Мензула - топографиялық түсірісте кипрегельмен коса қолданылатын аспап

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

Әл - Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Факультеті «География және табиғатты пайдалану»

Кафедрасы «География, жерге орналастыру және кадастр»

СӨЖ

Тақырыбы: Мензулалық түсірістегі станцияда жүргізілетін жұмыстар

Орындаған: Талғатұлы С.

Тексерген: Куттыбаев А. Е.

Алматы, 2022 ж

Мазмұны

Мазмұны2

Кіріспе3

Негізгі бөлім4

Қорытынды9

Пайдаланылған әдебиеттер10

Кіріспе

Мензулалық түсіріс - шағын учаскеде мензула мен кипрегельдің көмегімен атқарылады және тікелей далада топографиялық планды жасауға мүмкіндік береді. Түсірісті жасау жергілікті жердегі нүктелердің планшеттегі өзара орындарын графикалық түрде анықтауға негізделген. Нүктелерге дейінгі ара қашықтық өлшеуіш рейканың көмегімен өлшенеді, ал бұрышты графикалық түрде салады. Құрылыс салынған территорияны түсіргенде ара қашықтықты кипрегельдің объективіне бекітілген ара қашықтық өлшеуіш саптамамен өлшейді.

Мензулалық түсірістің артықшылығы оның көрнектілігі болып табылады, себебі түсіру процесі кезінде планды жергілікті жермен салыстыруға мүмкіндік туады, ал кемшілігі: жұмыстың негізгі бөлігі далада өтетіндіктен, қыста және жауын -шашынды күндері жұмыс істеуге мүмкіншілік болмайтындығы, жабдықтардың қолайсыз үлкендігі, істелетін жұмысты бөлудің қиыншылығы, себебі өлшеулер және планды сызуды тек қана бір орындаушы жасайды.

Мензулалық түсірісте түсіргі жүйесінің жиі болуы талап етіледі. Түсіргі жүйе жергілікті жердің жағдайына және түсірістің қажетті дәлдігіне байланысты графикалық немесе аналитикалық әдістерімен құрылуы мүмкін. Аналитикалық әдістерге қиылыстырулар, теодолиттік және тахеометриялық жүрістер, ал графикалық әдістерге геометриялық жүйе, қиылыстырулар, мензулалық және буссольдық жүрістер жатады. Ашық жерлерде жүйелерді құрады, ал жабық жерлерде жүрістер жүргізіледі. 1:5000 және одан ұсақ масштабпен алынған түсірістер үшін геометриялық жүйелерді құрғанда әрбір нүкте үш пунктен қиылыстырылуы керек, ал қиылыстыру бұрыштары 30º және 150º -тан артық болмауы тиіс. Қабырғалары 0, 4 мм үшбұрыш қателіктеріне жол беруге болады. Трапецияда бастапқы пунктер 2-ден кем болмауы керек.

Түсіріс алдында планшетті дайындайды: ол үшін Дробышев сызғышының, штаненциркуль мен координатогарфтың көмегімен қабырғалары 10 см квадрат торкөздерге бөледі.

Негізгі бөлім

Мензула - топографиялық түсірісте кипрегельмен коса қолданылатын аспап. Шаршы тақтадан (планшеттен), үшаяқтан және планшетті үш аяқпен бекітетін тетіктен тұрады. Азимут бойынша бағдарлау үшін планшетті үшаяқтың вертикаль осін айнала 360°-қа айналдыруға болады. Планшетке қағаз бекітіліп, түсірілетін жергілікті жер тиісті шартты белгілермен бейнеленеді. Мензула мен кипригель қолданылып орындалған топографиялық түсіріс мензулалық деп аталады.

Горизонталь бұрыш АВС-ны планға салу үшін мензуланы В нүктесіне орналасытырады, ал А және С нүктелеріне рейканы немесе қаданы қояды. Кипрегельдің көру дүрбісін А нүктесіне көздеп, дүрбіге бекітілген кипрегель сызығы бойымен көздеу сызығын параллель ba сызығын сызады. Содан кейін көздеу дүрбісін С нүктесіне қаратып, bc бағытын сызады. Екі сызықтың қиылысқан нүктесінде бұрышын алады. Бұл бұрыш АВС бұрышының мензула тақтасының жазықтығындағы проекциясы. Проекция горизонталь болуы үшін мензуланың беті горизонталь жазықтық болуы керек, ал b нүктесі жер бетіндегі В нүктесімен бір тіктеуіш сызықта болады. В нүктесінен А және С нүктелеріне дейінгі арақашықтықты жіптік қашықтық өлшеуішпен өлшеп, оның шамаларымен нүктелердің бағытталған сәулелері арқылы масштабпен салып, мензула жазықтығында А және С нүктелерінің а және с проекциясын алады. Сондай-ақ тригонометриялық нивелирлеу әдісімен А және В нүктелерінің өзара биіктігін және нүктелердің биіктігін анықтауға болады. Алынған нәтижелер арқылы тікелей өлшеу кезінде жердің рельефін горизонтальмен сызып көрсетеді.

Мензулалық түсірістің құндылығы: оның көрнектілігі; жасалған планды түсірілген жермен тікелей салыстыруға болады; өлшеу кезінде планға тікелей горизонталь жүргізіледі. Мензулалық түсірістің тахеометрлік түсіріспен салыстырғандағы кемшілігі: өлшеу құрылғылары үлкен; өлшеу ауа райына байланысты; өлшеу жұмыстарының автоматтандыру дәрежесі төмен. Мензулалық түсіріс кішігірім жерлерді түсіргенде қолданылады. Мензулалық түсірісте қолданылатын аспаптардың құрамына мензула және кипрегель кіреді. Мензула мензула тақтасынан (планшет) және оның қондырғысынан тұрады. Қондырғы бұранда арқылы штативке бекітіледі. Қондырғы үш көтеру бұрандасынан, бекіту және туралау бұрандаларынан тұрады.

Мензуланы жұмыс жағдайына келтіру үшін деңгей аспабы, тіктеуіш бар центрлеу айыры және бағдар -буссоль қолданылады. Планшет жазықтығын горизонталь жағдайға келтіруге арналған цилиндерлік деңгей, әдетте кипрегельдің сызығына бекітіледі. Тіктеуіш бар центрлеу айыры планшетті жергілікті жердегі нүктенің үстіңгі центрлеу үшін қолданылады. Бағдарбуссоль планшетті жер шарына алғашқы бағдарлау үшін қолданылады.

Түсіру жұмыстарын бастамастан бұрын, алдымен мензуланы мынадай тексерулерден өткізу керек:

Мензула айтарлықтай орнықты болуы тиіс. Осы шарттың орындалуын тексеру үшін мензуланы орнатып, оның үстіне кипрегельді қойып, онымен жергілікті жердегі қандай да бір нүктені нысандайды да, кипрегель сызғышының кесілген қыры жағымен планшетте қарындашпен сызықты сызады. Осыдан кейін тақтаның бұрышын жай ғана саусақпен басады да, содан соң саусақты көтереді. Егер осы кезде кипрегельдің жіптер торының орталық нүктесі бұрынғы қалпына келетін болса, яғни нысаналанған заттан ауытқып кетпесе, онда бірінші шарттың орындалғаны.
Мензула планшетінің жоғарғы беті жазықтық болуы керек. Осы шарт арнаулы тексерілген сызғыштың көмегімен орындалады, бұл үшін сызғыштың қырын планшеттің үстінде әр бағытта басып ұстайды.
Планшеттің жоғарғы жазықтығы мензуланың айналу осіне перпендикуляр болуы тиіс. Осыны тексеру үшін планшеттің жоғарғы жазықтығын алдын ала тексерілген деңгей аспабы арқылы үш көтеру винттерінің көмегімен горизонталь жағдайға келтіреді. Осыдан кейін планшетті вертикаль осінің төңірегінде айналдырып, деңгей аспабының үлбіреуігінің орнына ауытқыған -ауытқымағанын қарайды. Егер үлбіреуік ауытқымаса, онда шарттың орындалғаны. Жоғарыда айтылған шарттарды қанағаттандымайтын мензула жөндеуден өтуі тиіс.

Әдетте линденнен жасалған, мензуль тақтасы күшті, жеңіл және өте ұзақ уақыт жарылып кетпейді. Оның қалыңдығы 3 см, ұзындығы мен ені 60 см болатын тегіс беті бар, алюминий немесе фанер парақтары осы тақтаның үстіне орнатылады. Бұрын суға малынған олар жақсы сапалы сурет қағазын жабыстырады, ол құрғағаннан кейін мінсіз тегіс пішінді алады. Қағазды желімдеу кезінде желім немесе крахмал, сондай-ақ ауа көпіршіктері қалмауы үшін оны ортасынан шетіне дейін тегістеу керек. Әдетте, қағаз күйіп кетпеуі, жаңбырға түспеуі және қатты күн сәулесінде көзді соқыр етпеуі үшін, мензуль тақтасына арналған өрісте үлкен қолшатыр киіледі.

Мензуланы центрлеу үшін сіз суреттеген желі нүктесі сіз таңдаған нүктемен немесе объектімен бірдей сызықта екенін тексеріңіз. Құрылғыны мензуланың негізін жердегі қажетті заттармен сәйкес келгенге дейін бұру немесе бұру арқылы бағыттауға болады. Тексеру дұрыс болады: геодезиялық аспап тырысады болады, тіркеп желісін және измерив қашықтық бір орыннан басқа да бақылай отырып, бұл ретте, бірдей ме кезеңдері көру тұтқасы нүктелері бар қағаз. Адамдар тұрмайтын жерлерде мензуланы магниттік азимутқа бағыттауға рұқсат етіледі. Ол үшін кейбір сарапшылар сілтеме-буссольді пайдаланады. Ол көкжиектің бүйірлерін шарлау үшін қолданылады. Кипрегель сызығындағы деңгей көпіршікті нөлде көрсетуі керек. Бұл сіздің құрылғыңыз дұрыс, көлденең күйде екенін білдіреді.

Мензуланы жерге дұрыс орнатудан басқа, кейбір дайындық жұмыстарын жүргізу қажет. Геодезиялық жұмыстарды жүзеге асырмас бұрын планшетке негіз, тор, жақтаудың бұрыштарын, үстіне сурет қағазын, көйлекті, содан кейін мензула орналасқан жерлерде терезелерді кесу керек. Белгілер мен бұрыштар қолданылатын қарындаш қатты және әрдайым өткір болуы керек, қажет болған жағдайда тез және тез өшіргіш өшіргіш болуы керек. Есептегішпен жасалған түйреуіштер де өте жұқа, әрең көрінуі керек. Барлық қосымша қарындаш сызықтарын тез арада және кір дақтарынсыз өшіру керек.

Қажетті нүктенің ортасын шанышқымен жасауға болады. Әсіресе, егер масштаб 1:2000-нан үлкен болса. Егер параметр аз болса, оны көзбен жасауға болады. Жаңа жартылай автоматты кипрегельдер жоспарға нүкте қоюға мүмкіндік береді, оны жер бетіне жылжытпайды. Олардың бағандары тік шеңбермен, құрылғыны көлденең орнатуға мүмкіндік беретін цилиндрлік деңгеймен және 30x ұлғайтқышы бар құбырмен жабдықталған.

Мензульді түсіру кезінде қолданылатын аспаптар мен орындау тәртібі:

Мензуланы бұрын анықталған нүктенің үстіне қойыңыз.
Мензуль шанышқымен және деңгеймен орталықтандырыңыз және бағыттаңыз.
Сызғыштағы деңгейге қарап, көтергіш бұрандаларды қолданып тегістеңіз.
Магниттік меридианға немесе жоспардағы сызықтарға бағыттаңыз.
Кипрегель құбырын пайдаланып бастапқы қисықты белгілеңіз.
Бастапқы қисықтан жаңа нүктеге дейінгі қашықтықты есептеңіз.
Тиісті формула бойынша нүктенің биіктігін алыңыз.
Жаңа нүктенің биіктігін негізгі нүктеге қосып, планшетке бекітуге болатын жаңа белгіні алыңыз.
Планшеттің шеттеріндегі нүктеге бағытты жұқа сызықпен белгілеңіз.

Дұрыс графикалық құрылымдардың арқасында түсіру жағдайларына байланысты фототриангуляцияны орындауға болады. Мұны істеу үшін мензульді түсіру принциптерін жүзеге асыратын әртүрлі әдістер бар:

Тікелей серифтер (екі белгілі нүктеден) .
Бүйірлік серифтер (есептеулерді қолдана отырып, белгілі және басқа қол жетімді емес нүктеден) .
Кері сериф потенциалдың міндеті.
Болотов әдісі бойынша кері серифтер.

Нысандардың дұрыс нүктелерін орналастыра отырып, сіз бір жерден екінші жерге ауыспай, Топографиялық жоспар жасай аласыз. Бұл түсірілім планшеттің бағытына байланысты полярлы түрде жасалады. Мензульді топографиялық түсіру үшін жерге бекітілген нүктелерді таңдаңыз. Сонымен қатар, олардың координаттары да, биіктігі де бар. Топографиялық түсірілімнің бірнеше түрі бар. Мензульді қозғалыстар бағыттар бойынша құрылады, сызғышпен және жіп диапазонымен өлшенеді.

Мензула тұрақты, беті таза және тегіс, дұрыс орналастырылған, оңай қозғалатын болуы керек. Кипрегель дұрыс жұмыс істеуі керек, тегіс жұмыс істеуі керек, оның сызғышы тегіс болуы керек. Көру түтігі айналу осіне және тордың тік жіптеріне перпендикуляр. Жоспарлы мензульді түсіруді графикалық және аналитикалық тәсілмен негіздеуге болады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.