Графикалық әдіс

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

Әл - Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Факультеті «География және табиғатты пайдалану»

Кафедрасы «География, жерге орналастыру және кадастр»

СӨЖ

Тақырыбы: Аудандарды анықтаудың графикалық және механикалық әдістері

Орындаған: Талғатұлы С.

Тексерген: Куттыбаев А. Е.

Алматы, 2022 ж

Мазмұны

Мазмұны2

Кіріспе3

Негізгі бөлім. Графикалық әдіс. 4

Механикалық әдіс6

Қорытынды9

Қолданылған әдебиеттер10

Кіріспе

Көптеген геодезиялық жұмыстарды жүргізу кезінде жер учаскелерінің ауданын есептеудің әртүрлі әдістері қолданылады. Әртүрлі жобаларды дайындау барысында жер аймақтарын пайдалануымен табиғи байлықтардың дәл қажеттілігі аудандардың анықталуын қажет етеді. Бұл әдістерді қолдану осы бөлімдердің құндылығына, олардың шамасына, шекаралардың пішініне, жердегі өлшеу деректерінің болуы мен дәлдігіне, қажетті дәлдік карталары мен сайт жоспарларының болуына байланысты.

Аудандарды анықтаудың әдістері анықталатын жер контурының түрі мен көлеміне, қолдағы план мен картаға, геодезиялық мәліметтерге, шешілетін инженерлік-техникалық және пландық-экономикалық есептердің қажетті дәлдігіне байланысты таңдалып алынады.

Жер учаскелерінің ауданын анықтау процесі, жер алқаптарын немесе кез-келген басқа жылжымайтын мүлік объектілерінің ауданын анықтау келесі кезеңдерді қамтиды:

1. Өлшеулерді әртүрлі техникалық құралдар көмегімен жүргізу;

2. Өлшеу нәтижелерін есептеу арқылы өңдеу;

3. Алқаптардың алаңдары бойынша экспликация жасау

(жиынтық деректер) ;

Карта немесе топографиялық планда белгіленген учаскенің ауданын учаскенің пішініне қарай келесі тәсілдер арқылы жүргізіледі: аналитикалық, графикалық, механикалық.

Аналитикалық әдіс ең дәл, өйткені бұл әдіске жердегі өлшеу қателіктері ғана әсер етеді. Ол сандық есептеулер және заманауи есептеу техникасына сай карталарды қажет етеді. Жылдамдық пен жеңілділіктің арқасында бұл әдіс ерекше сұранысқа ие.

Негізгі бөлім. Графикалық әдіс.

Көптеген инженерлік есептерді шешу үшін жергілікті жер бөлігінің ауданын білу талап етіледі. Бұл аудандарды план немесе картада графикалық, аналитикалық және механикалық, болмаса жинақты тәсілдермен анықтауға болады. Осыдан алаңдарды жергілікті жерде тікелей өлшеумен салыстырғанда план бойынша анықтауда дәлдік аз болатындығын көруге болады. Алаңды өлшеу дәлдігіне өлшеу қателігімен қатар, қағаз деформациясы да әсер етеді.

Графикалық әдіс - планда бейнеленген учаскені қарапайым геометриялық фигураларға бөліп, олардың аудандарын геометриялық формулалар арқылы есептеп шығарады. Анықталатын участке ауданы сол фигура аудандарының қосындысына тең болады. Бұл әдістің аналитикалық әдіске қарағанда дәлділігі нашарлау, себебі аудан анықтауға далада және планда өлшенген нәтижелер және планды сызудың қателігі, сонымен қоса қағаздың деформациялануы әсер етеді. Графиктік тәсілде палетка да қолданылады. Бұл әдістің салыстырмалы қателігі - 1/500 -1/1000-нан аспайды. Планда сызықтық өлшеудің графикалық қателігі t _гр =0, 2 мм болатындығын ескерсек, кесіндінің ұзындығына тәуелді емес. Керісінше салыстырмалы қателік қысқа сызыққа қарағанда ұзын болған сайын аз болады. Сондықтан, берілген бөлікті үлкен өлшеммен, ұзындығын, биіктігін, негізін бірдей етіп бөлу керек.

Бақылау және дәлдікті жоғарылату үшін, бөлік ауданы екі рет есептеледі. Ол үшін жаңа геометриялық фигура немесе үшбұрыштың басқа биіктігі мен негізі арқылы есептейді. Екі реткі есептеу нәтижесінің айырмашылығы 1: 200 қатынасынан аспауы керек.

Ауданы 2 - 3 см ² шұғыл бұрылысты, қисық сызықты шекаралары бар шағын бөліктерді есептеуде квадратты палетканы пайдалану ұсынылады 5. 2 а сурет.

Палетка квадраттарының қабырғасы 1-5 мм-лік жылтыр материал. Ұзындығы және план масштабы белгілі болғандықтан палетка ауданын S есептеу оңай болады. Бөліктің ауданын есептеу үшін, алдымен контурдың ішінде орналасқан толық квадраттар N ₁ саны, онан соң жай көзбен бөлік шекарасындағы толық емес квадраттар саны N ₂ есептелінеді.

S=s (N ₁ + N ₁ ) (5. 1)

Берілген бөліктің ауданын анықтау үшін палетканы 45° бұрып қайта өлшеу жүргізіледі. Ауданды анықтаудың салыстырмалы қателігі 1: 50, 1: 100 құрайды.

Кейде amb қисық контурлары көпбұрыштың бүйірлеріне жақын орналасқан. Бұл жағдайларда бұрылыс нүктелерінен АВ сызығына түсірілген перпендикулярлар трапеция мен үшбұрыштарды құрайды. Аудандарды есептеу үшін қажетті сызықтар өлшенеді. Көпбұрыштың жалпы ауданы жеке фигуралардың аудандарының қосындысы ретінде алынады.

Ауданды графикалық әдіспен анықтау дәлдігі жоспар сызықтарын өлшеудің графикалық қатесіне байланысты. Жоспар сызығы сызықтың ұзындығына тәуелді емес 0, 1 мм қатесі бар компас өлшегішпен анықталатыны белгілі. Бұдан шығатыны, қысқа сызықтың салыстырмалы қателігі ұзындыққа қарағанда үлкен. Сондықтан қарапайым фигураларды салу кезінде үлкен өлшемді фигураларға ұмтылу керек, мүмкін болса, бірдей негіздер мен биіктіктер ұзындығы бар.

Алаңның дәлдігін бақылау және жақсарту үшін Сіз екі рет анықтай аласыз, ол үшін жаңа қарапайым фигуралар салынады немесе үшбұрыштарда басқа негіздер мен биіктіктер өлшенеді. Жалпы ауданның екі еселік анықтамаларының салыстырмалы алшақтығы нақты ауданға қатысты 1/200 дәлдіктен немесе 1-2% аспауы тиіс.

Аудандарды графикалық әдіспен анықтаудың мәні план бетінде кескінделген жер телімін, участокті (бөлім) қарапайым геометриялық пішіндерге, көбінесе үшбұрыштарға, кей жағдайда төртбұрыштарға және трапецияларға бөледі. План бетінде әр пішіннің биіктігін және табанын өлшеп, солар арқылы ауданын есептейді. Пішіндердің аудандарының қосындысы участоктың ауданын береді. Учаскенің жиегінің бұрыштары көп болған сайын, бұл әдісті қолдану тиімсіз болып келеді, яғни бұрылыс бұрыштары көп полигондардың ауданын есептеуде бұл әдісті қолдану қажетті дәлдікті қамтамасыз етпейді.

Полигонды үшбұрыштарға бөлудің тиімді жолы, ол ұшбұрыштардың тең қабырғалы болып келуі (яғни үшбұрыштың биіктігі табанының ұзындығына жақын болғаны дұрыс) . Егер биіктігі немесе табаны арқылы пішіндердің ауданын есептеуде, олардың ұзындықтары жер бетінде өлшенген болса, мысалы тедолиттік полигонның қабырғалары, онда аудан анықтаудың дәлдігін арттыру үшін, ол сызықтардың ұзындығын план арқылы өлшемейді, олардың ұзындығын жер бетіндегі шамасымен алады. Тең қабырғалы емес үшбұрыштың ауданын есептеудің дәлдігі жоғары болады, егер қысқа табаны (немесе биіктігі) жер бетінде өлшенген болса, ал ұзын биіктігі (немесе табаны) план арқылы алынған болса, бұл жағдай төменде түсіндіріледі. Есептеудің дәлдігін арттыру және тексеріп отыру үшін, әр үшбұрыштың ауданын екі рет есептейді: екі түрлі табандары және екі биіктікрі арқылы, және айырмашылықтары шектен аспаса, екі есептелеген ауданынның орташа шамасын алады.

Механикалық әдіс

Инженерлік практикада үлкен аудандарды анықтағанда, карта, план бетінен қажетті аумақтың аумағын анықтауда, пайдалы қазынды қорларын есептегенде, ең жиі қолданылатыны-механикалық тәсіл, яғни планиметр аспабын пайдалану. Механикалық тәсіл контуры дұрыс емес аумақтардың ауданын анықтауда қолданылады. Мысалы: су қоймалар, ормандар, батпақты жерлер, кен орындары және т. б. Планиметр -аудандарды анықтауға арналған құрылғы. Бұл әдіспен учаскенің ауданы механикалық немесе электронды планиметрмен анықталады. Механикалық планиметрлер ұзақ уақыттан бері белгілі және олар өзара байланысқан тұтқалар жүйесі: полюсті және айналмалы иінтіректерден (рычаг) тұрады. Аудан планиметрдің айналмалы тұтқасының ұшымен учаскенің қисық сызықты шекарасын сызу арқылы анықталады. Бұл ретте полюсті иінтірегі қозғалыссыз бекітілуі тиіс, фигураны бұру кезінде иінтіректер арасындағы бұрыш 150½-ден артық және 30½-ден кем болмауы тиіс. есептеу механизмінің дөңгелектері есеп алу кезінде карта немесе қағаз парағынан тайып кетпеуі керек.

Планиметрдің есеп алу тетігі төрт бөліктен тұрады: циферблат, есеп алу дөңгелектері, верньер. Цеферблат есеп алу дөңгелегінің айлануын көрсетсе, верньер 10-дық бөлікке дейінгі санақ алуға мүмкіндік береді. Планиметрді ұстағышынан ұстап, келесі ұшымен ауданы анықталатын аумақты айналдырып шығады. Алынған есеп 4 саннан құралады. Біріншісі есеп алу дөңгелегінің айналу санын тіркеуші циферблаттан алынады, келесі екеуі айналу дөңгелектерінен алынып, соңғы мән верньерден алынады. Мысалы суреттегі алынған есеп циферблаттан-4, есеп алу дөңгелегінен верньер 0-не дейін 5 және 6 сандары, верньер бойынша 5 саны алынады. Ауданды анықтау үшін планиметрдің есептеу механизмі бойынша басында n1 және соңында n2 есептеулері алынады.

Полярлық планиметрдің құрылысы: а ) планиметрдің жалпы көрінісі б ) полюсті рычаг в ) есеп алу механизмінің орналасу орны 1-айналу иінтірегі (рычаг) 2-полюсті рычаг 3-есеп алу механизмі 4- металл цилиндр 5-ине (цилиндрдің орналасуын фиксациялау үшін) 6-конустық пішіндегі болат таяқша орналасқан.

Планиметрді тексеріп, жұмысқа қосу алдында келесі талаптар қойылады: 1. Есептеу шығыры өз осінде бос айналып тұруы керек, верньерге тимей және подшипниктер ішінде бос жүрмеуі керек. Оны тексеру үшін, шығырды саусақпен бұрып, жан жағына қозғап қарайды. Шығыр 3-4 секунттай бос айналып тұруы керек. Есептеу шығыры мен верньер арасында қағаз өтіп кететіндей саңылау болуы керек, бұл саңылау араларын тазалап отыру үшін керек. Егер бұл шарт орындалмаса, онда есептегіш шығырды подшипникті ұстап тұрған А және В бұрандалары арқылы, Е және F бекіткіштерін ағыта отырып, босатады. Есеп алу шығыры бос айналып, қалыпты жағдайға келгеннен кейін, яғни шығыр мен верньер подшипник үстінде бос қалталақтап тұрғанын қойғып, арсында керекті саңылауды қойғаннан кейін Е және F бұрандаларын бекітеді 2. Верньер (есеп алаушы тетіктиердің бірі) беті шығыр бетінің жалғасы іспеттес болуы керек. Верньерді есептеу механизмінің рамасына бекітіп қойған бұрандалары арқылы ретке келтіреді. 3. Шығырдағы және верньердегі бөліктер дұрыс пішінді болулары керек. Олардың дәл салынғандығынн верньердің соңғы сызығының шығыр сызықтарына дәл келіп тұрғандығын, верньердің соңғы сызығының шығыр сызықтарымен дәлдесіп тұрғандығын жайлап жылжыта отырып тексереді. 4. Есеп алу алу тетігінің рифельдік сызықтары (кертпелері) дұрыс салынған болулары керек, яғни есептегіш көрсеткіштері дұрыс болғанына көз жеткізеді. Тексеру үшін, планиметр иінімен шеңберді сүйір бұрыш (30 0 градустан төмен) және доғал (бірақ 150 0 артық емес) бұрыш жасап тексергіш сызғыштың көмегімен (айналғыш қатесін жою үшін) бірнеше рет айналдырады.

Планиметрмен аудан анықтаудың дәлдігі Планиметрмен аудан анықтауда полюсі пішіннің сыртында болғанда төмендегі формуланы қолданыды Р=ри, мұндағы р -планиметрдің бөліктерін бағалау шамасы; u -айналдыру нәтижесіндегі алынған бөліктер саны. Осы формуланы логарифмдеп, сонсоң нәтижесін дифференциалдап және орташа арифметикалық қателерге ауысып, табатынымыз Планиметрдің бөліктерін бағалауды анықтау шамасының орташа квадраттық қатесі т р /р, ауданы белгілі координаттық тор көзін төрт рет айналдыра жүргізу жағдайында, 1:1000 қатынасындай шамаға жақын және айналдырмақшы пішіннің шамасына және айналдырыру санына байланыссыз, аудан анықтау қатесіне әсер етеді. Бөлік санын анықтаудың қатесі т и, қателердің әсер ету нәтижесі ретінде алынады: есептеу шығырынан алынған есептердің қатесі ; айналдырғыш қатесі; механикалық (үйкеліс) қатесі; айналдырғыш белгісінің бастапқы және соңғы нүктелерде бір жерде түйіспеу қатесі.

Аудан анықтаудың Савич тәсілі А. Н. Савич әдісі үлкен полигондардың ауданын анықтауда қолданылады, мысалы, жоғарғы дәлдікті керек ететін жер пайдалану алаңдарының ауданын анықтауда қолданылады. Савич әдісі-бүкіл квадраттардың теориялық ауданын ескере отырып, планиметрмен үлкен аудандарды анықтау. Дәлдігі бойынша ол аудандарды аналитикалық анықтауға теңестіріледі, өйткені ол бүкіл квадраттардың теориялық ауданын ескере отырып жасалады. Әдістің мәні мынада : координаталық торының квадраттарының бүтін санына енетін учаскенің ауданы олардың санына байланысты анықталады. Планиметрмен осы в1, в2, в3, в4 квадраттарының шегінен шығатын секциялар ауданының сызықтары және оларды а1, а2, а3, а4 торының бүтін квадраттарына дейін толықтырады. а1 және в1 планиметрмен аудандары екі полюсте екі жақты орналасуымен өлшеніп, планиметрден алынған мәндермен көрсетіледі. Савич әдісінің артықшылығы -оны қолданған кезде жоспар немесе карта жасалған қағаздың деформациясы автоматты түрде ескеріледі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.