Құмкөл кен орнының игеру тарихы
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 5
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
1 ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Әдеби 6
шолу ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ..
1.2 Кен орны туралы жалпы мәліметтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 8
1.3 Стратиграфия ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... 9
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
1.4 Тектоника ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... 13
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..
1.5 Кен орынның мұнай газдылық 14
қоры ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...
1.6 Сулылығы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... 16
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
1.7 Мұнайдың химиялық-физикалық 20
қасиеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2. ТЕХНИКАЛЫҚ-ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
2.1 Құмкөл кен орнының игеру 21
тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2 Нұсқа ішінен су айдау 22
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ...
2.3 Су айдау – қабаттардың мұнайбергіштігі арттырудың жоғары
потенциалдық игерілген 25
тәсілі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ...
2.4 Айдалатын суға қойылатын 26
талаптар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .
2.5 Кен орнында қолданылатын су айдау 26
әдістері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...
2.6 Су 28
көздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
2.7 Суды дайындайтын техника және 32
технологиясы ... ... ... ... ... .. ... ... ... ..
2.8 Қабат қысымын қолдау және мұнайбергіштікті
арттыру су айдау жүйесінің 36
жобасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3 ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ, ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ ЖӘНЕ ЕҢБЕК ҚАУІПСІЗДІГІ
3.1 Негізгі 41
талаптар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .
3.1.1Ластаушылардың 41
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ...
3.1.2Атмосфераны 42
қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ..
3.1.3Гидросфераны 43
қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... .
3.1.4Литосфераны 44
қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ...
3.1.5Қабатқа әсер ету. Еңбек жағдайының 45
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... .
4 Экономикалық бөлім
4.1 "Құмкөлмұнай" МГӨБ-н ұйымдастырудың 50
сипаттамасы ... ... ... ..
4.1.1Негізгі және көмекші өндірісті 50
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.1.2"Құмкөл мгөб-ң" еңбекті ұйымдастыру және жалақы алу
ерекшеліктері ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... 50
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
4.1.3Құмкөл кен орнының техникалық басшылық 51
органдары ... ... ... ... ... ...
4.1.4Құмкөл кен орнын игерудің негізгі техника-экономикалық
көрсеткіштердің 52
талдауы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... .
4.1.5Ұңғыларды жөндеуді 53
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
...
4.1.6Құмкөл кен орнын игерудің жобалық және нақты техника –экономикалық
көрсеткіштерін 54
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
4.1.7Құмкөлмұнайгаз акционерлік қоғамының 2010 жылдың мұнай мен газ
өндірудің өзіндік құнына қысқаша 55
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...63
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 64
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
ҚОСЫМША 1- Құмкөл кен орны (Ю-1 өнімділік горизонты коллектор жабыны 65
бойынша) құрылымдық
карта ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ҚОСЫМША 2- Құмкөл кен орны I-I сызбасы бойынша геологиялық қима ... 66
ҚОСЫМША 3- қабатқысымын ұстау мақсатында кенішті суландыру
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... 67
ҚОСЫМША 4- Жер асты суларын пайдалану 68
схемасы ... ... ... ... ... ... ... ... . .
ҚОСЫМША 5- Су алу түрлерінің сұлбасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 69
ҚОСЫМША 6- Құмкөл кен орнын игерудің 2009 – 2010 жж. жобалдық және
нақты техникалық-экономикалық көрсеткіштерін салыстыру ... ... ... 70
КІРІСПЕ
Құмкөл кен орны 1990-шы жылдың мамыр айынан бастап ЦКР МН СССР -мен
бекітілген НИПИ мұнайгазбен құрастырылған технологиялық схемаға сәйкес
игеріліп жатыр ( протокол №126, 1988 жылдың 13 шілде айынан бас- тап ).
Біз білетініміздей кен орын екі аймаққа бөлініп, ХҚМ ААҚ және
Торғай Петролеум ЖАҚ-мен игеріліп жатыр.
1.12.2001 жыл бойынша кен орынның оңтүстік аймағындағы 311-і ұңғы
бұрғыланған, оның ішінде 205-і пайдалану ұңғысы, 61-і айдау, 4-еуі газды, 7-
еуі бақылау, 1-еуі барлау, 4-еуі консервацияда және 15-і қабат қысымын
көтерудегі су айдау ұңғысын құрайды.
1.12.01 жыл бойынша Құмкөл кен орнынан игеруден бастап 21349920 мың
т., жыл басынан бастап 2528856мың т. мұнай өндірілді.
1997 жылдың желтоқсан айында Оңтүстік Құмкөл кен орны пайдалануға
берілді. Игеруден бастап кен орнынан 1768552мың т., бастапқыда 557706мың т.
мұнай өндірілді.
2000 жылдың мамыр айынан бастап батыс фирмасының “KUDU” бұрандалы
сораптары пайдаланылуға енгізілді. Осы сораптарды орнатқаннан кейін кен
орнындағы өндіру көлемі сәйкесінше жоғарылады.
Кен орынның солтүстік-шығысында және орталық бөліктерінде жаңа сква-
жиналар бұрғыланды: № 323, 2047, 324, 325, 245, 247, 320, 4001, 327, 329.
2001 жылдан бастап Оңтүстік Құмкөл кен орнында жаңа ұңғылар
бұрғыланды: № 15, 17, 22, 23, 19, 18, 20, 21 және де Оңтүстік Құмкөл кен
орнында сәйкесінше өндіру көлемі өсті.
Бұдан басқа компания шығыс Құмкөл ауданынан жаңа барлау ұңғыларын
бұрғылады: № 5, 6, 7. № 5,6 ұңғылар сыналды және де мұнайдың ағуы белгі-
ленді. Кен орын контурланды және де № 5,6 ұңғыдан мұнай өндірілуде.
Сонымен қатар Қызылқия, Арысқұм, Майбұлақ кен орындарында бұрғылау
жұмыстары жүргізілді. КАМ кен орны бойынша мұнай өндіру орташа 500 т.
болды.
МДОП-дегі ( ЦППН) судың көбеюі және алдын-ала суды түсіру үшін кен
орында (УПСВ) алдын-ала суды түсіру участогымен жабдықталды. Сонымен қатар
батыстық үлгідегі қабаттық қысымды ұстау үшін жаңа (БКНС) блокты тармақты
сорап станциясы (БТСС) тұрғызылды және де пайдаланылуға жаңа айдау ұңғылары
№ 15р, 247, 249, 2083, 2126 енгізілді. БТСС-ны енгізгеннен кейін айдау
14000 м³тәу.-ке дейін жоғарылады. Су айдауды жоғарылату үшін барлық айдау
ұңғыларының сулары ауыстырылды.
1 ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 ӘДЕБИ ШОЛУ
Қабаттардың мұнайбергіштігін арттыру әдістері
Мұнайбергіштік ұғымы. Қабаттарға әсер етудің жасанды әдістерін (нұсқа
сыртынаа және нұсқа ішінен суландыру, қабатқа газ немесе ауаны айдау)
қолдану мұнай шоғырларын қазу үрдісіне шығындалатын кабаттық энергияны
толықтыруға, мұнай алудың қарқынды темпінің есебінен шоғырларды әзірлеу
мерзімдерін қысқартуға және койнауда болатын мұнайдың геологиялық қорының
пайдалану дәрежесін көтеруге мүмкіншілік береді. Алайда, әсер етудің кез
келген белгілі әдіістерін қолданғанда, қабаттардың мұнайбергіштігі 70-80%
-дан асуы сирек кездесетінін еске алу керек. Қойнауда әрқашанда мұнайдың
айтарлықтай мөлшері қалады, олар капиллярлық күштермен қабаттың
кеуектерінде ұсталып қалады немесе қозғаушы күштің әсеріне ұшырамай қабат
аймағында тұтас күйінде болады [1].
Қабат мұнайының тұтқырлығы неғұрлым көп болса, солғұрдым кеуектік
арналар аз болады да, соғұрлым мұнайды ұстап қалатын капиллярлық күштер
күштірек болып, солғұрлым мұнай қойнауда көбірек қалады.
Қазіргі жағдайларда мұнай кен орындарын қазу процесін жобалағанда,
тіпті қабат қысымын ұстап тұру әдістерін қолданғанның өзінде, қабаттардың
соңғы мұнайбергіштік коэффиценті көпшілік жағдайда 50-60% шамасында
қабылдайды. Сондықтан, соңғы кезде қабаттардың соңғы мұнайбергіштігін
арттыру жолдарын табу бойынша жұмыстар айтарлықтай күшейтілген.
Қабаттардың мұнай бергіштігі өндітілген мұнайдың оның бастапқы қорына
қатынасымен сипатталады. Мұнайбергіштік коэффиценті мұнайқанықтылығымен
өрнектеледі:
мұндағы, және - қабаттың бастапқы және соңғы мұнай
қанықтылығы.
Мұнайбергіштікті арттырудың негізгі әдістері. Мұнайбергіштікті
айтарлықтай арттыру мұнай шоғырын ірі масштабты әсер ету нәтижесінде
болады. Мұнайбергіштікті арттырудың үш негізгі әдістері бар:
1) қабат энергиясын жасанды түрде ұстап тұру және өндіретін
айдама ұңғымаларды рационалды түрде орналастыру;
2) қабатқа жылулық әсер ету;
3) химиялық әдістер
Мұнай кен орындарын қабат қысымын ұстау арқылы
игерудің жүйелері
Көп жағдайда жалғыз қабаттық энергия шоғырдан мұнайдың жоғары темпі мен
алынуының жеткілікті толықтылығын қамтамасыз етпейді. Тіпті дренаждаудың ең
тиімді суқысымдық режимінде шоғырды қазу процесі кезінде қабат қысымы
әдетте төмендейді, ол қабат энергиясының азайғанын көрсетеді. Ол шоғырдың
мұнай бөлігіне келетін қабат суының көлемі қабаттан өндірілетін мұнай мен
газ көлемінен аз болуымен, соның салдарынан қабат қысымының төмендеуімен
түсіндіреледі [2].
Қабат энергиясын жасанды түрде ұстап тұру – шоғырдан мұнай алу темпін
арттыру және қазудың қысымдық режиміне тән мұнайбергіштіктің жоғары
коэффициентерін алу бойынша ең тиімді шара.
Су айдау арқылы қабат қысымын ұстау, мұнай бергіштікті арттырады,
сонымен бірге интенсификациялық игеруді қамтамасыз етеді.
Айдау ұңғылары арқылы игеріліп жатқан ұңғығасу айдап, қабат қысымын
ұстауға болады.
Қабат қысымын ұстап тұруды суландыру арқылы жүргізу үшін келесі
талаптарды орындау қажет:
- су айдау ұңғыларының орналасатын орнын анықтаймыз;
- айдалатын судың көлемін анықтау керек;
- су айдайтын ұңғылар санын анықтау керек;
- ұңғыға айдалатын судың алдына қойылатын негізгі талаптарға жауап
беру қажет;
Қабатқа айдаланатын судың көп шығынға ұшырауының және тиімді
пайдаланбауының негізгі себебі, қабат қысымын ұстау жүйесінің
техниқалық жағдайының қанағатанарлықсызынан, яғни магистралдық
құбырдың су айдайтын скважинаға дейін жарамсыз болуынан.
Қабатқа айдауға пайдаланатын су өте жоғары агресивтігімен
сипатталады. Бұл біріншіден сапалы су дайындалмағанын, екіншіеден
теңіз суы мен қабат суының араласпайтындығы, яғни, олардың
құрамындағы оттегі мен активтік компонентердің жоғары болуынан
Айдау ұңғыларының орналасу реті негізінен мұнай қабатының геологиялық
орналасу ерекшеліктеріне байланысты таңдайды.
Айдау ұңғыларының орналасуын дұрыс таңдалуының мақсаты айдалатын су
қабаттағы мұнайды дұрыс, тиімдірек ығыстырып шығаруын қамтамасыз ету. Айдау
ұңғыларының орналасуына байланысты қазіргі уақытты, практикада мұнай газ
кен орындарын суландырудың келесі түрлері белгілі.
Нұсқа сыртынан суландыру. Нұсқа сыртынан суландыруды мұнайлылық
шекарасының ені үлкен емес кен орындарда қолданады. Нұсқа сыртынан
суландыру жүйесін қолдану келесі жағдайларға байланысты мүмкіндік болады,
егер сумұнайлы байланыс қысымдар ауытқыған кезде жылжи алса. Сонымен қатар
осы жүйені жобалағанда және осы жүйені қолданғанда, қабаттың нұсқа сырты
бөлігін мұқият зерттеу қажет. Кей жағдайларда қабаттың нұсқа сырты бөлігі
сипаттамасы, өткізгіштігі, топырақтығы, саңылаулылық көрсеткіштері қабаттың
орта жағынан айтарлықтай айырмашылықтар болады [3].
Нұсқа сыртынан суландыруда нұсқадан тыс сулы аймағына суды айдауды
қолдану арқылы жүзеге асырылады. Қабатқа суды мұнайы бар бөліктің сыртқы
периметрі бойынша орналасқан айдама ұңғылар арқылы айдайды. Мұнай өндіру
ұңғымалары мұнайы бар нұсқаның ішінде сыртқы нұсқаға паралель орналасады.
Суланудың нәтижесінде шоғырдың сумен қоректенетін қабатты қазудың
аймағына жақын жасанды нұсқа жасалынады. Ол болса, қабаттан мұнайды алуға,
шоғырды қазуды қарқынды жүруіне қолайлы жағдай туғызады. Бұл жағдайда
айдама ұңғымалардың сызығында жасалатын жоғарғы қысым эксплуатациялық
ұңғымалардың 2-4 жақын жататын қатарларына ғана активті әсер етеді. Егер
мұнай шоғырының ауданы шамасы жағынан көп болса, онда оны қазуды қарқындату
үшін нұсқа ішінен суландыруды қолданады.
Нұсқа сыртымен суландыру көмегімен қазылатын кен орыдарында мұнайды
ағындық өндірідің жоғарғы деңгейі көп уақыт бойы сақталады да, тек қазудың
соңғы кезінде минимумға дейін кемиді.
Нұсқа бойымен суландыру. Нұсқа бойымен суландыруды қабаттың мұнай
аймағы нұсқа сырты ауданымен гидродинамикалық байланысы нашар болған кезде
қолданады. Айдау ұңғыларының қатары бұл жағдайда да мұнай қабатына дейін
немесе нұсқа ішінен мұнай аймағына орналастырады.
Нұсқа ішінен суландыру. Нұсқа ішінен суландыруды өте үлкен мұнай кен
орындарын игеруде қолданылады. Нұсқа ішінен суландыру керек болса, кейбір
жағдайларда, нұсқа сырты суландырумен бірге қолданады. Үлкен мұнай
қабаттарда нұсқа сыртынан суландыру жеткілікті эффективті болмайды, ол үшін
3-4 қатар мұнай өндіретін ұңғылар су айдау ұңғысына жақын орналасқан
жағдайда ғана тиімді болып келеді. Бұл әдістің мәні кен орнын мұнайлылықтың
кесілетін нұсқа ішіне жағалай орналасқан айдама ұңғымалардың қатарларына
суды айдау арқылы жасанды түрде жеке аудандарға немесе блоктарға кесу
Мұнайлы аймақты бірнеше бөлікке бөліп суландыру, барлық мұнайлы аймақты
бір уақытта тиімді игеруге мүмкіндік береді.
Мұнайлы аймақты бірнеше бөліктерге бөлу үшін айдау ұңғыларын қатар-
қатармен орналастырады. Айдау ұңғысына су айдаған кезде, айдау ұңғылар
қатары линиясында үлкен қысымды зона пайда болады, сол себептен мұнай бір
бөліктен екінші бір бөлікке мұнай ағып кетуін болдырмайды. Айдаған судың
көлеміне байланысты айдау ұңғысының айналасына жиналған су ошағы көлемі
жағынан өсіп, бірігіп, сулар бір майданға бірігеді және оларды нұсқа
сыртынан суландыру сияқты реттеуге болады.
Сулардың бір майданға бірігуін жеделдету, айдау ұңғылар линиясында
ұңғыны меңгеру біреу тастау арқылы жүзеге асырады. Арасындағы су айдау
ұңғылары мұнай өндіру ұңғылары ретінде іске қосылады, жедел таңдау жүргізу
арқылы.
Өндіру ұңғылары су айдау ұңғыларына паралель, қасында орналасады. Мұнай
өндіру ұңғылары мен су айдау ұңғыларының арасындағы ара қашықтық
гидродинамикалық есептеулерге байланысты, геологиялық құрылымының
ерекшелігіне байланысты және коллекторлардың физикалық сипаттамасына, сол
өндіріліп жатқан аймақтың, байланысты орналасады. әр мұнайлы бөлікті өндіру
үшін, игеру ұңғыларын орналастырғанда сол аймақтың максимальды есеппен
геолологиялық сипаттамасына байланысты жүзеге асырылады.
Осы жүйенің басты артықшылығы өндіруді кез-келген бөліктен бастауға
болатындығы және соның ішінде өндіруді алдымен геолого-эксплуатациялық
сипаттамасы жақсы, ұңғы дебиті жоғары және жоғары тығыздықты өнімі көп
бөліктен бастауға мүмкіндік беретіндігі.
Нұсқа сыртымен суландыру көмегімен қазылатын кен орындарда мұнайды
ағындық өндірудің жоғарғы деңгейі көп уақыт бойы сақталады да, тек қазудың
соңғы кезінде ғана минимумға дейін кемиді. Айдау ұңғылары қатарымен
кенішті бөлу арқылы су айдау кеніш ішінде орналасқан бөлу қатарлары
немесе бөлу сызығы деп аталатын айдау ұңғылары арқылы жүреді.
Мұндай су айдаудың түрінде пайдалану ұңғыларын бөлу қатарына параллелді
түрде орналастырады. Пайдалану ұңғысынан өндірілген мұнай және бөлу
қатары ұңғыларына айдалған су қатар бойындағы су жиегінің ұлғаюына
және оның шекарасының пайдалану ұңғыларына қарай ығысуына әкеледі.
Қабаттан мұнайды алуға шығындалатын қабат энергиясын толтыру (қалпына
келтіру) мақсатымен нұсқадан тыс және нұсқа ішімен суландыруды қолдану
мұнай шоғырларын қазу үрдістерін айтарлықтай дәрежеде қарқындатуға
мүмкіншілік берді: қабаттардан мұнай алу темпін күрт арттыру мүмкін болды,
соның арқасында олардың мұнайбергіштігінің жоғарғы соңғы коэффициенттерін
қамтамасыз ете отырып, рларды қазу мерзімдерін қысқартады. Мұнай шоғырлары
ұңғымалардың сиретілген торларымен, яғни нұсқадан тыс суландыруды қолданбай
қазу жүйелеріндегіден бірлік ауданға шаққанда ұңғымалардың аз санымен
қазыла бастайды. Егер ескі бакулік, грознендік және басқа кен орындарында
бір ұңғымаға 1-ден 4га.-ға дейін, кейде 8 га-ға аудан келсе, қазір көптеген
жаңа кен орындарында тығыздандыру дәрежесі бір ұңғымаға он екіден алпыс
гектарға дейін аудан сәйкес келеді [4].
1.2 КЕН ОРНЫ ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ МӘЛІМЕТТЕР
Кен орны ауданы Қарағанды облысының Ұлытау ауданының оңтүстік-
шығысында орналасқан.
Кен орны жері негізінен Қызылорда облысына қысқа мерзімге
пайдаланылуға берілген және Жезқазған қаласынан 280 км, Қызылордадан 184 км
жерде орналасқан.
Құмкөл кен орны солтүстік континентальдік шөлдер аймағында
солтүстік ендіктен 46°15´- 46°45´ және шығыс бойлықтан 65°15´- 65°30´
шектері ара-лығында орналасқан.
Бұл далалы аймақ сусыз және елді-мекенсіз жерде орналасқан. Жосалы
және Жалағаш темір жолдарынан 150-200 км-де орналасқан.
Құмкөл кен орнының территориясы үлкен өзен беті қазаншұңқырында
шоғырланған.
Жақын орналасқан елді мекендер: Жалағаш теміржол станциясы (150
км), Жосалы (210 км), Қарсақбай (210 км) және Сәтбаев кенті (250 км). Кен
орнынан шығысқа қарай 230 км қашықтықта Омск-Павлодар-Шымкент мұнай құбыры
өтіп жатыр.
Облыс орталықтары Қызылорда қаласы және Жезқазған қаласынан
160 км және 290 км қашықтықта орналасқан.
Орфографиялық қатынаста кен орны ауданы теңіз деңгейінен 10-109 м
абсолютті рельеф белгісімен сипатталатын далалы аймақ болып табылады.
Құмкөл кен орны территориясы субмеридиан бағытымен созылған дұрыс емес
сопақша пішінді, ертедегі үлкен өзен беті қазаншұңқырында орналасқан.
Оңтүстік бөлігінде, әсіресе оның оңтүстік-батыс бөлігінде зол генезисінің
құм массивтері дамыған, ең ірісінің ішінде Арысқұм құмдары (биіктігі 10-15м
асатын) жатыр.
Кен орнынан оңтүстікке қарай кедір - бұдыр жартылай қатқан
құмдармен күрделенген Арысқұм құм массиві және де тартылуға жақын Арыс
тұзды көлі орналасқан. Батысқа қарай 15 км жерде орналасқан 70-80 м Чинк
биіктігі өзгермейтін тегіс жердің көтеріңкі плитасы 150-200 м бедер белгісі
бөліп тұр. Ауа райы тез өзгермелі, мезгілімен тәуліктік ауаның температура
тербелісі, ылғалдылығы өте тапшы және аз мөлшерде отырады.
Жазда ең үлкен температура +30º +35 ºС ыстық, қыста -38º-40 ºС
аяз.Жыл бойындағы түсетін ылғал мөлшері 150 мм-ге дейін, негізінде қыс, күз
мезгілдерінде түседі.
Оңтүстікте ағып жатқан Сырдария өзені кен орнынан 210 км
қашықтықта орналасқан. Жануарларды суару үшін алаңға жақын жерден
Қызылорда гидрогеологиялық экспедициясымен өзгермейтін тегіс жерден
артезиан ұңғысы бұрғыланған.
Қазіргі кезде ГӨБ “Южказгеология” кен орны аймағында құрылыс
материалдары бар екені анықталды.
Құрылым үш тектоникалық бұзылыстармен күрделенген. Өндірістік
мұнай-газ төменгі неоком және юра қабаттарында табылған. Төменгі неоком
(Арысқұм горизонты) екі өнімді горизонт (М - I, М - II), белгіленген, ал
жоғарғы юрада (Құмкөл свитасында ) төрт горизонт (Ю - I, Ю - II, Ю - III,
Ю - ΙV).
Бор горизонты шоғырының кеніш тереңдігі 1065-1120м интервал
аралығында, юра шоғырынікі 1190-1370м тереңдікте орналасқан. Юра
горизонттарында газды телпек бар. Өнім қалың құмды қабатшалардың сазды
қабатшаларға енген қалыңдық бойынша да, аудан бойынша да байқалады. Барлық
өнімді горизонттардың мұнайы парафин құрамының 12%-ке дейін және асфальт-
шайырлы заттардың құрамының 7% деңгейінде жоғарылығымен сипатталады, су
температурасы +13º. Бор горизонтындағы мұнайдың парафинге қанығу
температурасы -45,1-45°С, ал юра шоғырындағы - 31,1-35,7°С .
Кен орнының игеру жобасы бойынша 4 игеру объектісі белгіленген:
- I игеру объектісі бойынша М - I және M - II горизонты.
- II игеру объектісі бойынша Ю - I және Ю - II горизонты.
- III игеру объектісі бойынша Ю – III горизонты.
- IV объектісі бойынша Ю - IV горизонты.
М - I горизонты қиғаш СМЖ (- 983- 992м) қабатты дөңбекті пішінді
болып келген.
М - II горизонтының шоғыры қабатты массивті шоғыр құрайды. Шоғыр
биіктігі - 23м. СМЖ белгісі - 996 -1000,8м дейін.
Ю-I, Ю-II, Ю-III горизонттары тектоникалық экрандалған қабатты дөңбек болып
келеді. Шоғыр биіктігі - 127м. Горизонттардың газды телпегі бар. ГМЖ-
1112м-де СМЖ - 1298м-де белгіленген.
Ю - IV тереңдігі 1270-1320м интервал аралығында жатқан газмұнайлы
шоғыр тән. Шоғыр қабатты-массивті стратиграфиялық және литологиялық
экрандалған күмбез типтес. ГМЖ-1179м белгіленген. Мұнай қорын есептегенде
СМЖ-1198 (белгіленді) деп қабылданған.
Кесте 1
Кен орны бойынша мұнай мен газ қоры
Мұнай, мың тн Газ , млн. м³
С1 С2 С1 категориясы С2 категориясы
категориясы категориясы
Еріген газБос газ Еріген газБос газ
15318989423 33702003 1334 1556 1227 1722
Құмкөл мұнай –газды–конденсатты кен орны оңтүстік Торғай
ойпатының
орталық Арысқұм ішінде жатыр және палеозой іргетасының фундаментінің
Арысқұм дөңіне шоғырланған.
1989 жылдан бастап кен орны өндірістік игеруде 4 пайдалану
обьектісі игеріліп жатыр, олардың ішіндегі үшеуі (Ю - I, II, III) - ортаңғы
және жоғарғы юра қабаттарында; біреуі (М -I, II) төменгі неокомдағы Арысқұм
горизонтының қабаттарында жатыр. Шоғырлар типі бойынша қабатты – күмбезді;
1050-1350м тереңдікте шөккен. Шоғыр биіктігі 300м-ге дейін барады. Құмкөл
свитасының ең өнімді жалпы қалыңдығы 10-80м аралығында өзгереді.
Ю - I, II, III және IV горизонтының шоғырлары газды телпекке ие.
Парафин және еріген газдың көп болуы негізінен кен орны мұнайының
компонентті құрамына тән. Шығарылатын қоры С1 категориясы бойынша 89,423
млн тоннаны құрайды және де белгілі 16 мұнай-газ кеніштерінің қорынан асып
түседі. Бұл шоғырланудың шартты факторларын мұқият бағалап, тектоникалық
режимнің ерекшеліктерін, шөгінділердің жиналу шартын және де Құмкөл
құрылымының қалыптасуын, басқа да ірі зоналар және Арысқұм иіліміндегі
кен орындарымен салыстыра отырып талдау жүргізуді талап етеді, терең
бұрғылау және де кәсіптік-геофизикалық зерттеулер мәліметтері бойынша кен
орнының ең мұнайға қаныққан бөлігі оның солтүстік бөлігіне орналасқаны
белгілі болды. Кен орнының солтүстік ұңғы қимасында өнімді горизонттар
толық жетілгендігі стандарттық, индукциялық, радиоактивтік каротаж
қисықтарында анығырақ қөрінеді.
Оңтүстік бағытқа қарай жеке мұнайлы горизонттардың бөлінуі және де
қабаттық корреляция түгелімен қиманың өнімді бөлігінің айтарлықтай түрде
қысқаруымен және геологиялық сисмикалық зерттеу мәліметтері бойынша олардың
әртүлі белгіленуімен күрделенеді. Кен орны ішкі құрылысының ерекшеліктерін
толық білу ағымдағы өндірістік игерудің жетілуін және де мұнай өндірудегі
қосымша резервтерді анықтауда үлкен практикалық маңызға ие болады.
Игеру тиімділігін жоғарылату мәселесі кен орнының ішкі құрылысы
және де оның қимасының біртекті емес екендігін бағалау керек болғанда және
игерудің жетілген кезеңіндегі жаңадан пайда болған қосымша ақпараттарды
бағалауда аса зор мәнге ие болады. Бұл мәселені шешеуде техникалық
сипаттама және де әртүрлі факторлардың техногенді әсері сияқты әдеттегідей
сұрақтар бәрінің назарына аударылады. Ағымдағы игеру жағдайындағы ең
сипаттырақ мәселе - бұл қабатқа айдалатын арынды және альб-сеноман
суларының сәйкессіздігінен коллектор каналдарының тесігінің бітелуі , тұз
қабаттарының шөгуі ұңғы өнімділігін төмендетуге, мұнай және суды
тасымалдаудағы құрал-жабдықтардың уақытынан бұрын істен шығуы және
коррозияға ұшырауы.
Одан басқа қазіргі уақытта (мұнай өндіруде) жаңа обьектілерді
енгізуде солтүстік, яғни, кен орнының айтарлықтай бөлігі қалып барады. Бұл
белгілі
дәрежеде бөлектенген аймақтардағы қабат қысымының төмендеуі және де мұнайды
еріген газ құрамының жоғары болуымен, газ телпегінің тұрақсыздығымен
түсіндіріледі. Осыған байланысты жағымсыз факторлардың бірі болып мұнай
өндірудегі тиімділікті төмендететін газдар ағыны және қиманың жоғары
бөлігінде техногенді шоғырлардың қалыптасуы мәселесі қарастырылады.
Кен орны құрылымының палиотектоникалық дамуы ерекшеліктері және
ішкі құрылысы бойынша алынған жаңа мәліметтер бойынша игеру тиімділігін
және де мұнай өндірудегі қосымша резервтерді анықтауда геологиялық
есептердің дұрыс шешілу қажеттілігін дәлелдейді. Соның ішінде қиманың
біртекті еместігін ескеретін геолого – геофизикалық моделінің дұрыс болуы.
Кен орнының ішкі құрылысымен нақтырақ танысу – бұл қатар орналасқан ұңғылар
дебитінің күрт төмендеу себебін, айдау және көрші өндіру ұңғымасы
арасындағы байланыстың болмауын анықтауда, аймақ контурын белгілеуде қажет
болады. Бұдан басқа кәсіптік-геофизикалық мәліметтер кен орнының
шектерінде оқшауланған аймақтардың болуы геологтар мен игерушілердің
мәліметтерінде айқындалмаған СМЖ-ның бастапқы жағдайынан күрт өзгеруі
туралы мәліметтер бар.
Аудан және кен орны шоғырының өзі белгілі мөлшерде геолого –
геофизикалық және кәсіптік сипаттамасы негізінде диференцияланады.
Игерудегі бақылау резервуарлардың ішкі біртекті еместігін анықтауда, яғни
бір-бірінен оқшауланған зоналардың болуын көрсетеді. Мұны барлық геолого–
геофизикалық және гидродинамикалық модельдердің түгелденуінен кейін
жүргізуге болады [1].
1.3 СТРАТИГРАФИЯСЫ
Құмкөл кен орнының қимасы мезозой, кайнозой шөгінділерімен
көрсетілген. Арысқұм ойпатында және кен орнында мезозой , кайназой екі
құрылымдық қабаттарға бөлінеді. Бөліктер аймақтық стратиграфиялық сәйкес
келмейді.
Мезозой тобы - МZ
Юра жүйесі - J
Ортаңғы бөлік - J2
Ортаңғы Юра шөгіндісі дощан ұңғысына (J2d) бөлінген олар
қабаттасқан түрде, сұр аргилиттен құралған. Свитаның ермгіндегі бөлігінде
жиі кездесетін біркелкі қабаттасқан құмтастар және аргилит қалыңдығы 12-
ден 56м-ге дейін, ал мұнайлы болып табылатын (горизонт Ю-IV) свитаның
төменгі жағындағы құрылымдық қабатында 4-6м аралығында көмір қабаты бар.
Төменгі свитаның бөлігі Ю-IV горизонты жыныс фундаментіне татитын жердегі
қосымша құрылымдық бөлігіне қосылады.
Оңтүстік- батыс бөлігіндегі шөгінділері дощан свитасына толық
қосылады.
Оның қабатының қалыңдығы 219м-ге жетеді. Арысқұм ойпатының грабень
синклиналды свита құрылысы сазды болып, оның қалыңдығы 502м-ге дейін
жетеді. Бор жүйесі –К.
Құрылымдық бұрғылау кескінінің мәліметтері бойынша бор шөгіндісі
кен орнында және ауданда бөлінеді, даул және Қарашатау свитасының төменгі
бөлігі, балапанның жоғарғы бөлігі және туронсенон болып бөлінеді.Төменгі
бөлім - К1. Неоком ярус үсті неоком ярусшасы даул свитасына бөлінген.
Құмкөл свитасының бұрыштық құрылуымен келіспей төменгі және
жоғарғы даул ярусшалары болып бөліктенеді. Төменгі даул ярусшасы негізінде
Арысқұм горизонтының құрамын ұстап тұрады яғни Құмкөл кен орнында
көрсетілгендей құммен және қоңыр сазды қабатта карбонатты алевролит және
саздан құралған. Өнімді горизонты М - I және М - II болып саналады. Төменгі
даул свитасының жоғарғы бөлігі саздан және карбонатты алевролиттен
құралған, саз қалыңдығы 113-163м. Бұл өнімді арысқұм горизонтының беткі
сұйық тірегі болып саналады. Жоғарғы даул ярусшасы төменгі және ортаңғы
қимасында біркелкі құм, қызыл түсті саз жынысты болып, ал жоғарысында саз
болып құралған.
Апт-альб ярусы (К1а-К1а)
Апт-альб шөгіндісі шайылып даул свитасында жатыр және қарашатау
свитасына біріккен. Свита әлсіз цементтелген, сұры және әртүрлі түсті
құмтастан тұрады. Свита қалыңдығы 250-350м .
Төменгі, жоғарғы бөлімдері
Альб - сеноман ярусы ( К1а1 - К2s ) .
Альб - сеноман шөгіндісі қарашатау свитасында жатыр және қызылқия
свиталарына бөлінген , бұлар әртүрлі түсті саз алевролитінен, құм, құмтас
қабатшасының және саздан құралған. Свита қалыңдығы 87-168м.
Турон ярусы (К2t).Турон шөгіндісі балапан свитасына бөлінген. Ол
қызылқия свитасынан трансгрессивті жатыр және сұр құмтаспен, жұқа көлденең
қабаттардан жинақталған свита қалыңдығы 82м-ден 150м шегінде ауытқиды.
Мұнда көмір қалыңдығы бар. Жоғарғы туран, төменгі сенон (К2 t2 - Sn2 ). Бұл
шөгіндінің қалыңдығы шайылып балапан свитасының жынысында жатыр.
Литологиясы бойынша әртүтлі түсті ала құмнан және 123-236м саз қалыңдығы
күйінде көрсетілген.
Жоғарғы сенон (К2sn). Жоғарғы сенон құрылымы шөгіндісінің шегі
палеогеннің алдында жаратылу себебінен көптеген ұңғыларда жинақталған
қабатталған әктасты ақ құмнан және сұр саздан бөлек құралған.
Палеоген төменгі эоцен (P1- P2). Палеоген төменгі эоцен щөгіндісі шайылып
жоғарғы бордың әртүрлі горизонттарында жатыр олар күнгүрт сұр саздың қатты
қаныққан көмір - өсімдік детриотынан және кварц глапунитті құмнан
құралған. Олардың ең үлкен қалыңдығы 66м-ге жетеді.
Неоген төрттік шөгіндісі (N - Q). Неоген төрттік шөгіндісі сыртқы
арысқұм иілімінің бөлімінде қалыптасқан.
Құмкөл құрылымына шартты түрде алаңның бетін жауып тұратын құм,
супес енгізілген, олардың қалыңдығы 10м-ге жетпейді.
1.4 ТЕКТОНИКАСЫ
Оңтүстік Торғай ойпаты Туран плитасының солтүстік – шығысында
орналасқан. Ойпат бар палеогеннің табан бойындағы кешенінің шөгінділері
теріс құрылым күйінде көрсетіліп, Ұлытау антиклиналінің арасына тіркелген
және оның Оңтүстік жалғасы шығыста, Сырдария қосылған. Оңтүстік шығыс
қыратымен қамтылған, ал солтүстігінде қостанай седловинасымен қамтылған. Өз
ретімен Оңтүстік Торғай ойпаты екі иілімге бөлінеді.
Арысқұм, Майбұлақ седловинасына бөліктенген антиклинальді құрылымы
Арысқұм иілімінің шегінде орналасқан. Бұндағы бор палеоген кешенінің
қалыңдығы 1500-1700м-ге жетеді. Бұндағы триас - юра шөгіндісі өздігінен
құрылымдық қабат құрап, ерекше маңызды болып, ең үлкен қалыңдықтың тартылуы
және толық стратиграфиялық диапазоны жіңішке сызықтың грабен синклиналы
гетерогенді негізінде геофизикалық мәліметтер бойынша Арысқұм иілімінің
шегінде субмеридиональді грабен синклиналь бағытында тартылғаны анықталады,
бұрғылау жұмыстары нәтижесінде және оларды бөліп тұратын тектоникалық
бұзылулар нәтижесінде фундамент блоктарға бөлінеді. Солтүстік - батыс болып
және шығыс - солтүстік шығысында созылып жоғалады.
Фундаменттің бұзылуы нәтижесі бір қатар горсты және грабенге
бөлінеді. Шығыс бөлігінің құрылымында горсты ойпаты айырықша бөлініп, оның
көлемі 2,5-3,5 километр және ұзындығы 24 километр болғанда амплитудасы
320 метрге дейін барады. Фундаменттің бет жағының жатқан тереңдігі
1200-1620 метр құрайды. Юра шөгіндісінде оның екі құрылым беті көрінеді,
оның бірі Құмкөл горизонтының жоғарғы юра ойпат ернегінің құрылуына
шағылады, екіншісі құмтас шөгіндісі ернегінің ойпатын сипаттайды. Осы бет
жағының біріншісі Ю - I өнімді горизонтының шағылысуы бар. Екінші беткі
жағына IV шағылысу горизонтына байланысты келесі ретпен өнімді IV
горизонтының жамылғысында дәл келеді. Құмкөл IV шағылысу горизонт жамылғысы
бойынша, өзін брахиантиклинал қыртысы бойнша көрсетеді. Қыртыс өлшемі
изогипс бойында 1150 метр құрайды, ең үлкен амплитуда кезінде 160 метр.
Батыс жағында бұл жыныстың құлауы 1°30' құрайды, шығысында 2°30'
қыртыс тектоникалық (F1, F2, F3) бұзылуларымен қиындатылған. Көпке
созылған F2 амплитудасының кілт түсуі шығыстан 80-100 метр құрап қыртысты
қамтиды.
Солтүстік жағында бұл бұзылп F3 бұзылысымен түйістіріліп әрі қарай
сөнеді. Оңтүстік - батыс бөлігі құрылымдағы 12, 17, 19 скважиналарының
аудан аймақтарының скважиналардан өзгешелігі орта юра шөгінділерінің
жоқтығы және жоғарғы юра жыныстарымен фундамент жабылған. Уқытша
қиындатылған өңделіп жасалған қимасында ортаңғы юра шөгінді қалыңдығы
фундамент бетіне көтерілу кезінде төменгі бөліктің қимасына қиылысу есебіне
анық көрінеді. Бұны скважина қимасындағы корреляция куәландырады. Аудандағы
скважиналарды аз ғана изометриялық 1х1,5 километр амплитудасы 25 метр
өлшемі болып тұр. Батыстан, шығыс жағынан тектоникалық бұзыластармен
шектеледі. Орта юраның шөгіндісі алаңының шегіне қарп 0-ден 200 метрге
өзгереді.
Құмкөл свитасының қалыңдығы алаң бойынша тербелісі 55-75 метр
шамасында, ал учаскесінде фундаменттің көтеріңкі ойпан учаскесінде 34-48
метрге азаяды.
Құмкөл өзін сызықтық ассиметриялық антиклиналь қыртыста көрсетіп,
оңтүстікке қарай ығысқан. Опан өлшемі 17х4 километр құрайды, 57 метр
амплитуда кезінде тұйықталған изогипс бойында 1000 метр. Жоспардағы
тәжірибе дәл келетіндей шығыс құрылымы қанаты флексурамен қиындатылып, F1
тектоникалық бұзылуы юра шөгіндісін кеседі. Әр түрлі ойпан беттеріндегі
жоспар бойынша орындарына қойсақ, Арысқұм горизонтының ені азаяды да, оның
конфигурациясы өзгереді және орталық шығыс Ю - I горизонт ойпан бөлігіне
қарап ығысқан.
1.5 КЕН ОРНЫНЫҢ МҰНАЙГАЗДЫЛЫҚ ҚОРЫ
Арысқұм ойпатын бұрғылау нәтижесінде 1983 жылы 2-құрылымдық ұңғысынан
мұнайлылығы жөнінен хабар алдынды, бұл 13541 сейсмопрофильді аймағында
орналасқан. Неоком және бра шөгінділерінен алынған кернден күшті жанармай
иісімен мұнай белгілері жақсы байқалды және керндердің алынған беттерінде
ала дақтан болды.
Арысқұм ойпатында жүргізген геология барлама жұмыстары нәтижесінде үш
кешеннен тұратын ортаңғы юра, жоғарғы юра және төменгі неоком
шөгінділерінің мұнайлылығына көз жеткізіп отыр. Бұдан басқа триас, төменгі
триас кешені бөлініп Jк – Арысқұм көрсеткіш скважинасын бұрғылау
нәтижесінде газдың белсенді түрде шығуы байқалады. Осы Құмкөл кен орнындағы
өндірістік қабат кешенінен тұратын алаң, дощан алаңындағы 4-
скважинадан айырмасы бар.
Жоғарғы юра шөгінділері Арысқұм алаңының көтеріңкі ойпат бөлігінде
жетілген шөгінділердің өндірістік өнімді қабат қоры Құмкөл, Арысқұм және
Қызылқия кен орнындарында орналасқан. Караванщи алаңынан мұнай ағысын
жоғарғы юра шөгінділерінің сынау кезінде, қабат сынағышпен алды. Ақшабұлақ
Fк параметрлік скважинасының және 2- к Арысқұм ұңғыларын құрылымдық
бұрғылау жұмыстарымен бірнеше скважина қатарларынан алынған керндер
мұнгайдың барекені түрде және майдың иісі шығып байқалады. Қазіргі кезде
сейсмологиялық зерттеулермен Ақшабұлақ иіліміндегі құрылымда бірнеше тиімді
мұнайлылығы бар Ақшабұлақ және Ақсай үлкен деген алаңдарын ерекше атап
өтуге болады. Одан басқа Майбұлақ седловинасын өлшегенде Жыланшық иілімінде
тиімді ойпан шықты. Құмкөл кен орнында өндірістік мұнайлылығының қоры
төменгі неоком және юра шөгінділерінде орналасқан төменгі неокомнан екі
өнімді (М - I, М - II) горизонты байқалады, жоғарғы юрадан үшеу Ю - I, Ю -
II, Ю - III және ортаңғы юрадан біреу (Ю - IV) [2].
Бор қабатында өнім 1065-1120 метр аралығында орналасқан, ал юрада
1190-1370 метр тереңдікте сонымен қатар кен орында екі қабатты өнімді қабат
бар. Төменгі Бор және юра өнімді қабаттары көп ұңғылардан ерекше байқалып
кен орнында жақсы таралған. Қалыңдығы 8-ден 20 метрге дейін сазды бөлік М -
III және М - II Бор қабатын ажыратып тұр, ал саз қалыңдау бөлімшелері қабат
арасындағы Ю - I, Ю - II және Ю - III горизонттары h=1826 метр деңгейінде
болады. Біркелкі 12-34 метр Ю - III горизонтының саз қалыңдығы биіктігі
жағынан жақсы игерілген Ю - IV горизонтын бөліп тұр. Алаңның мұнайлылығы
және Бор деңгейіндегі биіктік қоры және юраның өнімді кешенінің жоғарыдан
төмен азаяды, сонымен басқа осындай кен орнының түрі осы сияқты
сипаттталады. Бор өнімді қабатына сипаттама М - III жазықты үш қабатты
коллектор түрінде көрсетілген, олар саздармен бөліген жоғарғы екі қабатының
қалыңдығы бірдей тұрақты барлық құрылымымен жүріп, алаңның оңтүстік
бөлігіне келіп құлайды. Төменгі қабат қалыңдығы ұстамсыз және 20, 18, 3,
17, 10 ұңғыларда өткізбейтін жыныстармен қосылған. Төменгі және ортаңғы
қабаттары алаңдағы 9-ұңғыға құяды. өнімді қабаттар № 37, 9, 23, 24, 32, 40
ұңғыларда анықталып дәлелденген. Орталық және оңтүстік қорының геология-
геофизикалық зерттеулер нәтижесінде 7 және 11 ұңғылар бойынша су-мұнай 7-
ұңғылардан 981,7 метр аралығында алынады. Ең үлкен мұнай қалыңдық шамасы 3,
8, 9, 24 ұңғы аудандарына жасалған. Сонымен қабат биіктігі 43,2 метр мұнай
қабат қоры екі бөлімге алаңдағы 27, 32, 40 ұңғылар жүзделі қабатты қосылыс
болып саналады. Шығыс мұнайының биіктігі 8,5 метр, ал оңтүстік жағы 17
метр. өнімді қабаттан сынама алу жұмыстары нәтижесінде 3 және 23
ұңғыларынан су алынған. Геологиялық зерттеулердің біреуі бойынша 6, 8, 24
скважиналардың су, мұнай қосылысы қабылданған 999 белгісінде болады.
Мұнайды сынаушы ұңғыларынан сынама алу кезінде 994,9-996,4 метр аралықта
геологиялық зерттеу экспедициясы қабылданған 2 биіктікке орналасқан. Мұнай
қорының биіктігі 17,4 метр, ал мұнай алаңының көлемі 1084,4 метр. Юра
өнімді қабатынан сипаттама Ю - I горизонтының мұнайлылығы алаңның біршама
көлемін алып жатыр және төмендегі Бор қабат қорынан 80-148 метр төмен
аралықта жатыр. Горизонтты жауып жатқан Қоскөл свитасының біркелкі саз
қалыңдығы 16-дан 106 метрге дейін болады. Геология-геофизикалық зерттеулер
нәтижесінде Ю - I горизонты үш құмтас күйінде көрсетіліп және барлық алаң
көлемінде қатысады. Құм қабатшалары 5 метрге жеткенде 2, 5, 11 аймағында
скважиналар горизонтта көбінесе бөлшектеліп сипатталады.
Газ, мұнай қоры негізінен горизонтқа қатысты горизонтты зерттеу
нәтижесінде 1 ұңғыдан өндірілген мұнай қорының есебінен шығарылып
тастсалған жалпы тиімді қалыңдық 0,8 метрден 12,4 метр аралығында өзгереді.
Сонымен қатар газдылықтың қалыңдығы әр ұңғы сайын 6,6 метрден 8,8
метрге дейін өзгереді, ал мұнайлылығының тиімді қалыңдығы толық контур
шегінде 0,4 метр деңгейінде өзгеріп тұрады.
Ю - II горизонты жоғарғы жатқан Ю - I горизонтынан қалыңдығы
3,6 метрден 18,6 метрге дейін біркелкі саздар арқылы ажыратылып бөлінген
және орталық қорындағы бөлімде J2 құмтас қабатшалар күйінде көрсетілген. Ю
- III горизонты жоғарыда аталған бөлімдерден саздармен бөлініп тұр, саз
қалыңдығы 2-8 метр. Горизонт екі құмтас күйінде көрсетіліп, алаңның барлық
бойында ұсталады, тек қана 3, 7, 13 ұңғыларында жоғарғы қабат саздармен
араласқан. Мұнда ең кіші тиімді қалыңдықтың мәні белгіленген. Жалпы тиімді
қалыңдығы 1,6 метрден 220 метрге дейінгі деңгейде өзгереді.
Горизонттың 13 ұңғысынан мұнай сыналып, 12 - ұңғыдан мұнай ағыны
алынды. Ю-IV горизонты аз құмтасты және бөлшектенген сипатта болатыны
анықталды. Оның құрамы 15 қабат коллекторына дейін бөлінеді [3].
1.6 СУЛЫЛЫҒЫ
Құмкөл кен орны Отүстік Торғай артезиан бассейінінің шегінде
орналасқан. Кен орнында барлау процесі барысында суы бар 22 объектісі үрлеп
шығару тәсілімен ашық оқпанды, гидрогеологиялық зерртеу материалдары
бойынша 2 екі суы бар қабат 32 ұңғыға бөлінген.
Құмкөл, Арысқұм алаңындағы барлау ұңғыларына гидрогеологиялық зерттеу
жүргізгенде, құрылымдық терең көрсеткіштік ұңғыларында бұрғыларында
бұрғылағанда протерозой сулы кешені юра, бор, полеоген, нелген және төрттік
шөгінділері бөлінеді, ұңғыларды сынағанда құмкөл кен орнының суының
минерализациясы 77,6 гл, су ағыны 1416-1503 метр арлығында алынды.
Құмкөл кен орнындағы орта юра шөгіндісінің сулылығы 2, 8, 16, 12
ұңғыларынан зерттелді.
Су ағыны жақсы нәтиже беріп, сүзгіш қасиеті жолғары болды. Жоғарғы юра
кешенінің шөгіндісінде 3 сулы Ю - I, Ю - II және Ю - III горизонты бары
белгілі болды. Ол жоғарыда жатқан әртүрлі ала түсті сазды қалыңдықпен
ажыратылған сұржыныстар және ашық сұр құмтастар. Аралықтардан сынақ алғанда
ағын жылдам және динамикалық деңгейге тез қалыптасты (1 сағаттан 5 тәулікке
дейін).
Су қарқынды М - I горизонты үшін 983 метр белгісінде белгіленді. Апт-
альб сулы кешені неоком горизонтыныңжоғарғы неоком аймағында бірге жетілген
саз қалыңдығымен ажыратылған. Өзіне қосып алған күшті саз қабатшасымен
бірге кешен қуаты 250 метрге дейін болды.
Апт-альб кешені жоғарғы белгінің кешенімен сипатталып, жоғарғы белгінің
кешенімен 500-метрге жетеді. Су араластырғыш жыныс болып жасылдау, сұрғылт
және қазылдау, қоңыр құмдар және ала саздағы әлсіз цементтелген құмтастар
болып табылады. Горизонт қалыңдығы 4-6 метр. Ағын суының өнімі 24 мс. Су
гидрокорбанатты натрилі ph=7,45, жалпы қаттылығы 22 мг. Су араластырғыш
жыныстар 270 метр тереңдікте жатқан жасыл-сұр құм болып табылады. Суы
тұщылау, жалпы минерализациясы 0,6 гл.
Кесте 2
М - I горизонты қабаттары қалыңдығының сипаттамасы
Қабат зоналары Қабат бойынша
Қалыңдық Аталуы толығымен
ЧМЗ СМЗ
Орташа, м 16,4 17,0 16,7
Жалпы
Вариация 0,091 0,043
коэффициенті
Өзгеру аралығы, м 9,4-30,0 11,6-27,6 9,4-30,0
Орташа, м 9,2 5,0 7,1
Мұнайға
қаныққан
Вариация 0,073 0,266
коэффициенті
Өзгеру аралығы, м 4,6-16,7 0,6-9,8 0,6-16,7
Орташа, м 9,2 9,4 9,3
Тиімді
Вариация 0,073 0,064
коэффициенті
Өзгеру аралығы, м 4,6-16,7 4,5-17,2 4,5-17,2
Кесте 3
М - II горизонты қабаттары қалыңдығының сипаттамасы
Қабат бойынша
Қалыңдық Аталуы Қабат зоналары СМЗтолығымен
Орташа, м 10,0 10,0
Жалпы
Вариация 0,242
коэффициенті
Өзгеру аралығы, м 1,0-22,6 1,0-22,6
Орташа, м 7,2 7,2
Мұнайға қаныққан
Вариация 0,251
коэффициенті
Өзгеру аралығы, м 0,8-15,2 0,8-15,2
Кесте 4
Ю-I, II горизонты қабаттары қалыңдығының сипаттамасы
Қабат зоналары Қабат
Қалыңдық Аталуы бойынша
толығымен
ГЗ ГМЗ ЧМЗ СМЗ
Орташа, м 28,7 33,5 31,7 37,3 32,8
Жалпы
Вариация 0,027 0,16 0,035 0,021
коэффициенті
Өзгеру 19,0-34,624,0-50,07,5-46,0 24,4-45,67,5-50
аралығы, м
Орташа, м 8,6 12,7 7,6 9,6
Мұнайға
қаныққан
Вариация 0,29 0,097 0,351
коэффициенті
Өзгеру 0,,6-18,82,7-23,7 1,2-19,2 0,6-23,7
аралығы, м
Орташа, м 15,2 7,1 11,1
Газға
қаныққан
Вариация 0,064 0,347
коэффициенті
Өзгеру 8,3-23,1 0,6-18,1 0,6-23,1
аралығы, м
Орташа, м 15,2 15,1 12,7 12,2 13,8
Тиімді
Вариация 0,064 0,159 0,097 0,111
коэффициенті
Өзгеру 8,3-23,1 5,8-24,7 2,7-23,7 5,8-22,0 2,7-24,7
аралығы, м
Кесте 5
Ю-III горизонты қабаттары қалыңдығының сипаттамасы
Қабат зоналары Қабат бойынша
Қалыңдық Аталуы толығымен
ГМЗ ЧМЗ СМЗ
Орташа, м 15,1 15,1 15,4 15,2
Жалпы
Вариация 0,005 0,065 0,062
коэффициенті
Өзгеру аралығы,13,6-17 308-35,8 7,2-22,6 3,8-35,8
м
Орташа, м 5,3 7,5 5,9 6,3
Мұнайға
қаныққан
Вариация 0,15 0,348 0,363
коэффициенті
Өзгеру аралығы,2,0-9,2 0,6-20,8 1,0-12,1 0,6-20,8
м
Орташа, м 3,5 3,5
Газға
қаныққан
Вариация 0,4
коэффициенті
Өзгеру аралығы,0,8-8,1 0,8-8,1
м
Орташа, м 8,8 7,5 10,5 8,9
Тиімді
Вариация 0,136 0,348 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ 5
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
1 ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Әдеби 6
шолу ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ..
1.2 Кен орны туралы жалпы мәліметтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 8
1.3 Стратиграфия ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... 9
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
1.4 Тектоника ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... 13
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..
1.5 Кен орынның мұнай газдылық 14
қоры ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...
1.6 Сулылығы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... 16
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
1.7 Мұнайдың химиялық-физикалық 20
қасиеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2. ТЕХНИКАЛЫҚ-ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
2.1 Құмкөл кен орнының игеру 21
тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2 Нұсқа ішінен су айдау 22
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ...
2.3 Су айдау – қабаттардың мұнайбергіштігі арттырудың жоғары
потенциалдық игерілген 25
тәсілі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ...
2.4 Айдалатын суға қойылатын 26
талаптар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .
2.5 Кен орнында қолданылатын су айдау 26
әдістері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...
2.6 Су 28
көздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
2.7 Суды дайындайтын техника және 32
технологиясы ... ... ... ... ... .. ... ... ... ..
2.8 Қабат қысымын қолдау және мұнайбергіштікті
арттыру су айдау жүйесінің 36
жобасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3 ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ, ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ ЖӘНЕ ЕҢБЕК ҚАУІПСІЗДІГІ
3.1 Негізгі 41
талаптар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .
3.1.1Ластаушылардың 41
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ...
3.1.2Атмосфераны 42
қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ..
3.1.3Гидросфераны 43
қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... .
3.1.4Литосфераны 44
қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ...
3.1.5Қабатқа әсер ету. Еңбек жағдайының 45
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... .
4 Экономикалық бөлім
4.1 "Құмкөлмұнай" МГӨБ-н ұйымдастырудың 50
сипаттамасы ... ... ... ..
4.1.1Негізгі және көмекші өндірісті 50
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.1.2"Құмкөл мгөб-ң" еңбекті ұйымдастыру және жалақы алу
ерекшеліктері ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... 50
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
4.1.3Құмкөл кен орнының техникалық басшылық 51
органдары ... ... ... ... ... ...
4.1.4Құмкөл кен орнын игерудің негізгі техника-экономикалық
көрсеткіштердің 52
талдауы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... .
4.1.5Ұңғыларды жөндеуді 53
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
...
4.1.6Құмкөл кен орнын игерудің жобалық және нақты техника –экономикалық
көрсеткіштерін 54
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
4.1.7Құмкөлмұнайгаз акционерлік қоғамының 2010 жылдың мұнай мен газ
өндірудің өзіндік құнына қысқаша 55
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...63
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 64
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
ҚОСЫМША 1- Құмкөл кен орны (Ю-1 өнімділік горизонты коллектор жабыны 65
бойынша) құрылымдық
карта ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ҚОСЫМША 2- Құмкөл кен орны I-I сызбасы бойынша геологиялық қима ... 66
ҚОСЫМША 3- қабатқысымын ұстау мақсатында кенішті суландыру
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... 67
ҚОСЫМША 4- Жер асты суларын пайдалану 68
схемасы ... ... ... ... ... ... ... ... . .
ҚОСЫМША 5- Су алу түрлерінің сұлбасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 69
ҚОСЫМША 6- Құмкөл кен орнын игерудің 2009 – 2010 жж. жобалдық және
нақты техникалық-экономикалық көрсеткіштерін салыстыру ... ... ... 70
КІРІСПЕ
Құмкөл кен орны 1990-шы жылдың мамыр айынан бастап ЦКР МН СССР -мен
бекітілген НИПИ мұнайгазбен құрастырылған технологиялық схемаға сәйкес
игеріліп жатыр ( протокол №126, 1988 жылдың 13 шілде айынан бас- тап ).
Біз білетініміздей кен орын екі аймаққа бөлініп, ХҚМ ААҚ және
Торғай Петролеум ЖАҚ-мен игеріліп жатыр.
1.12.2001 жыл бойынша кен орынның оңтүстік аймағындағы 311-і ұңғы
бұрғыланған, оның ішінде 205-і пайдалану ұңғысы, 61-і айдау, 4-еуі газды, 7-
еуі бақылау, 1-еуі барлау, 4-еуі консервацияда және 15-і қабат қысымын
көтерудегі су айдау ұңғысын құрайды.
1.12.01 жыл бойынша Құмкөл кен орнынан игеруден бастап 21349920 мың
т., жыл басынан бастап 2528856мың т. мұнай өндірілді.
1997 жылдың желтоқсан айында Оңтүстік Құмкөл кен орны пайдалануға
берілді. Игеруден бастап кен орнынан 1768552мың т., бастапқыда 557706мың т.
мұнай өндірілді.
2000 жылдың мамыр айынан бастап батыс фирмасының “KUDU” бұрандалы
сораптары пайдаланылуға енгізілді. Осы сораптарды орнатқаннан кейін кен
орнындағы өндіру көлемі сәйкесінше жоғарылады.
Кен орынның солтүстік-шығысында және орталық бөліктерінде жаңа сква-
жиналар бұрғыланды: № 323, 2047, 324, 325, 245, 247, 320, 4001, 327, 329.
2001 жылдан бастап Оңтүстік Құмкөл кен орнында жаңа ұңғылар
бұрғыланды: № 15, 17, 22, 23, 19, 18, 20, 21 және де Оңтүстік Құмкөл кен
орнында сәйкесінше өндіру көлемі өсті.
Бұдан басқа компания шығыс Құмкөл ауданынан жаңа барлау ұңғыларын
бұрғылады: № 5, 6, 7. № 5,6 ұңғылар сыналды және де мұнайдың ағуы белгі-
ленді. Кен орын контурланды және де № 5,6 ұңғыдан мұнай өндірілуде.
Сонымен қатар Қызылқия, Арысқұм, Майбұлақ кен орындарында бұрғылау
жұмыстары жүргізілді. КАМ кен орны бойынша мұнай өндіру орташа 500 т.
болды.
МДОП-дегі ( ЦППН) судың көбеюі және алдын-ала суды түсіру үшін кен
орында (УПСВ) алдын-ала суды түсіру участогымен жабдықталды. Сонымен қатар
батыстық үлгідегі қабаттық қысымды ұстау үшін жаңа (БКНС) блокты тармақты
сорап станциясы (БТСС) тұрғызылды және де пайдаланылуға жаңа айдау ұңғылары
№ 15р, 247, 249, 2083, 2126 енгізілді. БТСС-ны енгізгеннен кейін айдау
14000 м³тәу.-ке дейін жоғарылады. Су айдауды жоғарылату үшін барлық айдау
ұңғыларының сулары ауыстырылды.
1 ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 ӘДЕБИ ШОЛУ
Қабаттардың мұнайбергіштігін арттыру әдістері
Мұнайбергіштік ұғымы. Қабаттарға әсер етудің жасанды әдістерін (нұсқа
сыртынаа және нұсқа ішінен суландыру, қабатқа газ немесе ауаны айдау)
қолдану мұнай шоғырларын қазу үрдісіне шығындалатын кабаттық энергияны
толықтыруға, мұнай алудың қарқынды темпінің есебінен шоғырларды әзірлеу
мерзімдерін қысқартуға және койнауда болатын мұнайдың геологиялық қорының
пайдалану дәрежесін көтеруге мүмкіншілік береді. Алайда, әсер етудің кез
келген белгілі әдіістерін қолданғанда, қабаттардың мұнайбергіштігі 70-80%
-дан асуы сирек кездесетінін еске алу керек. Қойнауда әрқашанда мұнайдың
айтарлықтай мөлшері қалады, олар капиллярлық күштермен қабаттың
кеуектерінде ұсталып қалады немесе қозғаушы күштің әсеріне ұшырамай қабат
аймағында тұтас күйінде болады [1].
Қабат мұнайының тұтқырлығы неғұрлым көп болса, солғұрдым кеуектік
арналар аз болады да, соғұрлым мұнайды ұстап қалатын капиллярлық күштер
күштірек болып, солғұрлым мұнай қойнауда көбірек қалады.
Қазіргі жағдайларда мұнай кен орындарын қазу процесін жобалағанда,
тіпті қабат қысымын ұстап тұру әдістерін қолданғанның өзінде, қабаттардың
соңғы мұнайбергіштік коэффиценті көпшілік жағдайда 50-60% шамасында
қабылдайды. Сондықтан, соңғы кезде қабаттардың соңғы мұнайбергіштігін
арттыру жолдарын табу бойынша жұмыстар айтарлықтай күшейтілген.
Қабаттардың мұнай бергіштігі өндітілген мұнайдың оның бастапқы қорына
қатынасымен сипатталады. Мұнайбергіштік коэффиценті мұнайқанықтылығымен
өрнектеледі:
мұндағы, және - қабаттың бастапқы және соңғы мұнай
қанықтылығы.
Мұнайбергіштікті арттырудың негізгі әдістері. Мұнайбергіштікті
айтарлықтай арттыру мұнай шоғырын ірі масштабты әсер ету нәтижесінде
болады. Мұнайбергіштікті арттырудың үш негізгі әдістері бар:
1) қабат энергиясын жасанды түрде ұстап тұру және өндіретін
айдама ұңғымаларды рационалды түрде орналастыру;
2) қабатқа жылулық әсер ету;
3) химиялық әдістер
Мұнай кен орындарын қабат қысымын ұстау арқылы
игерудің жүйелері
Көп жағдайда жалғыз қабаттық энергия шоғырдан мұнайдың жоғары темпі мен
алынуының жеткілікті толықтылығын қамтамасыз етпейді. Тіпті дренаждаудың ең
тиімді суқысымдық режимінде шоғырды қазу процесі кезінде қабат қысымы
әдетте төмендейді, ол қабат энергиясының азайғанын көрсетеді. Ол шоғырдың
мұнай бөлігіне келетін қабат суының көлемі қабаттан өндірілетін мұнай мен
газ көлемінен аз болуымен, соның салдарынан қабат қысымының төмендеуімен
түсіндіреледі [2].
Қабат энергиясын жасанды түрде ұстап тұру – шоғырдан мұнай алу темпін
арттыру және қазудың қысымдық режиміне тән мұнайбергіштіктің жоғары
коэффициентерін алу бойынша ең тиімді шара.
Су айдау арқылы қабат қысымын ұстау, мұнай бергіштікті арттырады,
сонымен бірге интенсификациялық игеруді қамтамасыз етеді.
Айдау ұңғылары арқылы игеріліп жатқан ұңғығасу айдап, қабат қысымын
ұстауға болады.
Қабат қысымын ұстап тұруды суландыру арқылы жүргізу үшін келесі
талаптарды орындау қажет:
- су айдау ұңғыларының орналасатын орнын анықтаймыз;
- айдалатын судың көлемін анықтау керек;
- су айдайтын ұңғылар санын анықтау керек;
- ұңғыға айдалатын судың алдына қойылатын негізгі талаптарға жауап
беру қажет;
Қабатқа айдаланатын судың көп шығынға ұшырауының және тиімді
пайдаланбауының негізгі себебі, қабат қысымын ұстау жүйесінің
техниқалық жағдайының қанағатанарлықсызынан, яғни магистралдық
құбырдың су айдайтын скважинаға дейін жарамсыз болуынан.
Қабатқа айдауға пайдаланатын су өте жоғары агресивтігімен
сипатталады. Бұл біріншіден сапалы су дайындалмағанын, екіншіеден
теңіз суы мен қабат суының араласпайтындығы, яғни, олардың
құрамындағы оттегі мен активтік компонентердің жоғары болуынан
Айдау ұңғыларының орналасу реті негізінен мұнай қабатының геологиялық
орналасу ерекшеліктеріне байланысты таңдайды.
Айдау ұңғыларының орналасуын дұрыс таңдалуының мақсаты айдалатын су
қабаттағы мұнайды дұрыс, тиімдірек ығыстырып шығаруын қамтамасыз ету. Айдау
ұңғыларының орналасуына байланысты қазіргі уақытты, практикада мұнай газ
кен орындарын суландырудың келесі түрлері белгілі.
Нұсқа сыртынан суландыру. Нұсқа сыртынан суландыруды мұнайлылық
шекарасының ені үлкен емес кен орындарда қолданады. Нұсқа сыртынан
суландыру жүйесін қолдану келесі жағдайларға байланысты мүмкіндік болады,
егер сумұнайлы байланыс қысымдар ауытқыған кезде жылжи алса. Сонымен қатар
осы жүйені жобалағанда және осы жүйені қолданғанда, қабаттың нұсқа сырты
бөлігін мұқият зерттеу қажет. Кей жағдайларда қабаттың нұсқа сырты бөлігі
сипаттамасы, өткізгіштігі, топырақтығы, саңылаулылық көрсеткіштері қабаттың
орта жағынан айтарлықтай айырмашылықтар болады [3].
Нұсқа сыртынан суландыруда нұсқадан тыс сулы аймағына суды айдауды
қолдану арқылы жүзеге асырылады. Қабатқа суды мұнайы бар бөліктің сыртқы
периметрі бойынша орналасқан айдама ұңғылар арқылы айдайды. Мұнай өндіру
ұңғымалары мұнайы бар нұсқаның ішінде сыртқы нұсқаға паралель орналасады.
Суланудың нәтижесінде шоғырдың сумен қоректенетін қабатты қазудың
аймағына жақын жасанды нұсқа жасалынады. Ол болса, қабаттан мұнайды алуға,
шоғырды қазуды қарқынды жүруіне қолайлы жағдай туғызады. Бұл жағдайда
айдама ұңғымалардың сызығында жасалатын жоғарғы қысым эксплуатациялық
ұңғымалардың 2-4 жақын жататын қатарларына ғана активті әсер етеді. Егер
мұнай шоғырының ауданы шамасы жағынан көп болса, онда оны қазуды қарқындату
үшін нұсқа ішінен суландыруды қолданады.
Нұсқа сыртымен суландыру көмегімен қазылатын кен орыдарында мұнайды
ағындық өндірідің жоғарғы деңгейі көп уақыт бойы сақталады да, тек қазудың
соңғы кезінде минимумға дейін кемиді.
Нұсқа бойымен суландыру. Нұсқа бойымен суландыруды қабаттың мұнай
аймағы нұсқа сырты ауданымен гидродинамикалық байланысы нашар болған кезде
қолданады. Айдау ұңғыларының қатары бұл жағдайда да мұнай қабатына дейін
немесе нұсқа ішінен мұнай аймағына орналастырады.
Нұсқа ішінен суландыру. Нұсқа ішінен суландыруды өте үлкен мұнай кен
орындарын игеруде қолданылады. Нұсқа ішінен суландыру керек болса, кейбір
жағдайларда, нұсқа сырты суландырумен бірге қолданады. Үлкен мұнай
қабаттарда нұсқа сыртынан суландыру жеткілікті эффективті болмайды, ол үшін
3-4 қатар мұнай өндіретін ұңғылар су айдау ұңғысына жақын орналасқан
жағдайда ғана тиімді болып келеді. Бұл әдістің мәні кен орнын мұнайлылықтың
кесілетін нұсқа ішіне жағалай орналасқан айдама ұңғымалардың қатарларына
суды айдау арқылы жасанды түрде жеке аудандарға немесе блоктарға кесу
Мұнайлы аймақты бірнеше бөлікке бөліп суландыру, барлық мұнайлы аймақты
бір уақытта тиімді игеруге мүмкіндік береді.
Мұнайлы аймақты бірнеше бөліктерге бөлу үшін айдау ұңғыларын қатар-
қатармен орналастырады. Айдау ұңғысына су айдаған кезде, айдау ұңғылар
қатары линиясында үлкен қысымды зона пайда болады, сол себептен мұнай бір
бөліктен екінші бір бөлікке мұнай ағып кетуін болдырмайды. Айдаған судың
көлеміне байланысты айдау ұңғысының айналасына жиналған су ошағы көлемі
жағынан өсіп, бірігіп, сулар бір майданға бірігеді және оларды нұсқа
сыртынан суландыру сияқты реттеуге болады.
Сулардың бір майданға бірігуін жеделдету, айдау ұңғылар линиясында
ұңғыны меңгеру біреу тастау арқылы жүзеге асырады. Арасындағы су айдау
ұңғылары мұнай өндіру ұңғылары ретінде іске қосылады, жедел таңдау жүргізу
арқылы.
Өндіру ұңғылары су айдау ұңғыларына паралель, қасында орналасады. Мұнай
өндіру ұңғылары мен су айдау ұңғыларының арасындағы ара қашықтық
гидродинамикалық есептеулерге байланысты, геологиялық құрылымының
ерекшелігіне байланысты және коллекторлардың физикалық сипаттамасына, сол
өндіріліп жатқан аймақтың, байланысты орналасады. әр мұнайлы бөлікті өндіру
үшін, игеру ұңғыларын орналастырғанда сол аймақтың максимальды есеппен
геолологиялық сипаттамасына байланысты жүзеге асырылады.
Осы жүйенің басты артықшылығы өндіруді кез-келген бөліктен бастауға
болатындығы және соның ішінде өндіруді алдымен геолого-эксплуатациялық
сипаттамасы жақсы, ұңғы дебиті жоғары және жоғары тығыздықты өнімі көп
бөліктен бастауға мүмкіндік беретіндігі.
Нұсқа сыртымен суландыру көмегімен қазылатын кен орындарда мұнайды
ағындық өндірудің жоғарғы деңгейі көп уақыт бойы сақталады да, тек қазудың
соңғы кезінде ғана минимумға дейін кемиді. Айдау ұңғылары қатарымен
кенішті бөлу арқылы су айдау кеніш ішінде орналасқан бөлу қатарлары
немесе бөлу сызығы деп аталатын айдау ұңғылары арқылы жүреді.
Мұндай су айдаудың түрінде пайдалану ұңғыларын бөлу қатарына параллелді
түрде орналастырады. Пайдалану ұңғысынан өндірілген мұнай және бөлу
қатары ұңғыларына айдалған су қатар бойындағы су жиегінің ұлғаюына
және оның шекарасының пайдалану ұңғыларына қарай ығысуына әкеледі.
Қабаттан мұнайды алуға шығындалатын қабат энергиясын толтыру (қалпына
келтіру) мақсатымен нұсқадан тыс және нұсқа ішімен суландыруды қолдану
мұнай шоғырларын қазу үрдістерін айтарлықтай дәрежеде қарқындатуға
мүмкіншілік берді: қабаттардан мұнай алу темпін күрт арттыру мүмкін болды,
соның арқасында олардың мұнайбергіштігінің жоғарғы соңғы коэффициенттерін
қамтамасыз ете отырып, рларды қазу мерзімдерін қысқартады. Мұнай шоғырлары
ұңғымалардың сиретілген торларымен, яғни нұсқадан тыс суландыруды қолданбай
қазу жүйелеріндегіден бірлік ауданға шаққанда ұңғымалардың аз санымен
қазыла бастайды. Егер ескі бакулік, грознендік және басқа кен орындарында
бір ұңғымаға 1-ден 4га.-ға дейін, кейде 8 га-ға аудан келсе, қазір көптеген
жаңа кен орындарында тығыздандыру дәрежесі бір ұңғымаға он екіден алпыс
гектарға дейін аудан сәйкес келеді [4].
1.2 КЕН ОРНЫ ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ МӘЛІМЕТТЕР
Кен орны ауданы Қарағанды облысының Ұлытау ауданының оңтүстік-
шығысында орналасқан.
Кен орны жері негізінен Қызылорда облысына қысқа мерзімге
пайдаланылуға берілген және Жезқазған қаласынан 280 км, Қызылордадан 184 км
жерде орналасқан.
Құмкөл кен орны солтүстік континентальдік шөлдер аймағында
солтүстік ендіктен 46°15´- 46°45´ және шығыс бойлықтан 65°15´- 65°30´
шектері ара-лығында орналасқан.
Бұл далалы аймақ сусыз және елді-мекенсіз жерде орналасқан. Жосалы
және Жалағаш темір жолдарынан 150-200 км-де орналасқан.
Құмкөл кен орнының территориясы үлкен өзен беті қазаншұңқырында
шоғырланған.
Жақын орналасқан елді мекендер: Жалағаш теміржол станциясы (150
км), Жосалы (210 км), Қарсақбай (210 км) және Сәтбаев кенті (250 км). Кен
орнынан шығысқа қарай 230 км қашықтықта Омск-Павлодар-Шымкент мұнай құбыры
өтіп жатыр.
Облыс орталықтары Қызылорда қаласы және Жезқазған қаласынан
160 км және 290 км қашықтықта орналасқан.
Орфографиялық қатынаста кен орны ауданы теңіз деңгейінен 10-109 м
абсолютті рельеф белгісімен сипатталатын далалы аймақ болып табылады.
Құмкөл кен орны территориясы субмеридиан бағытымен созылған дұрыс емес
сопақша пішінді, ертедегі үлкен өзен беті қазаншұңқырында орналасқан.
Оңтүстік бөлігінде, әсіресе оның оңтүстік-батыс бөлігінде зол генезисінің
құм массивтері дамыған, ең ірісінің ішінде Арысқұм құмдары (биіктігі 10-15м
асатын) жатыр.
Кен орнынан оңтүстікке қарай кедір - бұдыр жартылай қатқан
құмдармен күрделенген Арысқұм құм массиві және де тартылуға жақын Арыс
тұзды көлі орналасқан. Батысқа қарай 15 км жерде орналасқан 70-80 м Чинк
биіктігі өзгермейтін тегіс жердің көтеріңкі плитасы 150-200 м бедер белгісі
бөліп тұр. Ауа райы тез өзгермелі, мезгілімен тәуліктік ауаның температура
тербелісі, ылғалдылығы өте тапшы және аз мөлшерде отырады.
Жазда ең үлкен температура +30º +35 ºС ыстық, қыста -38º-40 ºС
аяз.Жыл бойындағы түсетін ылғал мөлшері 150 мм-ге дейін, негізінде қыс, күз
мезгілдерінде түседі.
Оңтүстікте ағып жатқан Сырдария өзені кен орнынан 210 км
қашықтықта орналасқан. Жануарларды суару үшін алаңға жақын жерден
Қызылорда гидрогеологиялық экспедициясымен өзгермейтін тегіс жерден
артезиан ұңғысы бұрғыланған.
Қазіргі кезде ГӨБ “Южказгеология” кен орны аймағында құрылыс
материалдары бар екені анықталды.
Құрылым үш тектоникалық бұзылыстармен күрделенген. Өндірістік
мұнай-газ төменгі неоком және юра қабаттарында табылған. Төменгі неоком
(Арысқұм горизонты) екі өнімді горизонт (М - I, М - II), белгіленген, ал
жоғарғы юрада (Құмкөл свитасында ) төрт горизонт (Ю - I, Ю - II, Ю - III,
Ю - ΙV).
Бор горизонты шоғырының кеніш тереңдігі 1065-1120м интервал
аралығында, юра шоғырынікі 1190-1370м тереңдікте орналасқан. Юра
горизонттарында газды телпек бар. Өнім қалың құмды қабатшалардың сазды
қабатшаларға енген қалыңдық бойынша да, аудан бойынша да байқалады. Барлық
өнімді горизонттардың мұнайы парафин құрамының 12%-ке дейін және асфальт-
шайырлы заттардың құрамының 7% деңгейінде жоғарылығымен сипатталады, су
температурасы +13º. Бор горизонтындағы мұнайдың парафинге қанығу
температурасы -45,1-45°С, ал юра шоғырындағы - 31,1-35,7°С .
Кен орнының игеру жобасы бойынша 4 игеру объектісі белгіленген:
- I игеру объектісі бойынша М - I және M - II горизонты.
- II игеру объектісі бойынша Ю - I және Ю - II горизонты.
- III игеру объектісі бойынша Ю – III горизонты.
- IV объектісі бойынша Ю - IV горизонты.
М - I горизонты қиғаш СМЖ (- 983- 992м) қабатты дөңбекті пішінді
болып келген.
М - II горизонтының шоғыры қабатты массивті шоғыр құрайды. Шоғыр
биіктігі - 23м. СМЖ белгісі - 996 -1000,8м дейін.
Ю-I, Ю-II, Ю-III горизонттары тектоникалық экрандалған қабатты дөңбек болып
келеді. Шоғыр биіктігі - 127м. Горизонттардың газды телпегі бар. ГМЖ-
1112м-де СМЖ - 1298м-де белгіленген.
Ю - IV тереңдігі 1270-1320м интервал аралығында жатқан газмұнайлы
шоғыр тән. Шоғыр қабатты-массивті стратиграфиялық және литологиялық
экрандалған күмбез типтес. ГМЖ-1179м белгіленген. Мұнай қорын есептегенде
СМЖ-1198 (белгіленді) деп қабылданған.
Кесте 1
Кен орны бойынша мұнай мен газ қоры
Мұнай, мың тн Газ , млн. м³
С1 С2 С1 категориясы С2 категориясы
категориясы категориясы
Еріген газБос газ Еріген газБос газ
15318989423 33702003 1334 1556 1227 1722
Құмкөл мұнай –газды–конденсатты кен орны оңтүстік Торғай
ойпатының
орталық Арысқұм ішінде жатыр және палеозой іргетасының фундаментінің
Арысқұм дөңіне шоғырланған.
1989 жылдан бастап кен орны өндірістік игеруде 4 пайдалану
обьектісі игеріліп жатыр, олардың ішіндегі үшеуі (Ю - I, II, III) - ортаңғы
және жоғарғы юра қабаттарында; біреуі (М -I, II) төменгі неокомдағы Арысқұм
горизонтының қабаттарында жатыр. Шоғырлар типі бойынша қабатты – күмбезді;
1050-1350м тереңдікте шөккен. Шоғыр биіктігі 300м-ге дейін барады. Құмкөл
свитасының ең өнімді жалпы қалыңдығы 10-80м аралығында өзгереді.
Ю - I, II, III және IV горизонтының шоғырлары газды телпекке ие.
Парафин және еріген газдың көп болуы негізінен кен орны мұнайының
компонентті құрамына тән. Шығарылатын қоры С1 категориясы бойынша 89,423
млн тоннаны құрайды және де белгілі 16 мұнай-газ кеніштерінің қорынан асып
түседі. Бұл шоғырланудың шартты факторларын мұқият бағалап, тектоникалық
режимнің ерекшеліктерін, шөгінділердің жиналу шартын және де Құмкөл
құрылымының қалыптасуын, басқа да ірі зоналар және Арысқұм иіліміндегі
кен орындарымен салыстыра отырып талдау жүргізуді талап етеді, терең
бұрғылау және де кәсіптік-геофизикалық зерттеулер мәліметтері бойынша кен
орнының ең мұнайға қаныққан бөлігі оның солтүстік бөлігіне орналасқаны
белгілі болды. Кен орнының солтүстік ұңғы қимасында өнімді горизонттар
толық жетілгендігі стандарттық, индукциялық, радиоактивтік каротаж
қисықтарында анығырақ қөрінеді.
Оңтүстік бағытқа қарай жеке мұнайлы горизонттардың бөлінуі және де
қабаттық корреляция түгелімен қиманың өнімді бөлігінің айтарлықтай түрде
қысқаруымен және геологиялық сисмикалық зерттеу мәліметтері бойынша олардың
әртүлі белгіленуімен күрделенеді. Кен орны ішкі құрылысының ерекшеліктерін
толық білу ағымдағы өндірістік игерудің жетілуін және де мұнай өндірудегі
қосымша резервтерді анықтауда үлкен практикалық маңызға ие болады.
Игеру тиімділігін жоғарылату мәселесі кен орнының ішкі құрылысы
және де оның қимасының біртекті емес екендігін бағалау керек болғанда және
игерудің жетілген кезеңіндегі жаңадан пайда болған қосымша ақпараттарды
бағалауда аса зор мәнге ие болады. Бұл мәселені шешеуде техникалық
сипаттама және де әртүрлі факторлардың техногенді әсері сияқты әдеттегідей
сұрақтар бәрінің назарына аударылады. Ағымдағы игеру жағдайындағы ең
сипаттырақ мәселе - бұл қабатқа айдалатын арынды және альб-сеноман
суларының сәйкессіздігінен коллектор каналдарының тесігінің бітелуі , тұз
қабаттарының шөгуі ұңғы өнімділігін төмендетуге, мұнай және суды
тасымалдаудағы құрал-жабдықтардың уақытынан бұрын істен шығуы және
коррозияға ұшырауы.
Одан басқа қазіргі уақытта (мұнай өндіруде) жаңа обьектілерді
енгізуде солтүстік, яғни, кен орнының айтарлықтай бөлігі қалып барады. Бұл
белгілі
дәрежеде бөлектенген аймақтардағы қабат қысымының төмендеуі және де мұнайды
еріген газ құрамының жоғары болуымен, газ телпегінің тұрақсыздығымен
түсіндіріледі. Осыған байланысты жағымсыз факторлардың бірі болып мұнай
өндірудегі тиімділікті төмендететін газдар ағыны және қиманың жоғары
бөлігінде техногенді шоғырлардың қалыптасуы мәселесі қарастырылады.
Кен орны құрылымының палиотектоникалық дамуы ерекшеліктері және
ішкі құрылысы бойынша алынған жаңа мәліметтер бойынша игеру тиімділігін
және де мұнай өндірудегі қосымша резервтерді анықтауда геологиялық
есептердің дұрыс шешілу қажеттілігін дәлелдейді. Соның ішінде қиманың
біртекті еместігін ескеретін геолого – геофизикалық моделінің дұрыс болуы.
Кен орнының ішкі құрылысымен нақтырақ танысу – бұл қатар орналасқан ұңғылар
дебитінің күрт төмендеу себебін, айдау және көрші өндіру ұңғымасы
арасындағы байланыстың болмауын анықтауда, аймақ контурын белгілеуде қажет
болады. Бұдан басқа кәсіптік-геофизикалық мәліметтер кен орнының
шектерінде оқшауланған аймақтардың болуы геологтар мен игерушілердің
мәліметтерінде айқындалмаған СМЖ-ның бастапқы жағдайынан күрт өзгеруі
туралы мәліметтер бар.
Аудан және кен орны шоғырының өзі белгілі мөлшерде геолого –
геофизикалық және кәсіптік сипаттамасы негізінде диференцияланады.
Игерудегі бақылау резервуарлардың ішкі біртекті еместігін анықтауда, яғни
бір-бірінен оқшауланған зоналардың болуын көрсетеді. Мұны барлық геолого–
геофизикалық және гидродинамикалық модельдердің түгелденуінен кейін
жүргізуге болады [1].
1.3 СТРАТИГРАФИЯСЫ
Құмкөл кен орнының қимасы мезозой, кайнозой шөгінділерімен
көрсетілген. Арысқұм ойпатында және кен орнында мезозой , кайназой екі
құрылымдық қабаттарға бөлінеді. Бөліктер аймақтық стратиграфиялық сәйкес
келмейді.
Мезозой тобы - МZ
Юра жүйесі - J
Ортаңғы бөлік - J2
Ортаңғы Юра шөгіндісі дощан ұңғысына (J2d) бөлінген олар
қабаттасқан түрде, сұр аргилиттен құралған. Свитаның ермгіндегі бөлігінде
жиі кездесетін біркелкі қабаттасқан құмтастар және аргилит қалыңдығы 12-
ден 56м-ге дейін, ал мұнайлы болып табылатын (горизонт Ю-IV) свитаның
төменгі жағындағы құрылымдық қабатында 4-6м аралығында көмір қабаты бар.
Төменгі свитаның бөлігі Ю-IV горизонты жыныс фундаментіне татитын жердегі
қосымша құрылымдық бөлігіне қосылады.
Оңтүстік- батыс бөлігіндегі шөгінділері дощан свитасына толық
қосылады.
Оның қабатының қалыңдығы 219м-ге жетеді. Арысқұм ойпатының грабень
синклиналды свита құрылысы сазды болып, оның қалыңдығы 502м-ге дейін
жетеді. Бор жүйесі –К.
Құрылымдық бұрғылау кескінінің мәліметтері бойынша бор шөгіндісі
кен орнында және ауданда бөлінеді, даул және Қарашатау свитасының төменгі
бөлігі, балапанның жоғарғы бөлігі және туронсенон болып бөлінеді.Төменгі
бөлім - К1. Неоком ярус үсті неоком ярусшасы даул свитасына бөлінген.
Құмкөл свитасының бұрыштық құрылуымен келіспей төменгі және
жоғарғы даул ярусшалары болып бөліктенеді. Төменгі даул ярусшасы негізінде
Арысқұм горизонтының құрамын ұстап тұрады яғни Құмкөл кен орнында
көрсетілгендей құммен және қоңыр сазды қабатта карбонатты алевролит және
саздан құралған. Өнімді горизонты М - I және М - II болып саналады. Төменгі
даул свитасының жоғарғы бөлігі саздан және карбонатты алевролиттен
құралған, саз қалыңдығы 113-163м. Бұл өнімді арысқұм горизонтының беткі
сұйық тірегі болып саналады. Жоғарғы даул ярусшасы төменгі және ортаңғы
қимасында біркелкі құм, қызыл түсті саз жынысты болып, ал жоғарысында саз
болып құралған.
Апт-альб ярусы (К1а-К1а)
Апт-альб шөгіндісі шайылып даул свитасында жатыр және қарашатау
свитасына біріккен. Свита әлсіз цементтелген, сұры және әртүрлі түсті
құмтастан тұрады. Свита қалыңдығы 250-350м .
Төменгі, жоғарғы бөлімдері
Альб - сеноман ярусы ( К1а1 - К2s ) .
Альб - сеноман шөгіндісі қарашатау свитасында жатыр және қызылқия
свиталарына бөлінген , бұлар әртүрлі түсті саз алевролитінен, құм, құмтас
қабатшасының және саздан құралған. Свита қалыңдығы 87-168м.
Турон ярусы (К2t).Турон шөгіндісі балапан свитасына бөлінген. Ол
қызылқия свитасынан трансгрессивті жатыр және сұр құмтаспен, жұқа көлденең
қабаттардан жинақталған свита қалыңдығы 82м-ден 150м шегінде ауытқиды.
Мұнда көмір қалыңдығы бар. Жоғарғы туран, төменгі сенон (К2 t2 - Sn2 ). Бұл
шөгіндінің қалыңдығы шайылып балапан свитасының жынысында жатыр.
Литологиясы бойынша әртүтлі түсті ала құмнан және 123-236м саз қалыңдығы
күйінде көрсетілген.
Жоғарғы сенон (К2sn). Жоғарғы сенон құрылымы шөгіндісінің шегі
палеогеннің алдында жаратылу себебінен көптеген ұңғыларда жинақталған
қабатталған әктасты ақ құмнан және сұр саздан бөлек құралған.
Палеоген төменгі эоцен (P1- P2). Палеоген төменгі эоцен щөгіндісі шайылып
жоғарғы бордың әртүрлі горизонттарында жатыр олар күнгүрт сұр саздың қатты
қаныққан көмір - өсімдік детриотынан және кварц глапунитті құмнан
құралған. Олардың ең үлкен қалыңдығы 66м-ге жетеді.
Неоген төрттік шөгіндісі (N - Q). Неоген төрттік шөгіндісі сыртқы
арысқұм иілімінің бөлімінде қалыптасқан.
Құмкөл құрылымына шартты түрде алаңның бетін жауып тұратын құм,
супес енгізілген, олардың қалыңдығы 10м-ге жетпейді.
1.4 ТЕКТОНИКАСЫ
Оңтүстік Торғай ойпаты Туран плитасының солтүстік – шығысында
орналасқан. Ойпат бар палеогеннің табан бойындағы кешенінің шөгінділері
теріс құрылым күйінде көрсетіліп, Ұлытау антиклиналінің арасына тіркелген
және оның Оңтүстік жалғасы шығыста, Сырдария қосылған. Оңтүстік шығыс
қыратымен қамтылған, ал солтүстігінде қостанай седловинасымен қамтылған. Өз
ретімен Оңтүстік Торғай ойпаты екі иілімге бөлінеді.
Арысқұм, Майбұлақ седловинасына бөліктенген антиклинальді құрылымы
Арысқұм иілімінің шегінде орналасқан. Бұндағы бор палеоген кешенінің
қалыңдығы 1500-1700м-ге жетеді. Бұндағы триас - юра шөгіндісі өздігінен
құрылымдық қабат құрап, ерекше маңызды болып, ең үлкен қалыңдықтың тартылуы
және толық стратиграфиялық диапазоны жіңішке сызықтың грабен синклиналы
гетерогенді негізінде геофизикалық мәліметтер бойынша Арысқұм иілімінің
шегінде субмеридиональді грабен синклиналь бағытында тартылғаны анықталады,
бұрғылау жұмыстары нәтижесінде және оларды бөліп тұратын тектоникалық
бұзылулар нәтижесінде фундамент блоктарға бөлінеді. Солтүстік - батыс болып
және шығыс - солтүстік шығысында созылып жоғалады.
Фундаменттің бұзылуы нәтижесі бір қатар горсты және грабенге
бөлінеді. Шығыс бөлігінің құрылымында горсты ойпаты айырықша бөлініп, оның
көлемі 2,5-3,5 километр және ұзындығы 24 километр болғанда амплитудасы
320 метрге дейін барады. Фундаменттің бет жағының жатқан тереңдігі
1200-1620 метр құрайды. Юра шөгіндісінде оның екі құрылым беті көрінеді,
оның бірі Құмкөл горизонтының жоғарғы юра ойпат ернегінің құрылуына
шағылады, екіншісі құмтас шөгіндісі ернегінің ойпатын сипаттайды. Осы бет
жағының біріншісі Ю - I өнімді горизонтының шағылысуы бар. Екінші беткі
жағына IV шағылысу горизонтына байланысты келесі ретпен өнімді IV
горизонтының жамылғысында дәл келеді. Құмкөл IV шағылысу горизонт жамылғысы
бойынша, өзін брахиантиклинал қыртысы бойнша көрсетеді. Қыртыс өлшемі
изогипс бойында 1150 метр құрайды, ең үлкен амплитуда кезінде 160 метр.
Батыс жағында бұл жыныстың құлауы 1°30' құрайды, шығысында 2°30'
қыртыс тектоникалық (F1, F2, F3) бұзылуларымен қиындатылған. Көпке
созылған F2 амплитудасының кілт түсуі шығыстан 80-100 метр құрап қыртысты
қамтиды.
Солтүстік жағында бұл бұзылп F3 бұзылысымен түйістіріліп әрі қарай
сөнеді. Оңтүстік - батыс бөлігі құрылымдағы 12, 17, 19 скважиналарының
аудан аймақтарының скважиналардан өзгешелігі орта юра шөгінділерінің
жоқтығы және жоғарғы юра жыныстарымен фундамент жабылған. Уқытша
қиындатылған өңделіп жасалған қимасында ортаңғы юра шөгінді қалыңдығы
фундамент бетіне көтерілу кезінде төменгі бөліктің қимасына қиылысу есебіне
анық көрінеді. Бұны скважина қимасындағы корреляция куәландырады. Аудандағы
скважиналарды аз ғана изометриялық 1х1,5 километр амплитудасы 25 метр
өлшемі болып тұр. Батыстан, шығыс жағынан тектоникалық бұзыластармен
шектеледі. Орта юраның шөгіндісі алаңының шегіне қарп 0-ден 200 метрге
өзгереді.
Құмкөл свитасының қалыңдығы алаң бойынша тербелісі 55-75 метр
шамасында, ал учаскесінде фундаменттің көтеріңкі ойпан учаскесінде 34-48
метрге азаяды.
Құмкөл өзін сызықтық ассиметриялық антиклиналь қыртыста көрсетіп,
оңтүстікке қарай ығысқан. Опан өлшемі 17х4 километр құрайды, 57 метр
амплитуда кезінде тұйықталған изогипс бойында 1000 метр. Жоспардағы
тәжірибе дәл келетіндей шығыс құрылымы қанаты флексурамен қиындатылып, F1
тектоникалық бұзылуы юра шөгіндісін кеседі. Әр түрлі ойпан беттеріндегі
жоспар бойынша орындарына қойсақ, Арысқұм горизонтының ені азаяды да, оның
конфигурациясы өзгереді және орталық шығыс Ю - I горизонт ойпан бөлігіне
қарап ығысқан.
1.5 КЕН ОРНЫНЫҢ МҰНАЙГАЗДЫЛЫҚ ҚОРЫ
Арысқұм ойпатын бұрғылау нәтижесінде 1983 жылы 2-құрылымдық ұңғысынан
мұнайлылығы жөнінен хабар алдынды, бұл 13541 сейсмопрофильді аймағында
орналасқан. Неоком және бра шөгінділерінен алынған кернден күшті жанармай
иісімен мұнай белгілері жақсы байқалды және керндердің алынған беттерінде
ала дақтан болды.
Арысқұм ойпатында жүргізген геология барлама жұмыстары нәтижесінде үш
кешеннен тұратын ортаңғы юра, жоғарғы юра және төменгі неоком
шөгінділерінің мұнайлылығына көз жеткізіп отыр. Бұдан басқа триас, төменгі
триас кешені бөлініп Jк – Арысқұм көрсеткіш скважинасын бұрғылау
нәтижесінде газдың белсенді түрде шығуы байқалады. Осы Құмкөл кен орнындағы
өндірістік қабат кешенінен тұратын алаң, дощан алаңындағы 4-
скважинадан айырмасы бар.
Жоғарғы юра шөгінділері Арысқұм алаңының көтеріңкі ойпат бөлігінде
жетілген шөгінділердің өндірістік өнімді қабат қоры Құмкөл, Арысқұм және
Қызылқия кен орнындарында орналасқан. Караванщи алаңынан мұнай ағысын
жоғарғы юра шөгінділерінің сынау кезінде, қабат сынағышпен алды. Ақшабұлақ
Fк параметрлік скважинасының және 2- к Арысқұм ұңғыларын құрылымдық
бұрғылау жұмыстарымен бірнеше скважина қатарларынан алынған керндер
мұнгайдың барекені түрде және майдың иісі шығып байқалады. Қазіргі кезде
сейсмологиялық зерттеулермен Ақшабұлақ иіліміндегі құрылымда бірнеше тиімді
мұнайлылығы бар Ақшабұлақ және Ақсай үлкен деген алаңдарын ерекше атап
өтуге болады. Одан басқа Майбұлақ седловинасын өлшегенде Жыланшық иілімінде
тиімді ойпан шықты. Құмкөл кен орнында өндірістік мұнайлылығының қоры
төменгі неоком және юра шөгінділерінде орналасқан төменгі неокомнан екі
өнімді (М - I, М - II) горизонты байқалады, жоғарғы юрадан үшеу Ю - I, Ю -
II, Ю - III және ортаңғы юрадан біреу (Ю - IV) [2].
Бор қабатында өнім 1065-1120 метр аралығында орналасқан, ал юрада
1190-1370 метр тереңдікте сонымен қатар кен орында екі қабатты өнімді қабат
бар. Төменгі Бор және юра өнімді қабаттары көп ұңғылардан ерекше байқалып
кен орнында жақсы таралған. Қалыңдығы 8-ден 20 метрге дейін сазды бөлік М -
III және М - II Бор қабатын ажыратып тұр, ал саз қалыңдау бөлімшелері қабат
арасындағы Ю - I, Ю - II және Ю - III горизонттары h=1826 метр деңгейінде
болады. Біркелкі 12-34 метр Ю - III горизонтының саз қалыңдығы биіктігі
жағынан жақсы игерілген Ю - IV горизонтын бөліп тұр. Алаңның мұнайлылығы
және Бор деңгейіндегі биіктік қоры және юраның өнімді кешенінің жоғарыдан
төмен азаяды, сонымен басқа осындай кен орнының түрі осы сияқты
сипаттталады. Бор өнімді қабатына сипаттама М - III жазықты үш қабатты
коллектор түрінде көрсетілген, олар саздармен бөліген жоғарғы екі қабатының
қалыңдығы бірдей тұрақты барлық құрылымымен жүріп, алаңның оңтүстік
бөлігіне келіп құлайды. Төменгі қабат қалыңдығы ұстамсыз және 20, 18, 3,
17, 10 ұңғыларда өткізбейтін жыныстармен қосылған. Төменгі және ортаңғы
қабаттары алаңдағы 9-ұңғыға құяды. өнімді қабаттар № 37, 9, 23, 24, 32, 40
ұңғыларда анықталып дәлелденген. Орталық және оңтүстік қорының геология-
геофизикалық зерттеулер нәтижесінде 7 және 11 ұңғылар бойынша су-мұнай 7-
ұңғылардан 981,7 метр аралығында алынады. Ең үлкен мұнай қалыңдық шамасы 3,
8, 9, 24 ұңғы аудандарына жасалған. Сонымен қабат биіктігі 43,2 метр мұнай
қабат қоры екі бөлімге алаңдағы 27, 32, 40 ұңғылар жүзделі қабатты қосылыс
болып саналады. Шығыс мұнайының биіктігі 8,5 метр, ал оңтүстік жағы 17
метр. өнімді қабаттан сынама алу жұмыстары нәтижесінде 3 және 23
ұңғыларынан су алынған. Геологиялық зерттеулердің біреуі бойынша 6, 8, 24
скважиналардың су, мұнай қосылысы қабылданған 999 белгісінде болады.
Мұнайды сынаушы ұңғыларынан сынама алу кезінде 994,9-996,4 метр аралықта
геологиялық зерттеу экспедициясы қабылданған 2 биіктікке орналасқан. Мұнай
қорының биіктігі 17,4 метр, ал мұнай алаңының көлемі 1084,4 метр. Юра
өнімді қабатынан сипаттама Ю - I горизонтының мұнайлылығы алаңның біршама
көлемін алып жатыр және төмендегі Бор қабат қорынан 80-148 метр төмен
аралықта жатыр. Горизонтты жауып жатқан Қоскөл свитасының біркелкі саз
қалыңдығы 16-дан 106 метрге дейін болады. Геология-геофизикалық зерттеулер
нәтижесінде Ю - I горизонты үш құмтас күйінде көрсетіліп және барлық алаң
көлемінде қатысады. Құм қабатшалары 5 метрге жеткенде 2, 5, 11 аймағында
скважиналар горизонтта көбінесе бөлшектеліп сипатталады.
Газ, мұнай қоры негізінен горизонтқа қатысты горизонтты зерттеу
нәтижесінде 1 ұңғыдан өндірілген мұнай қорының есебінен шығарылып
тастсалған жалпы тиімді қалыңдық 0,8 метрден 12,4 метр аралығында өзгереді.
Сонымен қатар газдылықтың қалыңдығы әр ұңғы сайын 6,6 метрден 8,8
метрге дейін өзгереді, ал мұнайлылығының тиімді қалыңдығы толық контур
шегінде 0,4 метр деңгейінде өзгеріп тұрады.
Ю - II горизонты жоғарғы жатқан Ю - I горизонтынан қалыңдығы
3,6 метрден 18,6 метрге дейін біркелкі саздар арқылы ажыратылып бөлінген
және орталық қорындағы бөлімде J2 құмтас қабатшалар күйінде көрсетілген. Ю
- III горизонты жоғарыда аталған бөлімдерден саздармен бөлініп тұр, саз
қалыңдығы 2-8 метр. Горизонт екі құмтас күйінде көрсетіліп, алаңның барлық
бойында ұсталады, тек қана 3, 7, 13 ұңғыларында жоғарғы қабат саздармен
араласқан. Мұнда ең кіші тиімді қалыңдықтың мәні белгіленген. Жалпы тиімді
қалыңдығы 1,6 метрден 220 метрге дейінгі деңгейде өзгереді.
Горизонттың 13 ұңғысынан мұнай сыналып, 12 - ұңғыдан мұнай ағыны
алынды. Ю-IV горизонты аз құмтасты және бөлшектенген сипатта болатыны
анықталды. Оның құрамы 15 қабат коллекторына дейін бөлінеді [3].
1.6 СУЛЫЛЫҒЫ
Құмкөл кен орны Отүстік Торғай артезиан бассейінінің шегінде
орналасқан. Кен орнында барлау процесі барысында суы бар 22 объектісі үрлеп
шығару тәсілімен ашық оқпанды, гидрогеологиялық зерртеу материалдары
бойынша 2 екі суы бар қабат 32 ұңғыға бөлінген.
Құмкөл, Арысқұм алаңындағы барлау ұңғыларына гидрогеологиялық зерттеу
жүргізгенде, құрылымдық терең көрсеткіштік ұңғыларында бұрғыларында
бұрғылағанда протерозой сулы кешені юра, бор, полеоген, нелген және төрттік
шөгінділері бөлінеді, ұңғыларды сынағанда құмкөл кен орнының суының
минерализациясы 77,6 гл, су ағыны 1416-1503 метр арлығында алынды.
Құмкөл кен орнындағы орта юра шөгіндісінің сулылығы 2, 8, 16, 12
ұңғыларынан зерттелді.
Су ағыны жақсы нәтиже беріп, сүзгіш қасиеті жолғары болды. Жоғарғы юра
кешенінің шөгіндісінде 3 сулы Ю - I, Ю - II және Ю - III горизонты бары
белгілі болды. Ол жоғарыда жатқан әртүрлі ала түсті сазды қалыңдықпен
ажыратылған сұржыныстар және ашық сұр құмтастар. Аралықтардан сынақ алғанда
ағын жылдам және динамикалық деңгейге тез қалыптасты (1 сағаттан 5 тәулікке
дейін).
Су қарқынды М - I горизонты үшін 983 метр белгісінде белгіленді. Апт-
альб сулы кешені неоком горизонтыныңжоғарғы неоком аймағында бірге жетілген
саз қалыңдығымен ажыратылған. Өзіне қосып алған күшті саз қабатшасымен
бірге кешен қуаты 250 метрге дейін болды.
Апт-альб кешені жоғарғы белгінің кешенімен сипатталып, жоғарғы белгінің
кешенімен 500-метрге жетеді. Су араластырғыш жыныс болып жасылдау, сұрғылт
және қазылдау, қоңыр құмдар және ала саздағы әлсіз цементтелген құмтастар
болып табылады. Горизонт қалыңдығы 4-6 метр. Ағын суының өнімі 24 мс. Су
гидрокорбанатты натрилі ph=7,45, жалпы қаттылығы 22 мг. Су араластырғыш
жыныстар 270 метр тереңдікте жатқан жасыл-сұр құм болып табылады. Суы
тұщылау, жалпы минерализациясы 0,6 гл.
Кесте 2
М - I горизонты қабаттары қалыңдығының сипаттамасы
Қабат зоналары Қабат бойынша
Қалыңдық Аталуы толығымен
ЧМЗ СМЗ
Орташа, м 16,4 17,0 16,7
Жалпы
Вариация 0,091 0,043
коэффициенті
Өзгеру аралығы, м 9,4-30,0 11,6-27,6 9,4-30,0
Орташа, м 9,2 5,0 7,1
Мұнайға
қаныққан
Вариация 0,073 0,266
коэффициенті
Өзгеру аралығы, м 4,6-16,7 0,6-9,8 0,6-16,7
Орташа, м 9,2 9,4 9,3
Тиімді
Вариация 0,073 0,064
коэффициенті
Өзгеру аралығы, м 4,6-16,7 4,5-17,2 4,5-17,2
Кесте 3
М - II горизонты қабаттары қалыңдығының сипаттамасы
Қабат бойынша
Қалыңдық Аталуы Қабат зоналары СМЗтолығымен
Орташа, м 10,0 10,0
Жалпы
Вариация 0,242
коэффициенті
Өзгеру аралығы, м 1,0-22,6 1,0-22,6
Орташа, м 7,2 7,2
Мұнайға қаныққан
Вариация 0,251
коэффициенті
Өзгеру аралығы, м 0,8-15,2 0,8-15,2
Кесте 4
Ю-I, II горизонты қабаттары қалыңдығының сипаттамасы
Қабат зоналары Қабат
Қалыңдық Аталуы бойынша
толығымен
ГЗ ГМЗ ЧМЗ СМЗ
Орташа, м 28,7 33,5 31,7 37,3 32,8
Жалпы
Вариация 0,027 0,16 0,035 0,021
коэффициенті
Өзгеру 19,0-34,624,0-50,07,5-46,0 24,4-45,67,5-50
аралығы, м
Орташа, м 8,6 12,7 7,6 9,6
Мұнайға
қаныққан
Вариация 0,29 0,097 0,351
коэффициенті
Өзгеру 0,,6-18,82,7-23,7 1,2-19,2 0,6-23,7
аралығы, м
Орташа, м 15,2 7,1 11,1
Газға
қаныққан
Вариация 0,064 0,347
коэффициенті
Өзгеру 8,3-23,1 0,6-18,1 0,6-23,1
аралығы, м
Орташа, м 15,2 15,1 12,7 12,2 13,8
Тиімді
Вариация 0,064 0,159 0,097 0,111
коэффициенті
Өзгеру 8,3-23,1 5,8-24,7 2,7-23,7 5,8-22,0 2,7-24,7
аралығы, м
Кесте 5
Ю-III горизонты қабаттары қалыңдығының сипаттамасы
Қабат зоналары Қабат бойынша
Қалыңдық Аталуы толығымен
ГМЗ ЧМЗ СМЗ
Орташа, м 15,1 15,1 15,4 15,2
Жалпы
Вариация 0,005 0,065 0,062
коэффициенті
Өзгеру аралығы,13,6-17 308-35,8 7,2-22,6 3,8-35,8
м
Орташа, м 5,3 7,5 5,9 6,3
Мұнайға
қаныққан
Вариация 0,15 0,348 0,363
коэффициенті
Өзгеру аралығы,2,0-9,2 0,6-20,8 1,0-12,1 0,6-20,8
м
Орташа, м 3,5 3,5
Газға
қаныққан
Вариация 0,4
коэффициенті
Өзгеру аралығы,0,8-8,1 0,8-8,1
м
Орташа, м 8,8 7,5 10,5 8,9
Тиімді
Вариация 0,136 0,348 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz