негізгі стратегиялық коммуникациялық пакеттер тобын көрсетуге болады. Сондай-ақ, дағдарысқа қарсы бағдарламалары бар, оқытуға, беделді басқару модельдеріне, БАҚ науқандарына қатыса алатын, серіктестері мен клиенттері үшін сенім мен адалдықты қамтамасыз ететін мамандар сұраныста. Интернетте ақпаратты вирустық тарату технологияларын, IT-интерактивтерді әзірлеу және енгізу, әлеуметтік желілердегі компаниялардың өкілдіктерін ұйымдастыру және жылжыту, әлеуметтік релиздер және т. б. күшейтіледі.
Қазіргі уақытта іскерлік бедел компанияларын капиталдандырудағы рөлі үнемі өсіп отыратын материалдық емес активтердің бірі ретінде қарастырылады. Бұл жағдай кейінгі уақытта пайда болды. Әлемдік дамудың соңғы 100 жылнда экономикалық компаниялар, ұйым немесе кәсіпорын активтерінің құрылымындағы материалдық емес ресурстардың мәнінің тұрақты артуымен сипатталады. Оның үстіне, материалдық емес ресурстардың құрылымына баса назар аударылды. Индустриялық қоғам үшін (XIX - XX ғ.басы) материалдық емес құндылықтардың негізгі түрі өнертабысқа патенттер және осыған байланысты авторлық құқықтар маңызды болды. Постиндустриалды қоғамда компаниялардың өркендеуінде бренд және бренд сияқты материалдық емес ресурстар маңызды рөл атқара бастады. Алайда одан да көп материалдық емес активтерде беделдің мәні тез өсті, оны бүгінде көптеген адамдар № 1 Материалдық емес актив деп санайды. Ірі компаниялардың беделінің өзгеруіне тікелей әсер етеді. Ашық сот процестері ғана емес, тіпті қауесеттер де баспасөздегі жағымсыз жарияланымдар дәлел, мысал ретінде Microsoft немесе British сияқты алыптардың акцияларының бағасын бір күнде төмендетуі. Егер беделі өте жақсы болған жағдайда болса, жұртшылық алдымен компанияға сенеді, содан кейін басқа ақпарат көздеріне соңғы кезекте мән береді. Ал, егер беделі қоғамда ешқандай орын алмаса - бұл беделді активтің құнын төмендетуді ғана емес, сонымен қатар кәсіпорынның өмірлік маңызды бағыттарына әсер ететін және барлық басқа ресурстарды құнсыздандыратын жалпы дағдарысқа әкеледі [10].
Әдетте қоғаммен байланыс түсінігі қара пиар немесе керісінше қолайлы жағдай туралы сөз қозғалады, бірақ бұл қате қоғамда қалыптасқан үйреншікті ұғымдар. Ол түсінік жарнама және маркетинг әлеміне көбірек жатады, бірақ қоғамдық қатынасқа емес. Шынайы өмірде бәрі бірдей қарапайым емес, сондықтан кейде басқа адамдарға жағымсыз құбылыстарды түсіндіруге тура келеді. Мысалы, кез-келген адам үшін (жұмысшы, жұмыс беруші, жолаушы немесе билік өкілі) ол кезде жағымды нәрсені табу қиын теміржолдағы ереуіл туралы және ондағы адамдар мен ұйымдар туралы айту. Онымен байланысты барлық адамдар үшін бұл үлкен бақытсыздық. Көпшілікке паблик рилейшнс мұндай апаттарды үнемі түсіндіріп отыруы керек. Осыған байланысты дағдарысқа қарсы PR-қызметі жалпы қызмет көрсетудің ірі компоненттерінің біріне айналады.
Кез - келген компания немесе ұйым жоқ екенін түсіну үшін менеджмент жеткілікті, бұл орайда менеджер жауапркешілік, сезімталдық және хабардарлық деңгейіне ие болуы керек - әсіресе көпұлтты, танылған позициясы бар-жұмыс істей алатын, қазіргі климатта қоғамдық жауапкершілік пен міндеттіліктің ең жоғары стандарттарының қатысуынсыз болғаны абзал. Компанияның іс-әрекеттері мен қатынастарын қоғамдық бағалау оның коммерциялық қызметіне айтарлықтай әсер етеді. Бұл қабылдау компанияның қоғамдық аренадағы мінез-құлқымен және әсіресе оның дағдарысқа деген реакциясымен күшейеді бұл оның қызметкерлерінің, адамдардың кең тобының қауіпсіздігіне әсер етуі мүмкін, қоршаған ортаға зиян келтіруі де мүмкін. Бүгінгі таңда компанияның қоғам алдындағы жауапкершілік деңгейі бұрынғыдан ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ЖУРНАЛИСТИКА ФАКУЛЬТЕТІ
ЮНЕСКО және халықаралық журналистика кафедрасы
ҚАЗАҚСТАН МЕН ШЕТЕЛДЕРДЕГІ ШАҒЫН ЖӘНЕ ОРТА БИЗНЕСТІҢ ДАМУЫНДАҒЫ ҚОҒАММЕН БАЙЛАНЫСТЫҢ РӨЛІ
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Орындаған:
Қолы:_________
Ғылыми жетекші:
Қолы:________
Қорғауға жіберілді: кафедра меңгерушісі
Қолы: _______
Алматы 2021
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1ҚАЗАҚТІЛІНІҢФОНЕТИКАЛЫҚЖҮЙЕСІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.1. Жаһандану жағдайындағы шағын және орта бизнес ұғымы және оның қоғамдағы рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
8
1.2. Шағын және орта, ірі кәсіпкерліктегі PR айырмашылықтары мен түрлері
Қазақ фонетикасындағы жаңа теориялық болжамдар.
Ә. Жүнісбек еңбектеріне зерттеу жасайсыз
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
17
2 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖӘНЕ ШЕТЕЛДЕГІ ШАҒЫН ЖӘНЕ ОРТА БИЗНЕС САЛАСЫНДА PR ҚЫЗМЕТ ТҮРЛЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1. Шағын және орта бизнес: сәтті бастама құпиясы ... ... ... ... ... ... .
21
2.2. Экономикадағы ШОБ дамуының әлемдік кризистен шығу үрдістері мен PR-дың атқаратын рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
44
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
54
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
57
РЕФЕРАТ
Дипломдық жұмыстың тақырыбы: Қазақстан мен шетелдердегі шағын және орта бизнестің дамуындағы қоғаммен байланыстың рөлі
Жұмыс көлемі: 60 бет.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 56 бірлік.
Түйінді сөздер: қоғамдық байланыс, бизнес, өсу, экономика, шетелдегі пиар, Қазақстандағы пиар, жаһандану, шағын бизнес, орта бизнес.
Зерттеудің мақсаты: Қазақстан мен шетелдердегі шағын және орта бизнестің дамуындағы қоғаммен байланыстың атқаратын рөлін анықтау, шағын және орта бизнестің маңызды әлеуметтік-экономикалық рөлге ие екенін және оның әлеуметтік және саяси тұрақтылықты сақтайтын маңызды нарық қажеттілігі екенін көрсету.
Қойылған мақсат келесі нақты міндеттерді шешуге негіз болды:
:: Жаһандану жағдайындағы шағын және орта бизнес ұғымына түсінік беру;
:: PR ұғымын анықтап, оның кәсіакерліктегі айырмашылықтарын келтіру;
:: Әлемдік кризистен шығу үрдістері кезінде PR-дың ШОБ-тағы атқаратын рөлін анықтау
Жұмыстың жаңашылдығы-...????? тұжырымдаманы кеңейту
Тәжірбиелік маңыздылығы - кез-келген оқу орындарында қоғамдық байланыс мамандығына қатысты, оның қоғамдағы рөлін анықтау мақсатында біздің жұмыс қазақ тілінде ақпарат бере алады.
Зерттеу әдістері ретінде аналитикалық әдіс, зерттеу және егжей-тегжейлі талдау сияқты жалпы теориялық және эмпирикалық әдістер қолданылды.
Жұмыстың теориялық маңыздылығы ғаламтор кеңістігінде ШОБ тақырыбына байланысты немесе PR түсінігіне қатысты қазақ тіліндегі дереккөздерін аздығынан, аталмыш жұмыс материал ретінде ұсыну маңыздылығы болып табылады.
Дипломдық жұмыстың зерттеу нысаны қазіргі замандағы экономикадағы ШОБ-тың даму құбылыстары, және оның дағдарыс жағдайындағы мәселелерді шешу жолдары.
Жұмыс құрылымы: жұмыс кіріспеден, бірнеше бөлімнен тұратын екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған көздер тізімінен тұрады.
РЕФЕРАТ
Тeмa дипломной работы: Роль пиара в развитии малого и среднего бизнеса в Казахстане и за рубежом
Объем работы: 60 cтр.
Список использованной литературы: 56 ед.
Ключевые слова: общественная связь, бизнес, рост, экономика, пиар за рубежом, пиар в Казахстане, глобализация, малый бизнес, средний бизнес.
Цель исследования: выявить роль связей с общественностью в развитии малого и среднего бизнеса в Казахстане и за рубежом, показать, что малый и средний бизнес играет важную социально-экономическую роль и является важной рыночной потребностью в сохранении социальной и политической стабильности.
Поставленная цель послужила основой для решения следующих конкретных задач:
* Дать представление о понятии малого и среднего бизнеса в условиях глобализации;
* Определить понятие PR и привести его различия в профессионализме;
* Определить роль PR в МСБ при тенденциях выхода из мирового кризиса
Новизна работы -...????? расширение концепции
Практическая значимость заключается в том, что в любом учебном заведении наша работа может давать информацию на казахском языке, касающуюся профессии общественного общения, с целью определения ее роли в обществе.
В качестве методов исследования использовались общие теоретические и эмпирические методы, такие как аналитический метод, исследование и детальный анализ.
Теоретическая значимость работы заключается в том, что в интернет-пространстве мало источников на казахском языке, связанных с тематикой МСБ или имеющих отношение к понятию PR, данная работа представляет собой материал.
Объектом исследования дипломной работы являются явления развития МСБ в современной экономике и пути решения ее проблем в кризисных ситуациях.
Структура работы: работа состоит из введения, двух глав, состоящих из нескольких разделов, заключения, списка использованных источников.
ABSTRACT
The topic of the thesis: The role of micro and medium-sized buisnesses in the development society in Kazakhstan and abroad
Scope of work: 60 pages
List of used literature: 56 units.
Key words: public relations, business, growth, economy, PR abroad, PR in Kazakhstan, globalization, small business, medium business.
Purpose of the study: to identify the role of public relations in the development of small and medium-sized businesses in Kazakhstan and abroad, to show that small and medium-sized businesses play an important socio-economic role and is an important market need in maintaining social and political stability.
This goal served as the basis for solving the following specific tasks:
* Give an idea of the concept of small and medium-sized businesses in the context of globalization;
* Define the concept of PR and bring its differences in professionalism;
* Determine the role of PR in SMEs in the trend of overcoming the global crisis
The novelty of the work -... ????? expansion of the concept
The practical significance lies in the fact that in any educational institution our work can provide information in the Kazakh language concerning the profession of public communication in order to determine its role in society.
General theoretical and empirical methods such as analytical method, research and detailed analysis were used as research methods.
The theoretical significance of the work lies in the fact that there are few sources in the Kazakh language in the Internet space related to the topic of SMEs or related to the concept of PR, this work is a material.
The research object of the thesis is the development of SMEs in the modern economy and ways of solving its problems in crisis situations.
The structure of the work: the work consists of an introduction, two chapters, consisting of several sections, a conclusion, a list of sources used.
Кіріспе
Жаһандану жағдайындағы қоғамның әл ауқаты тікелей оның табыс көзімен байланысты, қазіргі таңда қоғамда кез-келген елде шағын және орта бизнесі кең таралғаны бізге мәлім. Шағын және орта бизнес кез келген елдің экономикасында маңызды рөл атқарады, өйткені ол халықтың жұмыспен қамтылу проблемаларын шешуге ықпал етеді, экспорттық әлеуеттің өсуін және ішкі нарықты тұтыну тауарлары мен қызметтерімен толықтыруды қамтамасыз ете отырып, бәсекелестікті туғызады. Дамыған елдердің ШОБ қызметіне арналған ғалымдарының зерттеулерінде олар жұмыссыздық мәселелерін шешіп, саланың да, жалпы ұлттық экономиканың да экономикалық өсуіне және бәсекеге қабілеттілігін арттыруға ықпал ететіндігі атап өтілді. Көптеген дамыған елдер экономикадағы ШОБ тиімділігін сезінді және шағын көлемде жұмыс істейтін фирмалармен байланысты мәселелерді шешуді үйренді.
Қазақстан Республикасында қазіргі таңда кәсіпкерлік қызметті ұйымдастыру және дамытуға, әсіресе, шағын және орта кәсіпкерліктің дамуы мен тиімді қызмет етуіне ерекше көңіл бөлініп отыр.
Заманауи бизнесте компания қызметін әртараптандыру маңызды талаптардың бірі болып табылады, жалпы PR ағылшын тілінен алғанда public relation, яғни қоғамдық қатынас деп аударылады. Паблик рилейшнз тіркесінің тікелей мағынасы жұртшылықпен байланыс дегенді білдіреді. Қазіргі басқару қызметінде онсыз жұмыс істеу мүмкін емес. Әсіресе басқару, ұйымдастыру, қоғаммен тікелей байланыс жасау салаларының қызметкерлері үшін оның маңызы зор. Өйткені серіктестерімен, тұтынушылармен өзара түсіністікке қол жеткізіп алмай басқару қызметін жүргізу мүмкін емес. PR шын мәніндегі стратегиялық коммуникация болып табылады. Онда белгілі бір мақсатқа қол жеткізу үшін жүзеге асырылуы тиіс іс-шаралар ұзақ уақытқа жоспарланады, қандай да бір ұйымның немесе жеке тұлғаның мүддесін көздейтін ақпараттық басымдықтар айқындалады. Қоғамдық қатынастар саласы коммуникативті мәселелерді шешу қабілеті ретінде адамзатқа барлық жерде және барлық уақытта бірге жүреді, ал дағдарыс - бұл күтпеген жағдай немесе бақылаудан тыс бірқатар оқиғалар, ұйымның қалыпты жұмысын тоқтататын, зиян келтіретін, қоғамдық назар аудартатын қаупі бар, ұйымның беделіне тән ерекше дағдарыстық жағдай болып табылады. Көптеген әлемдік шағын, орта немесе ірі компаниялар дағдарысқа тиісті түрде жауап бере алмағандықтан жоғалып кетті.
Дипломдық жұмыстың өзектілігі: біздің жұмысымызда қозғауға тырысатын мәселелердің бірі әлемдік қоғамдастықта және Қазақстандағы қоғамның экономикалық жағдайына тікелей әсер беретін шағын және орта кәсіпкерліктің даму стратегиясын қарастыру және оның дамуына қоғамдық қатынастар мамандығының тікелей байланысын анықтау. Мәселенің өзектілігі дағдарыстың экономикаға және елдегі жалпы жағдайға әсерін азайтудың оңтайлы жолдарын табу.
Жұмыстың мақсаты - Қазақстан мен шетелдердегі шағын және орта бизнестің дамуындағы қоғаммен байланыстың атқаратын рөлін анықтау, шағын және орта бизнестің маңызды әлеуметтік-экономикалық рөлге ие екенін және оның әлеуметтік және саяси тұрақтылықты сақтайтын маңызды нарық қажеттілігі екенін көрсету, сондай-ақ ШОБ-тың қоғамдағы рөлінің PR-мен тікелей байланысын сипаттау.
Қойылған мақсаттарға негізделе отырып жұмыстың келесі міндеттерін анықтаймыз:
Жаһандану жағдайындағы шағын және орта бизнес ұғымына түсінік беру;
PR ұғымын анықтап, оның кәсіакерліктегі айырмашылықтарын келтіру;
Әлемдік кризистен шығу үрдістері кезінде PR-дың ШОБ-тағы атқаратын рөлін анықтау
Жұмыстың жаңашылдығы-...????? тұжырымдаманы кеңейту
Тәжірбиелік маңыздылығы - кез-келген оқу орындарында қоғамдық байланыс мамандығына қатысты, оның қоғамдағы рөлін анықтау мақсатында біздің жұмыс қазақ тілінде ақпарат бере алады.
Зерттеу әдістері ретінде аналитикалық әдіс, зерттеу және егжей-тегжейлі талдау сияқты жалпы теориялық және эмпирикалық әдістер қолданылды.
Жұмыстың теориялық маңыздылығы ғаламтор кеңістігінде ШОБ тақырыбына байланысты немесе PR түсінігіне қатысты қазақ тіліндегі дереккөздерін аздығынан, аталмыш жұмыс материал ретінде ұсыну маңыздылығы болып табылады.
Дипломдық жұмыстың зерттеу нысаны қазіргі замандағы экономикадағы ШОБ-тың даму құбылыстары, және оның дағдарыс жағдайындағы мәселелерді шешу жолдары.
Құрылымы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 ШАҒЫН ЖӘНЕ ОРТА БИЗНЕСТЕГІ ҚОҒАММЕН БАЙЛАНЫС ТҮСІНІГІ
Жаһандану жағдайындағы шағын және орта бизнес ұғымы және оның қоғамдағы рөлі
Бүгінгі таңда жаһандануға байланысты бірқатар мәселелер кеңінен талқылануда. Бұл көбінесе капитал мен жұмыс күшінің қозғалыс еркіндігінің артуын, әртүрлі елдер мен аймақтардың геоэкономикалық тәуелділігін білдіреді. Бизнесті, оның ішінде шағын және орта бизнесті ауқымды дамыту жаһанданудың ажырамас шарты болып табылады. Экономиканың жаһандануы жағдайында шағын және орта бизнес кәсіпорындары ірі корпорациялармен қатар көптеген дамыған және дамушы елдерде сыртқы экономикалық қызметтің белсенді субъектілері болып табылады.
Жаһандану - үдеріс, орын алып отырған, әлі өз мәресіне жетпеген, аяқталмаған іс. Жаһандану бүкіл жер жүзінде жайылу, таралу деген мағынаны да, әлемдік елдердің біртұтас адамзаттық мәдениет қалыптастыру екпініне ілесу дегенді де білдіреді. Ғаламдық әділетсіздік мәселелерін шешу үшін әлемдік басқару институттарын кеңейтіп, күшейтіп, демократизациялау қажет. Жаһандану - күрделі және даулы процесс. Бір жағынан, бұл мемлекеттер арасындағы экономикалық қимылды жеңілдетеді, адамзаттың озық жетістіктеріне қол жеткізуіне жағдай жасайды, ресурстарды үнемдеуді қамтамасыз етеді және әлемдік прогресті ынталандырады. Екінші жағынан, жаһандану процесі теріс салдарға әкеліп соғады: экономиканың аймақтық моделінің шоғырлануы, елдердің өз ресурстарының жоғалуы, шағын бизнестің күйреуі, бәсекелестік жаһандануының әлсіз елдеріне таралуы, өмір сүру деңгейінің төмендеуі және тағы басқа.
Жаһандану жағдайындағы қоғамның әл ауқаты тікелей оның табыс көзімен байланысты, қазіргі таңда қоғамда кез-келген елде шағын және орта бизнесі кең таралғаны бізге мәлім. Бизнестің шағын және орта түрлері бар. Шағын бизнес - ешқандай монополистік бірлестікке кірмейтін және экономикада монополияға қатысты бағынышты рөл атқаратын жеке меншіктегі ұсақ және орта кәсіпорындардың қабылданған жиынтық атауы. Дамыған елдерде сыртқы экономикалық байланыстардың негізгі бөлігі Шағын бизнестің үлесіне тиеді. Кәсіпкерлер табы - нарықтық дамудың ажырағысыз нышаны, экономикалық қатынастардың дербес субъектісі. Шағын кәсіпкерлік секторы бірқатар әлеуметтік атқарымдарды орындайды, олардың қатарына жұмыспен қамтылу, әлеуметтік шиеленісті бәсеңдету және нарықтық қатынастарды демократияландыру жатады. Шағын бизнесті шағын кәсіпкерлік деп те атайды.
Әлемдік тәжірибеде кәсіпорындарды шағын және орта санатына жатқызудың бірыңғай тәсілдері жасалмаған және олар елдер бойынша айтарлықтай ерекшеленеді. Қазіргі уақытта кәсіпорындарды шағын және орта санатына жатқызудың негізгі критерийі қызметкерлердің саны болып табылады, ал шағын кәсіпкерлік субъектілеріне мемлекеттік қолдау шараларын айқындау кезінде басқа да көрсеткіштер ескерілуі мүмкін.
Экономиканы жаһандандырудың қарқыны дамып келе жатқан жағдайда шағын және орта кәсіпкерліктің дамуы да үлкен маңызға ие. Қазіргі әлемдік нарықтарда болып жатқан бәсекелестіктің күшеюі шағын және орта бизнеске (ШОБ) өзінің маневрлігі мен салыстырмалы түрде аз капитал сыйымдылығына байланысты нарық жағдайының өзгергіштігіне тезірек және оңай бейімделуіне мүмкіндік береді. ШОБ кез келген елдің экономикасында маңызды рөл атқарады, өйткені ол халықтың жұмыспен қамтылу проблемаларын шешуге ықпал етеді, экспорттық әлеуеттің өсуін және ішкі нарықты тұтыну тауарлары мен қызметтерімен толықтыруды қамтамасыз ете отырып, бәсекелестікті туғызады. Сондықтан әлеуметтік-экономикалық дамудың әртүрлі деңгейі бар көптеген елдердің үкіметтері шағын және орта кәсіпорындарға (ШОБ) үлкен мән береді, олардың қызметіне жан-жақты қолдау көрсетеді, соның ішінде әртүрлі жеңілдіктер мен субсидиялар береді.
Тарихи тұрғыдан алғанда, шағын және орта кәсіпкерлік тауарлар мен қызметтері сыртқы нарыққа емес, жергілікті ішкі нарыққа бағытталған тәуелсіз, экономикалық қызмет болды және оның бұл ерекшелігі бүгінгі күнге дейін сақталған. Әдебиеттегі "шағын және орта бизнес" және "шағын және орта кәсіпкерлік" анықтамалары тиісті сипаттамаларды көрсететін ресми-логикалық сипаттамадан бастап, неғұрлым егжей-тегжейлі, ең маңызды аспектілерді қамтиды.
Біріншіден, шағын және орта кәсіпкерлік дегеніміз "нарықтық экономика субъектілері заңдарда, мемлекеттік органдарда немесе басқа да өкілді ұйымдарда белгіленген, осы тұжырымдаманың мәнін құрайтын критерийлермен жүзеге асыратын кәсіпкерлік қызмет" деген көзқарасты жатқызуға болады [1, б. 137].
Құқықтық және экономикалық әдебиеттерде шағын және орта бизнесті ерекшелейтін әртүрлі белгілерге назар аударылады. Мәселен, шағын және орта кәсіпкерліктің мынадай белгілері дұрыс болып көрінеді:
- компанияға сатылатын тауарлардың бағасы мен көлеміне айтарлықтай әсер етуге мүмкіндік бермейтін шағын нарық;
-меншік иесі немесе серіктес-меншік иелері бизнесті басқарудың барлық аспектілеріне, барлық шешімдер қабылдау процесіне қатысады және сырттан бақылаудан босатылады [2, б. 5].
2012 жылғы қазан айының соңында Дүниежүзілік банк "бизнесті жүргізу - 2013" баяндамасын жариялады, онда бизнесті жүргізуге қолайлы әлем елдерінің рейтингі ұсынылған. Зерттеуде 2011-2012 жылдары 108 ел ШОБ-ты реттеу жүйесінің қызметін жүргізу үшін неғұрлым қолайлы жағдай жасау мақсатында 201 реформасын жүзеге асырғаны атап өтілді .
"Бизнесті жүргізу" зерттеуінің деректері бойынша 2002 - 2003 жж.бастап 180 ел кәсіпкерлік қызметті реттеу жүйесінің 2000-ға жуық реформасын жүзеге асырды.
Шығыс Еуропа және Орталық Азия елдері үздік нәтижелерге қол жеткізді, ал бизнес жүргізу үшін неғұрлым қолайлы жағдайлар ЖІӨ-ның табыс деңгейі жоғары елдерінде бұрынғысынша бар.
Қазіргі уақытта әртүрлі елдерде жұмыс істейтін кәсіпкерлік қызметті реттеу процедураларының біртіндеп жақындасуы байқалады, өйткені бастапқыда төмен көрсеткіштері бар елдер жоғары көрсеткіштері бар елдерден артта қалуды қаламайды [3].
Республикада шағын кәсіпкерлік тиімді нарықтық экономиканың дамуы үшін құрылымдық түзуші фактор ретінде маңызды рөл атқарып отыр. Ол бәсекелі ортаның дамуына жол ашты, нарықты тауарлармен және көрсетілетін қызметтермен толықтырды, халықтық кәсіпшілікті жаңғыртты, жергілікті билік органдарының экономикалық базасын нығайтты, ауылдардың, шағын және орта қалалардың дамуына септігін тигізді. Шағын кәсіпкерліктің артықшылығы - жұмсалған күрделі қаржының тез өтелуі, өндірушілердің аймақтық нарыққа бағдарлануы, сұранымның өзгеруіне жедел икемделуі, жұмыспен қамтылудың өсуі болып табылады. Қазақстан Республикасы жүргізіп отырған әлеуметтік-экономикалық саясаттың негізгі бағыттарының бірі - шағын бизнесті дамыту. Халықаралық сыртқы ортаға қатысты бүкіл потенциялды қиындық қазіргі кезде өте белсенді талқылануда, оның себебі, шағын және орта бизнестің тек қана ішкі нарыққа бағдарлануына байланысты бәсекелік қабілеттің төмендігінде. Сондықтан егер біздің еліміз БСҰ - ына (Бүкілдүниежүзілік сауда ұйымы) кірсе, онда осы сектордың елімізде экономикамызды әртараптандыруға мүмкіндігі болмай қалады. Осыған орай әлемдік ұйымға кірер алдында осы сектордың бәсекелік қабілеттерін жоғарлатуға бағытталған.
Шағын және орта бизнес түсінігінің мәнін ашпас бұрын, алдымен оның қалыптасу көздерін анықтап алу керек. Шағын және орта бизнесінің әртүрлі критерийлерін түсіну, оның қоғаммен байланыс қызметі экономикалық өмірдің дамуымен өзгеріп, жан-жақты бола бастағанын білеміз. Шағын және орта бизнес - бұл тек аумақтық шектеулі жергілікті тауарлар жәненемесе қызметтер нарығына бағытталған, тиісті нарықта, әдетте, шағын көлемді өндіріс факторларын, өндірісті ұйымдастырудың және бизнесті жүргізудің нақты әдістері мен тәсілдерін қолданумен сипатталатын аз үлес салмағын алатын, тәуекелі жоғары коммерциялық қызмет, атап айтқанда, меншік иесі өз кәсіпорнын жеке басқарады және әдетте оның өндірістік процесіне тікелей қатысады.
Шағын бизнестің дамуы экономиканың ойдағыдай реформалануы көрсеткіштерінің бірі болып табылады. Кәсіпкерлер табы - нарықтық дамудың ажырағысыз нышаны, экономикалық қатынастардың дербес субъектісі. Шағын кәсіпкерлік секторы бірқатар әлеуметтік атқарымдарды орындайды, олардың қатарына жұмыспен қамтылу, әлеуметтік шиеленісті бәсеңдету және нарықтық қатынастарды демократияландыру жатады. Шағын бизнесті шағын кәсіпкерлік деп те атайды. Республикада шағын кәсіпкерлік тиімді нарықтық экономиканың дамуы үшін құрылымдық түзуші фактор ретінде маңызды рөл атқарып отыр. Ол бәсекелі ортаның дамуына жол ашты, нарықты тауарлармен және көрсетілетін қызметтермен молықтырды, халықтық кәсіпшілікті жаңғыртты, жергілікті билік органдарының экономикалық базасын нығайтты, ауылдардың, шағын және орта қалалардың дамуына септігін тигізді [4, б. 123]. Шағын кәсіпкерліктің артықшылығы - жұмсалған күрделі қаржының тез өтелуі, өндірушілердің аймақтық нарыққа бағдарлануы, сұранымның өзгеруіне жедел икемделу, жұмыспен қамтылудың өсуі.
Қазақстан Республикасында қазіргі таңда кәсіпкерлік қызметті ұйымдастыру және дамытуға, әсіресе, шағын және орта кәсіпкерліктің дамуы мен тиімді қызмет етуіне ерекше көңіл бөлініп отыр. Кез-келген елдің экономикасы қанағаттанарлық деңгейде дамып тұрғанымен де, шағын кәсіпорындардың дамуына баса назар аударуы қалыпты жағдай. Мәселен, Қазақстан Республикасының Президенті Кәсіпкерлер Конгресінде мемлекеттік меншікті сатылап жекешелендіру нәтижесінде өнеркәсіп өндірісі көлемінің 85 пайызы жеке секторда өндірілетіндігін, елдің жалпы ішкі өніміндегі шағын және орта бизнестің үлесі шамамен 25 пайызы құрайтындығын, экономиканың жеке секторында еңбекпен қамтылған халықтың 60 пайыздан астамы еңбегі ететіндігін айтып өтті. Бірақ, бұл мәліметтер дамыған елдермен салыстырғанда, әлдеқайда аз. Сондықтан, алдағы уақытта шағын кәсіпорындардың дамуы мен тиімді қызмет ету мәселесіне ерекше мән әсер ететін негізгі факторлар анықталып, оң шешімін табуы тиіс.
Қазақстан Республикасындағы шағын және орта кәсіпкерлік субъектілеріне мыналар жатады:
- жұмыскерлерінің жылдық орташа саны 50 адамнан асатын дара кәсіпкерлер;
-жұмыскерлерінің жылдық орташа саны 50-ден астам, бірақ 250 адамнан аспайтын және активтерінің жылдық орташа құны 325 000 еселенген АЕК-тен аспайтын заңды тұлғалар [5].
Талқылау кәсіпорындарды белгілі бір санатқа жатқызу критерийлерінің жүйесі болып табылады. Мемлекеттік және жергілікті билік органдары тарапынан қызметтің басым бағыттары мен оларды қолдау жолдарын ескере отырып, қаралатын аспектіде кәсіпорындардың қажеттілігін мойындау керек.
Қазақстан Республикасында қазіргі уақытта айтарлықтай күрделі салымдарды талап етпейтін, шағын және орта бизнес үшін неғұрлым тартымды болып табылатын салалар бар: сауда, HoReCa, азаматтық объектілер салу, техниканы ұсақ жөндеу және т.б. атап айтқанда, сауда саласында әрбір үшінші кәсіпорын жұмыс істейді және шағын және орта кәсіпорындарда жұмыс істейтіндердің әрбір үшінші кәсіпорны еңбек етеді. Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті және Елбасы. Н.Ә.Назарбаевтың тапсырмасы бойынша Үкімет пен еліміздің бизнес-қоғамдастығы Қазақстанның барлық кәсіпкерлерін біріктіретін бірегей ұйым - "Атамекен" Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасын құрды. Мемлекеттің ұлттық палатаның қалыптасуына қатысуы - отандық кәсіпкерлікті дамытуды қолдау жөніндегі Қазақстанның көпжылдық дәйекті саясатындағы сенімді қадамдардың бірі болды.
Қалыптасу кезеңінен өтіп, жұмысқа белсенді кірісе отырып, қазіргі уақытта "Атамекен" ҰКП бизнес пен мемлекеттің диалог алаңы ретінде қалыптасты.Оның қызметінің түйінді бағыттары: кәсіпкерлердің мүдделерін қорғау, Қазақстанда бизнес жүргізуді (бизнес-ортаны) құқықтық реттеуді жетілдіру, кәсіпкерлер үшін қаржының, инфрақұрылымның және өткізу нарықтарының қолжетімділігін қамтамасыз ету, адами капиталды дамыту және бизнесті сервистік қолдау болып табылады. Сондай-ақ Қазақстанда ШОБ секторын дамыту бойынша қабылданған жүйелі шаралардың бірі. Жеке кәсіпкерлік бастамаларды көтеу саласында мемлекеттік саясат саласының негізгі бағыттарын анықтайтын "Бизнестің жол картасы - 2020 кәсіпкерлікті қолдау бірыңғай бағдарламасы жұмыс істеп тұр. Мемлекеттік және мемлекеттік емес ұйымдардың тармақталған жүйесі енгізілген институционалды база құрылды. Алайда, бір айтып өтерлігі, сыртқы ортадағы күрделі экономикалық конъюнктура мен экономиканың өсім қарқынының төмендеуі бизнесті дамыту мен қолдау жүйелері трансформациясының қажеттілігін туындатты.
Сонымен қатар, мемлекеттік стратегияның жаңа шарттарға бейімделуі кәсіпкерлік белсенділігі жүзеге асып жатқан орталарды жүйелі және толық зерттеуді талап етеді. Бизнес ортаның сапалы және сапалы емес параметрлерінен көрініс табатын іскерлік аура белсенді кәсіпкерлікті анықтайтын фактор болып табылады.
Іскерлік ортаны зерттеу - кәсіпкерлікті қолдау саясатының басты элементі. Себебі, іскерлік ортаның тұрақсыздығы мен болжамсыздығы - бүгінгі инвестицияның құлауы мен ертеңгі өсім екпінінің төмендеуін көрсетеді. Осыған орай, бүгінде көптеген елдер ШОБ субъектілерін қолдау мен дамыту саласындағы саясаттың басымдықтарын анықтау мақсатында ксәпкерлік ортада, оның негізгі сипаттамаларындағы өзгеріс динамикасына сараптама жүргізу үшін бизнес-барометр құрылғыларын пайдаланады.
Іскерлік ортаның шарттарын анықтау үшін түрлі құралдар қолданылады, бірақ барынша талап етілгені компания басшыларынан сауалнама алу болып табылады. Әсіресе, бұл категория, өз ісіне қатысты шешім қабылдай отырып, ең алдымен бизнестің мүдделері мен қажеттіліктерін ашып көрсетеді.
Қоғам мен мемлекетті қамтамасыз ету мақсатында Басқа елдерде ұқсас үрдістер бар:
- АҚШ-та саудада, HoReCa саласында, құрылыста шағын және орта кәсіпкерлік дамыған;
- Францияда шағын және орта кәсіпкерлік құрылыста, саудада, халық тұтынатын тауарлар өндірісінде, туризмде басымдылық жағдайын байқауға болады.
Барлық шағын және орта кәсіпорындар сыртқы жағдайлардың өзгеруіне тез жауап береді және соңғы өнімдерін сұранысқа сүйене отырып және жаңа өнім түрлерін игере отырып өзгертеді, сондықтан Қазақстандағы шағын және орта кәсіпорындардың орташа өмір сүру уақыты шамамен 6 жылды құрайды, сонымен бірге жаңа кәсіпорындар саны жабылғандар санынан асып түседі. Осы жағдайларға байланысты шағын кәсіпорындарды "өмірлік цикл" кезеңі бойынша жіктеуге болады: жаңадан құрылған кәсіпорын, дамып келе жатқан кәсіпорын, қызметті тоқтату кезеңіндегі кәсіпорын [6, 12].
ШОБ маңыздылығын түсіну шамамен 1970 жылдардың соңында пайда болды, ең алдымен АҚШ пен Ұлыбританияда пайда болды, өйткені әлеуметтік нарықтық экономиканың қалыптасуы жағдайында кірісті барынша арттыруға ұмтылған ірі кәсіпорындар қоршаған ортаға жиі қауіп төндірді, аз жұмыс орындарын құрды, әсіресе дағдарыс кезеңінде, қажетті инновацияларды енгізбеді. Шағын және орта бизнес - ешқандай монополистік бірлестікке кірмейтін және экономикада монополияға қатысты бағынышты рөл атқаратын жеке меншіктегі ұсақ және орта кәсіпорындардың қабылданған жиынтық атауы. Дамыған елдерде сыртқы экономикалық байланыстардың негізгі бөлігі Шағын бизнестің үлесіне тиеді. Елімізде 20 ғасырдың 90-жылдары белсенді түрде жүргізілген жекешелендіру үдерістері шағын кәсіпкерліктің қалыптасып дамуына жол ашты.
Дамыған елдердің ШОБ қызметіне арналған ғалымдарының зерттеулерінде олар жұмыссыздық мәселелерін шешіп, саланың да, жалпы ұлттық экономиканың да экономикалық өсуіне және бәсекеге қабілеттілігін арттыруға ықпал ететіндігі атап өтілді. Көптеген дамыған елдер экономикадағы ШОБ тиімділігін сезінді және шағын көлемде жұмыс істейтін фирмалармен байланысты мәселелерді шешуді үйренді.
Жаһандық қаржы-экономикалық дағдарыс жағдайында ШОБ - тың негізгі артықшылықтарының бірі олардың көпшілігі ірі компанияларға қарағанда дағдарыс кезеңдеріндегі даму жағдайларына бейімделген болып шықты. Ірі фирмалар ұлттық, аймақтық және әлемдік нарықтардағы ауытқуларға соншалықты белсенді және тез жауап бере алмайтыны анықталды [6, б. 37]. ШОБ, керісінше, экономиканың белгілі бір секторларындағы экономикалық жағдайдың өзгеруіне тез жауап береді, оған бейімделеді, бұл күйреуде де, жаңа кәсіпорындардың қалыптасуында да көрініс табады, бұл өз кезегінде қоғамның қаржылық ауқатына ғана әсер етпей, рухани күйіне де өз ісерін береді. ШОБ-тің екінші артықшылығы-олар өнімнің жаңа түрлерін қарқынды игеруде және қоғамдағы ірі бизнес үшін онша тартымды емес салаларда дамуда. ШОБ-тың маңызды ерекшеліктері инвестицияларды жедел игеру қабілеті және айналым қаражатының жоғары айналымдылығы болып табылады. [7, б. 18]. Әр түрлі елдердегі ШОБ дамуының тарихи дәстүрлерден туындайтын өзіндік ерекшеліктері, сондай-ақ шағын кәсіпорындардың ел экономикасына, халықтың әл-ауқатына қалыптасқан рөлі мен орны бар.
Қ. А. Жетпісбаева шағын және орта кәсіпкерлікті дамытудың шетелдік және отандық тәжірибесін талдай отырып, оның қоғамдағы мынадай артықшылықтарын көрсетеді: "нарық талаптарына жылдам әрекет ету; қоғамның экономикалық әл-ауқаты үшін тауарлар мен қызметтер өндірісінде маманданудың жоғары деңгейін қалыптастыру; дамыған елдерде орта таптың негізін құрайтын ұсақ меншік иелерінің санын ұлғайту; күрделі шығындары, әсіресе қызметтер саласында салыстырмалы түрде төмен жаңа жұмыс орындарын құру; қызметкерлерді, оның ішінде әлеуметтік дәрежесі төмен топтардың; технологиялық, техникалық және ұйымдастырушылық инновацияларды әзірлеу және жылдам енгізу; жаңа нарықтарды игеруде ірі компаниялармен кооперация; бәсекелес ортаны қолдау; макроэкономикалық процестерге оң әсер ететін үнемдеу мен инвестициялауға бейімділік; перспективалы инновациялық бағыттарға ресурстарды"[7, б. 44].
Кәсіпкерлікке деген көзқарас қоғамның жалпы кәсіпкерлікке, атап айтқанда кәсіпкерлерге деген жалпы көңіл-күйін көрсетеді. Кәсіпкерлік қызметін зерттеу, бизнесті құру мүмкіндіктері мен қабілеттерін қабылдаудың жеке сипаттамаларды анықтауды қамтиды. Жеке адамның өз білімі мен дағдыларын өз ісін құру үшін жеткілікті деп қабылдауы, сондай-ақ тәуекелді қабылдамау дәрежесі жаңа бизнесті құру мүмкіндігін анықтайды. Өзін-өзі бағалау арасында оң байланыс бар кәсіпкерлік дағдылар және кәсіпкерлік мансап туралы шешім. Сонымен қатар, бастаушы кәсіпкерлерге дағдылардың жеткіліктілігін қабылдау тәжірибелі кәсіпкерлерге қарағанда көбірек ынталандырушы әсер етеді, өйткені біріншісінде олардың бизнес-идеяларының сәттілігін растайтын нәтижелердің болмауы, кәсіпкердің мысын қайтаруы мүмкін.
Өз ісін бастау сөзсіз белгісіздікпен және кәсіпкердің мақсатты іске асыру үшін саналы түрде қабылдайтын тиісті тәуекелмен байланысты. Тәуекелдерді қабылдау қабілеті кәсіпкердің әлеуметтік-экономикалық функциясын құрайды. Тәуекелді қабылдауға дайын емес және сәтсіз болудан қорқатын адамдар үшін өз бизнесін құруда ықтималдылық аз. Білім мен дағдыларды дұрыс қабылдап, тәуекелге бел буып кірісу ашылатын бизнес мүмкіндіктерін анықтау және пайдалану қабілетіне әсер етеді. Егер адам ашылатын мүмкіндіктерді жүзеге асыра алса және өзгерістерді басқара алса, онда бұл оның өз ісін құру туралы шешіміне ықпал етеді. Осылайша, адамдар бизнесті құру жағдайларын қаншалықты жақсы бағаласа, кәсіпкерлік белсенділік деңгейі соғұрлым жоғары болады. Бизнес мүмкіндіктерін қабылдауға көптеген факторлар әсер етеді, соның ішінде елдіңаймақтың дамуының жалпы экономикалық жағдайлары, кәсіпкерлік мәдениеттің дамуы, тарихи тәжірибе, білім. Жоғарыда сипатталған факторлардың жиынтығы кәсіпкерлік белсенділікке әсер етіп қана қоймайды, сонымен қатар елдің кәсіпкерлік әлеуетін бағалауға мүмкіндік береді. Қазіргі заманғы кәсіпкерді айқындау кезінде кәсіпкерлікті оқыту саласындағы жетекші бизнес мектептері кәсіпкердің бұл үшін қажетті ресурстары бар-жоғын есепке алмай, ашылған мүмкіндікті пайдалануға ұмтылатынына назар аударады. Сондықтан, бар мүмкіндіктерді пайдалануға деген ұмтылыс кәсіпкердің сипаттамасы болып табылады және оны күтпеген жерден ерекшелендіреді. Мүмкіндікке негізделген адамдар арасында оны пайдаланғандарды және оны тек жоспарлап отырғандарды бөліп көрсетуге болады [8]. Өз ісін ашу ықтималдығы неғұрлым жоғары болса, адамның өз білімі мен дағдылары неғұрлым жоғары бағаланса және оның тәуекелге бейімділігі соғұрлым жоғары болатынын ескерген жөн. Қазіргі жаһандану кезінде шағын және орта бизнестің тенденциялары жаңа жолдарды іздеуді қажет етеді, мәселен бәсекеге қабілеттілікті арттыру, кәсіпкерлікті қолдау және инновация. Қоғам талаптарына сай кәсіпті ашу, оны қоғамда орын алуы, табыс табуы үлкен маңызға ие және үлкен жұмысты қажет етеді, бұл өз кезегінде елдің дамуға ықпал ететін экономикалық ортасы болып, бәсекеге қабілеттілікті артады. Нарықта өз толқынын ұстап қалудың жолдарын іздейтін кәсіпорындар түрлі бизнесті құру, оны дамыту және амалдарын қарастырады. Кәсіпорындардың болашағы олардың қабілеттеріне байланысты факторларды анықтау және дұрыс басқару бәсекеге қабілеттілік. Сондықтан факторларды талдау маңызды кәсіпорын деңгейіндегі бәсекеге қабілеттілік болып саналады. Бәсекеге қабілеттілікке жаһандық көзқарас дүниежүзілік экономикалық форум ұсынған бәсекеге бәсекеге қабілеттіліктің 12 тірегін қамтиды, олар: мекемелер, инфрақұрылым, макроэкономикалық орта, денсаулық сақтау, жоғары білім, тауарлар, еңбек және қаржы нарықтары,нарық мөлшері және инновация. Респонденттер бәсекеге қабілеттіліктің негізгі сипаттамаларын белгіледі, атап айтқанда жоғары сапалы өнімдер мен қызметтер, төмен бағалар өнімдер мен жоғары өнімділік үшін. Салалық кәсіпорындарда келесі негізгі заттар табылды бәсекеге қабілеттілік көздері: жоғары сапалы қызмет көрсету, іскерлік серіктестермен байланыс, нарық талаптарын білу, жоғары білікті персонал және тиісті қаржы ресурстары.
Жаһандану жағдайындағы шағын және орта кәсіпкерліктің маңызы зор екені мәлім, бұл тұрғыда дәл қазір, соңғы екі жылда байқап отырганымыздай, жаһанда орын алған пандемия салдарынан әлем елдерінде шағын және орта бизнестің қызметі тоқтап, кейбірі күнделікті табысын жоғалтса, ал кейбірі банкроттық жағдайдың алдында тұрғаны бүгінгі таңда осы салада қызмет ететін адамдармен тікелей байланыста болып, қоғамның әл-ауқатының нашарлауын байқаймыз, себебі шағын және орта кәсіпкерлікті дамытуда мемлекеттің қатысуымен құрылған шағын бизнесті қолдау инфрақұрылымы маңызды рөл атқарады. Мұндай инфрақұрылымның негізгі міндеттеріне шаруашылық жүргізуді ұйымдастыруда, субсидиялар, келісімшарттар алуда, еркін бәсекелестікті сақтау және нығайту үшін оқыту мен кеңес беруде шағын және орта бизнес субъектілеріне алуан түрлі қолдау көрсетуді, сондай-ақ шағын және орта кәсіпкерліктің тиімді жұмыс істеуі үшін қолайлы жағдайлар жасауды жатқызуға болады. Шағын және орта кәсіпкерлікті қолдау инфрақұрылымының құрамдас элементтері мемлекеттік, коммерциялық және коммерциялық емес ұйымдар болып табылады, олардың қаражаты бойынша әртүрлі түрдегі және нысандардағы қолдауды ұйымдастыру және шағын және орта бизнес субъектілеріне жеткізу жүзеге асырылады. Шағын және орта бизнесті қолдау инфрақұрылымының негізгі элементтерін толығырақ қарастырған жөн. Оған, атап айтқанда, шағын бизнесті қолдау агенттіктері, оларды тіркеу, қызметкерлерді оқыту, инвестициялар алу және тағы басқа шағын кәсіпорындарға кең ауқымды қызметтер көрсететін консалтингтік фирмалар кіреді [9, 98].
Әрине щағын және орта кәсіпкерліктің басқа кәсіп түрлеріне қарағанда артықшылықтарға ие, ол артықшылықтарға мыналарды жатқызуға болады:
жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету (ШОБ кәсіпорындары жаңа жұмыс орындарын құруға, қоғамдағы әлеуметтік шиеленістің әлсіреуіне және депрессивті аудандардың дамуына ықпал етеді). Әсіресе оның рөлі дағдарыс кезеңінде маңызды;
капитал салымының жоғары тиімділігі. Мысалы, американдық шағын бизнесте ол ірі кәсіпкерлік саласынан тоғыз есе жоғары, бұл ең алдымен шағын кәсіпкерліктің технологиялық секторына қатысты. Жалпы Батыста технологиялық секторға шағын бизнестің жалпы көлемінің 60% - на дейін келеді;
шағын бизнес инвесторлары ірі өндірушілердің инвесторларына қарағанда көбірек кіріс алады;
бәсекеге қабілеттілік пен ұтқырлықтың жоғары болуы, бұл ең алдымен масштабты үнемдеуге байланысты (өндіріс шығындары аз, артық бюрократиялық аппараттың болмауы, үстеме шығындардың төмендеуі, нарықтық жағдайдың өзгеруіне және ғылым мен техниканың заманауи жетістіктерін пайдалануы).
Еңбек ету мемлекеттегі қоғамның айнымас бір бөлігі болғандықтан, экономикалық даму, макроэкономикалық тұрақтылық, адами потенциалдың қалыптасуы мен дамуы, адамдардың өмір сүру сапасының өсуі, осының бәрі еңбек етумен байланыстырылады. Жаһандық бәсекелестік жағдайында шағын және орта бизнес кәсіпорындарының инновациялық белсенділігін арттыру қажет. Тұтынушылардың жоғары талғамын қанағаттандыру үшін кәсіпорындар ерекше жаңа өнім, қызмет түрін шығаруға мүдделі. Бұл кәсіпорындарды өз бетінше ізденуге мәжбүрлейді. Жеке зерттеулер жүргізу арқылы кәсіпорындар нарыққа жаңа өнім түрлері мен қызмет түрлерін шығару жолдарын іздейді. Қазіргі уақытта ол инновациялар арқылы жүзеге асырылып, кәсіпорынды мол табысқа жеткізеді және бәсекелестік артықшылығының негізгі өсу факторы болады.
Шағын және орта, ірі кәсіпкерліктегі PR айырмашылықтары мен түрлері
Қазіргі технология дамыған заманды ақпарат заманы деп атауға болады. Осыған орай бүгінгі қоғамдағы ахуалды бірнеше кеңістік құрайтынын айтуымыз керек. Сондай-ақ бизнес саласында жетістікке жетудің бірден-бір тәсілі өзінің беделін сақтай отырып, көпшілікке жақсы тарапынан танылу, қызмет ету. Осы кеңістсіктердің бірі - БАҚ қызмет ететін ақпараттық кеңістік индивидіеің когнитивтік кеңістігіндегі әртүрлі тәсілдері. Әсіресе адамдар арасындағы қарым-қатынасты реттейтін әсер етудің қосалқы коммуникативтік технологиялары болып табылатын үгіт-насихат пен жарнаманың рөлі айрықша маңызға ие. Осы жұртшылықпен байланысты жүзеге асырушы ақпарат көздерінің бірі - мерзімді баспасөзде жарияланған материалдарды автордың прагматикалық ұстанымына, көтеретін тақырыбына, қамтылатын деректердің алуан түрлілігіне, мақсатты түрде бағытталған аудиториясының сипатына, сондай-ақ қоғам өміріндегі жалпы халықтық, халықаралық т.б. шаралардың қарсаңында немесе олардан кейін, яки жариялану уақытына сәйкес позитив және негатив бағыттағы PR мәтіндер деп бөлуге болады.
PR-кәсіптің перспективалары туралы мәртебелік жұмыспен қамту және тиісті кірістер тұрғысынан да айтуға болады, өйткені дағдарыстан кейінгі кезеңде коммуникациялық кеңес беру ең алдымен экономиканың капиталды қажет ететін секторларына қажет болады. Бизнесі экологиялық тәуекелдерге және тиісті әлеуметтік-құқықтық резонансқа толы өндіруші салаларға. Кәсіпорындары бағалы қағаздар нарығының құлдырауы салдарынан айтарлықтай зардап шеккен қаржы саласына қатысты болды. Сыртқы экономикалық қызметпен айналысатын компаниялар, өйткені олар үшін маңыздылық қана емес, беделдің бағасы да айқын, әсіресе дамыған елдердегі ресейлік бизнеске күдікті көзқарас жағдайында. Сонымен бірге, мемлекеттік билік саласындағы PR ағынын сенімді түрде болжауға болады.
Оның мазмұны бойынша жақын болашақтағы білікті PR мамандарының кәсіби қызметі дағдарысқа қарағанда қызықты және әр түрлі болады деп болжауға негіз бар. Сонымен, қоғамдық қатынаспен жұмыс істеуге тура келетін мәселелердің ішінде корпоративтік басқарудағы басқарылатын өзгерістерді, меншік құқығын қорғауды, коммерциялық қақтығыстардың алдын алуды, шетелдік БАҚ-пен қарым-қатынасты, ақпараттық соғыстағы қорғаныс пен шабуылды, әлеуметтік медиа ресурстарын дамытуды, әлеуметтік жауапкершілік технологияларын әзірлеуді, аймақтық және ұлттық имиджмейкингті атауға болады [10]. Шығармашылықтың кең ауқымы салалық, кәсіби, тақырыптық блогты дамытуға мүмкіндік береді, ол ең мобильді және техникалық дамыған қоғамды қамтуға қабілетті болады.
Егер бүгінгі таңда қандай PR-өнімдері өзекті болатыны туралы айтатын болсақ, онда қоғаммен ұзақ жұмыс істеуге арналған негізгі стратегиялық коммуникациялық пакеттер тобын көрсетуге болады. Сондай-ақ, дағдарысқа қарсы бағдарламалары бар, оқытуға, беделді басқару модельдеріне, БАҚ науқандарына қатыса алатын, серіктестері мен клиенттері үшін сенім мен адалдықты қамтамасыз ететін мамандар сұраныста. Интернетте ақпаратты вирустық тарату технологияларын, IT-интерактивтерді әзірлеу және енгізу, әлеуметтік желілердегі компаниялардың өкілдіктерін ұйымдастыру және жылжыту, әлеуметтік релиздер және т. б. күшейтіледі.
Қазіргі уақытта іскерлік бедел компанияларын капиталдандырудағы рөлі үнемі өсіп отыратын материалдық емес активтердің бірі ретінде қарастырылады. Бұл жағдай кейінгі уақытта пайда болды. Әлемдік дамудың соңғы 100 жылнда экономикалық компаниялар, ұйым немесе кәсіпорын активтерінің құрылымындағы материалдық емес ресурстардың мәнінің тұрақты артуымен сипатталады. Оның үстіне, материалдық емес ресурстардың құрылымына баса назар аударылды. Индустриялық қоғам үшін (XIX - XX ғ.басы) материалдық емес құндылықтардың негізгі түрі өнертабысқа патенттер және осыған байланысты авторлық құқықтар маңызды болды. Постиндустриалды қоғамда компаниялардың өркендеуінде бренд және бренд сияқты материалдық емес ресурстар маңызды рөл атқара бастады. Алайда одан да көп материалдық емес активтерде беделдің мәні тез өсті, оны бүгінде көптеген адамдар № 1 Материалдық емес актив деп санайды. Ірі компаниялардың беделінің өзгеруіне тікелей әсер етеді. Ашық сот процестері ғана емес, тіпті қауесеттер де баспасөздегі жағымсыз жарияланымдар дәлел, мысал ретінде Microsoft немесе British сияқты алыптардың акцияларының бағасын бір күнде төмендетуі. Егер беделі өте жақсы болған жағдайда болса, жұртшылық алдымен компанияға сенеді, содан кейін басқа ақпарат көздеріне соңғы кезекте мән береді. Ал, егер беделі қоғамда ешқандай орын алмаса - бұл беделді активтің құнын төмендетуді ғана емес, сонымен қатар кәсіпорынның өмірлік маңызды бағыттарына әсер ететін және барлық басқа ресурстарды құнсыздандыратын жалпы дағдарысқа әкеледі [10].
Әдетте қоғаммен байланыс түсінігі қара пиар немесе керісінше қолайлы жағдай туралы сөз қозғалады, бірақ бұл қате қоғамда қалыптасқан үйреншікті ұғымдар. Ол түсінік жарнама және маркетинг әлеміне көбірек жатады, бірақ қоғамдық қатынасқа емес. Шынайы өмірде бәрі бірдей қарапайым емес, сондықтан кейде басқа адамдарға жағымсыз құбылыстарды түсіндіруге тура келеді. Мысалы, кез-келген адам үшін (жұмысшы, жұмыс беруші, жолаушы немесе билік өкілі) ол кезде жағымды нәрсені табу қиын теміржолдағы ереуіл туралы және ондағы адамдар мен ұйымдар туралы айту. Онымен байланысты барлық адамдар үшін бұл үлкен бақытсыздық. Көпшілікке паблик рилейшнс мұндай апаттарды үнемі түсіндіріп отыруы керек. Осыған байланысты дағдарысқа қарсы PR-қызметі жалпы қызмет көрсетудің ірі компоненттерінің біріне айналады.
Кез - келген компания немесе ұйым жоқ екенін түсіну үшін менеджмент жеткілікті, бұл орайда менеджер жауапркешілік, сезімталдық және хабардарлық деңгейіне ие болуы керек - әсіресе көпұлтты, танылған позициясы бар-жұмыс істей алатын, қазіргі климатта қоғамдық жауапкершілік пен міндеттіліктің ең жоғары стандарттарының қатысуынсыз болғаны абзал. Компанияның іс-әрекеттері мен қатынастарын қоғамдық бағалау оның коммерциялық қызметіне айтарлықтай әсер етеді. Бұл қабылдау компанияның қоғамдық аренадағы мінез-құлқымен және әсіресе оның дағдарысқа деген реакциясымен күшейеді бұл оның қызметкерлерінің, адамдардың кең тобының қауіпсіздігіне әсер етуі мүмкін, қоршаған ортаға зиян келтіруі де мүмкін. Бүгінгі таңда компанияның қоғам алдындағы жауапкершілік деңгейі бұрынғыдан ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz