Мензула - топографиялық түсірісте кипрегельмен коса қолданылатын аспап

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі
Әл - Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Факультеті География және табиғатты пайдалану
Кафедрасы География, жерге орналастыру және кадастр

СӨЖ

Тақырыбы: Мензулалық түсірістегі станцияда жүргізілетін жұмыстар

Орындаған: Талғатұлы С.
Тексерген: Куттыбаев А. Е.

Алматы, 2022 ж

Мазмұны

Мазмұны 2
Кіріспе 3
Негізгі бөлім 4
Қорытынды 9
Пайдаланылған әдебиеттер 10

Кіріспе
Мензулалық түсіріс - шағын учаскеде мензула мен кипрегельдің көмегімен атқарылады және тікелей далада топографиялық планды жасауға мүмкіндік береді. Түсірісті жасау жергілікті жердегі нүктелердің планшеттегі өзара орындарын графикалық түрде анықтауға негізделген. Нүктелерге дейінгі ара қашықтық өлшеуіш рейканың көмегімен өлшенеді, ал бұрышты графикалық түрде салады. Құрылыс салынған территорияны түсіргенде ара қашықтықты кипрегельдің объективіне бекітілген ара қашықтық өлшеуіш саптамамен өлшейді.
Мензулалық түсірістің артықшылығы оның көрнектілігі болып табылады, себебі түсіру процесі кезінде планды жергілікті жермен салыстыруға мүмкіндік туады, ал кемшілігі: жұмыстың негізгі бөлігі далада өтетіндіктен, қыста және жауын - шашынды күндері жұмыс істеуге мүмкіншілік болмайтындығы, жабдықтардың қолайсыз үлкендігі, істелетін жұмысты бөлудің қиыншылығы, себебі өлшеулер және планды сызуды тек қана бір орындаушы жасайды.
Мензулалық түсірісте түсіргі жүйесінің жиі болуы талап етіледі. Түсіргі жүйе жергілікті жердің жағдайына және түсірістің қажетті дәлдігіне байланысты графикалық немесе аналитикалық әдістерімен құрылуы мүмкін. Аналитикалық әдістерге қиылыстырулар, теодолиттік және тахеометриялық жүрістер, ал графикалық әдістерге геометриялық жүйе, қиылыстырулар, мензулалық және буссольдық жүрістер жатады. Ашық жерлерде жүйелерді құрады, ал жабық жерлерде жүрістер жүргізіледі. 1:5000 және одан ұсақ масштабпен алынған түсірістер үшін геометриялық жүйелерді құрғанда әрбір нүкте үш пунктен қиылыстырылуы керек, ал қиылыстыру бұрыштары 30º және 150º -тан артық болмауы тиіс. Қабырғалары 0,4 мм үшбұрыш қателіктеріне жол беруге болады. Трапецияда бастапқы пунктер 2-ден кем болмауы керек.
Түсіріс алдында планшетті дайындайды: ол үшін Дробышев сызғышының, штаненциркуль мен координатогарфтың көмегімен қабырғалары 10 см квадрат торкөздерге бөледі.

Негізгі бөлім

Мензула - топографиялық түсірісте кипрегельмен коса қолданылатын аспап. Шаршы тақтадан (планшеттен), үшаяқтан және планшетті үш аяқпен бекітетін тетіктен тұрады. Азимут бойынша бағдарлау үшін планшетті үшаяқтың вертикаль осін айнала 360°-қа айналдыруға болады. Планшетке қағаз бекітіліп, түсірілетін жергілікті жер тиісті шартты белгілермен бейнеленеді. Мензула мен кипригель қолданылып орындалған топографиялық түсіріс мензулалық деп аталады.
Горизонталь бұрыш АВС-ны планға салу үшін мензуланы В нүктесіне орналасытырады, ал А және С нүктелеріне рейканы немесе қаданы қояды. Кипрегельдің көру дүрбісін А нүктесіне көздеп, дүрбіге бекітілген кипрегель сызығы бойымен көздеу сызығын параллель ba сызығын сызады. Содан кейін көздеу дүрбісін С нүктесіне қаратып, bc бағытын сызады. Екі сызықтың қиылысқан нүктесінде бұрышын алады. Бұл бұрыш АВС бұрышының мензула тақтасының жазықтығындағы проекциясы. Проекция горизонталь болуы үшін мензуланың беті горизонталь жазықтық болуы керек, ал b нүктесі жер бетіндегі В нүктесімен бір тіктеуіш сызықта болады. В нүктесінен А және С нүктелеріне дейінгі арақашықтықты жіптік қашықтық өлшеуішпен өлшеп, оның шамаларымен нүктелердің бағытталған сәулелері арқылы масштабпен салып, мензула жазықтығында А және С нүктелерінің а және с проекциясын алады. Сондай-ақ тригонометриялық нивелирлеу әдісімен А және В нүктелерінің өзара биіктігін және нүктелердің биіктігін анықтауға болады. Алынған нәтижелер арқылы тікелей өлшеу кезінде жердің рельефін горизонтальмен сызып көрсетеді.
Мензулалық түсірістің құндылығы: оның көрнектілігі; жасалған планды түсірілген жермен тікелей салыстыруға болады; өлшеу кезінде планға тікелей горизонталь жүргізіледі. Мензулалық түсірістің тахеометрлік түсіріспен салыстырғандағы кемшілігі: өлшеу құрылғылары үлкен; өлшеу ауа райына байланысты; өлшеу жұмыстарының автоматтандыру дәрежесі төмен. Мензулалық түсіріс кішігірім жерлерді түсіргенде қолданылады. Мензулалық түсірісте қолданылатын аспаптардың құрамына мензула және кипрегель кіреді. Мензула мензула тақтасынан (планшет) және оның қондырғысынан тұрады. Қондырғы бұранда арқылы штативке бекітіледі. Қондырғы үш көтеру бұрандасынан, бекіту және туралау бұрандаларынан тұрады.
Мензуланы жұмыс жағдайына келтіру үшін деңгей аспабы, тіктеуіш бар центрлеу айыры және бағдар - буссоль қолданылады. Планшет жазықтығын горизонталь жағдайға келтіруге арналған цилиндерлік деңгей, әдетте кипрегельдің сызығына бекітіледі. Тіктеуіш бар центрлеу айыры планшетті жергілікті жердегі нүктенің үстіңгі центрлеу үшін қолданылады. Бағдарбуссоль планшетті жер шарына алғашқы бағдарлау үшін қолданылады.
Түсіру жұмыстарын бастамастан бұрын, алдымен мензуланы мынадай тексерулерден өткізу керек:
Мензула айтарлықтай орнықты болуы тиіс. Осы шарттың орындалуын тексеру үшін мензуланы орнатып, оның үстіне кипрегельді қойып, онымен жергілікті жердегі қандай да бір нүктені нысандайды да, кипрегель сызғышының кесілген қыры жағымен планшетте қарындашпен сызықты сызады. Осыдан кейін тақтаның бұрышын жай ғана саусақпен басады да, содан соң саусақты көтереді. Егер осы кезде кипрегельдің жіптер торының орталық нүктесі бұрынғы қалпына келетін болса, яғни нысаналанған заттан ауытқып кетпесе, онда бірінші шарттың орындалғаны.
Мензула планшетінің жоғарғы беті жазықтық болуы керек. Осы шарт арнаулы тексерілген сызғыштың көмегімен орындалады, бұл үшін сызғыштың қырын планшеттің үстінде әр бағытта басып ұстайды.
Планшеттің жоғарғы жазықтығы мензуланың айналу осіне перпендикуляр болуы тиіс. Осыны тексеру үшін планшеттің жоғарғы жазықтығын алдын ала тексерілген деңгей аспабы арқылы үш көтеру винттерінің көмегімен горизонталь жағдайға келтіреді. Осыдан кейін планшетті вертикаль осінің төңірегінде айналдырып, деңгей аспабының үлбіреуігінің орнына ауытқыған - ауытқымағанын қарайды. Егер үлбіреуік ауытқымаса, онда шарттың орындалғаны. Жоғарыда айтылған шарттарды қанағаттандымайтын мензула жөндеуден өтуі тиіс.
Әдетте линденнен жасалған, мензуль тақтасы күшті, жеңіл және өте ұзақ уақыт жарылып кетпейді. Оның қалыңдығы 3 см, ұзындығы мен ені 60 см болатын тегіс беті бар, алюминий немесе фанер парақтары осы тақтаның үстіне орнатылады. Бұрын суға малынған олар жақсы сапалы сурет қағазын жабыстырады, ол құрғағаннан кейін мінсіз тегіс пішінді алады. Қағазды желімдеу кезінде желім немесе крахмал, сондай-ақ ауа көпіршіктері қалмауы үшін оны ортасынан шетіне дейін тегістеу керек. Әдетте, қағаз күйіп кетпеуі, жаңбырға түспеуі және қатты күн сәулесінде көзді соқыр етпеуі үшін, мензуль тақтасына арналған өрісте үлкен қолшатыр ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.