Халықты орналастыру

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті
География және табиғатты пайдалану факультеті
География, жерге орналастыру және кадастр кафедрасы
СОӨЖ

Тақырыбы: Халықтар көші-қоны, этникалық үрдістер мен халықты орналастыру мәселелері

Алматы 2020ж.
Мазмұны:

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
Көші-қон құқығын зерттеудің теориялық жəне əдістемелік қырлары ... ...4
Миграция бойынша халықаралық ұйым (МХҰ) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
Этникалық үрдістер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
Халықты орналастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14

Кіріспе

Көші-қон - адамдардың тұрғылықты мекенінен әр түрлі себептермен басқа жерге қоныс аударуы, көшіп-қонуы. Көші-қон адамдардың белгілі бір аумақтың шекарасынан асып, тұрақты немесе уақытша тұрғылықты мекенге қоныс аударуы арқылы жүзеге асады. Халықтың әлеуметтік, экономикалық, экологиялық, саяси, діни, әскери және басқа себептермен ұйымдасқан түрде (мемлекеттің және басқа қоғамдық құрылымдардың қатысуымен) және ұйымдаспаған түрде (көшіп келушілердің өздерінің күшімен) көшіп-қонуы мүмкін. Қазіргі кезде көші-қонды туғызатын себептердің ішіндегі ең бастысы экономикалық себеп болып отыр.
Көші-қон тұрғылықты халықтың да, көшіп кетушілердің де тұрмыс деңгейіне, халықтың демографиялық және әлеуметтік құрылымына, қоныстануына, этнографиялық құрамының өзгеруіне елеулі ықпал етеді. Тұрақты тұрғылықты мекенінің түпкілікті ауысуына байланысты:
қайтып оралмайтын көші-қон;
-тым ұзақ мерзімге қоныс аударумен байланысты уақытша көші-қон.;
-жылдың белгілі бір кезеңінде орын ауыстырумен байланысты маусымдық көші-қон;
-басқа жердегі жұмыс, оқу орындарына ұдайы әрлі-бері жүріп-тұратын қатынамалы қөші-қон;
-елден сырт жерге көшіп кету, елге көшіп келу түріндегі сыртқы көші-қон;
-ел ішінде қоныс аударумен байланысты ішкі көші-қон түрлеріне бөлінеді.
Халық көші-қонын бірегейлендірудің негізгі белгілерінің бірі - қандай да бір аумақтың әкімшілік шекарасын кесіп өту (мемлекет, аудан, аймақ, қала және т.б.). Осы негізде ең алдымен, халықаралық (мемлекетаралық) және ішкі миграцияны анықтайды. Ӏшкі көші-қон ел халқының жалпы санын өзгертпейді, халықаралық көші-қон әлем елдеріндегі халық санының өзгеруіне әкеледі, көбіне азаматтықты өзгерту орын алады. Сондай-ақ қала ішіндегі аумақтық көші-қондар ("қала-қала"), ауылдық жерлердегі ("ауыл-ауыл"), қалалық және ауылдық жерлердің өзара көші-қон алмасуы ("ауыл-қала", "қала-ауыл"). Мерзімдік белгілеріне қарай қайтып оралмайтын (ішкі көші-қон, эмиграция, иммиграция) және қайтып оралатын миграция (ұзақ мерзімді, мезгілдік, үздік- создық, ауық-ауық көші-қон) түрлері анықталған. Түрлеріне қарай ерікті, мәжбүрлі, заңсыз көші-қон болып бөлінеді. Халықтың көші-қоны себептеріне қарай жіктеу де аса маңызды. Келесідей себептер анықталады:
-экономикалық,
-әлеуметтік,
-әскери,
-демографиялық (отбасы бірлесуі, некелік миграция),
-мәдени,
-саяси,
-діни және этникалық.

Көші-қон құқығын зерттеудің теориялық жəне əдістемелік қырлары

Халықтың көші-қон феномені соңғы жылдары этноəлеуметтік жəне этносаяси бағыттарын айқындайтын нақты факторлармен көрініс беріп отырған күрделі жəне көп қырлы процеске айналды. Зерттеушілер оның теориялық жəне практикалық алғышарттары мен олардың əлемнің негізгі аймақтарындағы əлеуметтік-саяси процестерге тигізетін əсерлерін бөлек алып қарастырады. Бұл процестерге баға беру үшін көші-қонның мəн-мағынасын ашатын кейбір еңбектерге тоқтала кетейік.
Бұл еңбектердің бірінші тобында көші-қон халықтың өзгеше бір қозғалысы ретінде, оның ел ішіндегі салалық, аумақтық, кəсіби жəне əлеуметтік жіктелу жағдайында көшіп-қонуы сипатталады. Екінші топқа жататын еңбектерде көші-қон механикалық, кəсіби жəне салалық қоныс аударудың жиынтығы ретінде жəне осыған байланысты пайда болатын халықтың нақты аумақтық құрылымына қатысты жеке тұлғалардың қоныстануындағы өзгерістермен түсіндіріледі. Үшінші топқа кіретін зерттеулердің авторлары көші-қонға жаппай бұқаралық, əлеуметтік- демографиялық процесс ретінде баға береді.
Соңғы, төртінші, топтағы еңбектерде көші-қон кеңістіктегі кез келген көшіп-қону жəне жедел өзгеріске ұшырап отыратын əлеуметтік-экономикалық ахуал да халықтың жаппай қозғалысын реттеп отыратын барынша ширақ əдіс-тəсілдердің бірі ретінде қарастырылады. Мұндай кең көлемде саралану көші-қонда көп фактор болуымен түсіндіріліп, оның əр алуан елдердегі түсініктемесі нақты бір көріністермен белгіленеді де, бұл шетелдерде де, біздің елімізде де ғылыми тұрғыда беріледі
Авторлардың пікірінше, көші-қон түрлерін талдау көші-қон шеңбері мен құрамын анықтау үшін қажет. Жоғарыда көрсетілген еңбектерде көші-қонның қайтарылмайтын, маусымдық жəне бағдарлаушы деп аталатын үш негізгі түрі бөліп қарастырылады. Авторлардың көзқарасы бойынша, олар қоғамның өндіріс күштерінің дамуына байланысты болғандықтан, елеулі маңызға ие болады жəне өндірістің жекелей жəне заттай факторларына қатысты болады. Одан басқа да олар еңбек элементтерін жан-жақты біріктіру сияқты міндеттерді де шешуге мүмкіндік береді.
Қайтарылмайтын көші-қон бұл жағдайда аумақтық қайта қоныстандыруға əкелетін халықтың ауқымды қоныс аударуы ретінде түсіндіріледі. Көші-қонның бұл түрі бір мезгілде екі жағдайда көрініс береді: біріншіден, тұрғындар бір мекенжайдан екіншісіне көшіп-қонады, екіншіден, көшіп- қону тұрақты мекенжайын ауыстыруды білдіреді.
Маусымдық көші-қон ең алдымен еңбекке жарамды халықтың қайтып оралу мүмкіндігін сақтай отырып, уақытша жұмыс орны мен мекенжайға көшіп-қонуын айтады. Мұндай көші-қондар жұмыс кезеңі өндіріс уақытына сəйкес келмейтін салалары басым бірқатар аудандырдың экономикасына байланысты пайда болады. Нəтижесінде жұмыс көлемі көбірек салалар маусымдарда əдеттегіден гөрі жұмысшы күшіне зəру болады. Бұл қажеттілікті жергілікті еңбек ресурстары қанағаттандыра алмайтындықтан, қосымша жұмысшы күші елдің басқа аудандарынан тартылады.
Бағдарлаушы (маятниковая) көші-қоны -- бұл халықтың күн сайын немесе апта сайын тұрғылықты мекенжайынан əр түрлі жерде, елде орналасқан жұмыс орындарына барып қайтуы болып табылады. Осылайша көршілес елде жұмыс істеу үшін шекарадан өтетін мигранттарды "фронтальер-жұмысшылар"деп атайды. Көші-қонның бұл түрі Батыс Еуропа мен Солтүстік Америкада, мысалы, Канада мен АҚШ арасында (күн сайын он мыңдаған адам) кеңінен таралған. Халықтың қазіргі заманғы халықаралық көші-қонының маңызды түрі-заңсыз (жасырын) көшіп келу. Заңсыз көшіп - қонушылар-басқа елдерге (Мәселен, Мексикадан АҚШ-қа жыл сайын 1 млн. - нан астам адам шекарадан заңсыз өтеді) жұмыс іздеуде заңсыз келетін адамдар, сондай-ақ шекарадан заңды негізде (жеке шақыру бойынша, туристер ретінде және т. б.) өтіп, кейіннен заңсыз жұмысқа орналастыра отырып, өтетін адамдар. 1970 жылдың екінші жартысынан осындай көшіп-қонушылар санының өсуі байқалады. Олардың нақты санын анықтау мүмкін емес. АҚШ-та, мысалы, жасырын көшіп-қонушылардың саны 2 - ден 15 млн. - ға дейін, Еуропада (Ресейді қоса алғанда) - 1,3-тен 5 млн. - ға дейін, Жапонияда-300 мыңнан астам. заңсыз көшіп келудің өсуі көптеген себептермен түсіндіріледі. Негізгілердің бірі-заңсыз жұмыс істейтін мигранттар кәсіпкерлер үшін ең арзан және теңсіз жұмыс күшін білдіреді.
Халықтың жаппай көшіп-қонуына байланысты туындайтын проблемаларды шешуде көшіп-қонушыларға да, ұлттық үкіметтерге де түрлі көмек түрлерін (заңдық, қаржылық, Медициналық және т.б.) көші-қон мәселелері жөніндегі халықаралық ұйымдар көрсетеді. Олардың арасында БҰҰ-ға қарасты немесе онымен байланысты ұйымдар бөлінеді: БҰҰ-ның Босқындар істері жөніндегі Жоғарғы Комиссарының басқармасы (БЖКБ), БҰҰ-ның Палестина босқындарына көмек көрсету және жұмыстарды ұйымдастыру үшін Таяу Шығыс агенттігі, Халықаралық еңбек ұйымы. Үшінші санатты халықаралық үкіметтік емес ұйымдар - "Каре Интернешенл", "Каритас Интернационалис", "Шекарасыз дәрігерлер", Қызыл Крест Халықаралық комитеті, босқындар мен жер аударылғандар істері жөніндегі Еуропалық консультативтік қызмет, баспана мәселелері жөніндегі Еуропалық заң жүйесі, ерікті агенттіктердің халықаралық кеңесі және т. б. құрайды. Соңғылары негізінен мәжбүрлі көшіп-қонушыларға, бірінші кезекте Төтенше жағдайлар кезінде көмек көрсетумен айналысады, қызметті БЖКБ-мен, хом-мен және Ұлттық үкіметтермен үйлестіреді.
Көші-қон сальдосы дегеніміз - белгілі бір елге немесе қала, елді мекенге көшіп келген иммигранттар мен көшіп кеткен эммигранттардың айырмасы.
Халықтың көші-қонын жекелеген елдердің, аймақтардың және жалпы әлемнің экономикалық-демографиялық дамуына елеулі әсер етеді.

Миграция бойынша халықаралық ұйым (МХҰ)

Миграция бойынша халықаралық ұйым (МХҰ) - [International Organisation for Migration, ЮМ] - 1951 ж. құрылған халықаралық үкіметаралық ұйым, штаб-пәтері Женевада (Швейцария).
Алғашқыда Еуропадағы босқындар мен мәжбүрлі қоныс аударушыларға көмек көрсету мақсатында құрылып, Еуропадағы көші-қон мәселесі бойынша Үкіметаралық комитет деп аталды. 1980 ж. оның қызметі Еуропаның аумағынан кеңейген кезде Көші- қон мәселелері бойынша Халықаралық ұйым аталды. Қазіргі кезде МХҰ-на 173 мемлекет мүше, 8 мемлекет бақылаушы дәрежесінде. МХҰ бюджеті мүше- мемлекеттердің жыл сайынғы жарналарынан және қоғамдық ұйымдардың ерікті және аймақтық жарналардан құралады. Өз қызметінде МХҰ адамгершілікті әрі реттелген миграция қоғам мен мигранттардың мүдделерін толық қанағаттандырады, осы жолда халықаралық миграциялық процестерді тиімді басқару үшін оған мүдделі елдердің күшін біріктіру шарт. МХҰ қызметінің негізгі бағыттары: елдердің ерекше мүқтаждықтарын ескере отырып халықтың реттелген көші-қонын қамтамасыз ету; заңсыз көші-қонды болдырмау; мемлекеттердің экономикалық, әлеуметтік және мәдени дамуы мақсатында білікті адамдар ресурсын қайта бөлу; мәжбүрлі қоныс аударушыларды ұйымдасқан түрде көшіру; үкіметтерге және үкіметтік емес ұйымдарға тәжірибе және ақпарат алмасу мүмкіндіктерімен қамтамасыз ету. Жалпы МХҰ өз қызметі аясында шамамен 11 млн. мигранттарға көмек көрсетті. МХҰ-ның аса ірі бағдарламалары: Таяу Шығыстағы мигранттардың өз еліне қайтарылуы (1990-1991), 800 мың. көшіп кеткен ирактық курдтардың қайтып оралуы (1991), бұрынғы Югославиядан көшіп кеткен отбасылардың қайта табысуы және қоныс аударуына арналған Югославиялық төтенше бағдарлама (1992), ТМД елдеріндегі миграциялық мәселелерге техникалық көмек (1993- 1997), көрші елдерден 1, 2 млн. халықтың Руандаға қайтып оралуы (1994), 190 мың босниялық босқындардың (1996) және 150 мың Косово тұрғындарының еліне қайта оралуына жәрдем жасау (2000).
МХҰ-ның жоғары органы әрбір мүше мемлекеттен бір өкілден кіретін кеңес болып табылады. Атқарушы комитет МХҰ және басқару саясаты мен қызметінің мәселелерін қарайды. Оның мүшелері екі жыл мерзімге сайланады, қазіргі уақытта оған 33 мүше мемлекеттің өкілдері кіреді. Барлық мүше мемлекеттердің өкілдері мүше бола алатын бағдарламалар мен қаржы жөніндегі тұрақты комитет (ПКФ) әдетте жылына екі рет отырыстар өткізеді, ұйым саясаты, бағдарламалар, іс-шаралар мәселелерін қарайды, бюджеттік-қаржылық мәселелерді талқылайды. Әкімшілік қызметті басқару мен басқару үшін жауап береді. Бас директор мен оның орынбасарын Кеңес жеке-жеке бес жылдық мерзімге сайлайды.
Көші- қонды реттеу жөніндегі МХҰ қызметі негізгі төрт бағыт бойынша жүзеге асырылады:
-көші-қон және даму
-көші- қонға жәрдемдесу
-көші- қонды реттеу
-мәжбүрлі көші- қон.
БҰҰ мәліметінше, 2019 жылдың ортасында әлемдегі көшіп-қонушылардың саны 1990 жылы 153 млн адамнан 272 млн - ға дейін артты. Халықаралық көшіп-қонушылардың үлесі биылғы жылы Жердің барлық халқының 3,5% - ын құрады.
Бүкіл әлем бойынша көшіп-қонушылардың жалпы саны бойынша әйелдер аз. Биыл "әйелдер" үлесі 47,9%-ды құрады.
Халықаралық көшіп-қонушылар - бұл негізінен жастар. БҰҰ мәліметтері бойынша, әлемдегі барлық көшіп -қонушылардың 75% - ын жастар құрайды.

Халықаралық көшіп-қонушылардың саны (миллион адам) және олардың әлем халқының жалпы санындағы үлесі (%) ортадағы 1990, 1995, 2000, 2005, 2010, 2015 және 2019 жылдар.

Мигранттардың көпшілігін Үндістаннан шыққандар құрап отыр (17 млн), одан кейін Мексикада туғандар (13 млн) келеді. Ал Ресей, Қытай, Бангладеш, Сирия, Пәкістан және Украинаны тастап шыққандар қатары бүгінгі таңда әрқайсысында алты миллионнан 11 миллион аралығын құрап отыр.
Ал, мигранттарды қабылдау жөнінен АҚШ көш бастап тұр. Статистика бойынша, қазіргі уақытта Америкада 51 миллион мигрант бар. Екінші және үшінші орында Германия мен Сауд Арабия елдері. Бұндағы мигранттар саны 19 миллионға жуық. Ресейде 12 миллион, Ұлыбританияда 10 миллион, Канада, Франция және Австралияда 8 миллион мигрант бар.
Он халықаралық көшіп-қонушылардың алтауы Азияда (2019 жылы Халықаралық көшіп-қонушылардың жалпы санының 30,8%) немесе Еуропада (30,3%) тұрады, әрі Еуропа соңғы жылдары өз көшбасшылығынан Азияға жол берді. Халықаралық көшіп - қонушылар Солтүстік Америкада (21,6%), ал олардың ең аз бөлігі -мұхитта (3,3%) және Латын Америкасында (4,3%) шоғырланған. Африкада тұратын халықаралық көшіп-қонушылардың үлесі тағы да 10%- ға дейін өсті (2019 жылы 9,8%, ал 2010 жылы 8,1% және 1990 жылы 10,3%).
Қазіргі заманғы халықаралық көшіп-қонушылар өткен жылмен салыстырғанда едәуір қашықтықтарға ауысатынына қарамастан, Еуропада, Африкада және мұхиттарда туған халықаралық көшіп-қонушылардың көпшілігі сол өңірлерде өмір сүруде. Еуропа елдерінен шығатын және Еуропада тұратын халықаралық көшіп-қонушылардың үлесі Сахарадан оңтүстікке қарай орналасқан Африка елдерінен шығатын және осы өңірде тұратын 69%- ды құрайды , тиісінше, Солтүстік Африка мен Батыс Азияда 51%- ды, мұхитта 50%- ды ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.