Әлеүметтік кәсіпорын нарық

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 63 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе . . . 5

1 ӘЛЕУМЕТТІК КӘСІПКЕРЛІКТІ ЗЕРТТЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ӘДІСНАМАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ . . . 8

1. 1 Кәсіпкерлік қоғамның даму факторы ретінде, оның негізгі міндеттері мен функциялары . . . 8

1. 2 Әлеуметтік кәсіпкерліктің экономикалық мәні және даму алғышарттары . . .

2 ӘЛЕУМЕТТІК КӘСІПКЕРЛІКТІҢ ДАМУЫН ТАЛДАУ (Қзылорда облысы, Шиелі ауданы мысалында) . . .

2. 1 Қызылорда облысы, Шиелі ауданы Әкімі Аппаратының тарихы. Жалпы сипаттамасы . . .

2. 2 Шиелі ауданның негізгі әлеуметтік-экономикалық даму көрсеткіштерін талдау . . .

2. 3 Шиелі ауданы мысалында әлеуметтік кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау шараларын талдау . . .

3 ӘЛЕУМЕТТІК КӘСІПКЕРЛІКТІ МЕМЛЕКЕТТІК ҚОЛДАУ ЖӘНЕ ДАМЫТУ . . .

3. 1 Әлеүметтік кәсіпкерлікті дамытудың жетелдік тәжірибесі . . . 41

3. 2

3. 3

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 63

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 66

КІРІСПЕ

Дипломдық жұмыс әлеуметтік кәсіпкерлікті дамытуды мемлекеттік қолдау әрекеттерін талдауға арналған.

Жұмыста Қазақстандағы әлеуметтік кәсіпкерліктің ерекшелігі сипатталады, зерттеу негізінде әлеуметтік кәсіпкерлер мен қызмет алушылар үшін өзекті проблемалар анықталады және талданады.

Әлеуметтік проблемалардың шешілмеуі, азаматтарды әлеуметтік қорғаудың төмендеуі, жекелеген әлеуметтік топтардың кірістерінің едәуір саралануы қоғамның елеулі стратификациясына, әл-ауқат деңгейінің төмендеуіне, сондай-ақ елдегі экономикалық және саяси жағдайдың тұрақсыздануына әкеледі. Сонымен қатар, қазіргі заманғы әлеуметтік-экономикалық саясат басты мақсат - азаматтардың қажеттіліктерін қанағаттандыру, өмір сүру деңгейі мен ұлттық әл-ауқаттың өсуін қамтамасыз ету орындалмаған кезде тиімді бола алмайды. Әлеуметтік кәсіпкерлік әлеуметтік маңызы бар жобаларды жасай отырып, өз күшін тұтынушылардың қызметтерін қанағаттандыруға бағыттайды.

Әлеуметтік кәсіпкерлік Қазақстан үшін өте жаңа құбылыс болып көрінеді. Бүгінгі таңда Қазақстанда мақсатты аудиториялардың (әлеуетті әлеуметтік кәсіпкерлердің) дайындық деңгейі тұрғысынан әлеуметтік кәсіпкерліктің даму перспективаларын бағалауға бағытталған маңызды зерттеулер өте аз. Бұл процестің мәнін түсінуге және көрсетуге бірыңғай көзқарас жоқ. Теориялық әзірлемелерді, ғылыми әдебиеттерді, мерзімді басылымдарды және басқа да дереккөздерді талдау шағын кәсіпкерліктің мәселелерін терең және әр түрлі зерттеуді көрсетеді, бірақ әлеуметтік кәсіпкерлік мәселелері толық ашылмаған.

Күллі әлем елдерінде жаңа тренд - әлеуметтік кәсіпкерлік деген ұғым пайда болып, экономиканың кішкентай бөлігіне жатса да, Үкімет пен жеке бизнестің мойнындағы ауыр жүктің бірсыпырасын өз қолдарына алып, оларды шешуден бөлек, қоғамдық сананы өзгертуге қауқарлы бұл үрдіс Еуропа елдері үшін таңсық емес. Ал Қазақстанда, ел азаматтарының әлеуметтік кәсіпкерлік пен әлеуметтік жауапкершілік аясында жұмыс істейтін серіктестіктерді шатастырып, қайырымдылықпен айналысатын кез келген азаматты әлеуметтік кәсіпкерге жатқызатынын байқаймыз.

Әлеуметтік кәсіпкердің қоғамдық миссиясы коммерциялық мүддесінен жоғары тұрады, мұндай кәсіпорындар ең алдымен әлеуметтік мәселелерді шешу үшін құрылады. Мәселен, жаңадан жұмыс орнын ашып, онда мүгедектерді жұмыспен қамту дегендей мақсаттары болады. Екіншіден, бұл кәсіпорын өзін-өзі ақтап, нарық заңдылықтарымен өмір сүруі керек. Бірақ түпкі мақсат - табыс емес. Үшіншіден, инновациялық ұстаным. Төртіншіден, адам тұлға болуы керек. Әлеуметтік бизнес - ең алдымен креативті идея. Сондықтан кәсіпкерліктің бұл түрін корпорациялар емес, тұлғалар жасайды. Бір тұлғаның идеясы әлемді өзгерте алады. Кейде оларды «өзгерістер агенттері» деп те атайды.

«Агробизнес - 2020» мемлекеттік бағдарламасына сәйкес, қазақстандық шаруалардың жаңа заманғы, үздік технологиялар мен ауыл шаруашылығындағы әлемдік озық тәжірибелерді пайдалана отырып, табысты еселей түсуге, отандық аграрлық саланың қарыштап дамуына жол ашылған еді. Осындай бастамалардың аясында дүниеге келген жобалардың бірі - «Еңбекшіқазақ ауданының жергілікті қоғамдастықтарының қоры».

Осы ұйымның шеңберінде «Агробизнес орталығы» ашылып, шаруалар үшін тренингтер мен экскурсиялар өткізіліп тұрады. Сарапшылардың айтуынша, бұл ұйым шешіп отырған басты мәселелер - ауыл тұрғындарын жұмыспен қамтып, тіпті әлеуметтік мүмкіндігі шектеулі азаматтарға кәсіп түрін үйретіп, қоғамға бейімдеу және ең бастысы, ауылдан қалаға жаппай көшу үрдісін бәсеңдету, екі қолға бір күрек беріп, тұрғындардың өз жерінде қалып, өз ауылын өркендетуге септесу.

Әлеуметтік кәсіпкерлер табыс тапса, оны пайда көзі ретінде санайды, ол тапқан қаражатын әлеуметтік мәселені шешуге жұмсайтын қаржы деп біледі. Олардың Үкіметтік емес ұйымдардан айырмашылығы - өзі табатын табыстың болуы. Ал кәсіпкерлерден айырмашылығы - табысты табыс ретінде қарастырмауы». Бұл саланың дамуына елімізде алғышарттар бар. Мәселен, ҚР Тұңғыш Президенті Н. Назарбаевтың «100 нақты қадам» жоспарындағы мемлекеттік функциялардың бірқатарын өзін-өзі басқаратын Үкіметтік емес ұйымдарға беру бастамасы уақыт талабынан туындап, көңілден шығып отыр. Бұдан тыс басқа да мемлекеттік стратегиялық құжаттар мен бастамаларда кәсіпкерлердің әлеуметтік жауапкершілігін арттырып, қоғамдық мәселелерге назарын көбірек аудартуға толықтай жағдай жасалып келеді. Бір әттеген-айы, әлеуметтік кәсіпкерлік жаңадан шығып жатқан тренд болған соң, қазірше заң шығарушы органдарға жаңа кәсіп түріне қатысты жеке-дара заң жобасы дайындалып, ұсынылып үлгермеген.

Елімізде әлеуметтік кәсіпкерліктің дамуына басты кедергі - тиісті жеке-дара заң жобасының жоқтығында. Бұл бағытта заң жобасын дайындау керек. Егерде бұл сала заңмен реттелсе, бұл әлеуметтік кәсіпкерлерге көрсетілген үлкен қолдау болар еді. Яғни олардың құқықтары мен міндеттері заңмен реттеліп, бұл бизнеске адамдардың көбірек келуіне ықпал етер еді. Қазір оларда ешқандай да салықтық жеңілдіктер жоқ. Ғимаратты да қыруар қаржыға жалдауға мұқтаж. Бұны заң реттеуі керек

Біздің елімізде талантты және әлеуметтік жауапкершілігі зор, қоғам дамуына қолұшын созуға дайын азаматтар баршылық. Сөзсіз, бұл сала дамыса, Үкімет пен қоғамнан бір ауыр жүгін өз мойындарына алғандай болар еді. Біздің қоғам әлеуметтік кәсіпкерлік терминологиясын да, идеясын да толық түсінбейді. Сонымен қатар, бұл әрекеттің басты ерекшелігі қарапайым және қисынды: ол міндетті түрде кез-келген әлеуметтік өзгерістерге әкеледі. Егер кәсіпкер белгілі бір кәсіпорынға ақша, білім, ресурстар салса және пайда күтсе, онда әлеуметтік кәсіпкер - бұл әлеуметтік саладағы мәселені көріп, оны кәсіпкерлік жолмен шеше алатын адам. Бұл классикалық мағынада қайырымдылық жасаушы емес. Әлеуметтік мәселелерді шешуде өзін - өзі тану және сонымен бірге құндылықты құруға және пайда табуға бағытталған «бизнес жасау» - осы екі субъектінің үйлесімі кәсіпкерді қайырымдылықтан ерекшелендіреді.

Бүгінде әлеуметтік кәсіпкерлер қоғам мен бизнестің белсенді бөлігіне айналып келеді, олар тәуекелге бел буып, жаңа бизнестерді ашуға және дамытуға, жұмыс орындарын ашуға, масылдықтан бас тарту мәдениетін қалыптастыруға, әлеуметтік мәселелерді шешуге дайын. Қазақстандық жағдайда бұл өте жас құбылыс. 2019 жылға қарай бейінді қауымдастықтың деректері бойынша республикада осындай 116-ға жуық кәсіпкер бар. Олар негізінен Алматы, Нұр-Сұлтан, Шымкент, Қостанай, ШҚО-да жұмыс істейді.

Дипломдық жұмыстың объектісі-әлеуметтік салада жүзеге асырылатын әлеуметтік кәсіпкерлік. Диплом жұмысының зерттеу пәні - әлеуметтік қызметтерді іске асыру тәсілі ретінде әлеуметтік кәсіпкерлік. Эмпирикалық зерттеуде Әлеуметтік кәсіпкерлік Қызылорда облысы Шиелі ауданы әкімі аппаратының мысалында зерттеледі.

Мақсаты-әлеуметтік кәсіпкерліктің мазмұны мен ұйымдастырылуын талдау негізінде әлеуметтік маңызды қызметті жүзеге асыруда оның нақты мүмкіндіктері мен шектеулерін анықтау.

Мақсатқа жету үшін бірқатар міндеттер қойылды:

1. Әлеуметтік кәсіпкерлік «феноменінің мазмұнын ашу»;

2. Қазақстанда әлеуметтік кәсіпкерлікті қалыптастыру ерекшеліктерін талдау;

3. Әлеуметтік кәсіпкерліктің әлеуетін анықтау.

4. Әлеуметтік маңызы бар салада әлеуметтік кәсіпкерлікті іске асыру мәселелерін зерттеу.

Зерттеудің ерекшелігі сандық және сапалық әдістерді қолдануды қамтиды. Зерттеулердің едәуір санына қарамастан, әлеуметтік кәсіпкерлік проблемасы аз зерттелген болып саналады және одан әрі зерттеуді қажет етеді.

Диплом жұмысы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, әдебиеттер тізімінен тұрады.

Жұмыстың бірінші тарауында әлеуметтік кәсіпкерліктің теориялық негіздері қарастырылады. Қазақстандағы әлеуметтік кәсіпкерліктің қазіргі жағдайы талданады.

Екінші тарауда әлеуметтік кәсіпкерліктің ерекшеліктеріне назар аударылады, әлеуметтік кәсіпкерлік Қызылорда облысы Шиелі ауданы әкімі аппаратының мысалында зерттеледі.

Үшінші тарауда Қазақстан Республикасында әлеуметтік кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау және дамыту шаралары қарастырылған

1 ӘЛЕУМЕТТІК КӘСІПКЕРЛІКТІ ЗЕРТТЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ӘДІСНАМАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Кәсіпкерлік қоғамның даму факторы ретінде, оның негізгі міндеттері мен функциялары

Әлеуметтік кәсіпкерлік ұлттық экономиканың дамуына, жекелеген субъектілердің әл-ауқатына, іскерлік белсенділік пен ЖІӨ өсуіне, ҚР халқының тіршілік әрекетінің саяси, экономикалық және әлеуметтік аспектілеріне әсер етеді.

Әлеуметтік кәсіпкерлік әртүрлі міндеттерді шешеді, мысалы: азаматтардың еңбекке жарамсыз және уақытша еңбекке жарамсыз топтарының экономикалық тиімділігін арттыру, ішінара жұмыспен қамтылғандар және өз бизнесін дамытумен айналысатындар.

Әлеуметтік кәсіпорынның негізгі белгілері - әлеуметтік міндет кәсіпорынның қаржылық компонентінен жоғары; тұрақты, бәсекеге қабілетті және өзін-өзі ақтайтын кәсіпорын; тәжірибені көшіру және көбейту мүмкіндігі бар. Қызметтің бұл түрі өзін жеке кәсіпкер ретінде іске асыруға, проблемалық мәселелерді шешуге және кез келген адам қайырымдылыққа қатыса алатын платформа құруға мүмкіндік береді. Экономикалық қызметтің маңызды функцияларын жүзеге асыра отырып, әлеуметтік кәсіпкерлік перспективада мемлекеттік құрылым деңгейін арттырудың маңызды тетігі болып табылады. Қазақстанда әлеуметтік кәсіпкерлікті дамыту және қолдау өзектілігі жыл сайын артып келе жатқан негізгі проблемалардың бірі болып табылады. Қазір қызметтің негізгі бағыты әлеуметтік бизнесті қолдау, оның «құнды нәрсе жасау» және әлемді өзгерту мүмкіндіктерін көрсету болуы тиіс.

Қазіргі уақытта «әлеуметтік кәсіпкерлік» ұғымымен жиі бетпе-бет келуге болады. Алайда, әлемдегі әлеуметтік кәсіпкерліктің өсіп келе жатқан танымалдылығына қарамастан, ғылыми әдебиеттерде осы білім саласының мәні мен проблемаларын зерттеуге біртұтас көзқарас табу әрдайым мүмкін емес, нәтижесінде құбылысты түсіндіруге қатысты бірқатар пікірталастарға тап болу мүмкін емес.

Әлеуметтік кәсіпкерлік екі негізгі саланы қамтиды: әлеуметтік және экономикалық, осыған сүйене отырып, қазіргі қоғамда әлеуметтік кәсіпкерліктің көптеген түсіндірмелері пайда болды.

Бастапқыда негізгі тұжырымдаманы анықтау қажет яғни «кәсіпкерлік» ұғымын. Экономистер кәсіпкерлікті қоғамның әл-ауқатына ықпал ететін қозғаушы күш деп санайды. Бұл жағдайда қоғам қажеттіліктерді алға тартады, ал кәсіпкерлер қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін өз күштерін тастайды. Бұл тұрғыда кәсіпкерлік қызмет әлеуметтік мәселелерді шешу шекарасын кеңейтеді.

ҚР Азаматтық кодексіне сәйкес кәсіпкерлік «заңда белгіленген тәртіппен осы сипатта тіркелген тұлғалардың мүлікті пайдаланудан, тауарларды сатудан немесе қызметтерді көрсетуден жүйелі түрде пайда алуға бағытталған өз тәуекелімен жүзеге асырылатын дербес қызмет» болып табылады.

Кәсіпкерлік-нақты тұтынушылар мен қоғамның тауарларға (жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерге) қажеттіліктерін қанағаттандыру және өзін-өзі дамыту үшін қажетті пайда (кіріс) алу мақсатында нарықтық қатынастар субъектілері жүзеге асыратын қызметтің әртүрлі салаларында шаруашылықтың еркін экономикалық жүргізілуі және басқа да шаруашылық жүргізуші субъектілер алдындағы қаржылық міндеттемелерді қамтамасыз ету жөніндегі міндеттемелерді орындауын бақылауды жүзеге асырады.

Әлеуметтік экономикалық құбылыс ретінде кәсіпкерлік көптеген қоғадық қатынастарды қамтиды. Мұның айталық, заң құқылық, психологиялық, тарихи жақтары бар. Бірақ кәсіпкерліктің тамыры адам қызметінің экономикалық жағдайларында жатыр. Кәсіпкерлік қатынастарды қараудың алғашқыт нүктесі олардың субъектісі мен объектісін анықтау.

Кәсіпкерлік субъектісіне экономикалық қызметке қатысушы түрлі мүшелер, алдымен жеке дара индивиттер, адамдар жатады. Олар бұл сапада жеке дара өндірісті ұйымдастырудан көрінеді. Мұндай кәсіпкердің жұмысы өзінің еңбек шығындарына немесе жалдамалы еңбекті қолдануға негізделеді. Соңғы жағыдайда кәсіпкер жалдаушы болады. Кәсіпкер қызметті бір топ адамдар жүргізу мүмкін, оларды байланыстырушы-міндетті шарттар мен экономикалық мүдде. Мұндай кәсіпкерліктің түрі -ұжымдық, коллективтік деп аталады. Ұжымдық кәсіпкерліктің субъектісі - әртүрлі ассоциациялар: акционерлік қоғам коопиративтер және тағы басқалар. Жеке дара кәсіпкерлерге қарағанда партнерлік бірлестіктер ірі көлемдегі мәсвелелерді шеше алады.

Мемлекеттік кәсіпорындар туралы ерекше айтқан жөн. Өйткені мемлекетте кәсіпорындарының ұжымы өзінен-өзі кәсіпкерліктің субъектісі бола алмайды. Бірақ егер қайта құрылыс болып, бұрынғы ұжымның орнына жаңа, айталық арендаторлар ұйымы құрылса, онда соңғылары ұжымдық кәсіпкерліктің субъектісі болады. Осыдан келіп кәсіпкерлік қызмет түрінің ирархиясы шығады:

Мемлекеттік (жоспарлы кездегіден өзгеше нарықтық экономикадағы роліне байлданысты), ұжымдық жеке дара.

Кәсіпкерліктің потенциалдық мүмкіндіктерінен толық бағалау үшін олардың субъектілерін номиналды және реалды деп бөлудің маңызы ерекше. Номиналдыққа - кәсіпкерлік қызметімен айналысу құқығы. Нарықты экономика елдерінде әрбіреуінің бұган құқығы бар. Алайда мұны жүзеге асыру қоғам мүшесінің бәрінің қолынан келмейді. Сондықтан кәсіпкерліктің шын реалды субъектісі-бұған деген алғы шарттары бар, ең бастысы-капитарл иемдену құқысы бар. Міне осы адамдар экономиканың кәсіпкерлік септігін құрып дамытва алады.

Кәсіпкерліктің объектісі - адаамның бергілі қызметі. Кәсіпкерліктің соңғы нәтижесі-өндірілген өніммен көрсетілген қызмет. Бірақ, ең бастысы-әр кәсіпкер оның өзіне тиімдісін пайдалысын ғана жасайды. Міне осы себептен кәсіпкерлердің ең басты мақсаты өз кәсіпорнының пайданы көп келтіруі немесе шығындарын барында азайту. Ал кәсікердің табысы көбіне оның істі үйымдастыруына тікелей байланысты. Ал қызметінің бастапқы кезінде кәсіпкер қатаң бәсеке жағдайында нарықтан шығып қалмас үшін өндіріс факторларын комбинациялаудың жаңа жолдарын іздейді, яғни бұл кәсіпкер ісінің ең басты мақсаты.

Сонымен, кәсіпкерлік-жаңа мүмкіндіктерді іздеу, жаңа технологияны пайдалану, капиталды жұмсаудың тың салаларын іздеу, ескі ойлау шеңберіне шығу, былайша айтқанда өндірістің жаңа түрін ашып дамыту, қызметтер мен тауарлардың жаңа түрлерін шығару мақсатында ұйымдастыру құрылымдарын өзгерту, жаңарту және өркендету болып отыр. Мұндай өзгерістердің түрлері әр алуан жаңа кәсіпорындар ашу немесе ескілерін жою және модификациялау.

Демек, нақты өмірде кәсіпкерліктің объектісі-новаторлық, жаңашылдық, ерекше мағынадағы новаторлық- өндіріс, айырбас және бөлудің түрлі факторларын үйлестіру.

Кәсіпкерлік әр кезде де белгілі бағытта ұйымдастырылады, нақты формалары бар. Кәсіпкерліктің шаруашылық жүргізу тәсілі ретінде бірнеше жалпы белгілері бар. Оның ішінде негізгісі - шаруашылық субъектілерінің еркіндігі мен тәуелсіздігі. Олардың егемендігі нарық механизмі әрекетін қамтамасыз ететьін тәртіп қалыптастырады. Кәсіпкердің тәуелсіздігі оған экономикалық ресурстарды алуға, осы ресурстардан өз қалауынша қызмет пен тауар өндіру процесін ұйымдастыру және оларды нарықта кәсіпкердің ойлағанындай сату құқығын береді. Матиреалдық ресурстармен ақша капиталының иелері бұл ресурстарды өз қалауынша пайдалана алады. Әрбір қызметші өзі істей алатын еңбекпен айналысуға құқығы бар. Алайда қандайда болмасын еркіндік көптеген жағдайлармен шектелген, олар сыртқы орта мен субъектілер әрекетінің нәтижесінен шығады. Дегенмен кәсіпкерліктің басты щарты- барлық мүмкіндіктердің деңгейі тұрғысынан шешім қабылдауға автономиялылығы, өзбеттілігі.

Барынша көп табыс келтіру - кәсіпкерлік жұмыстың қозгаушы факторы. Көп жағдайларда тек осы тұрғыдан ғана іс ұйымдастырылып, одан әрі кеңейтіледі. Бірақ нарық жағдайында белгілі бір өзгерістер өне бойы болып тұрады. Кәсіпкер көбіне бұл өзгерістердің басталуын күтпейді, тек соңынан қана оларға тиісінше көңіл аударады. Олар оздеріне тиімді өзгерістер яғни жұмыстарына жаңалықтар еңгізеді. Жаңалық процесінің мұраты-пайда табу. Нарыққа жаңа тауар шығарған немесе ресурс үнемдейтін экономикалық тиімді технология ұсынған алғашқы фирма оларды белгілі уақытқа деин баламалы құнынан жоғары бағамен сатады, міне осы қаблет-әдеттегіден ерекше шешім қабылдау іскерлік әлемінде ерекше жоғары бағаланады.

Кәсіпкерлікке тән тағы бір сипат шаруашылық жүргізудегі тәуекелге бел бууы. Іске кіріскенде алғашқы болашақ бұлдыр, оны болжап білу киын. Жаңа идеялармен жобаларды пайдаланғанда бастапқыда қауіп-қатері көп, оларды өне бойы экономикалық жағынан есептеуге мүмкін емес,

Шаруашылық қауып - қатердің, тәуекелдің негізінде мүмкін болатын және шын нәтижелердің ара қатынасы жатады. Егер өндірілген тауарлар бағасы жұмсалған шығындарды қайтармаса, онда кәсіпкер өз қызметін тиімді ұйымдастыра алмағаны, әлде күткен конъюктура жайсыз болғаны.

Өндіріс факторларын конбинациялауды тұрақты бақылау кәсіпкерді өне бойы ауыр жағдайда ұстайды, ал мұндай психологиялық жай өндірістің басқа мүшелерінде тарайды. Сонымен, нақты кәсіпкерлік қызметтің шеңберіне шаруашылық белсенділіктің жаңа мүмкіндіктерін іздеу пайдалылықтарын анықтау, өндірісті ұлғайтудың қаржылық және басқа ресурстарын қамтамасыз ету, жұмысшыларды жалдау, өкіметпен жабдықтаушымен, кленттермен қарым-қатынастар енеді. Әрине осы жұмыстардың бәрін бір адамның атқаруы міндетті емес. Бірақ кәсіпкерді лизамен салыстыру орынды; ол басқалардың энергиясын көбейтеді. Тәуелсіздік және ұйымдастырудағы новаторлык кәсіпкерліктің мәні осында: біреу оған өмір берсе, екіншісі тағдырын анықтайды .

Кәсіпкерліктің мәнін толық түсіну үшін оны меншік қатынастарын жүзеге асырудың бір түрі деп қарау керек. Кәсіпкер меншік иесі ме? Бұл сұраққа жауап беру үшін меншік иесінің қызметін шаруашылық субъектісінің қызметінен айыра білу шарт. Өткен ғасырдың өзінде-ақ меншіктегі капиталдан қызмет атқаратын капитал бөлінеді. Осыған қарап өндіріс құрал -жабдықтарын меншік объектісі ретінде иемденуден оларды шаруашылық объектісі ретінде иемденуі, тиісінше меншік иесі қызметін шаруашылық субъектісі қызметінен айыра білу қажет. Субъектінің өндіріс құрал -жабдықтарын меншік және шаруашылық объектісі ретінде иемденуі жеке - дара кәсіпкерлік деп түсіндіріледі. Шешім қабылдау процесі капитал иесін түгелдей тәуекелді. Алайда әдетте шешім қабылдау капитал иесінің капиталды басқарушыға ауысып отырады. Бұл өндіріс құрал-жабдықтарынан шаруашылық объектісі ретінде иемдену. Оның иелері жеке адам, топ немесе ұжым болулары мүмкін. Олар белгілі жағдайлар негізінде кәсіпкерлерге айналды- өздерінің шаруашылық жұмыс нәтижелеріне экономикалық жауапкершілікпен қарайтын оқшауйланған тауар өндірушілер. Ол тенденция бағыт акционерлік қоғамдарының пайда болуы мен байланыстарды күшейтеді. Жеке кәсіпорындарда бұрынғысынша меншік иесі кәсіпкер бірақ қазір кәсіпкерлер кооператив болып, ұйымдастыру, техникалық басқару меншік иесінен толық қанды өкілі - менеджерге ауысуымен сипатталады. Сонымен, кәсіпкер өндіріс құрал-жабдықтарын меншіктенуші болмай ақ шаруашылық өкілі ретінде иемдене алады. Кәсіпкер қызмет істейтін меншікті иесі ретінде шаруашылық субъектісі болып оқшауланады. Оған шаруашылық жұмысын өз бетімен жүргізуге жағдай жасайды, өз есебінен кәсіпорында ашық, өндіріс құрал-жабдықтарын тиімді пайдалануға оны жұмыс күшімен қосудың жағдайын анықтауға мүмкіндік береді.

Демек, кәсіпкер мен меншік иесі арасында айтарлықтай байланыс жоқ. Кәсіпкерлікті өркедетудің шарттары: меншік қатынастарын персонификациялау (адамдық келбеті), мүіктерді қолдану жөнінде өз еркі, жауапкершілігі мен шешім қабылдау мүмкіндігінің өнімдер мен табыстары жөнінде де осындай мүліктердің берілуі қабілеттер мен жинақтарды пайдалану жолдарын таңдап алудағы өндірушілер мен тұтынушылардың экономикалық еркіндігі, нарықтардың ашықтығы және тең салмақтылығы, қызметтер мен тауарлардың капиталдың, информация мен жұмыс күшінің қозғалысында кедергінің болмауы, тауарды бірдей бағамен сатып алу мүмкіндігі болуы, азаматтардың құқықты қоғамының, оның ішінде заң шығаратын, орындаушы - сот үкіметінің құрылуы және меншікті иесі мен кәсіпкермен құқығын қорғау.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.